Untitled
Transcripción
Untitled
Hai artistas multidisciplinares que teñen o problema de que o éxito nalgunhas das súas actividades provoca un certo descoñecemento doutras facetas tamén relevantes. A Moncho Borrajo pásalle algo desto. A súa imponente personalidade como humorista ten ensombrecido parcialmente o seu labor como pintor, a pesares de levar 25 anos realizando exposicións en lugares relevantes. Por eso, o Centro Cultural da Deputación quere, con esta exposición e este catálogo, abrir unha fiestra a un creador que neste último cuarto de século ten convivido con diferentes tendencias plásticas e demostrado unha capacidade creadora innegable. Estou seguro que moitos descubrirán un novo Moncho Borrajo, tan importante coma o anterior. José Luis Baltar Pumar Presidente Deputación Ourense Moncho Borrajo Impaciente por setemesiño, antes de ir xa está de volta. Hiperactivo, hiperbólico, hipertodo. Nun enterro gustaríalle ser o morto, polo mero aquel de chamar a atención. Vivaz, locuaz, contumaz, salaz. Gasta perilla de coño e unha voz como de pozo. Fala longo e extenso e ri de xeito compulsivo. Polemista, brillante, discursivo. Rise do mundo para que o mundo non se ría del. Miúdo, vivaz e repoludo. Gasta gafas brancas. Odia os vasos de plástico e as flores contrafeitas. Adora a Deus na xeometría. Moncho Borrajo Impaciente por sietemesino, antes de ir ya está de vuelta. Hiperactivo, hiperbólico, hipertodo. En un entierro le gustaría ser el muerto, por el mero aquel de llamar la atención. Vivaz, locuaz, contumaz, salaz. Gasta perilla de coño y una voz como de pozo. Habla largo y tendido y ríe compulsivamente. Polemista, brillante, discursivo. Se ríe del mundo porque el mundo no se ría de él. Menudo, vivaracho y mantecón. Gasta gafas blancas. Odia los vasos de plástico y las flores contrahechas. Adora a Dios en la geometría. Esta noite é Noiteboa e mañá é Nadal, cantaban os aguinaldeiros polas animadas rúas de Baños de Molgas, Ourense, pegándolle ós polvoróns á par que á augardente. E a nai púxose de parir. Demasiado para o corpo, díxose el que non aguantaba na tripa un anaco máis. E veu ó mundo en domingo, con tan só sete meses, quen na pila habería de ser nomeado Ramón Borrajo Domarco, fillo único de Ramón e Donigna. Esta noches es Nochebuena y mañana es Navidad, cantaban los aguinalderos por las animadas calles de Baños de Molgas, Ourense, pegándole a los polvorones a la par que al orujo. Y la madre se puso de parir. Demasiado para el cuerpo, díjose el que no aguantaba en la tripa un rato más. Y vino al mundo en domingo, con tan sólo siete meses, quien en la pila habría de ser nombrado Ramón Borrajo Domarco, hijo único de Ramón y Donigna. Vendo tan minguado ó setemesiño froito do matrimonio amigo, o cura da vila sentenciou que non o vía de dar moita guerra neste mundo, o cal que tiña menos de profeta que de santo o tonsurado. Viendo tan menguado el sietemesino fruto del matrimonio amigo, el cura del pueblo sentenció que no le veía de dar mucha guerra en este mundo, lo cual que tenía menos de profeta que de santo el tonsurado. Capricornio polo noso horóscopo e búfalo polo chinés, Moncho Borrajo consuma xa no nacemento a súa primeira graza arremetedora. Hiperactivo por natureza non pode desde entón pararse sen ser o centro de atención de todas as miradas e un provocador de risas nato. Capricornio por nuestro horóscopo y búfalo por el chino, Moncho Borrajo consuma ya en el nacimiento su primera gracia arremetedora. Hiperactivo por naturaleza no puede desde entonces pararse sin ser el centro de atención de todas las miradas y un provocador de risas nato. A máis inri, o nacemento ten lugar na casa (que pertencera nada menos que a un procónsul) cuxo nome Salientus fala da súa orixe romana, o que en Baños de Molgas non é raro. Pois tendo como ten termas de caixón é que a súa fundación foi romana. A más inri, el nacimiento tiene lugar en la casa (que perteneciera nada menos que a un procónsul) cuyo nombre Salientus habla de su sotanal romano, lo que en Baños de Molgas no es raro. Pues teniendo como tiene termas de cajón es que su fundación fue romana. A vila conta cunha ponte dun só ollo, naturalmente romana, que Moncho Borrajo evoca con admiración e a cal cabe sinalar como remota fonte da súa irrefreable paixón pola xeometría. El pueblo cuenta con un puente de un solo ojo, naturalmente romano, que Moncho Borrajo evoca con admiración y el cual cabe señalar como remota fuente de su irrefrenable pasión por la geometría. Na súa familia longa, ancha e numerosa en avós, tíos, primos e demais persoas piadosas non hai antecedente artístico ningún. Ninguén que pinte. Ninguén que actúe. Tal vez nin sequera ninguén que conte un chiste de galegos en América, que son os que mellor contan os galegos en España. Artista nato, Moncho Borrajo non tardará en compensar con creces tan imperdoable falta. Desde rapaz, recoñécese facendo grazas. Tan, un supoñer, a de nacer en domingo, noiteboa e antes da conta. En su familia larga, ancha y numerosa en abuelos, tíos, primos y demás personas piadosas no hay antecedente artístico alguno. Nadie que pinte. Nadie que actúe. Tal vez ni siquiera nadie que cuente un chiste de gallegos en América, que son los que mejor cuentan los gallegos en España. Artista nato, Moncho Borrajo no tardará en compensar con creces tan imperdonable falta. Desde chico, se reconoce haciendo gracias. Tan, un suponer, la de nacer en domingo, nochebuena y antes de la cuenta. 5 Tras o parto a familia trasládase a Vigo, onde Moncho Borrajo vivirá, crecerá, se educará e aprenderá das “andoriñas” a deixarse levar polo vento favorable sen parar en rama que non lle sexa propicia. Tras el parto la familia se traslada a Vuigo, donde Moncho Borrajo vivirá, crecerá, se educará y aprenderá de las “anduriñas” a dejarse llevar por el viento favorable sin parar en rama que no le sea propicia. Dotado de malos iris (a vista é outra cousa), precisa gafas desde moi neno. Dotado de malos iris (la vista es otra cosa), precisa gafas desde muy niño. O que para outros é un trauma para el é un recurso. Se han de rir del que non sexa polo defecto, senón polo exceso. Máxima na que baseará toda a súa actuación futura. Y así xorde o provocador, o que se defende tomando a iniciativa. Que lle chamen gafoso impórtalle un ovo. Ou dous. Non leu a Ortega; pero xa ten claro que é el e a súa circunstancia. Lo que para otros es un trauma para él es un recurso. Si han de reírse de él que no sea por el defecto, sino por el exceso. Máxima en la que basará toda su actuación futura. Y así surge el provocador, el que se defiende tomando la iniciativa. Que le llamen gafoso le importa un ovo. U dos. No ha leído a Ortega; pero ya tiene claro que es él y su circunstancia. Ser o gracioso do colexio exonérao doutros nomeamentos e convérteo no heroe do recreo. O seu pai non se explica por exemplo, como rompe tantas gorras. Unha volta polo patrio escolar sacaríao de dúbidas. O seu Monchiño da alma, vaia por Deus, pasábao ben facendo que os demais o pasaran ben colocándose a gorra no pé e impulsándoa cara a arriba para recollela coa testa. Ser el gracioso del colegio le exonera de otros nombramientos y le convierte en el héroe del recreo. Su padre no se explica por ejemplo, cómo rompe tantas gorras. Una vuelta por el patrio escolar le habría sacado de dudas. Su Monchito del alma, vaya por Dios, disfrutaba haciendo disfrutar a los demás con la gorra, que se colocaba en el pie y la impulsaba hacia arriba recogiéndola con la testuz. Ser o centro de atención dáballe alas, prestixio, creto, ante os compañeiros. O cal non impide, senón todo o contrario, que sempre fora “estudante de notable”, aplicado cando era mester e bromista, así que o profesorado baixaba a garda. Ser el centro de atención de daba alas, prestigio, crédito, ante los compañeros. Lo cual no empecé, sino todo lo contrario, que siempre haya sido “estudiante de notable”, aplicado cuando era menester y bromista, así que el profesorado bajaba la guardia. ursa todo o bacharelato nos Maristas, onde encontra un profesor, un tal don Fernandino, ó que non só non lle gustaba que copiaran láminas senón que o animaba a inventar formas, a desenvolver a percepción, a imaxinación... Nin que dicir ten que Moncho se aprende a lección tan de memoria que aínda hoxe a mantén fresca na memoria. Todo el bachillerato lo cursa en los Maristas, donde encuentra un profesor, un tal don Fernandino, al que no sólo no le gustaba que copiaran láminas sino que le animaba a inventar formas, a desarrollar la percepción, la imaginación... Ni que decir tiene que Moncho se aprende la lección tan al dedillo que aún hoy la mantiene fresca en la memoria. Vencidos os difíciles momentos da infancia e a adolescencia, os pais mándano a Valencia a que sente cabeza e se faga un home de proveito. Vencidos los difíciles momentos de la infancia y la adolescencia, los padres le mandan a Valencia a que siente cabeza y se haga un hombre de provecho. A capital do Turia vai operar nel como o efecto do fermento na masa do pan. Para un friorento, o clima levantino ?horizonte sempre azul, riseiro, florido e soleado? é unha especie de bendición do ceo. La capital del Turia va a operar en él como el apretón de levadura en la masa del pan. Para un friolero, el clima levantino –horizonte siempre azul, risueño, florido y soleado- es una especie de bendición del cielo. Moncho Borrajo, que non precisa que o empuxen demasiado para animarse, acabará encontrando na luminosa, festiva e festeira Valencia o clima adecuado para encamiñar a súa extraversión cara a unha vea decididamente lúdica. Moncho Borrajo, que no precisa que empujen demasiado para animarse, acabará encontrando en la luminosa, festiva y festera Valencia el clima adecuado para encauzar su extroversión hacia una vena decididamente lúdica. Corre 1967, cando Moncho Borrajo se instala en Valencia. Ten dezaoito anos e a súa intención é estudar arquitectura, materia que de sempre o apaixonou e para a que está sumamente dotado. O debuxo non presenta para el problema ningún. As matemáticas, as físicas, todo iso, en cambio, o aburre tanto que non terá máis remedio que deixalo en terceiro. Para contentar á familia matricúlase en aparelladores, licenciándose nesta especialidade no ano setenta e un. Paralelamente á carreira de aparellador, Moncho Borrajo cursa a de Belas Artes en San Carlos, Valencia, onde sobresae na materia de sempre: a de debuxo. Entre os profesores, sobresae a figura solemne do paisaxista Genaro Lahuerta, difícil por non outra cuestión que pola súa esixencia cara ós alumnos, en nada inferior á que a si mesmo se aplicaba. Mestre seu, tamén, foi don Manuel, a quen chamaban don Manolito, na especialidade, así mesmo, de paisaxe. E Ramón de Soto, escultor suxerinte e criatura de dis- 6 Corre 1967 cuando Moncho Borrajo se instala en Valencia. Tiene dieciocho años y su intención es estudiar arquitectura, asignatura que de siempre le apasiona y para la que está sumamente dotado. El dibujo no presenta para él problema alguno. Las matemáticas, las físicas, todo eso, en cambio, le aburre tanto que no tendrá más remedio que dejarlo en tercero. Para contentar a la familia se matricula en “aparejadores”, licenciándose en esta especialidad en el año setenta y uno. Paralelamente a la carrera de aparejador, Moncho Borrajo cursa la de Bellas artes en San Carlos, Valencia, donde sobresale en la asignatura del siempre: la de dibujo. Entre los profesores, sobresale la figura solemne de paisajista Genaro Lahuerta, difícil por no otra cuestión que por su exigencia hacia los alumnos, en nada inferior ala que a sí mismo se aplicaba. Maestro suyo, también, fue D. Manuel, a quien llamaban D. Manolito, en la especialidad, asimismo, de paisaje. Y Ramón de Soto, escultor sugerente y criatura de distinción. Entre los compañeros de estudios, Moncho Borrajo recuerda espe- tinción. Entre os compañeiros de estudos, Moncho Borrajo recorda especialmente a Matilde Moyá, coa que se levaba especialmente ben e compartía non poucos gustos estéticos. No curso anterior ó seu, figuras que apuntaban a altas eran Carmen Calvo e os Crónica (léase os futuros compoñentes do Equipo Crónica). cialmente a Matilde Moyá, con la que se llevaba especialmente bien y compartía no pocos gustos estéticos. En el curso anterior al suyo, figuras que apuntaban a altas eran Carmen Calvo y los Crónica (léase los futuros componentes del Equipo Crónica). O ambiente da escola era xovial, alegre, de indubidable boa camaradería e aires de liberdade. Moncho Borrajo agradece que na escola se fixera de todo: modelado, figura, movemento, espido, paisaxe, bodegón. A el, non obstante, a escultura nunca chegou a entusiasmalo, porque o seu interese sempre se centrou no plano, para o cal lle chegaba ben co debuxo. Moncho Borrajo non oculta a súa paixón por está disciplina. Cun lapis na man é feliz. O lapis, a pluma, o pincel incluso, poden achegalo ó ceo. De aí que máis dunha vez os mestres se viran obrigados a inculcarlle unha desas leccións que se gravan na pel a lume: “Non sexa agarrado, rapaz; métalle pasta á pintura”. El ambiente de la escuela era jovial, alegre, de indudable buena camaradería y aires de libertad. Moncho Borrajo agradece que en la escuela se hiciera de todo: modelado, figura, movimiento, desnudo, paisaje, bodegón. A él, sin embargo, la escultura nunca llegó a entusiasmarle, porque su interés siempre se centró en el plano, para el cual harto bien se las había con el dibujo. Moncho Borrajo no oculta su pasión por está disciplina. Con un lápiz en la mano es feliz. El lápiz, la pluma, el pincel incluso, pueden acercarle al cielo. De ahí que más de una vez los maestros se vieran obligados a inculcarle una de esas lecciones que se graban en la piel a sangre y fuego: “No sea tacaño, joven; métale pasta a la pintura”. Tras cinco anos na escola, Moncho Borrajo decide que xa está ben de pupilaxe. Abandona a escola sen chegar a facer profesorado, actividade ?a de docente? que por nada do mundo exercería. Amigo de comunicarse, a súa comunicación cos demais ha de ir por outra vía. Unha vía que levaba longo tempo espertando, madurando: a do espectáculo. Tras cinco años en la escuela, Moncho Borrajo decide que ya está bien de pupilaje. Abandona la escuela sin llegar a hacer profesorado, actividad –la de docente- que por nada del mundo ejercería. Amigo de comunicarse, su comunicación los demás ha de ir por otra vía. Una vía que llevaba largo tiempo despertando, madurando: la del espectáculo. Se algo ha de inferirse de canto se leva dito é o polifacetismo propio do biografiado, a quen na orde persoal lle cadra moi mal o plano. Moncho Borrajo podería facer calquera cousa que se lle puxera entre cella e cella na seguridade de que a faría ben. Non é preciso recorrer á proba do coeficiente mental para deducir que se trata dun superdotado. A súa capacidade de expresión e de resolución é emblemática: debuxa, pinta, atesoura saberes múltiples, namora as cámaras, comunícase esplendidamente, toca a guitarra, canta e achégase á excelencia facendo o parvo. Si algo ha de inferirse de cuanto se lleva dicho es el polifacetismo propio del biografiado, a quien en el orden personal el cuadra muy mal lo plano. Moncho Borrajo podría hacer cualquier cosa que se le pusiera entre ceja y ceja en la seguridad de que la haría bien. No es preciso recurrir a la prueba del coeficiente mental para deducir que se trata de un superdotado. Su capacidad de expresión y de resolución es emblemática: dibuja, pinta, atesora saberes múltiples, enamora a las cámaras, se comunica espléndidamente, toca la guitarra, canta y ronda la excelencia en las gansadas. Todo isto se pon de manifesto nada máis chegar o noso personaxe a Valencia. Aquí, para gañar a vida e pagar os estudos, Moncho Borrajo recorre a dúas fontes: a realización de retratos a lapis e a actuación en locais públicos. Todo lo cual se pone de manifiesto nada más llegar nuestro personaje a Valencia. Aquí para llegar nuestro personaje a Valencia. Aquí, para ganarse la vida y pagarse los estudios, Moncho Borrajo recurre a dos fuentes: la realización de retratos a lápiz y la actuación en locales públicos. Retratos alimenticios realiza cantos lle saen, coidando de non facer máis concesións ó efixiado que as necesarias. Retratos alimenticios realiza cuantos le salen, cuidando no hacer más concesiones al efigiado que las necesarias. As súas actuacións en pubs e puticlubs van facéndose cada vez máis frecuentes. Toca a guitarra, canta, improvisa ocorrencias, conta chistes, lanza provocacións ó público, divírtese e divirte, divertíndose divirte. Sus actuaciones en pubs y puticlubs van haciéndose cada vez más frecuentes. Toca la guitarra, canta, improvisa ocurrencias, cuenta chistes, lanza provocaciones al público, se divierte y divierte, divirtiéndose divierte. Os compañeiros de estudos comezan a coñecelo como o chistoso, o humorista, sen tomalo máis en serio que nese momento se tomaba el mesmo. Eran, non se esqueza, momentos nos que España tiña ante si o reto de pórse ó día coa historia. Morre o que rebentaba cabalos de bronce nas prazas e a xente canta na rúa “libertad sin ira, sin ira libertad”. Tamén el canta. Canta Los compañeros de estudios comienzan a conocerle como el chistoso, el humorista, sin tomarle más en serio que en ese momento se tomaba él mismo. Eran, nos en que España tenía ante sí el reto de ponerse al día con la historia. Muere el que reventaba caballos de bronce en las plazas y la gente canta en la calle “libertad sin ira, sin ira libertad”. También él canta. Canta cuanto llevaba guar- 7 8 canto levaba gardado dentro. Canta como un enfermo ó que se lle abre a fiestra para que respire, canta como un campo que non coñece de portas. dado dentro. Canta como un enfermo al que se le abre la ventana para que respire, canta como un campo que no conoce de puertas. No plástico, Moncho Borrajo practica o Pop á española, moi na liña do momento, moi en sintonía coa estética que popularizan os Crónica. En lo plástico, Moncho Borrajo práctica el pop a la española, muy en la línea del momento, muy en sintonía con la estética que popularizan los Crónica. No mundo do espectáculo, o humorista galego triúnfa cun estilo que marca época: a broma tinguida de veras, as veras verdades cantadas en clave de broma. A sátira máis desapiadada, o sarcasmo máis extremo, a ironía máis punzante; pero todo isto tocado con brotes de lirismo e doses de tenrura. Humor fino. Case inglés. Humor festivo e quevediano, celme da dobre intención, cume da intelixencia. En el mundo del espectáculo, el humorista gallego triunfa con un estilo que marca época: la broma tildada de veras, las veras verdades cantadas en clave de broma. La sátira más despiadada el sarcasmo más extremo, la ironía más punzante; pero todo ello tocado con brotes de lirismo y dosis de ternura. Humor fino. Casi inglés. Humor zumbón y quevediano, altamar de la doble intención, repunte de la inteligencia. Entre 1985 e 1991, Moncho Borrajo faise un home nacional no humorismo español. Son seis anos de boom cómico que non lle deixan paz nin tempo para a pintura, da que non chega do todo a apartarse, pois é dos que non poden pasar o día sen un debuxo polo menos. A actuacións nos escenarios reclaman toda a súa atención. As xiras polo país convérteno en maleta de todos os hoteis. Por terra, mar e aire, que diría o outro, vai de aquí para alá, máis onde reclama o contrato que onde lle pide o corpo. Entre 1985 y 1991, Moncho Borrajo se hace un hombre nacional en el humorismo español. Son seis años de boom cómico que no le dejan paz ni tiempo para la pintura, de la que no llega del todo a apartarse, pues es de los que no pueden pasarse el día sin un dibujo por lo menos. Las actuaciones en los escenarios reclaman toda su atención. Las giras por el país le convierten en maleta de todos los hoteles. Por tierra, mar y aire, que diría el otro, va de aquí para allá, más donde reclama el contrato que donde le pide el cuerpo. Cada tempo ten o seu afán e cada afán o seu momento. A comicidade, como todo, é mina de limitados recursos, fonte de remisa vea. Como tantos outros personaxes da época, Moncho Borrajo tamén podería dicir “contra o ditador, riamos máis”, “o ditador dábanos os chistes feitos”. Cada tiempo tiene su afán y cada afán su momento. La comicidad, como todo , es mina de limitados recursos, fuente de remisa vena. Como tantos otros personajes de la época, Moncho Borrajo también podría decir “contra el dictador nos reíamos más”, “el dictador nos daba los chistes hechos”. Desde o humor, hai que loitar polas liberdades, pola tolerancia. Desde o humor, hai que fustrigar os remisos e apoiar a transición. A liberdade é unha disciplina que se aprende. Os políticos son o pin-pan-pun de todos os proxectís cómicos. Un cómico non é un gracioso que se fai o gracioso. Un cómico é un tipo que fai editoriais con outros medios. Mocho Borrajo consúmase como o editorialista dun determinado momento histórico: a España dos oitenta, o Madrid da movida, que trouxo ós establecementos públicos (tamén públicos) e ás rúas e prazas a liberdade tomada a bafaradas, como un caldo longamente esperado, intimamente ansiado. Desde el humor, hay que luchar por las libertades, por la tolerancia. Desde el humor, hay que fustigar a los renuentes y apoyar la transición. La libertad es una disciplina que se aprende. Los políticos son el pin-pan-pun de todos los proyectiles cómicos. Un cómico no es un gracioso que se hace el gracioso. Un cómico es un tipo que hace editoriales con otros medios. Mocho Borrajo se consuma como el editorialista de un determinado momento histórico: la España de los ochenta, el Madrid de la movida, esas cosas que trajo a los establecimientos públicos (también públicos) y a las calles y plazas la libertad tomada a bocanadas, como un caldo largamente esperado, íntimamente ansiado. Moncho Borrajo aproveita unha viaxe a Canarias para instalarse nas illas. O lanzaroteño César Manrique é o feliz culpable de tal decisión. O de Baños de Molgas cómprase un estudio en Santa Cruz de Tenerife, que alterna co de Madrid. Dun ó outro, salta frecuentemente o galego, cambiando de aires na procura de inspiración. Moncho Borrajo aprovecha un viaje a Canarias para instalarse en las isla. El lanzaroteño César Manrique es el feliz culpable de tal decisión. El de Baños de Molgas se compra un estudio en Santa Cruz de Tenerife, que alterna con el de Madrid. De uno al otro, salta frecuentemente el gallego, cambiando de aires en busca de inspiración. O mundo do espectáculo, tan absorbente como todo aquilo ó que un se entrega en corpo e alma, limita o currículo do que sempre se considerou El mundo del espectáculo, tan absorbente como todo aquello a que uno se entrega en cuerpo y alma, limita el currículo del que siempre se consideró nacido para pintor. O período levantino de Moncho Borrajo recolle as seguintes exposicións individuais. 1970 e 1972; C.E.M., Valencia. 1975: Galería Subastas, Valencia. 1976: Sala Cité, Valencia; Galería El Tosai, Guadalest, Alicante. 1978: Galería Xiver, Valencia. 1979: Dibujo. Hippopotamus, Valencia. 1980: Galería Lucas, Gandía; 1981: Galería Arts 29, Valencia; 1982: Galería El Palau, Valencia. 1985: Galería Fauna’s, Madrid. nacido para pintor. El periodo levantino de Moncho Borrajo recoge las siguientes exposiciones individuales. 1970 y 1972; C.E.M., Valencia. 1975: Galería Subastas, Valencia. 1976: Sala Cité, Valencia; Galería El Tosai, Guadalest, Alicante. 1978: Galería Xiver, Valencia. 1979: Dibujo. Hippopotamus, Valencia. 1980: Galería Lucas, Gandía; 1981: Galería Arts 29, Valencia; 1982: Galería El Palau, Valencia. 1985: Galería Fauna’s, Madrid. Chegados a este punto, hora é de sinalar que Moncho Borrajo ten por norma ?que por sensata se aplaude? non expoñer nunca nunha praza onde actúe. Obviamente, polo simple aquel de que ninguén dea en supoñer que aproveita notoriedade, a fama, o tirón da prensa a favor da causa plástica. Llegados a este punto, hora es de señalar que Moncho Borrajo tiene por norma –que por juiciosa se aplaude- no exponer nunca en una plaza donde actúe. Obviamente, por el simple aquel de que nadie dé en suponer que aprovecha notoriedad, la fama, el tirón de la prensa a favor de la causa plástica. Coincidindo coa fin do boom cómico, Moncho Borrajo realiza en Madrid unha exposición individual que vai ter para el unha gran significación. Organizada na “Galería Rafael García”, a mostra é ben recibida polo público e a crítica. Pero hai algo que move moi e moito a reflexionar a Moncho borrajo e inclina o seu pensamento cara a unha estética medularmente distinta á seguida ata entón. Nos baixos da Biblioteca Nacional ve unha exposición de Juan Gris que supón para el un revulsivo. Coincidiendo con el fin del boom cómico, Moncho Borrajo realiza en Madrid una exposición individual que va a tener para é una gran significación. Organizada en la “Galería Rafael García”, la muestra es bien recibida por el público y la crítica. Pero hay algo que mueve muy mucho a reflexionar a Moncho borrajo e inclina su pensamiento hacia una estética medularmente distinta a la seguida hasta entonces. En los bajos de la Biblioteca Nacional ve una exposición de Juan Gris que supone para él un revulsivo. Aquilo é o cubismo, si. Pero non é Bracque, nin é Picasso. Aquilo é a quintaesencia do cubismo, o sanjuanismodelacruz do cubismo, a espiritualidade do modo, o misticismo da xeometría. Aquello es el cubismo, sí. Pero no es Bracque. ni es Picasso. Aquello es la quintasencia del cubismo, el sanjuanismodelacruz del cubismo, la espiritualidad del modo, el misticismo de la geometría. Sensible cal é, Moncho Borrajo sae da exposición obnubilado, vaise para a casa, golpéase tres veces a cabeza contra o muro das lamentacións do estudio e dise que é hora de afastarse paulatinamente do espectáculo e de retomar para sempre a pintura. Sensible cual es, Moncho Borrajo salde de la exposición obnubilado, se va a casa, se golpea tres veces la cabeza contra el muro de las lamentaciones del estudio y se dice que es hora de alejarse paulatinamente del espectáculo y de retomar para siempre la pintura. Desde entón, non deixou de pintar e o seu modo orientouse definitivamente cara a un estruturalismo xeométrico baseado na esencialidade. Se no escenario Moncho Borrajo é divertido, excesivo, histriónico. Na pintura é todo o contrario: un místico. Desde entonces, no ha dejado de pintar y su modo se ha orientado definitivamente hacia un estructuralismo geométrico basado en la esencialidad. Si en el escenario Moncho Borrajo es divertido, excesivo9, histriónico. En la pintura es todo lo contrario: un místico. Tomarse a vida en broma é unha cosa. A pintura é outra. A pintura é unha cousa moi seria, algo que non lle gusta que lle toquen. A pintura é unha arte maior, a maior das artes. A pintura é para el como un sacerdocio. Tomarse la vida es broma es una cosa. La pintura es otra. La pintura es una cosa muy seria, algo que no le gusta que le toquen. La pintura es un arte mayor, la mayor de las artes. La pintura es para él como un sacerdocio. Non se lle oculta, claro está, que sempre se lle terá en conta o que fixo noutro campo. Tense dito que o único que non toleramos os españois é que un español triúnfe. Díxose tamén que facer unha cousa nesta vida é moi difícil; facer dúas, imposible. No se le oculta, claro está, que siempre se le tendrá en cuenta lo que ha hecho en otro campo. Se ha dicho que lo único que no toleramos los españoles es que un español triunfe. Se ha dicho también que hacer una cosa en esta vida es muy difícil; hacer dos, imposible. 9 10 Non é este o lugar apropiado para dicir se Moncho Borrajo é, ou non, bo no espectáculo. Dígano os críticos da especialidade. Si é, en cambio, este o lugar pertinente para falar de Moncho Borrajo pintor. De quen importa sinalar que o é en grao sumo e que nada autoriza a reducirlle o creto de pintor dunha peza. No seu mundo de formas non hai o menor indicio de concesión á galería. Na súa iconografía non cabe a exacerbación, porque todo, absolutamente todo, aparece presidido pola orde xeométrica e a mesura. Orde por riba de todo. Orde mental e orde estética. Orde na composición, na entoación e no acabado. Do pintor teño escrito ?e nada impide reiteralo.“A súa obra inspírase no postcubismo e ten un certo parentesco coa de Ismael da Serra. Partindo de conceptos volumétricos e ritmos propios do cubismo analítico, Moncho Borrajo somete todas as formas á dura disciplina do plano, elaborando composicións nas que todo parece sopesado, delimitado e sometido pola vontade construtivista. Non é un famoso que pinta. É un pintor a quen a fama lle vén por outra vía que a pintura”. No es este el lugar apropiado para decir si Moncho Borrajo es, o no, bueno en el espectáculo. Díganlo los críticos de la especialidad. Sí es, en cambio, éste el lugar pertinente para hablar de Moncho Borrajo pintor. De quien importa señalar que lo es en grado sumo y que nada autoriza a ningunearle el crédito de pintor de una pieza. En su mundo de formas no hay el menor atisbo de concesión a la galería. En su iconografía no cabe la exacerbación, porque todo, absolutamente todo, aparece presidido por el orden geométrico y la mesura. Orden por encima de todo. Orden mental y orden estético. Orden en la composición, en la entonación y en el acabado. Del pintor tengo escrito –y nada empecé reiterarlo.- “Su obra se inspira en el postcubismo y tiene un cierto parentesco con la de Ismael de la Serra. Partiendo de conceptos volumétricos y ritmos propios del cubismo analítico, Moncho Borrajo somete todas las formas a la dura disciplina del plano, elaborando composiciones en la que todo parece sopesado, delimitado y sometido por la voluntad constructivista. No es un famoso que pinta. Es un pintor a quien la fama le viene por otra vía que la pintura”. Se a exposición do 91 en Madrid foi importante, non menos transcendente no currículo de Moncho Borrajo é a realizada en 1998 en Atlántica, centro de arte, A Coruña. Os seus responsables, Salvador e Menchu, tras analizar a pintura deciden apostar polo artífice sen reserva ningunha. Si la exposición del 91 en Madrid fue importante, no menos trascendente en el currículo de Moncho Borrajo es la realizada en 1998 en Atlántica, centro de Çarte, La Coruña. Sus responsables, Salvador y Menchu, tras analizar la pintura deciden apostar por el artífice sin reserva alguna. Moncho Borrajo afronta o reto como se nel lle fora a vida. Durante un longo ano péchase no estuido e traballa sen concederse un só minuto de descanso. O resultado é unha obra compacta, sabiamente concibida e pulcramente realizada. A mostra, realizada en abril-maio do 98, revela a dixerida influencia dos patróns referenciais do pintor: Gris (por riba de calquera outro cubista), Daniel Vázquez Díaz, Morandi e, sobre todo, Ben Nicholson. Moncho Borrajo afronta el reto como si en ello le fuera la vida. Durante un largo año se encierra en el estudio y trabaja sin concederse un solo minuto de descanso. El resultado es una obra compacta, sabiamente concebida y pulcramente realizada. La muestra, realizada en abril-mayo del 98, revela la digerida influencia de los patrones referenciales del pintor: Gris (por encima de cualquier otro cubista), Daniel Vázquez Díaz, Morandi y, sobre todo, Ben Nicholson. O encontro coa pintura deste resulta para Moncho Borrajo sumamente estimulador. Sobre a marcha toma unha serie de decisións ás que de momento se mantén firme: facer da pintura o principal branco do seu afán, perseguir a xeometría ata as súas máximas consecuencias, pintar a ordenación xeométrica do espazo (e, máis aínda, das cousas no espazo) e pintar o máis co menos (a pura esencialidade). El encuentro con la pintura de éste resulta para Moncho Borrajo sumamente estimulador. Sobre la marcha toma una serie de decisiones a las que al momento se mantiene firme: hacer de la pintura el principal blanco de su afán, perseguir la geometría hasta sus máximas consecuencias, pintar la ordenación geométrica del espacio (y, más aún, de las cosas en el espacio) y pintar lo más con lo menos (la pura esencialidad). O pintor aproveita o catálogo para definir o seu modo en termos concluíntes: El pintor aprovecha el catálogo para definir su modo en términos concluyentes: “Todo é xeometría”. Esa foi a conclusión á que cheguei cando analicei os clásicos. En cada cadro, por moi camuflada que estivera, sempre despois de espilo de todo o superficial alí estaba ela, a xeometría. O paso da luz á sombra, fai da liña o nexo de unión entre a vida visible e a vida presentida e é neste presentimento onde habita a xeometría. Ela envólveo todo, é o eixe de todo, participa nas tanxentes e nas envolventes, apoia e suxeita, sostén e separa, une e diferencia. Cando na anterior exposición dei o paso do postcubismo á xeometría lumínica, así chamada por min, ó ser a luz e a cor o punto álxido da miña obra, xa presentía que o camiño podía terminar nela, ou máis ben era nela onde comezaba. Atrás quedaban, o Pop e o Cubismo dando paso a unha análise do cotián dentro da súa estrutura xeométrica, pero aínda era moi complicada a súa forma e a súa presenza, polo que había que empezar o camiño cara a algo máis poético e lírico, achegándose cara á sinxeleza da xeometría en si mesma. “Todo es geometría”. Esa fue la conclusión a la que llegué cuando analicé a los clásicos. En cada cuadro, por muy camuflada que estuviera, siempre después de desnudarlo del todo lo superficial allí estaba ella la geometría. El paso de la luz a la sombra, hace de la línea el nexo de unión entre la vida visible y la vida presentida y es en este presentimiento donde habita la geometría. Ella lo envuelve todo, es el eje de todo, participa en las tangentes y en las envolventes apoya y sujeta, sostiene y separa, une y diferencia. Cuando en la anterior exposición di el paso del postcubismo a la geometría lumínica, así llamada por mí, al ser la luz y el color el punto álgido de mi obra ya presentía que el camino podía terminar en ella sino más bien era en ella donde comenzaba. Atrás quedaban, el Pop y el cubismo dando paso a un análisis de lo cotidiano dentro de su estructura geométrica, pero todavía era muy complicada su forma y su presencia, por lo que había que empezar el camino hacia algo más poético y lírico, acercándose hacia la sencillez de la geometría en sí misma. Este é o camiño que hoxe propoño, un camiño longo que me ha de conducir ó máis puro da plástica, pero que hoxe ten que analizar lentamente cada paso dado, para non deixar no camiño opcións que máis tarde chamarían á miña porta esixíndome unha maior atención. Só hai un flirteo en toda esta mostra e non o é en si mesmo, ós meus estu- Este es el camino que hoy propongo, un camino largo que me ha de conducir a lo más puro de la plástica, pero que hoy tiene que analizar lentamente cada paso dado, para no dejar en el camino opciones que más tarde llamarían a mi puerta exigiéndome una mayor atención. Sólo hay un devaneo en toda esta muestra y no lo es en sí mismo, a dos mis estudios de dos de arquitectura é a obra dedicada á cidade da Coruña na análise dunha das súas características urbanísticas: as galerías. Esta análise non é a definitiva, pero si un paso dado coa seriedade que se merece o tema tratado. arquitectura es la obra dedicada a la ciudad de A Coruña en el análisis de una de sus características urbanísticas: las galerías. Este análisis no es el definitivo, pero sí un paso dado con la seriedad que se merece el tema tratado. Nunca fun amante da literatura pictórica polo que deixo ós críticos este labor e ó espectador o tempo necesario, para que analice a miña obra con ollos novos, afastando da súa mente o cómico, que hoxe deixou no armario o teatral, para deixarse ver na súa forma máis intima, a de pintor”. Nunca fui amante de la literatura pictórica por lo que dejo a los críticos esta labor y al espectador el tiempo necesario, para que analice mi obra con ojos nuevos, alejando de su mente el cómico, que hoy ha dejado en el armario lo teatral, para dejarse ver en su forma más intima, la de pintor”. O pintor fixa claves respecto da súa traxectoria: etapa de aprendizaxe, devoción polo Pop, incursión no neocubismo e xeometrismo lírico. Para este camiño que se abre ante el non ten nome. Sen cobrarlle dereitos de autor aquí se lle dá: esencialismo. El pintor fija claves respecto de su trayectoria: etapa de aprendizaje, devoción por lo pop, incursión en el neocubismo y geometrismo lírico. Para este camino que se abre ante él no tiene nombre. Sin cobrarle derechos de autor aquí se le da: esencialismo. O termo enlouquece o pintor. Levaba meses buscando algo con que definir o que facía e non o atopaba. Hai una liña de pensamento que convén ó seu modo e cadra ó seu pulso. O achegamento que el propón cara á sinxeleza da xeometría en si mesma bebe nas fontes máis clásicas. El término enloquece al pintor. Llevaba meses buscando algo con que definir lo que hacía y no lo encontraba. Hay una línea de pensamiento que conviene a su modo y cuadra a su pulso. El acercamiento que él propone hacia la sencillez de la geometría en sí misma bebe en las fuentes más clásicas. O inesgotable Aristóteles advirte que “a esencia é ese aspecto fundamental da cousa sen o cal a cousa non sería”. Émulo do mestre e aprendiz de sabio por tempos, un tamén ten casualmente escrito da esencia: “De ningunha parte vén, ninguén a outorga, o seu alento todo o informa e vivifica. É a graza natural: fai ser o que non é, sen ela o que é xamais sería”. El inagotable Aristóteles advierte que “la esencia es ese aspecto fundamenta de la cosa sin el cual la cosa no sería”. Émulo del maestro y aprendiz de sabio a ratos, uno también tiene casualmente escrito de la esencia: “De ninguna parte viene, nadie la otorga, su aliento todo lo informa y vivifica. Es la gracia natural: hace ser lo que no es, sin ella lo que es jamás sería”. Gris tamén nos ensinou que a botella é antes que nada un cilindro. É que a circunferencia é a forma máis perfecta da xeometría porque é un continum, sen principio nin fin. Gris también nos enseñó que la botella es antes que nada un cilindro. Y que la circunferencia es la forma más perfecta de la geometría porque es un continum, sin principio ni fin. O artista novel actúa por acumulacións. O artista na súa plétora actúa ó modo contrario. Querer meter nunha novela, cadro, escultura ou ópera todo o que se sabe é un erro propio do principiante. O veterano revélase na prudente administración dos seus saberes: onde os demais poñen, el quita. El artista novel actúa por acumulaciones. El artista en su plétora actúa al modo contrario. Querer meter en una novela, cuadro, escultura u ópera todo lo que se sabe es error propio del principiante. El veterano se revela en la prudente administración de sus saberes: donde los demás ponen él quita. A máxima resolución da arte (sexa poesía, novela, música, escultura, pintura ou arquitectura) é chegar a ese momento dos momentos no que nitidamente se percibe que o que lle falta á arte é quitarlle o que lle sobra. La máxima resolución del arte (sea poesía, novela, música, escultura, pintura o arquitectura) es llegar a ese momento de los momentos en que nítidamente se percibe que lo que le falta al arte es qui tarle lo que le sobra. Na literatura, o segundo adxectivo case sempre está de máis. En pintura, o trazo superfluo estorba. Fiel a estas revelacións, máis intuídas que sustentadas, móvese Moncho Borrajo a partir da dita exposición en Atlántica, cuxo catálogo se enriquece, así mesmo, con textos de Caruncho, o Bo: En la literatura, el segundo adjetivo casi siempre está de más. En pintura, el rasgo superfluo estorba. Fiel a estas revelaciones, más intuidas que sustentadas, se mueve Moncho Borrajo a partir de la dicha exposición en Atlática, cuyo catálogo se enriquece, asimismo, con textos de Caruncho “el Bueno”: “Hai anos dixen que Moncho Borrajo era, por encima de calquera outra solicitación, pintor. Un importante pintor. E sen dúbida o paso do tempo así nolo confirma. Borrajo vai “facendo camiño ó andar” e configurando a súa Hace años dije que Moncho Borrajo era, por encima de cualquier otra solicitación, pintor. Un importante pintor. Y sin duda el paso del tiempo así nos lo confirma. Borrajo va “haciendo camino al andar” y configurando su obra 11 12 obra cunha singular linguaxe que o sitúa entre os artistas de personalidade acusada. con un singular lenguaje que le sitúa entre los artistas de personalidad acusada. Non é raro, no meu caso, que comprenda e me sinta cómodo, que comprenda e me sinta cómodo ante a contemplación da súa obra que, sen dúbida, se alimenta, a partir do Pop, de dúas fontes fundamentais tamén para min. Do cubismo, no meu caso mitigado polo sempre recordado don Daniel, e da arquitectura, durante tantos anos o meu traballo cotián. Dúas fontes milagrosas e inesgotables para os investigadores, como é o caso de Moncho. No es raro, en mi caso, que comprenda y me sienta cómodo, que comprenda y me sienta cómodo ante la contemplación de su obra que, sin duda, se alimenta, a partir del Pop, de dos fuentes fundamentales también para mí. Del cubismo, en mi caso mitigado por el siempre recordado don Daniel, y de la arquitectura, durante tantos años mi trabajo cotidiano. Dos fuentes milagrosas e inagotables para los investigadores, como es el caso de Moncho. E estou por asegurar que a maneira descontinua e pouco frecuente coa que se producen as súas exposicións, fan que a súa obra sexa extremamente rigorosa por reflexiva e razoada, facendo que chegue a esa quintaesencia na evolución plástica na que con tanta coherencia se manifesta. Y estoy por asegurar que la manera discontinua y poco frecuente con que se producen sus exposiciones, hacen que su obra sea extremamente rigurosa por reflexiva y razonado, haciendo que llegue a esa quinta esencia en la evolución plástica en la que con tanta coherencia se manifiesta. Comparto con el a admiración por Ben Nicholson, a quen lle dedicou unha homenaxe a través dunha peza moi conseguida. Comparto con él la admiración por Ben Nicholson, a quien le ha dedicado un homenaje a través de una pieza muy conseguida. A súa sensibilidade faille aspirar a esencia do cubismo e reinterpretalo dunha forma persoal, freando calquera altisonancia pictórica e someténdoa ó puro raciocinio plástico. Foxe do decorativismo porque ten a forza e o don do bo gusto. Su sensibilidad le hace aspirar la esencia del cubismo y reinterpretarlo de una forma personal, frenando cualquier altisonancia pictórica y sometiéndola al puro raciocinio plástico. Huye del decorativismo porque tiene la fuerza y el don del buen gusto. Borrajo está nun momento de plenitude, e é agora cando pode facer con resolución un proceso de síntese na súa obra sempre xeométrica. E non podemos esquecer que en toda pintura hai sempre xeometría, incluso na de moitos artistas descridos disto. Borrajo está en un momento de plenitud, y es ahora cuando puede hacer con resolución un proceso de síntesis en su obra siempre geométrica. Y no podemos olvidarnos que en toda pintura hay siempre geometría, incluso en la de muchos artistas descreídos de ello. Chegou ó momento presente con pezas de singular pureza compositiva, pero non por isto menos matéricas. Con rica textura e exquisito debuxo, os seus fondos actuais son máis temperados. Exemplo disto é o seu bodegón cunha simple cunca de louza branca, que se apodera do espazo pictórico. Humilde cacharro. Como un consumado mestre sabe desprenderse do efectismo fácil, para crear unha obra importante a través dun sinxelo motivo. Ha llegado al momento presente con piezas de singular pureza compositiva, pero no por ello menos matéricas. Con rica textura y exquisito dibujo, sus fondos actuales son más atemperados. Ejemplo de ello es su bodegón con un simple tazón de loza blanca, que se apodera del espacio pictórico. Humilde cacharro. Como un consumado maestro sabe desprenderse del efectismo fácil, para crear una obra importante a través de un sencillo motivo. O que é evidente é que o noso artista non é consecuente no desenvolvemento das súas dúas profesión.. Como humorista é sarcástico e burlón. Como pintor, pola contra, nada extravagante e sumamente rigoroso”. Lo que es evidente es que nuestro artista no es consecuente en el desarrollo de sus dos profesiones. Como humorista es sarcástico y burlón. Como pintor, por el contrario, nada extravagante y sumamente riguroso”. Sinala Caruncho puntos nos que é difícil non coincidir. E chama a atención, como de pasada, sobre esa aparente dicotomía que tanto o prexudica: o artista plástico fagocitado polo humorista famoso, o artista a quen non se lle toma en serio por ser tan frívolo no outro. Señala Caruncho puntos en los que es difícil no coincidir. Y llama la atención, como de pasada, a esa aparente dicotomía que tanto le perjudica: el artista plástico fagocitado por el humorista famoso, el artista a quien no se le toma en serio por ser tan frívolo en lo otro. Craso error. Craso error. O sarcasmo non é bufonada, senón recurso da intelixencia. Nada hai máis serio ?e non é contradición? que a broma. Coas bromas dinse as cousas máis El sarcasmo no es bufonada, sino recurso de la inteligencia. Nada hay más serio –y no es contradicción- que la broma. Con las bromas se dicen las serias. Baixo a aparencia cómica Moncho borrajo esconde o estilete da denuncia máis ben fundada e contumaz. E a aspiración da denuncia nunca é aceptar o que é, senón contribuír a modificalo. cosas más serias. Bajo la apariencia cómica Moncho borrajo esconde el estilete de la denuncia más bien fundada y contumaz. Y la aspiración de la denuncia nunca es aceptar lo que es, sino contribuir a modificarlo. Moncho Borrajo é consciente de que se quitou moito tempo para darllo ós demais. Agora, está recuperando ese tempo. En Canarias, onde pinta recluído, vivindo só para pintar, reitera a súa paixón por tres temas ós que nunca renunciou: o debuxo, a pintura e a arquitectura (resolta en pura e simple xeometría). Moncho Borrajo es consciente de que se ha quitado mucho tiempo para dárselo a los demás. Ahora, está recuperando ese tiempo. En Canarias, donde pinta recluido, viviendo sólo para pintar, reitera su pasión por tres temas a los que nunca ha renunciado: el dibujo, la pintura y la arquitectura (resuelta en pura y simple geometría). Traballador impenitente, pinta de sol a sol. Ou sexa, todo o día. Se a inspiración pasa polo estudio encóntrao en garda desde as nove ás dez da noite. Disto saben moito os catro cans (un grande e tres pequenos) que lle ofrecen compañía e fidelidade e son os seus máis firmes admiradores e os seus críticos máis severos (todo ladrido é dunha desaprobación). Trabajador impenitente, pinta de sol a sol. O sea, todo el día. Si la inspiración pasa por el estudio le encuentra en guardia desde las nueve a las diez de la noche. De esto saben mucho los cuatro perros (uno grande y tres pequeños) que le ofrecen compañía y fidelidad y son sus más firmes admirados y sus críticos más severos (todo ladrido es de una desaprobación). Solitario contumaz, gusta de saír o menos posible. Pero cando sae aproveita o tempo para ver exposicións, sempre con ollo distante, coidándose moi e moito de deixarse influír, e entrar nun bar a tomar unha copa e falar con xente á que non coñece, que é a que ó final máis lle ensina. Solitario contumaz, gusta salir lo menos posible. Pero cuando sale aprovecha el tiempo para ver exposiciones, siempre con ojo distante, cuidándose muy mucho de dejarse influir, y entrar en un bar a tomar una copa y hablar con gente a la que no conoce, que es la que a ala larga más le enseña. Sociable por natureza, é de poucos pero moi escollidos amigos. Nunha cea ou comida desdeña que haxa máis de seis persoas na mesa, o que impide a comunicación. Recoñécese gastrónomo moi peculiar. De culler. Ou sexa, de comida caseira. Se alguén quere que o leven os demos non ten máis que poñer fronte a el unha pano de papel ou un cuberto de plástico. Sociable por naturaleza, es de pocos pero muy escogidos amigos. En una cena o comida desdeña que haya más de seis personas a la mesa, lo que impide la comunicación. Se reconoce gastrónomo muy peculiar. De cuchara. O sea, de comida casera. Si alguien quiere que se lo lleven los demonios no tiene más que poner frente a él una servilleta de papel o un cubierto de plástico. O cal non se trae aquí de xeito insubstancial, senón, antes ben, para xustificar a orde, cada vez máis aristotélica, que preside as súas composicións. El chámalle orde poética. Pero nada custaría chamarlle “poética da orde”. Lo cual no se trae aquí a humo de pajas, sino antes bien para justificar el orden, cada vez más aristotélico, que preside sus composiciones. Él lo llama orden poético. Pero nada costaría llamarlo “poética del orden”. Na “poética da orde” non cabe o azar senón como recurso plástico. Moncho Borrajo sabe, claro está, que o azar acode moitas veces en socorro do artista. E que cando isto ocorre é bo abrazalo. O azar na pintura recibe o nome de accidente. En la “poética del orden” no cabe el azar sino como recurso plástico. Moncho Borrajo sabe, claro está, que el azar acude muchas veces en socorro del artista. Y que cuando esto ocurre es bueno abrazarlo. El azar en la pintura recibe el nombre de accidente. A pintura plana que practica Moncho Borrajo daría en mental e fría se non admitira o accidente. De aí que deba sinalarse como gran acerto do de Baños de Molgas o decidido recurso ó enriquecemento da pasta. A pintura é oso, estrutura. Pero carne, tamén. O consello dos mestres valencianos teno Moncho Borrajo en moito: métalle pasta á pintura, rapaz. La pintura plana que practica Moncho Borrajo daría en mental y fría si no admitiera el accidente. De ahí que deba señalarse como gran acierto del de Baños de Molgas el decidido recurso al enriquecimiento de la pasta. La pintura s hueso, estructura. Pero carne, también. El Consejo de ls maestros valencianos lo tiene Moncho Borrajo en mucho: Métale pasta a la pintura, joven”. Niso, precisamente, está. En ello precisamente está. Se por unha parte é moi evidente que o pintor converteu en lei o seu empeño en espir o xa de por si espido, non menos certo é o seu empeño en enriquecer a materia con fretamentos que confiren vibración, profundidade, misterio ó plano. Si por una parte es harto evidente que el pintor ha convertido en ley su empeño en desnudar lo ya de por sí desnudo, no menos cierto es su empeño en enriquecer la materia con frotamientos que confieren vibración, profundidad, misterio a lo plano. Secretamente, sen teorizalo, Moncho Borrajo renuncia a pintar o espazo nas cousas para que as cousas se pinten no espazo. Secretamente, sin teorizarlo, Moncho Borrajo renuncia a pintar el espacio en las cosas para que las cosas se pinten en el espacio. 13 Injuria Acrílico/lenzo 180 x 180 cm . Lágrimas Grafito/papel 102 x 70 cm . Maja Acrílico/lenzo 130 x 90 cm . 18 Majo Acrílico/lenzo 130 x 90 cm . 19 V e l á z q u e z I V Acrílico/lenzo 90 x 90 cm . V e l á z q u e z V Acrílico/lenzo 90 x 90 cm . Velázquez VII Acrílico/lenzo 61 x 50 cm . 20 Velázquez III Acrílico/lenzo 90 x 90 cm. Velázquez I Acrílico/lenzo 90 x 90 cm. S / T Acrílico/lenzo 90 x 90 cm . Velázquez IV Acrílico/lenzo 90 x 90 cm . 21 Menina IV Acrílico/lenzo 150 x 135 cm . 22 23 S/T Acrílico/lenzo 81 x 53cm . 24 S/T Acrílico/lenzo 130 x 67cm . 25 Picasso y los cómicos Acrílico/lenzo 326 x 100 cm . 26 27 Café a treau Mixta/táboa 48 x 40 cm . S/T Acrílico 100 x 72 cm . 28 Bodegón II Mixta cartón 102 x 72 cm . Bodegón Tía María Acrílica/táboa 46 x 38 cm . S/T Acrílica/lenzo 55 x 46 cm . 29 Guitarras Acrílico/lenzo 61 x 50 cm . 30 Bodegón, guitarra y copa Acrílico/táboa 55 x 46 cm . 31 32 S/T Acrílico/lenzo 130 x 97 cm . Bodegón IV Pastel/papel 100 x 70 cm . S/T Acrílico/lenzo 81 x 62 cm . 33 Galerías A Coruña Acrílico/lenzo 130 x 135 cm . Tía María Acrílico 50 x 47 cm . 34 S/T Acrílico/lenzo 55 x 46 cm . 35 Jarra cerveza Nixta sobre lenzo 23 x 21 cm . 36 Bodegón III Tinta china 74 x 51 cm . Bodegón con fotografía Acrílico/táboa 55 x 46 cm . S/T Acrílico/tea 46 x 38 cm . Antonio Acrílico/lenzo 81 x 54 cm . 38 S/T Acrílico/lienzo 36 x 28 cm . 39 S/T Acrílico/lenzo 81 x 60 cm . 40 S/T Acrílico/lenzo 36 x 28 cm . Mahler Acrílico/lenzo 130 x 97 cm . S/T Mixta/madeira 50 x 46 cm . 41 S/T Acrílico/madeira 15 x 10 cm . 42 S/T Acrílico/madeira 15 x 10 cm . S/T Acrílico/madeira 15 x 10 cm . S/T Acrílico/madeira 15 x 10 cm . S/T Acrílico/madeira 15 x 10 cm . S/T Acrílico/madeira 15 x 10 cm . S/T Acrílico/madeira 15 x 10 cm . S/T Acrílico/madeira 15 x 10 cm . S/T Acrílico/madeira 15 x 10 cm . S/T Acrílico/madeira 15 x 10 cm . 43 Moncho-Automoncho Antimoncho Moncho-Automoncho Antimoncho Se comezáramos dicindo que Moncho é un Artista (con maiúscula deliberada) estariamos afirmando todo e nada sobre a súa personalidade. Sería todo porque a maiúscula é por si mesma sobradamente elocuente, ó resaltar algo cuxo ser se impón, entre outras cousas, polo tamaño e por certa vocación totalizadora. Sería nada porque sen unha definición ou consenso previo, esa maiúscula soamente sería o encubrimento de algo tan baleiro como confuso. Si comenzáramos diciendo que Moncho es un Artista (con mayúscula deliberada) estaríamos afirmando todo y nada sobre su personalidad. Sería todo porque la mayúscula es por sí misma sobradamente elocuente, al resaltar algo cuyo ser se impone, entre otras cosas, por el tamaño y por cierta vocación totalizadora. Sería nada porque sin una definición o consenso previo, esa mayúscula solamente sería el encu brimiento de alo tan vacío como apabullante. Non obstante, imos correr o risco. Moncho é un Artista. ¿Por que? En primeiro lugar, porque é ata a medula un home-espectáculo, unha figura espectacularizadora dunhas contradicións plurais que necesitan exteriorizarse, e iso sen temor ós focos dos escenarios, tan semellantes ás desapiadadas luces dos quirófanos ou das salas de disección. Así, cada faceta do Artista é parágrafo dunha especie de nota necrolóxica, de autopsia na que cada anaco do seu ser artístico pode ser fragmentado e recomposto, desmontado e acoplando de novo cada anaco das súas varias egolatrías. Por iso, Moncho non pode ser un artista con minúscula (un simple plasmador de rutinas e de reflexos pasivos da suposta realidade), senón un Artista-ArtistaArtista que multiplica infinitamente o seu propio eu, pluralizándoo e espectacularizándoo, coa impudicia de quen ten a salvo a fondura secreta de incontables e inaccesibles intimidades. E ó facer espectáculo deses antagonismos que o teñen sempre na corda frouxa do absurdo, ten que negar sistematicamente os rostros convencionais do real e da súa interpretación ou comentario, reinventado as realidades. A anatomía do mundo que nos rodea entra tamén na sala de disección, facéndose a autopsia ó convencional e ás egolatrías que sustentan cada parcela do seu ser artístico. Sin embargo, vamos a correr el riesgo. Moncho es un Artista. ¿Por qué? En primer lugar, porque es hasta la médula un hombre-espectáculo, una figura espectacularizadora de unas contradicciones plurales que necesitan exteriorizarse, y eso sin temor a los focos de los escenarios, tan semejantes a lasa despiadadas luces de los quirófanos o de las salas de disección. Así, cada faceta del Artista es párrafo de una especie de nota necrológica, de autopsia en la que cada pedazo de su ser artístico puede ser fragmentado y recompuesto, desmontado y acoplando de nuevo cada trozo de sus varias egolatrías. Por eso, Moncho no puede ser un artista con minúscula (un simple plasmador de rutinas y de reflejos pasivos de la supuesta realidad), sino un Artista-ArtistaArtista que multiplica por equis su propio yo, pluralizándolo y espectacularizándolo, con la impudicia de quien tiene a salvo la hondura secreta de incontables e inaccesibles intimidades. Y al hacer espectáculo de esos antagonismos que le tienen siempre en la cuerda floja de lo absurdo, ha de negar sistemáticamente los rostros convencionales de lo real y de su interpretación o comentario, reinventado las realidades. La anatomía del mundo que nos rodea entra también en la sala de disección, haciéndose la autopsia a lo convencional y a las egolatrías que sustentan cada parcela de su ser artístico. Se Moncho estivera feito dunha soa peza, a súa automonchez pezas dun crebacabezas, cuxo resultado é un peculiar espantallo, unha especie de monstriño, de doutor Frankestein, algo inadaptable que soamente pode sobrevivir, no contexto das vulgaridades, facendo virtude das súas propias inadaptacións e da disparatada desorde das súas pezas constitutivas. Entón, o Moncho cuestionador e cuestionable ten que dedicarse á busca dos seus signos de identidade. Ha de encontrase no actor, no escenógrafo, no trobador, no humorista, e no clown, no sociólogo, no inconformista, no desmantelado, no denunciante, no incrédulo, no franciscano, no desapiadado, Si Moncho estuviera hecho de una sola pieza, su automonchez piezas de un rompecabezas, cuyo resultado es un peculiar engendro una especie de monstruito de doctor Frankestein, algo inadaptable que solamente puede sobrevivir, en el contexto de la ramplonerías, haciendo virtud de sus propias inadaptaciones y del descabellado desorden de sus piezas constitutivas. Entonces, el Moncho cuestionador y cuestionable tiene que dedicarse a la búsqueda de sus signos de identidad. Ha de encontrase en el actor, el escenógrafo, el trovador, el humorista, e clown, el sociólogo, el inconformista, el desmantelado, el denunciante, el inc r é d u l o , e l f r a n c i s c a n o , e l d e s p i a d a d o , e l i n d u l g e n t e , 45 no indulxente, no transgresor... Non pode bastarlle coa auto adoración unilateral que caracteriza ós artistas minúsculos. Precisamente por ser maiúsculo, ha de ser un politeísta de si mesmo, un polígamo desde as nupcias con cada recorte do seu total narcisismo. el trasgresor... No puede bastarle con la auto adoración unilateral que caracteriza a los artistas minúsculos. Precisamente por se mayúsculo, ha de ser un politeísta de sí mismo, un polígamo desde las nupcias con cada recorte de su total narcisismo. Moncho está en cada recuncho de Moncho, pero de maneira distinta en cada un deles. Parafraseando a Lautréamont, ben puidera dicirse del que é a consecuencia do “encontro fortuíto, sobre unha mesa de disección, dunha máquina de coser e un paraugas”. O seu drama (porque o ten) consiste, sen dúbida, en ignorar que é máis, se máquina de coser ou paraugas; en descoñecer a que correspondente partido pertence e que trazos descobre cando se mira ó espello. Moncho está en cada rincón de Moncho, pero de manera distinta en cada uno de ellos. Parafraseando a Lautréamont, bien pudiera decirse de él que es la consecuencia del “encuentro fortuito, sobre una mesa de disección, de una máquina de coser y un paraguas”. Su drama (porque lo tiene ) consiste , sin duda en ignorar qué es más, si máquina de coser o paraguas; en desconocer a qué correspondiente partido pertenece y qué rasgos descubre cuando se mira al espejo. Moncho pelexa por autoidentificarse. Autorretrátase constantemente, tanto nos debuxos (que sempre deixa inacabados, á maneira desas composicións que ha de completar o contemplador) como nas outras paráfrases onde se reencarna segundo os estilos e os prototipos que constitúen fitos na historia da arte. Buscando a súa identificación, descóbrese no alleo. Auto-identifícase mediante bromas que acaban en simbioses disparatadas a forza de ser lóxicas, xa que admiramos precisamente aquilo no que dalgún modo nos vemos reflectidos. Así, podemos atopar a Moncho nas mellores e máis sisudas antoloxías da arte moderna e -¿por que non?- no gran museo imaxinario da arte de calquera época. Moncho pode perfectamente dar a súa cara –incluíndo bigotes e gafas- ós bisontes que encerra de Gioconda bigotuda e miope, Moncho ten dereito a estar nas filas fundacionais do dadaísmo recuperado e do seu fillo natural, o surrealismo. Devólvenos o “umour” (sen hache, porque este humorismo non naceu para a risa, senón para a intranquilidade). Tráenos a autocrítica que quebra a codificación dos arquetipos para propoñer a proliferación dos “egotipos”. Moncho pelea por autoidentificarse. Se autorretrata constantemente, tanto en los dibujos (que siempre deja inacabados, a la manera de esas composiciones que ha de completar el contemplador) como en las otras paráfrasis donde se reencarna según los estilos y los prototipos que constituyen hitos en la historia del arte. Buscando su identificación, se descubre en lo ajeno. Se auto identifica mediante bromas que acaban en simbiosis disparatadas a fuerza de ser lógicas, ya que admiramos precisamente aquello en lo que de algún modo nos vemos reflejados. Así, podemos hallar a Moncho en las mejores y más sesudas antologías del arte moderno y -¿por qué no?- en el gran museo imaginario del arte de cualquier época. Moncho puede perfectamente dar su cara –incluyendo bigotes y gafas- a los bisontes que encierra de Gioconda bigotuda y miope, Moncho tiene derecho a estar en las filas fundacionales del dadaísmo recuperado y de su hijo natural el surrealismo. Nos devuelve el “umour” (sin hache, porque este humorismo no ha nacido para la risa, sino para la intranquilidad). Nos trae la autocrítica que quiebra la codificación de los arquetipos para proponer la proliferación de los “egotipos”. Son, logo penso. Existo, logo tamén son Descartes volto do revés. He aquí a clave da filosofía monchana, que afirma: “son Moncho, Automoncho e antímoncho; son o Marqués de Sade canonizado e son eu, segundo demostra a historia da arte e afirman os grandes dogmas; son –non o esquezades, amigos meus- un sopro caritati vo e cruel de autoconciencia”. Soy , luego pienso. Existo, luego también soy Descartes vuelto del revés. He aquí la clave de la filosofía moinchiana, que afirma: “soy Moncho, Automoncho y antímoncho; soy el Marqués de Sade canonizado y soy yo, según demuestra a historia del arte y afirman los grandes dogmas; soy –no lo olvidéis, amigos míos- un soplo caritativo y cruel de autoconciencia”. Aí empezan Moncho e as súas perplexidades. Moncho é Moncho. E Moncho é un profeta. Ahí empiezan Moncho y sus perplejidades. Moncho es Moncho. Y Moncho es un profeta. Vicente Aguilera Cerni Vic ente Aguilera Cer ni Tocata y fuga Mixta lenzo 195 x 145 cm . 49 Mesa para unha festa Mixta/madeira 150 x 100 cm . Tomando o té Acrílico/lenzo 195 x 150 cm . 50 Bodegón amarelo Acrílico/lenzo 100 x 100 cm . S/T Mixta/lenzo 100 x 100 cm . S/T Mixta/lenzo 100 x 100 cm . S/T Mixta/lenzo 100 x 100 cm . 51 Planos y contrapunto Mixta/madeira 100 x 65 cm . Evolución Acrílico/mixta 100 x 100 cm . Ventana con Sol y geometría Mixta sobre táboa 100 x 71 cm . Planos y contrapunto Mixta madeira 100 x 100 cm . 53 Arquitectura racional I Acrílico madeira 60 x 65 cm . 54 Arquitectura racional I Acrílico mixta madeira 60 x 65 cm . Planos y contrapunto Mixta madeira 90 x 73 cm . Tenerife A/T 100 x 100 cm . 55 56 S/T Mixta/lenzo 30 x 30 cm . S/T Mixta/lenzo 90 x 90 cm . S/T Mixta/lenzo 152 x 57 cm . Planos y contrapunto Mixta madeira 100 x 100 cm . 57 Título: S/T Mixta/lenzo 100 x 81 cm . Título: S/T Mixta/lenzo 100 x 81 cm . Título: S/T Mixta/lenzo 100 x 65 cm . 58 Aquella herida en el alma Mixta/lenzo 195 x 145 cm . In Memoriam Mixta/tea 195 x 145 cm . 59 Planos y contrapunto Mixta papel 90 x 70 cm . Planos y contrapunto Mixta papel 90 x 70 cm . Planos y contrapunto Mixta papel 90 x 70 cm . 60 Planos y contrapunto Mixta papel 90 x 70 cm . Planos y contrapunto Mixta papel 166 x 70 cm . 62 63 Planos y contrapunto Mixta madeira 90 x 73 cm . Planos y contrapunto Mixta papel 90 x 70 cm . Planos y contrapunto Mixta papel 90 x 70 cm . 64 Planos y contrapunto Mixta papel 90 x 70 cm . Fotometrías Fotometrías O gran público coñece, sen dúbida, a Moncho Borrajo, humorista e improvisador da escena, ácido e festivo. E mírase e remírase no seu espello á vontade, cómodo e incómodo como procede. O gran público abarca, pero non aperta. El gran público conoce sin duda a Moncho Borrajo, humorista e improvisador de la escena, ácido y festivo. Y se mira y remira en su espejo a sus anchas, cómodo e incómodo como procede. El gran público abarca, es como, pero no aprieta. Porque non aperta nin afonda, ese gran público acaso aínda descoñece, en cambio, a Ramón Borrajo Domarco, lúdico vidente que compón e fabrica unha sorte de visións que chamamos cadros. Porque no aprieta ni ahonda, todavía ese gran público acaso desconoce, en cambio , a Ramón borrajo Domarco, lúdico vidente que compone y fabrica una suerte de visiones que llamamos cuadros. Porque só desde a lucidez dun espírito esperto cabe a iluminación das cousas. E só iluminadas, esas cousas iluminan visións que unha man hábil, polo hábito e o exercicio, traduce e nos entrega. Porque sólo desde la lucidez de un espíritu despierto cabe la iluminación de las cosas. Y sólo iluminadas, esas cosas alumbran visiones que una mano hábil, por el hábito y el ejercicio, traduce y nos entrega. Xeometría lumínica chama Ramón a esta entrega dos seus cadros. E é que a xeometría ?invención, dise, do antigo Exipto? encamiñada ó que o seu nome indica, isto é, a medida da terra, está no seu elemento, non sobre a terra, que só é parte e pequena, á medida do microscopio, é xeométrica, sen as alas da luz, xeometría pura e implacable. Geometría lumínica llama Ramón a esta entrega de sus cuadros. Y es que la geometría, invención –se dice- del Antiguo Egipto, encaminada a o que su nombre indica, esto es la medida de la tierra, hallase en su elemento, no sobre la tierra, que sólo en parte y pequeña, a la medida del microscopio, es geométrica, sin en alas de la luz, geometría pura e implacable. Fágase a luz ?din que dixo Deus?; e fíxose á par, por ela, con ela e nela, a xeometría. A xeometría pode ou non ser ?a de Borrajo si o é a todas luces? luminosa. A luz, non obstante, é, de seu e sempre, xeométrica. Hágase la luz –dicen que dijo Dios-; he hízose a la par, por ella, con ella y en ella, la geometría. La geometría puede o no ser, la de Borrajo lo es a todas luces, luminosa. La luz, sin embargo, es, de suyo y siempre, geométrica. Si o é ela e tamén a filla do seu soño e inseparable compañeira da súa vixilia: a súa Eva, a sombra. A sombra debuxa a xeometría da luz e a súa perspectiva: a sombra é perspectiva onde a luz é perspicacia. Debuxo dunha visión. Lo es ella y lo es la hija de su sueño e inseparable compañera de su vigilia: su Eva, la sombra. La sombra dibuja la geometría de la luz y su perspectiva: la sombra es perspectiva adonde la luz es perspicacia. Dibujo de una visión. Alumno, pois, predilecto da sombra Eva, Ramón Borrajo asómbrase e asómbranos coa súa posesión do debuxo, posesión innata e exercitada: que ambas as dúas cousas son pertinentes e o traballo quere o don e o don quere o traballo. Alumno, pues, predilecto de la sombra eva, Ramón Borrajo se asombra y nos asombra con su posesión del dibujo, posesión innata y ejercitada: que ambas cosas son pertinentes y el trabajo quiere el don y el don quiere el trabajo. A armazón dos cadros de Borrajo, a súa composición, asenta na seguridade do seu debuxo: debuxo aprehendido na sombra, que delata a luz. Non hai sombra sen luz. E non hai debuxo sen sombra. No proceso, a xeometría descende dun noutro. La armazón de los cuadros de Borrajo, su composición, asienta en la seguridad de su dibujo: dibujo aprehendido en la sombra, que delata la luz. No hay sombra sin luz. Y no hay dibujo sin sombra. En el proceso, la geometría desciende de uno en otro. 67 68 E así, cando Ramón núa da cor, que é festa e estrépito, os seus desinhibidos cadros e se reduce á luz íntima do debuxo, a soas e en voz baixa, menos rechamante, pero máis conmovedor, obséquianos entón co mellor do mellor. Y así, cuando Ramón desnuda de la color, que es fiesta y estrépito, su desinhibidos cuadros y se reduce a la luz íntima del dibujo, a solas y en voz baja, menos llamativo, pero más conmovedor, nos obsequia entonces con lo mejor de lo mejor. Na arte de Ramón Borrajo, o debuxo subxace á cor como a contemplación subxace á acción: é a súa mellor parte, a que el acolleu e non lle será xamais arrebatada. Contémpleselle, pois, porque paga a pena. Sen máis. En el arte de Ramón Borrajo, el dibujo subyace al color como la contemplación subyace a la acción: es su mejor parte, la que él ha acogido y no lo será jamás arrebatada. Contémpleselo, pues, porque vale la pena. Sin más. No debuxo, a xeometría quédase a soas coa luz. E nós quedamos a soas con Ramón, no interior do artífice e no profundo do seu don de invención, el mesmo cuxa crista visible veu sendo a chiscadela desde o teatro. En el dibujo, la geometría se queda a solas con la luz. Y nosotros nos quedamos a solas con Ramón, adentro del artífice y en lo profundo de su don de invención, el mismo cuya cresta visible ha venido siendo el guiño desde el teatro. O humorista que engancha, ou o pintor que impresiona, decántanse así no debuxante que fai delas xeometrías medida das cosas, fotometrías medida de las luces e das fotometrías, psicometrías: isto é, medida das almas. El humorista que engancha, o el pintor que deslumbra, se decantan así en el dibujante que hace delas geometrías medida de las cosas fotometrías medida de las luces y de las fotometrías, psicometrías: esto es, medida de las almas. Joaquí n Arnau Am o Joaquí n Arnau Am o 69 4 collage homenaje Collage 47 x 36 cm . 4 collage homenaje Collage 35 x 27 cm . 4 collage homenaje Collage 35 x 27 cm . 71 S/T Collage 40 x 27 cm . 4 collage homenaje Collage 37 x 30 cm . S/T Collage 38 x 27 cm . 72 S/T Collage 50 x 30 cm . Para ti Mixta sobre táboa 60 x 70 cm . 73 Noticia da obra de Moncho Borrajo Noticia de la obra de Moncho Borrajo Hai anos dixen que Moncho Borrajo era, por encima de calquera outra solicitación, pintor. Un importante pintor. E sen dúbida o paso do tempo así nolo confirma. Borrajo vai “facendo camiño ao andar” e configurando a súa obra cunha singular linguaxe que o sitúa entre os artistas de personalidade acusada. Hace años dije que Moncho Borrajo era, por encima de cualquier otra solicitación, pintor. Un importante pintor. Y sin duda el paso del tiempo así nos lo confirma. Borrajo va “haciendo camino al andar” y configurando su obra con un singular lenguaje que le sitúa entre los artistas de personalidad acusada. Non é raro, no meu caso, que comprenda e me sinta cómodo ante a contemplación da súa obra que, sen dúbida, se alimenta, a partir do Pop, de dúas fontes fundamentais tamén para min. Do cubismo, no meu caso mitigado polo sempre recordado don Daniel, e da arquitectura, durante tantos anos o meu traballo cotián. Dúas fontes milagrosas e inesgotables para os investigadores, como é o caso de Moncho. No es raro, en mi caso, que comprenda y me siente cómodo ante la contemplación de su obra que, sin duda, se alimenta, a partir del Pop, de dos fuentes fundamentales también para mí. Del cubismo, en mi caso mitigado por el siempre recordado don Daniel, y de la arquitectura, durante tantos años mi trabajo cotidiano. Dos fuente milagrosas e inagotables para los investigadores, como es el caso de Moncho. E estou por asegurar que a maneira descontinua e pouco frecuente con que se producen as súas exposicións, fan que a súa obra sexa extremadamente rigorosa por reflexiva e razoada, facendo que chegue a ser quinta esencia na evolución plástica na que, con tanta coherencia, se manifesta. Estoy por asegurar que la manera discontinua y poco frecuente con que se producen sus exposiciones, hacen que su obra sea extremadamente rigurosa por reflexiva y razonada, haciendo que llegue a sea quinta esencia en la evolución plástica en la que con tanta coherencia se manifiesta. Comparto con el a admiración por Ben Nicholsom, a quen lle dedicou unha homenaxe a través dunha peza moi conseguida. Comparto con él la admiración por Ben Nicholsom, a quién le ha dedicad un homenaje a través de una pieza muy conseguida. A súa sensibilidade faino aspirar a esencia do cubismo y reinterpretalo dunha forma persoal, freando calquera altisonancia pictórica e someténdoa ao puro raciocinio plástico. Foxe do decorativismo porque ten a forza e o don do bo gusto. Su sensibilidad le hace aspirar la esencia del cubismo y reinterpretarlo de una forma personal, frenando cualquier altisonancia pictórica y sometiéndola al puro raciocinio plástico. Huye del decorativismo porque tiene la fuerza y el don del buen gusto. Borrajo está nun momento de plenitude, e é agora cando pode facer con resolución un proceso de síntese na súa obra sempre xeométrica. E non podemos esquecer que en toda pintura hai sempre xeometría, incluso na de moitos artistas descridos disto. Borrajo está en un momento de plenitud, y es ahora cuando puede hacer con resolución un proceso de síntesis en su obra siempre geométrica. Y no podemos olvidarnos que toda pintura hay siempre geometría, incluso en la de muchos artistas descreídos de ello. Chegou ao momento presente con pezas de singular pureza compositiva, pero non por isto menos matéricas. Con rica textura e exquisito debuxo, os seus fondos actuais son máis temperados. Exemplo disto é o seu bodegón cunha simple cunca de louza branca, que se apodera do espazo pictórico. Humilde cacharro. Coma un consumado mestre sabe desprenderse do efectismo fácil para crear unha obra importante a través dun sinxelo motivo. Ha llegado al momento presente con piezas de singular pureza compositiva, pero no por ello menos matéricas. Con rica textura y exquisito dibujo, sus fondos actuales son más atemperados. Ejemplo de ello es su bodegón con un simple tazón de loza blanca, que se apodera del espacio pictórico. Humilde cacharro. Como un consumado amaestro sabe desprenderse del efectismo fácil para crear una obra importante a través de un sencillo motivo. O que é evidente é que o noso artista non é consecuente no desenvolvemento das súas dúas profesións. Como humorista é sarcástico e burlón. Como pintor, pola contra, nada extravagante e sumamente rigoroso. Lo que es evidente es que nuestro artista no es consecuente en el desarrollo de sus dos profesiones. Como humorista e sarcástico y burlón. Como pintor, por el contrario, nada extravagante y sumamente riguroso. 75 S/T Collage Medidas variables 76 S/T Collage Medidas variables 77 S/T Collage Medidas variables 78 Outro Moncho Borrajo (¿outro?) “A pesar de toda a graxa que contén, a balea carece de sentimentos relixiosos”. Otro Moncho Borrajo (¿otro?) “A pesar de toda la grasa que contiene, la ballena carece de sentimientos religiosos”. Agora, segundo parece, hai moitos que foron amigos de Julio Camba. Iso din, e repíteno. Eu, que non adoito repetilo, si fun amigo seu, e reuninme con el no Círculo de Belas Artes (onde xogaba partidas de xadrez co pintor Demetrio Salgado, e partidas de billar co xornalista Manuel Lavedán), e en noites de verán senteime con el na terraza da cervexería Álvarez, na praza de Santa Ana. Ninguén diría que don Julio era un humorista, é dicir, un home moi intelixente, moi comprensivo e moi tolerante. Nada había na súa conversa que puidera asociarse a unha ra viaxeira. Máis ben era un home aparentemente distante, desdeñoso, indiferente, antítese querida do home de letras. Pero o indubidable é que era Julio Camba. Ahora, según parece, hay muchos que fueron amigos de Julio Camba. Eso dicen, y lo repiten. Yo, que no suelo repetirlo, si fui amigo suyo, y me reuní con él en el Círculo de Bellas Artes (donde jugaba partidas de ajedrez con el pintor Demetrio salgado, y partidas de billar con el periodista Manuel Lavedán), y en noches de verano me senté con él en la terraza de la cervecería Álvarez, en la plaza de Santa Ana. Nadie habría dicho que don Julio era un humorista, o sea, un hombre muy inteligente, muy comprensivo y muy tolerante. Nada había en su conversación que pudiera asociarse a una rana viajera. Más bien era un hombre aparentemente lejano, desdeñoso, indiferente, antítesis querida del hombre de letras. Pero lo indudable es que era Julio Camba. Tamén este que agora pon os seus cadros ante os nosos ollos é Moncho Borrajo, aínda que ninguén o diría. Nada hai nestes cadros que poida asociarse ás súas disparatadas noites de bo humor. Nada hai aquí de sarcástico, nin de extravagante, nin sequera de ferinte, nada de verborreico. De intelixente si que hai, pero agora trátase dunha intelixencia serena, sometida a unha disciplina de austeridade que sorprende nun pintor de tantos recursos, se quixera telos. Como Juan Gris, como Ismael de la Serna, frea calquera posibilidade desbordante e sométea a un rigor expresivo que disimula o luxo en pulcritude, transformando en pura razón plástica o que tamén puido ser decorativo, como facía Braque. También éste que ahora pone sus cuadros ante nuestros ojos en Moncho Borrajo, aunque nadie lo diría. Nada hay en estos cuadros que pueda asociarse a sus disparatadas noches de buen humor. Nada hay aquí de sarcástico, ni de extravagante, ni siquiera de hiriente, nada de verborreico. De inteligente si que hay, pero ahora se trata de una inteligencia serena, sometida a una disciplina de austeridad que sorprende en un pintor de tantos recursos, si quisiera tenerlos. Como Juan Gris, como Ismael d la Serna, frena cualquier posibilidad desbordante y la somete a un rigor expresivo que disimula el lujo en pulcritud, trasformando en pura razón plástica lo que también pudo ser decorativo, como hacía Braque. E este Moncho Borrajo, ¿É efectivamente outro? Non é fácil precisalo. Máis fácil sería supoñer que este Moncho Borrajo que aquí vemos será o perdurable, o que rirá o último cando xa ninguén poida recordar o sorriso do outro. Y este Moncho Borrajo, ¿es efectivamente otro? No es fácil precisarlo. Más fácil sería suponer que este Moncho Borrajo que aquí vemos será el perdurable, el que reirá el último cuando ya nadie puede recordar la sonrisa del otro. A. M. Campoy A. M. C am po y 81