Tiempo y cielo

Transcripción

Tiempo y cielo
1
febrero
Tiempo y cielo
- 85 -
Sin traducción, Ver páginas en español.
- 86 -
- 87 -
2
marzo
URAIZIÑI EKAYENA RAUAIDE
- 87 -
JIYIBIRI KAI URUIAI GÜIYENA
Bie Jiyibirimo kai uruiai güiyena riga.
Kai uruiai güiyena erodo juzitofe jitikai, kai
juzitofe naiedikai komuiya i jai bie juzitofemona
juiyie oga, dinomona airiji, yomeji, kore jaigabi
finoyena, juari iemo omai. Iemo gibina diona diga
n´tikai.
Iemo naiye emodomo jifirei, ogori jakaizaire mazakado, muzedo
iemo rozidoro diga ritikai.
Naie meinomo fiebi: gononoki, papaya, zirikore,
gifikore, gimena, nekanaiai, ruzure, uibirei,
jizairei, mitirei, añana, togüerai, amio,
nomena, iemo, goirei.
Nano akie riarai kai monitaiyena riga,
iinoyena idinimo baiba jebuioikaiyena.
KAI JIYIBIRI JAIE IEMO BIRUI
Nano jaie kai jjiyibirimo kai maijiia kai, ai,
ini diga maijikana ari bitikai, ie fakaize ruana
ikino iñede kai motomo.
Bibai iyimo jaiyakino feioikaide, riama atikakino
muidona feide ie gira jaka iyimo jaiakañedikai, naiemo kai iya
muidona.
Ie gira kai jiyibiri jaka kaina niridakaide, aime güitikai, kai iyidi
ekoronaide, ekorogiko, güiga kai faikañokaiya baife.
Kai biyamano fakaimona, kai nairai jiaruena meidofide.
Biemona yofuerakino ride.
- 88 -
Biruido uruiai yofuerakomo jaidimaki, iyimo jai
maijiñedimaki.
Iemona jiazuru iima riño jai iyimo maijiñede naimaki ukubemo
okuiride naimie maijiamo.
Jiaiñiñiai iy´mo jaiñede, inimo okuiride, maimie feiñoga
ukubemo.
Kai nairai gebuioikaide, ie jira kai iyi are jaioikaide. Akiemona
uruiai jai uñega iyimo are oni iya jira.
Jiai eitiai uruiaina jofomo fieñede iyimo jaka uite jofomo raamo
jiriñeyena taikomo ei iñenamei.
KAIMAKINO FUNOYENA IYI
Bie iyi damie ie. Naimie dama zedaka.
Akie iyi nairai finoka, daje izoi jiga,
raitika dámaki aidoka.
Akidimo riga riarai jiyibirimo daje
izoi ite, iemona akidimo ayuena
maijia nairai ekayena.
Kai iraiziyemo güyirue: juiyijimona
kore oga jaigabi jaiyena.
Juiyiruemona juari finoka, yomeji,
airiji iemei omai.
Kai beno iemona farekabi jiai oitei,
juñoi funoyena.
Bénomo gibina, diona eo gitairede rafue finoia. Birue iñenia
rafue finonide, gibinamona gibie finoka kai uraizia duyena, kai
moto ite marañedikino finobiyena.
- 89 -
Diona ibemona oga yera finoyena, iraiziyemo maijidino ibayena.
Kai iraiziyena finoka iyi eo aiyie, eo güiyirue ite, nana nairai
ekayena.
Bie rafue finoitino raize maijiite, benomo naimaki uiñogakino
akataite, marena iyena, onina bitino jiai uñotino iinoyena.
IRAIZIYENA RAUA
Iraiziyena daje okainaiai raua komini iraiziñi güiyena iinoki,
nakoniai ibayena.
Bie rafue finoyena rauaia okaina maraiñede jafaiki diga ite
genia.
Bie izoide rafuemo naimoki genia fayena, kai motomo
marañedikino atide kai komini motomo.
Bie naimaki: ereño, bie, okaina eo maraiñede.
Jigadima, bie okaina taitairede güite ie gira komena teitate.
Daje izoide yauda.
Nana bie okainaiai raoiadi irebayaido, kobedado,
jiko toiko oga.
Bie rafuemo uruiai iraiziyano naimaki zaiyano jiai
ite. Jiai fakarizaide, fite dimona jiruaide.
Zaiyanomo urutiko einomaki zaiya muidomo zaite,
iemo jinofomo. Genidino ei ekimo ite.
Rauaia iiza Moo diga jaide. Riñoiza ei diga jaide
iyimo.
- 90 -
- 91 -
abril
MANORIKA RAROKIAI
MANORIRA RAROKIAINA RAI UÑO
- 91
MANORIRA RARORIAI FINOANA RAI UÑO
Jaibikiño
Yegonota faiaika iezeñata jirotaga.
Imokiai
Nainomona oano kome abi moiga
Kitobe
Rokoano girotaga
Dirima
Yegonoano faiaika ieze ñeta kome jirotaga
JOFOMO RIGA RAROKIAI
Jaibikiai
Dirima
Yorebay
Manaidina
Marakonoro
Caña agria
Kitobe
JAZIKIMO RIGA MANUE
Geno onokobe
- 92
Riekie
Goñoñokobe
Chuchuwasa
RIYAFUE
Joto abimo mnoiziga, iyimoua eo bodinoma riga fuemonomo
junui diga yokotaga fuemonamo
ZEDAJAFUE
Noie rarokioi obimo raitika.
Juzefono jutakaiai naie rarokiai.
Fuemonamo jinui diga yeritoga.
EO MANORIRA RAROKIAI GITAIREUE
Jaibeni kai uzutiai naie rarokiaina ua mare uoido uiñotimaki,
ieta naie rarokiai imaki jiia eo komena zegotate, naie rarokiaido
kai abi no zedadimaki.
MANORIRA RAROKIAI FINOAFUE
Jaibikiño
- 93
Ibe otu yegonoano juyekomo jinuidiga joneta komena
jirotatimoki.
Dirima
Ibe ota jinuimo joneta kome jirobe eo abi kuaria.
Marakouoro
Tuikoanona naie ba moraredino kome jogobemo bitaka,
jiai kome ifogi.
Manaiuina
Naina ibe ohanodi juyekomo joneta jino jiyero zaiyama rainoka
(sereno) kome abi eo kuaria. Natena jirotaga.
- 94
- 95
4
Boxander Cote
P. César Furagaro
Florencio Yassi
Noe Maldonado
Raúl Farukade
Euladia Gully
Mónica Almeyda
Humberto Cote
Placido Jaikono
Angel Stela
Narciso
Elena
mayo
NAGA JAIDINA
(Minika)
- 95
OFUAI
Kai iya jazikimo diga ofuai ite kai jazi kimona juae jazikimo jaide
monadobayamona jiamona jaide. Jiaie ofuai giuye kueyamona
jaide.
Bimakuai: noko, nuiki. Jima, amenokeido, yeduai.
Jinuikii fakei ofuai zafeduamo ite.
Ofoai jionomo jaide. Jinuiya fakai
Juma
Arama
Kudazi
Nibodo
Yirikoño
Mokoioi
Gairikuai
Korufo
Kueko
Tiizi
Noko
Faido
Chirogoma
Jukugi
Beyagoima
Merigira
- 96 -
OKAINAIAI
Okainaiai naganodo makañede, naimaki makajanuai ite guya
iyano.
Bimakii: meronioi, eizai da kinetemona juae kineremo jaide.
Jiemona fakei jeminiai idu moy jaide. Guye iñena gira.
Jinuiya fakei fei bite, guye jenuaibite
Bimakiai: Mitie, ifakioi, ikie, nekazi, mizeyi, jiaie okaina
ieze zefuide.
Jigadima, jiainomo, jaide, jaiñi, jenode guiyena.
Riridiimo, jiko izoi dojena jaide.
Fuemona fakei fei bite iye fuemo ririzaibide.
Eimo
Mero
Zuruma
Iu
Gemi
Kiio
Fido
Ime
Migui
Ferejaño
Nimaido
Gitorokiño
Ifue
Ñenig´o
Nogiko
- 97
JOKOZUAI
Bimaki: zema, (naima) jaioniai
nuyo, taricaya, furiki, meniño,
menizai, fimona eiyakimo jigide.
Koniyini zaferedemo jigide.
Onoyi nagafeyi, eiba nogafeyi diga
jigude. Menikeiji naga faemona
Damie amani onoyia digoi jiguele
anoyia eiyai iyiaido koniyikia jenode
jiguyena, jebuiyena.
Meniño
Nuio
Jaio
Meniji
Furiki
Kuema
JAYEKIAI NAIRA
Fiodiai maroño, izoidino,
uneyumáiai, amuyikiai,
titirañoai iemo jirakiño.
Jayekiai einaiyano feedote.
jiiñoyena uruyai jiroiayena.
Jirakiai riare zafia genode
nai zafia kaima ate kiifona
Noki deiya jrakiai, kiikiñooii feeñede noki deia (nokibuinia)
- 98 -
TITIBIAI
Iiemona moto fakei bairezite titiriai amena ibiaimo jigiyena
iemona nai ibe guyano jebuiyena. Monayano jai feneite dane.
Fiodeite komue titiria fenaiyena. Bimakiai are iñede. Raire
fiodima. Oidodoa, unikiai, mokoyai iemo jiribiai arureizide.
Namaki iyayemona dane jiayemo jaide. Naimaki iya fakai jaka
maimaki feneizoya fakaido feede.
Naimaki jaiya kaido fakai baimada yoikeide okaina iemo kome
diruena kite. Naimaki faemonana ite iemo nokibuimo jiogoruai
fuemonano iemo unikiai nokibuimo dane abumo feeneiie.
Bidodo
Enokiño
Uneki
Jukagi
Neie
Fiuai
Amuiyiki
Kiraikoño
Titiai
Mokuai
Ynizai
Giogoriai
Mazita
- 99
PECES
Yoba
Kueobe
Tenigiño
Jiekoño
Noño
Uyokoima
Ruidoño
Ikokueño
Yaji
Maroño
Inae-juzi
Nekiro
Kinerefido
Nofiyo
Oriño/ yoki
Zane
Áne
Jaiakie
Orodo
Magaji
Iyeneruma
Zaiko
Amana
Jidima
Too
Tiyaiko
Kobado
Eniko
Zamiku
- 100 -
- 101
Neftaly Biguidima
Denis E. Roman
Gelacio Cabrales
Eleilia Nekaremo
Julian Castillo
Maxima
Hichamón
Elver Hichamón
5
Adiela Camdre
junio
RAUAYAKINO
- 101
OKAINAIAI FETUAFUE
Riga ie okainaiai
Miñie, migui, fiido, Ime, ñeniño, yauda, kito, ieimo, mero,
ferejaño, jigadima, joma, jidobe, aiki, jemi, tiyi, iu, yaño,
jiko Bainaño
Riñega ie okainaiai
Zururoke, noijiko, uanayari, edoima, jirako, jukukuiriño,
ereño, ifue, jitorokiño, jitiku, egai, geedo, tuiro,
nonokueño, zumiki
Bie okainaiai ruñega ie komena irakotate. Nana bite kai
iñogakino
RAUAYA IE FAKAI
Bie mena fibui rauana eo mare, naie fakai jazikumo
okainaiadi eo kiuba rajiniai iyano, ie giuitimaki.
Bie fakai faga okainaiaidi: eme, fido, migui, ñeñiño, kito,
yauda, mero, eimo, jugadima, iemona diga okainaiai.
Jinuiya fakaidi bie okainaiai jerai idumo faeka, iemona iye
fuiaido.
Riga ie ofomamona bimaki: bakita, mukutu, egui, aifoki,
muidokai, kueko, yotoro,
- 102 -
OKAINAIAE FARA
Okaina fayena mona, uiñua, naie fakai, naiona iemo monari.
Naimake guiyanomo, iemo naimaki, giruayamono (jaiñimo)
BIE FAKAI
Komedi maremonamo raote, naiodi jutibuimo, ukunaitemo.
Monari mareruido, nia kome aikanaite.
Jofo iairei okainadi baido makude, naina eo efoide.
Iemo are efuiñede, na buido makade jainimo jirua okainaiai
uiñoñena.
Okainaiai fayena iregia finua naiemo jiyina. Ofuai, migui, fido
iemo naga okainaiai.
OKAINAIAI FAJAKINO
- 103
- Okainaiai fayena fiaduano faga.
- Eifedo rakajano faga.
- Naie jayiado kome uiñote.
- Jikodo jenoka.
- Ayue okaina naie izinuyanona fataka,
kiumoyiki.
- Okaina ifomo jaia bega ieze oga.
- Raire okaina oyena kobedado doritaga.
- Naiona eiiko niza jiare kiode ie fakai doritaga.
IREGI: ONOKOZI JIFAZU
Bie iregiai finoka domiriyanomo, riareia anomo iyi ana.
Miñié doiyena, migui.
Irebai
Naiemo jerie okaina doya jotomona are ruiga.
FIMAIRAKINO
- Ayue okaina faiadi jaimismo, naie jebeuai
nainomo fieñega, rifairaiza, niadenia jiai
okainana biñede.
- Faga okaino a fiebiadi nikidoñega, ramo kome jiritate.
- Uekodinena eizai doritañega, komemo biie, beiki dineno
doritauiga.
- Enjaikano makajo jazikimo.
- Jazikimo jaya doritaraji kobedamo jóneñega.
- Rome raizaia jokomedo abi ua.
- 104 -
- 105
6
JULIO
CHAGRA Y RECOLECCIÓN DE FRUTAS
IYIMO RIGA IE RIARAI
- 105
Nana bie riarai guiga uruiaina eo mare kai raiko kañiyena. Naga
riarai iraiyena ite naie fakai fuemona nai riara jiaia fakai iraika
jitiramo dibenomo iemo nauda dibenomo.
- Jifikoyi
- Roziyi
- Jizaiño
- Jirikoji
- Jimeki
- Nemozi
JAZIKI IE RIARAI
Bie riara jazikimo ogamaki naimaki mameki diga irue ite. Naie
iedo kai jirora finoka iemo jiai guiyena. Kai uñoitikaiza naga
riarai.
Julio - jinuiki - kineki fakai iemo ie ido guitikai.
Jaigabi, chorokoy - zezebi - komaibi.
- Kineki
- Komaiji
- Ñekiki
- Ikiki
- Ifakiyi
RIARAI YIZIYA IE ERAIYENA RARUIAI
- 106 -
Kai komini riara yiziya iraira kirigai, dani naimki ninaiziga dani
naimaki iyanomo ite iriue iemo notakai diga jiai komaiyi ibe
diga niga.
- Kirigai
- Zuebu
- Moybenida
- Kineforado
- Nokae
RAKUIYA RIARAI YIZIYA IRAIRA RARUIAI
Rakuiya riara yiziya iraira kirigai bie kai iyanomo iñede dani
naimaki uiñoga yeta kai uñoñedikai yeta naimaki biyado ride.
Kai iyanomo iñede.
- Costal
- Canastilla
- Valde
- Platones
NIEZE OGA
Bie riaraiai yiziya izikodado oga jiaikaño - yiuano oga ieta naina
marena ite onogaina taiñede.
Naina naie riaraiai tieñega ieta naie riara kueñede daje riara
ótieia mena ritioza. Kueñeyena, kai uruiaimo fiebiyena kai iñena
meino.
- Izidoda
- Yiokana
- Tiekana.
YAFIKI ZEDAJA KINO
- 107
Diga ie yafikiai ite jiairue kai uruiai rikotaitade ie rejira kai jofo
jerai nagarui gayano jino faiga airaiyai. Daje izai kai nairai iyano
bonoka.
Bie iye dibei, daje izoi kaimo yurako ii raita.
Kai guiye dibei dine daje izoi, yaberogi junaraita, iemona urúiai
irakotaide.
Kai quiyirue raize ibaiyeza.
- Bie dikirafue uidodomona komuideza kai abi raize zedaya.
- Ó noia abi raize jibuiyeza iemo raize jokoyeza.
JEARUE IRAIAKINO
Eo raifide nana kai nairai bie gearue iraiamo itimakina raize
iemo ebire bairede kai iyano akie izoi kai bie yafikiai gebui
ñeiyena maijidikai, iemo raire nana kuzide.
Jearue bie iyemo faiñeyeza kai faia bie iemo ite yikiaidi fiodaite
iemo riyena maraiñede.
Bie jearue raize iraiano ifo finuano raize raiyeza kaimo
maraiñede yafikiai komuy raito.
- 108 -
- 109
7
Norberto Muñoz
Alfonso Pinedo
Antonio Florez
Luis Menitofe
Rafael Perez
Walter Agga
Ofelia Torres
Alvaro Calderón
Nair Tay
Lucio Agga
Ana Ortiz
Agosto
DIONA
- 109
KOMUIYANO
Nimairani yua kaimo iga uruki zedayena.
KUIO BUINAIMA UZIDE IMUIETAYANO
Mo Jito Kuio Buinaima uzide imuietayanomona ie ifomo
komuide, naimie komekimona iemona urukidikai naimie
atika rafue akieza zefuiya.
DIONA DIGA BUE FINODIKAI
- Akiemona diona komuiyamona iyaimona itimie nairai zedade
naie rafuedo.
- Yafuete, yetade. Evena kai nai raiyano ieri evena jaedi ñaiñena.
Akie rafue iyari.
- Aki dino iyaimadi zedade, ieri nairai jaedi marena ite.
- Iyaima nana zedaka, yerauimo ñaite ie mei nimairanimo yate
mai ona.
- Iyaima anamo jiaie aima ite.
Nai ive mokorede iemo jiai nifireoide jiai enirede, ieri raize
jokoka yera finoia.
Ive konima diga duikaida jaide naina mona. Nai zafiacheko
uzeredemo jiduirede, nai yiziyaji mameki dioji nai jeraimo ite
nai zikoraji jenide, nainadi nano onoyi muido dinoride.
- 110 -
DIOJI IJIMONA KOMUIDE
Raziyai jovaiya amena kuariya muidomo faya, enie
buinedinomo.
- Fayanomona oni bonokafomo zofokiga, noki
deiya ana onoyikidinorokinia mena tibui
iyano.
Jiaikaño uiritaia are zidonede, marenia kayinia
raire zikode.
KUE DIUE UAIDIKUE
Dakano Amani digakaño oga
Doforano uaidikue, daye amani tibui iyano jiyaki iyiai.
Motodino otikue ieka aiyuedi. Naie.
Fizizai nai mameki daye amani fibui iyano naiji enoya ananeko
jofo jeraimo.
Nai diona naga amagani fibui iyanori kueide.
- 111
RAIFIDIKINO
YERA - DIONA
- Kai yeradi eimi uaidi ie kai einamaki fuedo ñaite.
- Kai mega yeradi raikona iñede kai auina marena finode.
- Kai nairai mairiki Mo Jito Buinaima kaimo iga.
- Koniruena marena zairitate.
- Yeraki jaka marañede rana faiñega.
- Jaka kai mo kaimo iya izoi kai yiikariga.
- Jaka ivañega kai iraifuemo.
- Jinobimaki iemo kai konima diga yiikaiyena.
- Yeradi rafuemo maijia ivayena tiveriyena, yoraioyena
okainaiai nemuitayena ivayena, rotino, fitino.
- Yeradi miamo aui izirenia raikotaia, firaide, iemona kome
aui mare.
DIOKAI
- Rakuiya diokai
- Rakuiya diokai naimakina irade.
- Rakuiyana mairikina kuenode irade.
- Rakuiyamona komuide.
- Rakuiya uruiaina, koniruanina irade.
- Rakuiya finoka diokai diga buruena iame kaza ie jira
naimakina daje fuedo irade.
- Rakuiya naimaki marañeno fiuitate.
- Rakuiya iraifuena duere orede.
- Rakuiya di jinobimakidiga konimana yiikaine.
- Rakuiya diokai foiemo ie meinete.
- Rakuiya iraiziyado jaka iemo tairuido.
- Rakuiyadi naie diokado konimo jifuete.
Rakuiya riyamona yera diokai diga tikuiride yemona kai komini
naie diokaina euena jatikai kai rafue feitajano.
- 112 -
- 113
8
Alfonso Pinedo
Walter Agga
Lucio Agga
Rafael Perez
Alvaro Calderón
Nair Edilia Tay
Ofelia Torres
Ana Ortiz
Luis Alberto
Menitofe
Nolberto Muñoz
Antonio Florez
Septiembre
NAGA AMANI IMAKI
- 113
RAORANO
Naimaki guirano, jirorano, inirano, iamki, biirano.
Jaini
Naimaki inorede gaide, kueredino maimaki jirorano iemo.
Naimaki güirano. Naiemo güitino mameki: jigadima, ime, kito,
yauda, ñeniño, bainaño, migui, fido iemo jiarue kueko izodino.
Iye fue
Fuemona ria iye gade, naimaki nainomo
jiruaidimaki güiye menomo, ba
jigadima, ime izoidino.
Amena ana guitino
Amena yizidina ana güitino. Eo naie ana
guizaibitinuai ñeniñuai, imeniai diga.
Iyi
Kai riga riara eo güitinodi okainaiai mamekidi: minie, ime, fido,
emo ofoma, faido.
Ifo Nibokofo
- 114 -
Okaina ini rafo, naimki fayena bega jino biyena.
Noirae
Okaina noirano iye fue izoidino, jorai iemo ibi
nainomo diga okainaiai jaide. Jiarue nainomo
raote ba noko izodino.
Naizo
Okaina naizodi makarazo, naimaki guirazanomo
iemo jiranomo duidizo.
Jiainodi jamai naizikimo kade ba meroniai
izoidino.
Iboe
Bie enie okaina diga ei kiride oidokimo naino reirizade eo jinuiki
baia.
Iyetue muido
Nainomo diga okaina jaide
tii reya jirare. Iemonaino
mo eo güiye ite yikiai
izodino iemo jogainiai
iemo jiairue. Nainomo
reiritimaki.
- 115
BIEZE RAUA
Biezoi raote kai nairai, diga kai raokakino ite okana fayikino.
Kogaroi
Doribikido kofokae iriodo maiga, igai emodomo finoka ba
kanozi izoi.
Ifoniai
Eniema finokarue okaina uaiyena naiemo ieze jino biñeyena.
Jiaifodi doribikina koga, naie muido bairetaga, kogazimo jiyena;
naie ifo emodo rabainiaina gaiga ikairuaina jiai gaiga.
- 116 -
Zikuirakui, zikuirazi
Nairue kiritino diga finoka iemo dorina ie naedi eo mairiya jira,
jiai eo nokueriruide jiai naizede.
Zuikirazi – zida
Nairuedi dorida diga finoka uimuruno ie finua, naie muidomo
uifoina jonega.
Obiyakai
Uibaidado finoka. Ua naie jina komekidiga finoka. Naie obiyakai
arekairode, naie anafemo rayae, fuemo joneano firañoga. Naie
- 117
idozi airoina jonega, komuña idoraido finoka, naie abi ribena
jonega, efa ibe diga zibezeki.
Bigi
Naiedi kiritino ibiki na finua. Naie diga okaina butaka.
Kuebiki
Giyakai ie finua eo jairede, naie muido jaitiraide iemo eo
mairide.
RAUA OKAINA
Naimo ite, jigadima, mero, ñeniño, eimo, fido iemo diga iruiai.
- 118 -
- 119
Angel Ortiz
Jarvis Romero
Sonia A. Riecoche
Bábila Torres
Cruzdelino Tejada
Maria Natty Ortiz
9
Octubre
ENIE EDAZITIKAI
Benardino Gaike
- 119
BIEZE EDAZIGA ENIE
Bieze idaziga enie maijiyena
- Iboe: restingas.
- Ikore: vegas.
- Idu: suelo montañoso.
- Zafire: suelo enraizado.
- Kinerei: suelo pantanoso.
- Kuiribeziki: suelo árido - estéril.
Iboe aizide
Ananedi biruide. Jinuikiimo
nainomo okainaiae ñeniño,
jigadima, kito, ime, jaio, kuema,
rakiño, nainomo euire zikode.
Maikagi, beyado, ogori, papaigi.
Ikore riyen beyari.
Vega enie iye fue ie buiruide,
mare ria riyena mazaki, sandia,
tomate, jifirei, habichuela, okaina
iñede eo buiruideza, güiye naino
iñede.
- 120 -
Idu
Anedi buiñede diga amenaiai ite jaziki ie riara: komaigi, gifikogi
ikie bubue, jiairue okainaiai eimo, ereño, jigadima, mero, fido,
migüi, ime, jiairue. Mare riara riyena, jimena diona, jibina,
jizarei. Roziei refie, tubuji jakagi, muzeji ie emodomo jiarue.
Zafire
Eo jurauai ite riara riyena
maraiñede idu emodomo ite
nainomo iye komuide, jaziki
anoziki ite riara jaziki ie okaina
güiga. Mero, ime, eimo, gemi
gigadima.
Kinere
Bie enirue jinuidega ite nainomo
iyemo komuide amenaiai iya,
kinene neda, giaziai maraiñede
riara riyena. Uenomo, efaniai
kuyodo, kueko, uruiyairede, naie
mameki toire.
- 121
Kuiribenie
Bie enie nifirede maraiñede riara
riyena eo diriai ite iemo, kuio godi.
- 122 -
DIGA ENIE ITE
Eyikie
Ana ite enie motomo kai naiedo finodikai: yeroda,
metigi jiaikaiño nokae kai jemeyena ite, kai irai fue
finoyena ite.
Uigokonie
Danomo ite eyikie diga jofo beikiai jideyena,
royimemo, kinena giyaki uigoyena ite, ruikaiemo.
Naikiai zoiñeiyena are uaiñeyena. Jiai janarai
jideyena.
Jiñora
Iyekuera anamo ite naiedo kai maijidikai ra
finoyena: zibegi, nogo, yeroda, fetiki.
- 123
Koniyie
Mare enie jitirede koniyie diga tamebide eo mare, bie enie
emodomo ite eo, mare riara riyena.
Kurue
Bie enie iye aiyoye anamo fiemonamo bairede gitirede
jaiaikaiñode.
Enoka
Danomo eyikie diga ite rafue finoiade uieko gideyena
ite.
Zizini
Bie enirue iyekueraia anamo ite aio mairide.
Zakobi
Enie jinuidiga iamebiya jaka zafenaiñede, riara faia maraiñede
- 124 -
- 125
Jacob Nanokudo
Angel Giduyama
Emilia Nonokudo
Bercelino Dahua
Nancy Coquinche
Pedro Chiago
Noé Maldonado
Olga M. Peña
10
Traductores Bue
Gregorio Gaike
Miguel Sánchez
Bernardino Gaike
Angel Ortiz
Noviembre
BIEZE YIKIAI JEBUIYA
- 125
YIKIAI KOMUYA JIYAKAI
Yikiai Moniya Amenamomo tieia fakai naina izoño ibiki iyemo
juruano yikiana jaide, naie yikiai mameki yobaniai, imiño,
ruidoño, oriño, egofeyigaido.
Yaroka Amenamona buinadima to komuiya.
A kie izoi kai uzutiai yokimaki.
imuy zogafodo jiai yikiai bite: bodaniai, ioma.
YIKIAI IYANO
Yikiai naga iyemo ite; joraimo, iyekueramo, imanimo ite daje
izoi.
Iyekuera imaki
Yobaniai, ruiduai, orizai iemo jiainuai.
Jorai imaki
Guarafe, jidima, gayi, jimere refido,
Moniya Amena ibiki iemo jiainuai.
Imani imaki
Meribe, iai, iagi iai, yezere iiñuki, jimeki
iai, jimererefido iemo jiaino.
GÜIYE
- 126 -
Nana yigiai rajiroi, kuio, rabe iemo jiae ra güitimaki, jiaie yigiai
naimaki kudu güitimaki.
NIE FAKAI YIKIAI JIGIDE
Yikiai marzo, abril mo jigide, naimaki iyekuera mona jokaimona
jino bitimaki, imani jigiaibite jiaino joraimo jigide.
YIKIAI JIAIKI
- 127
Yikiai jiaiki fakai ñe fue, uizi, gagako, aigüeyi, mekoi ikogi oda o
omakai, chiaifo, gebe.
Ikogi
Mekoi
Chiaifo
Fue
Oda
Mekoi
UAIDA
Uizi
Gebe
Aigüeyi
Gagako
ZEDADE
Bie yezika aiyuena yikiai jmanimo bite jigiaibite, naie fakai kai
aiyuena atimaki.
Bie yezika oyena maya aiyue jitaiñega yikiai uruiai diga
oneiyena.
- 128 -
- 129

Documentos relacionados

nairaina iyakino

nairaina iyakino Iyaima di monari maijia dibei mo eruaide, nimairama naimie nairai raize iyena, jebuiyena, iniyena iemo eruaide, marainede jafaiki naimie zedaka nairamo foo jai raiyano. Nimairama maraiñeno ñaiñede,...

Más detalles