Cantus e baddus de su connotu. Is festa e is

Transcripción

Cantus e baddus de su connotu. Is festa e is
Cantus e baddus de su connotu.
Is festa e is recurrèntzias (siat is cerimònias innoi si pigat parti totus impari e
siat cussas innoi si pigat parti a intru sa famìlia sceti), teniant una bisura
spassiosa e un' arreligiosa, cumenti eus arramonau innantis, ma prus de totu
fuant marcadas de is baddus e de sa mùsica, ànimas de d-ònnia cerimònia
sotzialis. Prus de totu su cantu at acumpangiau totus is oras de sa vida tzivili
e arreligiosa, cun produsiduras chi ant arricau su repertòriu guasilesu de is
poesias.
Su cantu arreligiosu po tempus meda at sighiu s' arrastu fatu de is Gògius (o
Gòcius) catalanus (Goigs, in lìngua catalana), lodis po sa veneratzioni e su
bantu de is virtudis eròicas de is santus. Custa calidadi de sterrimentus funt
connotus pagu prus in totu sa Sardìnnia. In sa forma musicali cun mudaduras
lèbias in is logus diferentis de s' ìsula, in is fainas literàrias, intamis, mudànt
craramenti. Custu fai pentzai chi medas fainas siant nàscias in is logus de sa
devotzioni, cun autoris de su logu etotu. Unu esempru est donau de is Gògius
de Nosta Sennora de Ítria, cultu presenti in totu s' ìsula, ca in is bixinas
Guasila e Bidda Mara, innoi arrecurrint festas cun su pròpriu nòmini, is fainas
literàrias funt diferentis in totu.
Acontessit puru de tenni fainas literarias e musicalis assentadas e
costumadas in una bidda sceti, chena essi connotas in is atras biddas
bixinas. Est sa sorti de su "Deus ti salvit, Reina", ca si cantat a Guasila in s'
ocurrèntzia de is festas de Nosta Sennora e disconnotu in is biddas de
acanta, e a cantu parrit in totu s' ìsula puru. Su cantu, de otu batorinas
curtzas, capassu chi siat de autori studiau, si format in d-una melodia cun un'
acinnu tristu, ma acabat in d-unu acòrdiu magiori, donendi, aici, unu sentidu
prenu de serenidadi cumenti cumparrit in su scritu etotu. Sa devotzioni e sa
partecipatzioni chi sa genti intendit in su cantu est su fundamentu de unu
efetu sonoru ca ascurte-ndi-ddu sceti s' arrenescit a cumprendi.
Atru cantu chi cumparrit sceti in Guasila est cussu de s' "Andimironnai", siat
sa forma de scritu literàriu, siat cussa musicali, faint pensai a un' orìgini
antiga meda:
Andimironnai
Andira a Nora
Y Andira
Andimironnai
Iat a essi po debadas cuai sa mancàntzia de sinnificau chi si potzat atòbiai in
d-unu acraramentu sperau. In medas biint un' arrelatu [riferimentu] cun sa
citadi de Nora e atrus cun Andira una citadi fantasiosa, ma nisciunu chi apat
studiau custas cosas at pòtziu mai agatai, fintzas a imoi, cunfirmas bàlidas.
Prus fàcili a crei in d-un' arrestu de sa chistionada proto-sarda "andimironnai",
lòmpiu fintzas a nosu chi ddu scit cumenti. Ma est in sa mùsica chi su cantu
de custa calidadi benit costumau in Guasila sceti. Difatis, a su travessu de
cussu connotu in is atrus logus de s' ìsula, s' Andimironnai guasilesa tenit una
lìnia melòdica totugantu diferenti. Fintzas su studiosu de musica Giulio Fara,
in s' arragorta sua "Canti di Sardegna", ddu at tzerriau "Canto di Guasila"
(nomenau cumenti "Muttettu de tristura" e cumenti a iscritu poèticu: Tristu
passirillanti). (G. Fara, 1923).
In totu sa produsidura chi abarrat, su cantu prus de totus costumau est su
mutetu, siat in sa manera a su "laralallai", siat in cussa a sa "trallallera". In
custa, peroa, no si diferèntziat de is cantus de is atras biddas. Su mutetu
guasilesu a su "laralallai", tenit a bortas su sterrimentu a duus peis (A-B), in
atras, intamis, a tres peis (A-B-C), cun sa cunseguèntzia de su coberimentu a
tres (A-B-A) o a cuàturu rimas (A-B-C-A). Su mutetu a sa "trallallera",
invècias, est formau a batorina (A-B-A-B asinuncas A-B-B-A), mancai no
manchit su mutetu cumenti arramonau innantis, acumpangiau cun su
"trallallera".
Custa formas funt costumadas meda poita tenint unu sterrimentu sintzillu
[sèmprici]. Custu arraxonu mudat ananti a sterrimentus prus trobeddaus,
cumenti sa repentina e sa cantzoni a curba [cruba], ca fuant connotas e
agradèssias meda acitotu. Prus de totu sa cantzoni a curba [cruba] fut unu
cantu de calidadi arta, sighendi s' arrastu de is otavas de is poesias de Tasso
e Ariosto, s' arrexonat asuba argumentus amorosus o polìticus o arreligiosus,
cumentisiollat e chi siat argumentus cunsideraus de totus. Funt medas is
cantzonis de su repertòriu guasilesu. In su de binti de is sèculus [XX sèculu],
funt arregodadas cussas de Battista Casti, Enrichetto Pinna e Pietrino Melas.
De s' urtimu nci funt repentinas e atrus iscritus puru, chi, peroa, funt stètius
scarèscius de meda po mori de sterrimentus lìteralis cumpricaus.
Is baddus de su logu funt interessantis acitotu. Sighendi is sinnificaus giai
donaus e connòscius in totu su mundu, si tocat a nai duus fueddus asuba a
su baddu tundu, de innoi nascint is dantzas de sa Sardìnnia, e connotu su
prus cun su nòmini de baddu sardu (contras a is baddus tzivilis, de is tempus
ùrtimus).
A Guasila su baddu sardu s' espressàt in d-una dantza sintzilla [sèmprici]
meda, cun duus baddadoris, a costau de pari e a manu pigada, cun d-unu
assentu sèriu e cumpustu, giai giai in scòrriu cun sa pichiada etotu ca su
sonadori fadiat in manera spassiosa, siat cun is sonus de canna [launeddas]
o su sulitu, ainas po sonai fatas de canna, siat cun su sonetu o s' organetu. S'
abetu po su baddu fut mannu, poita issu sceti acunsentiat a essi carri carri
cun sa persona stimada. E fut po mesu de su baddu ca i duus pigant
cunfiantza, incarrerendi a fastigiai cun castiadeddas e arrisixeddus, o
abarrendi impari sceti e fadendi de mancu de baddai cun is atrus. Custa fut s'
intzimia de su Baddu de Bogai (Ball' y Ogai), su baddu innoi d-ònnia piciocu
cumbidat a bratzetu is piciocas chi nci fuant, e prus de totu cussa stimada,
giai sempri cua cua. S' arrefudu de sa picioca fut una sceda de renùntzia
foras de duda, meda bortas posta in arrelatu a su fastìgiu, e craramenti a sa
coja etotu (giai impromìtia a un' atru). In prus in su baddu unu podiat amostai
is abilidadis pròprias, chi a bortas fuant craras cumenti in sa sciampita, su
brìnchidu chi su baddadori fadiat in su mentris chi duus cumpàngius ddu
apoderant. Sa sciampita fut sa parti prus arriscada de su baddu. Agilidadi e
fantasia s' espressànt impari sempri de prus, cumenti in sa mùsica sarda (ma
orientali puru), acumpangiadas de is notas de is ainas po sonai ca sighiant
lestas. Su Baddu Cabillu, su baddu brinchiddau, intamis, fut prus ritimau,
sighiat una melodia prus sintzilla [sèmplici] ma cun tonus spassiosus e
biatzus. Is baddus e is cantus de Guasila funt stètius torraus a bogai a pillu e
fatus connosci a sa genti po mori de su traballu passientziosu ca sighit de
trinta annus de sa A.T. Pro Loco, chi at fundau sa cambarada folclòrica (de is
baddu e cantus de su connotu), in manera de ddus fai connosci in is atrus
logus de sa Sardìnnia e de s' Europa. Sempri po mori de sa pròpria
associatzioni, ndi funt bessius a pillu atras partis de su connotu de sa bidda.
Arrannèscia beni est stètia puru sa bogadura a pillu de trastus e de is ainas
po is traballus de domu e de su sartu, de su laureri e de su pastori, personas
nodidas in sa comunidadi guasilesa chi traballat su prus in su sartu e cun su
bestiàmini.

Documentos relacionados