organ nakilleri ve organ bağışının önemi özet

organ nakilleri ve organ bağışının önemi özet

ORGAN NAK LLER VE ORGAN BA I ININ ÖNEM
Elif YETER, Sava DEM RTA
Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca E!itim Fakültesi, Fen Bilgisi Ö!retmenli!i
[email protected], [email protected]
ÖZET
Organ yetmezli!i insidans1 (toplumdaki hastal1k say1s1 oran1) tüm dünyada
artmakta olup, organ nakli olmay1 bekleyen hastalar da uygun organ
beklerken ya amlar1n1 yitirmektedirler. Baz1 hastalara ( anslar1 varsa)
di!erlerine göre daha k1sa zamanda organ nakledilmekte, baz1lar1 ise y1llarca
beklemek zorunda kalmaktad1r. Organ naklinin amac1, organ yetmezli!i
nedeniyle ya am1n1n sonuna gelmi bir hastan1n hayat1n1 kurtarmak,
ya am süresini ve kalitesini artt1rmakt1r.
Bu yaz1da, ilk bölümde organ naklinin (transplantasyon) ne oldu!u, amac1,
nakledilen doku ve organlar1n kullan1lma yerlerini, ülkemizde nakledilen
doku ve organlar1, ülkemizde doku ve organ naklinin yasal dayana!1 olan
1979 y1l1nda ç1kar1l1p 1982 y1l1nda de!i ikli!e u!rayan 2238 say1l1 ‘Organ ve
Doku Al1nmas1, Saklanmas1, A 1lanmas1 ve Nakli’ yasas1n1n maddeleri
anlat1ld1.
kinci bölümde ise organ ba!1 1n1n ne oldu!u, organ ba!1 1 yapmak isteyen
ki ilerin neler yapmas1 gerekti!i ve nerelere ba vurmalar1 gerekti!i, ‘Organ
Ba!1 1 Kart1 ve Belgesi’ nin düzenlenme amac1, toplumun ve dinin organ
ba!1 1na bak1 aç1s1 anlat1ld1. Toplumun sosyal, ahlaki, kültürel, dini
yap1s1n1n, inan1 lar1n1n k1sa sürede de!i mesinin mümkün olmad1!1, ancak
geli en t1p teknolojisindeki yeni uygulamalar ile modern t1bb1n insan
ya am1nda
yaratt1!1
mucizelerin
topluma
yans1t1labilece!i
dile
getirilmektedir. Bu deneyimleri geçirmi , bugün sa!l1klar1na, ya amlar1na,
ailelerine, ikinci bir ya ama kavu an ki ilerin mutluluklar1n1n topluma
gösterilmesi önerilmektedir. Organ ba!1 1 programlar1nda çal1 anlar (t1psa!l1k personeli ve gönüllüler) toplumdaki bireylere bir gün kendileri veya
çok sevdikleri ki ilerin de organ nakline gereksinimleri olabilece!i gerçe!i
duyumsat1ld1!1nda, toplumun organ ba!1 1 ve nakli konusundaki endi e ve
korkular1n1n giderilebilece!i, bak1 aç1lar1n1n de!i tirilebilece!i görü ünde
birle mektedirler. Yaz1da ayr1ca doku ve organ nakli, ba!1 1 konusunda en
s1k sorulan sorulara da yer verildi. Organ Nakli ile istatistikî veriler de
de!erlendirildi. 2005 y1l1 sonuna kadar Sa!l1k Bakanl1!1 verilerine göre
ülkemizde yap1lan toplam organ nakli (transplantasyon) say1s1na
bakt1!1m1zda en fazla yap1lan naklin böbrek nakli oldu!unu ve yap1lan
böbrek naklinin de ço!unun canl1 donörlerden özellikle de yak1n
akrabalardan al1nan böbreklerle gerçekle tirildi!ini görüldü. Ülkemizde
gerçekle tirilen organ nakillerinde böbrek naklinden sonra karaci!er ve kalp
naklinin en fazla yap1ld1!1 görüldü. Ayr1ca y1llara göre organ nakli bekleyen
hasta say1s1n1n giderek artt1!1 görüldü. 2000 y1l1nda olu turulan ‘Ulusal
Koordinasyon Sistemi (UKS)’ verilerine göre ülkemizdeki kadavra donörlerin
Organ Nakilleri ve Organ Ba
n n Önemi
2
bölgesel da!1l1m1na bakt1!1m1zda en fazla donör bildiriminin zmir ilinde
oldu!u görülmektedir.
Organ ba!1 lar1, bir milyon nüfusa dü en kadavra donörlerle
de!erlendirilmektedir. Geli mi
ülkelerde bir milyonda 20–30 olan
kadavradan organ ba!1 1 spanya’da 34.6, talya’da 21.1, Fransa’da 20.9,
ABD’de 20, Almanya’da 13.8, ngiltere’de 12.3, Yunanistan’da 6.2,
Romanya’da 0.4, Türkiye genelinde 2.0 iken zmir ilinde 16.0 oldu!u
görülmektedir. Organ ba!1 1 konusunda zmir ve Antalya’n1n ilk s1rada yer
ald1!1n1, di!er illerin ise organ nakli konusunda yetersiz oldu!u
görülmektedir. stanbul ve di!er illerde de organ ba!1 1n1 artt1rmaya yönelik
etkinlikleri gerçekle tirilmektedir. Özetle Türkiye’de ve Dünya’da organ
ba!1 1n1n yetersiz oldu!unu, toplumun bu konuda bilgilendirilmesi
gerekti!ini ve organ ba!1 1na te vik edilmesi gerekti!i görülmektedir. Bu
konuda sa!l1k çal1 anlar1na büyük görevler dü mektedir. Ülkemizde 3–9
Kas1m aras1nda kutlanan ‘Organ Ba!1 1 Haftas1’ ve Organ Ba!1
kampanyalar1 bu amac1 ta 1maktad1r.
Anahtar Kelimeler: Doku ve organ nakli (Transplantasyon), Ulusal
Koordinasyon Sistemi (UKS), Donör, Doku ve Organ Ba!1 1, Organ Ba!1
Kart1, 2238 say1l1 Doku ve Organ Nakli Yasas1, Organ yetmezli!i, Dinin ve
toplumun bak1 1, Organ Ba!1 1 Haftas1.
GR
Hasta insan1 iyile tirme, ya ama süresini uzatabilme, nitelikli bir ya am
sa!layabilme, insanl1!1n çok eski zamanlardan beri sürekli üstünde
durdu!u, daha iyisini amaçlad1!1 bir konudur. Teknolojik geli meler her
alanda oldu!u gibi, t1pta da üretilen sa!l1k hizmetinin bir önceki a amadan
daha nitelikli olmas1na imkân sa!lamaktad1r. (Arda 1994, Dalg1ç 1999).
Doku ve organ nakli bu konuda bir örnek olu turmaktad1r. (Demirhan
1996, Elçio!lu 1996). Doku ve Organ Nakli, son elli y1lda t1bb1n en h1zl1
ilerleyen güncel dallar1ndan birisi olmu tur. Birçok kronik organ
hastal1klar1nda uygulanan rutin, geçerli ve ileri bir tedavi yöntemi olarak
kabul edilmektedir.
1.DOKU VE ORGAN NAKL (TRANSPLANTASYON) NED R?
Organ nakli, vücutta görevini yapamayan bir organ1n
yerine canl1 bir vericiden veya ölüden al1nan sa!lam bir doku
veya organ1n nakledilmesidir. Bu i lem, günümüzde birçok
kronik organ hastal1klar1nda uygulanan rutin, geçerli ve ileri bir
tedavi yöntemi olarak kabul görmektedir. (Demirhan 1996,
Elçio!lu 1996).
Greft (A 1)-(Transplant): Transplante (nakledilen) doku
veya organd1r. Yerine göre allogref, otogref, senogref ve izogref
olarak kullan1l1r.
Kronik, Süre en
,uzun süredir bir
çözüm
getirilememi .
Yeter, Demirta
3
Doku ve Organ Nakli (Transplantasyon) Yöntemleri:
1) Otogreft: Bir doku veya organ1n ayn1 canl1n1n bir yerinden
al1n1p ba ka bir yerine tak1lmas1d1r. Örne!in; deri
otogreftleri, bypass için toplardamar ç1kar1lmas1, kök
hücre otogrefti ve kan al1p ameliyat için saklamak gibi.
2) zogreft: Genetik yap1lar1 birbirlerinin ayn1s1 olan tek
yumurta ikizleri aras1ndaki transplantasyondur.
3) Allogreft: Ayn1 türden iki canl1 aras1ndaki doku ve organ
naklidir. Örne!in; ölen bir hastadan al1nan böbre!in ba ka
bir insana transplantasyonu gibi. Ço!u insan dokusu ve
organ nakilleri allogrefttir.
4) Senogreft: ki ayr1 tür aras1nda yap1lan doku ve organ
naklidir. Örne!in; gayet ba ar1l1 bir nakil olan, domuzdan
insana kalp kapakç1!1 nakli gibi.
5) Bölerek Transplantasyonlar: Bazen kadavradan al1nan bir
organ (özellikle karaci!er) iki al1c1ya payla t1r1l1r; bu da
genellikle bir yeti kin ve bir çocuktur. Tüm organ1n
nakledilmesine göre al1c1lar için daha az faydal1 oldu!u
için bu ekil pek tercih edilmez.
6) Domino Transplantasyonlar: Bu operasyon her iki
akci!erin de de!i mesi gereken (genellikle sistik fibroz
durumunda) hallerde uygulan1r ve akci!erler ile kalbin
blok halinde de!i tirilmesinin teknik olarak daha kolay
oldu!u için tercih edilir. Bu arada al1c1n1n kendi kalbi
genellikle sa!lam oldu!u için bu da ba ka bir al1c1ya
tak1l1r. (Prof.Dr. Mukadder Çay1rl1/Cerrahi sf 441–442)
2. TRANSPLANTASYON ÇE
Greft (a )Transplant:
Transplante
(nakledilen)
doku veya
organd r.
Sistik Fibroz
Sistik fibroz
(mukovisidoz)
kal)t)msal bir
hastal)kt)r. Bu
hastal)kta salg)
üreten bezler —
pankreas, bron/lar
ve nefes
borusundaki salg)
bezleri gibi— hatal)
çal)/)r:
Salg)lad)klar) s)v)
olmas) gerekti1i
gibi ince de1il,
koyu, yap)/kan ve
bezlerin salg)
ç)k)/lar)n) t)kayan
bir k)vamdad)r.
TLER
A) KADAVRADAN YAPILAN NAK L:
Trafik kazas1, kur unlanma, beyin kanamas1 gibi
nedenlerle yo!un bak1mda tedavisi devam ederken beyin ölümü
geçiren hastalar1n organlar1 ba!1 land1!1 takdirde bu transfer
i lemine kadavradan nakil bu hastalara da kadavra donör
denmektedir.
Beyin ölümü:
Beyin ölümü kesin olarak tam bir ölümü ifade eder. Kesin
tan1m1n1 kazanmadan önce ölümün tan1m1, kalbin durmas1
eklinde tan1mlanm1 t1. Ama kalp durmas1n1n art1k ölüme
delalet etmedi!ini sadece doktorlar de!il pek çok insan bugün
biliyor. Bilinmesi gereken udur ki; nsan1n ölümü tamam1yla
beyinde vuku bulan bir olayd1r.
Koordinasyon
, Belli bir
amaca
ula mak için
çe itli iler
aras nda
ba lant ,
uyum, düzen
3
Organ Nakilleri ve Organ Ba
n n Önemi
4
nsan1 tan1mlayan ve insan yapan her ey; akl1, zekâs1,
duygular1, ki ili!i hepsi beyninde sakl1d1r ve di!er tüm organlar
bir bütün halinde onu var etmek için çal1 1rlar. te beyin ölümü
s1ras1nda koordinasyon ortadan kalkt1!1ndan ortakl1k bozulur ve
hepsi belli bir süre içinde biyolojik canl1l1!1n1 yitirir. Bu süre
maksimum 72 saattir. Yani 72 saat içinde beyin ölümü tam
anlam1yla ölümü ifade eder. Bu 72 saatlik süre içinde organlar1n
canl1l1!1n1 koruyabilmesi için çok yo!un bir t1bbi bak1m1n
yan1nda bedenin solunum cihaz1na da ba!l1 olmas1 gerekir.
Hasta kaybedilmi tir. Bu bak1mdan amaçlanan organ ba!1 1nda
bulunulursa organlar1n bir süre daha ya at1lmas1d1r. (72 saat).
Böylece kadavradan organ nakli i lemine ba lan1r, organ
ba!1 1nda bulunulmad1!1nda ise beden solunum cihaz1ndan
ayr1l1r. Dünyan1n her yerinde hukuki uygulama bu
Bitkisel Hayatta;
-
-
Solunum
cihaz ,
solunum
problemi
ya/ayan
hastalar)n
solunumunu
kolayla/t)rmak
amac)yla
kullan)lan cihaz.
Beyin Ölümünde;
Hastan1n solunumu devam eder.
-
Solunum cihaz1na ba!l1d1r.
Bu hastalar aylarca, y1llarca
ya ayabilirler.
Baz1 durumlarda iyile me anslar1
vard1r.
-
Ortalama 24–36 saat içinde
hayat1n1 kaybederler.
-
Hayata dönmesi mümkün
de!ildir.
ekildedir.(Op.Dr smail Ça!atay Topçu/Doku ve Organ Nakli
Haftas1/2008)
BEY N ÖLÜMÜ B TK SEL HAYAT DEP LD R.
Kimler Beyin Ölümüne Karar Verir?
Beyin ölümü karar1n1 ancak dört ki iden olu an bir uzman
doktor ekibi karar verir. Bir uzman ekip, kardiyolog, anestezi ve
reanimasyon uzman1, nörolog ve nöro irurjiye’ den olu ur. Bu
ekip, fiziksel muayene ile ve o ülkede o merkezde t1bb1n en ileri
olanaklar1 içerisinde laboratuar tetkikleri yaparak beyin ölümü
oldu!una karar verir ve bunu bir resmi belge ile resmile tirir. Bu
resmi belge haz1rlanmad1kça beyin ölümü kesinlik kazanmam1
say1l1r ve ki inin organlar1 asla al1namaz. Dört ki ilik ekipten
hiçbiri, hastay1 yat1ran, durumunu takip eden doktorlardan
de!ildir. Organ naklini yapan ekibin içinden bir doktorda bu
dört ki ilik ekipte yer alamaz. ‘Beyin Ölümü’ karar1n1 t1bb1n
olanaklar1 ölçüsünde, yukar1da say1lan uzmanlar ba!1ms1z
olarak verir.(TOND Derne!i)
Baz1 insanlar beyin ölümünün tespitine ku ku ile
bakmaktad1rlar. Bunlar organlar1n al1nmas1 u!runa, beyin
ölümünün erken tespit edilmi olabilece!i endi esini ta 1yorlar.
2008 Mart ay1nda Amerika’da 21 ya 1ndaki bir genç, yapt1!1
bisiklet kazas1 sonucunda komaya girdi ve bir süre sonra beyin
Beyin Ölümüne
Karar Veren
Uzman Kurul
Ekibi
—Kardiyolog
—Anestezi
-Reanimasyon
uzman)
—Nörolog
—Nöro/irurjiye
Yeter, Demirta
5
ölümü tespiti yap1ld1. Ailesi organ ba!1 1 için izin verdi. Fakat
organ al1m1 i leminden çok k1sa bir süre önce bir uyar1c1ya tepki
gösterdi ve 2 ay sonra taburcu edildi. (Wikipedia ansiklopedisi)
B) CANLIDAN YAPILAN NAK L
Nakil bekleyen hastan1n e i veya yak1n akrabalar1 doku,
kan grubu vb. uyum mevcut ise organ ba!1 1nda
bulunabilmektedir. Böbrek ve karaci!er canl1dan nakil yap1lmas1
mümkün olan organlard1r.
3) NAKLED LEN DOKU VE ORGANLAR
Günümüzde ülkemizde kalp, akci!er, karaci!er, böbrek,
pankreas, ince barsak, kemik ili!i, kan, deri, kornea gibi
ya amsal
önemi
olan
pek
çok
organ1n
nakli
gerçekle tirilebilmektedir. Organ nakillerinde kaynak (verici,
donör) canl1 veya ölü (kadavra) olabilir. (TOND Derne!i)
Kornea, Gözün
ön k sm ndaki
saydam
t b k d
4) ORGAN NAKL K MLERE YAPILIR?
4 lerlemi karaci!er, böbrek, kalp ve akci!er hastal1klar1nda,
T nce barsaklar1 önemli ölçüde al1nm1 veya i lev kayb1 geli mi
hastalarda,
TKornea hastal1klar1na ba!l1 olarak görme kayb1 geli mi
hastalarda,
TBöbrek yetmezli!i geli mi diyabet hastalar1nda,
TBaz1 kan, kalp ve akci!er hastal1klar1nda,
TCildinin önemli bir bölümünü kaybetmi hastalarda,
TYüzünün ço!unu kozmetik ve fonksiyonel olarak kaybetmi
hastalarda,
TKemik dokuda ve tendonlar1nda önemli hasar geli mi
hastalarda ilgili doku ve organ nakli uygulanabilir.
Amerika Birle ik Devletleri (ABD), Kanada, ngiltere, sveç
gibi ülkelerde organ al1m1 ve da!1t1m1 ‘Ulusal Organ Payla 1m A!1’
merkezi taraf1ndan, nakil kriterlerine göre ve listedeki en hasta
ki iye öncelik verilerek gerçekle tirilmektedir. ngiltere’de organ
nakli bekleyen hastalar ve vericilere ait klinik bilgilerin bulundu!u,
organ da!1t1m1nda temel ilkenin; eskiden oldu!u gibi ilk ba vurana
öncelik verme yerine, hastan1n durumu, aciliyeti gibi t1bbi
Tendon,
kaslar) ,
kemiklere
ba1layan
ba1lard)r.
Kriter;
Ölçüt,
k stas
5
Organ Nakilleri ve Organ Ba
n n Önemi
6
zorunluluklar1na, bakmakla yükümlü oldu!u ki iler veya bizzat
ba kas1n1n bak1m1ndan sorumlu olma gibi ölçütlere dayal1
olarak belirtilmektedir. (Monaca 1998, Odell ve ark.1998)
Ulusal Doku ve Organ Nakli Koordinasyon Sistemi (UKS)
Ülke
genelinde
bir
hastanede
organ
ba!1 1
gerçekle tirildi!inde, bu merkez vericinin organ ve dokular1n1n
ülke genelinde nakil bekleyen hastalardan aciliyet ve organ
uyumu kriterlerine göre en uygun hastan1n bulundu!u doku ve
organ merkezine gönderilmesini sa!lamaktad1r.(T.C Sa!l1k
Bakanl1!1/28.05.2008 tarih 19735 say1l1 karar1)
Hasta kendine organ nakli yap1lmas1n1 talep edemez.
Organ nakli ameliyatlar1 hasta iste!i ile de!il t1bbi gerekliliklere
göre yap1l1r. Hasta kendini takip eden veya hastal1!1n1 te his
eden doktorlar taraf1ndan organ nakil kliniklerine sevk
edilmelidir. Nakil gerekip gerekmedi!ine, nakil uygulaman1n
mümkün olup olmad1!1na nakil ekipleri karar verir.
5) ORGAN NAKL NEDEN ÖNEML D R?
Organ ba!1 1 ve nakli konusunda çal1 an uzmanlar, organ
nakli ameliyat1 olmak için uygun organ bulunmas1n1 bekleyen ve
normal ya amlar1ndan, üretkenlikten uzak, ya amlar1n1 diyaliz
makinelerine ba!l1 sürdürmek zorunda kalan hastalar1n
sa!l1klar1na kavu turulmalar1n1n önemimi vurgulamaktad1rlar.
Konunun uzmanlar1, diyaliz makinelerine ba!l1 olarak
ya amlar1n1 sürdürmeye çal1 an ya da organ nakli olmay1
bekleyen hastalar1n, ülke ekonomisine getirdi!i trilyonlar1 bulan
sa!l1k giderlerinin de azalt1lmas1 için, yap1lacak en önemli
çal1 malar1n organ ba!1 1n1n artt1r1lmas1, kamuoyunun bu konu
hakk1nda bilinçlendirilmesi oldu!unu dile getirmektedir.(Dalg1ç
1999, Gabel ve ark.1994, Prottas 1994, Odell ve ark. 1998,
Siminoff ve leonard 1999).
Gençlerde ve çocuklarda diyalize ba!1ml1l1k, büyüme ve
geli meyi engelledi!inden organ nakli daha önemlidir.
Klinik,
Hasta
bak)lan
yer.
Yeter, Demirta
7
6) DÜNYA’DA VE TÜRK YE’DE ORGAN NAKL ’N N
GELD
NOKTA
DÜNYA’DA ORGAN NAKL
Doku ve organ nakli dünyam1zda beklenenin çok alt1nda
seyretmektedir. Her geçen y1l bu aç1k gittikçe artmaktad1r.
Rakamlara göre bugüne kadar dünya genelinde yakla 1k
470.000 böbrek, 74.000 karaci!er ve 54.000 kalp nakli
yap1lm1 t1r. Bekleyen ise 1 milyara yak1nd1r. Bugün Almanya’da
böbrek nakli için bekleme süresi 2005 y1l1 verilerine göre
yakla 1k 6 ila 8 y1ld1r. Kalp, karaci!er ve akci!er organ bekleme
listelerindeki birçok hasta, zaman1nda bir organ bulunamad1!1
için ölmektedir. ( Wikipedia ansiklopedisi /Organ Ba!1 1)
Neden art1 bu kadar h1zl1?
T Ölümcül trafik kazalar1n1n azalmas1, fakat buna kar 1l1k
kazalar1n sadece organ nakli ile iyile tirilebilecek hastalar1 ise
ço!altmas1d1r.
T Teknolojinin geli mesi sonucu, t1bb1n giderek daha çok
hastal1!a organ nakli yap1labilir gözüyle bakmas1 etkendir.
T Baz1 devletlerdeki yasal düzenlemelerin ba!1 lar1n
yap1lmas1na engel olmalar1 insanlar için itici etki yapmaktad1r.
T Baz1 ülkeler ise organ ba!1 1n1 te vik için vatanda lar1na
vergi indirimi, i kayb1n1 kar 1lama vb yöntemlerle bu durumun
önüne geçmek istemektedir.
(Avrupa’daki ortalama verilerdir/ Dr.Jürgen Groth taraf1ndan
www.eurotransplant.nl'deki bilgilere göre çizilmi tir.)
7
Organ Nakilleri ve Organ Ba
n n Önemi
A) TÜRK YE’DE ORGAN NAKL
TÜRK YE
ORGAN
NAKL
DERNE
(TOND)
VER LER NE GÖRE TÜRK YE’DE ORGAN NAKL
T Türkiye’de organ nakli 1969 y1l1nda stanbul ve
Ankara’da gerçekle tirilen iki kalp nakli ile ba lar.
T Organ nakli ile ilgili deneysel çal1 malar 1970’lerin
ba 1nda Hacettepe Üniversite’sinde ba lar.
T lk böbrek nakli 3 Kas1m 1975’de gerçekle ir. (Prof.
Dr. Mehmet Haberal anneden çocu!una bu nakli
yapar.)
T 10 Ekim 1978’de ilk kadavradan böbrek nakli
gerçekle tirilir.
T Daha sonra geli imi için öncelikle ba ar1l1 örnekler
parlamento üyelerine gösterilerek önce onlar1n deste!i
daha sonra da Diyanet leri Ba kanl1!1’ndan destek
al1nm1 t1r.
T O dönemde tüm gazete ba l1klar1nda doku ve organ
nakline yer verilir.
T Ve 3 Haziran 1979’da 2238 say1l1 yasa yürürlü!e
girer.
T 1980’de ‘Türkiye Organ Nakli ve Yan1k Tedavi Vakf1’
kurulur ve gün geçtikçe vak1f say1s1 artar.
T
lk
ba ar1l1
karaci!er
naklinin
yap1ld1!1
1967(Starlz)’den 21 y1l sonra Dr.Haberal ülkemizde ilk
karaci!er naklini gerçekle tirir.
T Daha sonra 1990’da arkada lar1yla TOND’u
kuracakt1r.
T 1990’larda dünyada ilk kez canl1 donörden k1smi
karaci!er nakli yapan ekip de bu ekipti.
T Türkiye’de bugün 11 karaci!er, 21 böbrek ve 10 kalp
nakil merkezi bulunmaktad1r.
T Dr.Haberal’in katk1s1yla bugün en önemli organ nakli
merkezi Ba kent Üniversitesi’dir.
T 2001’de Türkiye ‘Böbrek Nakillerinde 25.Y1l’ adl1
uluslar aras1 kongresini de düzenlemi tir.(Türkiye’de
Transplantasyonun Geli imi/TOND Derne!i verileri/
http://www.tond.org.tr/tr/)
8
Yeter, Demirta
9
7) ORGAN BA I I NED R?
Organ ba!1 1, ki inin sa!l1!1nda, kendisi öldükten
sonra organlar1n1n kronik organ hastas1 olan ki ilere
nakledilmesi için ba!1 lamas1d1r. (TOND Derne!i)
Organ Ba!1 1 Yöntemleri
Organ ba!1 1 ile ilgili 4 yöntem vard1r. Bu yöntemler,
ba!1 yapan kendi iste!i ile ba!1 yapmaya haz1r
olmad1!1 zamanlar devreye girer. Bu yasal düzenlemeler
imdilik her yerde ayn1 ekilde kullan1lm1yor. Her ülke
kendi kararlar1n1 kendisi veriyor.
1) tiraz Yöntemi: En geni kapsaml1 yöntemdir. Bu
yöntemde sa!l1!1nda kesin itiraz1 olmayan herkesin
organ1 ba!1 olarak kabul edilir.
2)Geni letilmi tiraz Yöntemi: Ayr1ca öyle bir hakk1
da içerir. Ba!1 ç1n1n ölümünden sonra, potansiyel
ba!1 ç1n1n akrabalar1 organ ba!1 1n1, ölen ki inin,
ya arken yapt1!1 vasiyet olarak kabul ederler.
Ba!1 ç1n1n
ya arken
3)Gönüllülük
Yöntemi:
organlar1n1
ba!1 layaca!1n1
kabul
etmesi
zorunlulu!unu getirir. Kesin bir organ ba!1 1 yapmay1
kabul etme prosedürü gerektirir. Bu nedenle çok dar
kapsaml1d1r.
4)Geni letilmi
Gönüllük
Yöntemi:
Ba!1 ç1n1n
ölümünden sonra, ailesi de ba!1 için onay verebilir. Bu
uygulama Gönüllülük Yöntemi’ni geni letmektedir.
Bu 4 yöntemin yan1 s1ra iki istisna yöntem daha
vard1r: Bilgilendirme ve Acil Durum Yöntemi
Bilgilendirme Yöntemi’nde ba!1 ç1n1n izni artt1r.
E!er potansiyel ba!1 ç1n1n yan1nda, organ ba!1 1
yapmak istemesi ile ilgili herhangi bir yaz1l1 belge yoksa
ba!1 ç1 olmak istemiyordur. Bu durumda ailesine bilgi
verilmesi gerekir. Ailenin itiraz etme hakk1 vard1r.
Acil Durum Yöntemi’nde, ba!1 ç1n1n kendisinden
veya ailesinden itiraz olsa bile, her durumda organ
al1n1r.(Wikipedia ansiklopedisi)
Prosedür; Bir
amaca
ula mak için
tutulan yol
ve yöntem.
9
Organ Nakilleri ve Organ Ba
Hangi ülke
kullan>yor?
n n Önemi
hangi
organ
10
ba=>?>
yöntemini
8) D N N ORGAN BA I INA BAKI AÇISI
Organ
ba!1 1na
dini
aç1dan
bir
sak1nca
görülmemektedir.
slam dininin yayg1n oldu!u ülkemizde dinin organ
ba!1 1na bak1 1 Diyanet
leri Ba kanl1!1’n1n yapt1!1
aç1klamaya dayand1r1l1r. (06.03.1980)
Karara göre;
T Zaruret ( nsan1n elinde olmayarak hâs1l olan sebep)
halinin bulunmas1,
T Hastal1!1n bu yolla tedavi edilece!inin doktor taraf1ndan
onaylanmas1,
T Doku ve organ veren ki inin bu i lem s1ras1nda ölmü
olmas1,
T Verilen doku ve organ kar 1l1!1nda hiçbir ücret
al1nmam1 olmas1,
T Tedavi edilen hastan1n da yap1lacak nakle raz1 olmas1
durumunda caizdir, denmi tir.(Diyanet
leri Ba kanl1!1
06.03.1980 karar1/ http://www.diyanet.gov.tr)
Yeter, Demirta
11
9) ORGAN NAKL ’N N YASAL DAYANA I
Ülkemizde 1979 tarihine kadar organ nakli
konusundaki kurallar, meslek örgütlerince belirlenerek
uygulan1rken, günümüzde 1979 y1l1nda ç1kar1lan ‘Organ
ve Doku Al>nmas>, Saklanmas>, A?>lanmas> ve Nakli’ne’
ili kin
2238
say>l>
yasaya
göre
uygulamalar
yap1lmaktad1r. Bu yasaya göre;
‘oto-greftler, saç ve deri al1nmas1, a 1lanmas1 ve nakli
ile kan transfüzyonu bu kanun hükümlerine tabi olmay1p,
yürürlükte
bulanan
sa!l1k
yasalar1,
tüzükleri,
yönetmelikleri ve t1bbi deontoloji kurallar1 çerçevesini
gerçekle tirilir. Bir bedel veya ba kaca ç1kar kar 1l1!1
organ ve doku al1nmas1 ve sat1lmas1n1n, bilimsel, istatistikî
ve haber niteli!indeki bilgi da!1t1m1 halleri ayr1k olmak
üzere, organ ve doku al1nmas1 ve verilmesine ili kin her
türlü reklam1n, vericinin ya am1n1 mutlak surette sona
erdirecek veya tehlikeye sokacak organ ve dokular1n
al1nmas1 yasakt1r.’ (Madde 3, 4, 8).
Ya ayan ki ilerden organ ve doku al1nmas1 ile
ölüden organ ve doku al1nmas1 ile ilgili hükümler yasan1n
5. ve 11. maddelerinde yer almaktad1r. Buna göre;
‘On sekiz ya 1n1 doldurmam1 ve mümeyyiz olmayan
ki ilerden organ ve doku al1nmas1 yasakt1r. Ölünden organ
ve doku al1nabilmesi için ise t1bbi ölüm halinin (beyin
ölümü tan1s1), kardiyolog, nörolog, nöro irürjiyen ve
anestezi reanimasyon uzman1ndan olu an dört ki ilik
hekimler
kurulunca
oy
birli!i
ile
saptanmas1
gerekmektedir.’
Yasan1n 12.maddesi ile; ‘al1c1n1n müdavi hekimi ile
organ ve doku al1nmas1, saklanmas1, a 1lanmas1 ve naklini
gerçekle tirecek olan hekimlerin, ölüm halini saptayacak
olan hekimler kurulunca yer almalar1 yasaklanm1 t1r.’
1982 y>l>nda yasan>n 14. maddesinin içeri!i
de!i tirilmi ,
yeni
bir
f1kra
eklenerek
yeniden
yap1land1r1lm1 t1r. 1982 tarihli 2594 say>l> yeni organ
nakli yasas1ndaki de!i ikli!e göre;
‘Kaza, do!al afet sonucu vücudun u!rad1!1 a!1r
harabiyet sonucu ya am1 sona eren ki inin e i, re it
çocuklar1, anne-babas1, karde lerinden biri yoksa sa!lam
doku ve organlar1n1n hekimler kurulu raporu ile
belgelenmesi ko ulu ile ivedilik ve t1bbi zorunluluk
bulunduran durumlarda vasiyet ve r1za aranmaks1z1n
Vasiyet Bir
kimsenin
ölümünden
sonra
yap lmas n
istedi i ey.
11
Organ Nakilleri ve Organ Ba
n n Önemi
12
organ ve doku nakli yap1labilir.’ (Organ Nakli Yasas1
1979,1982)
10) NASIL ORGAN BA I LAYAB L R M?
2238 say1l1 ‘Organ ve Doku Al1nmas1, Saklanmas1 ve Nakli’
hakk1ndaki kanunda;
‘18 ya 1ndan büyük ve akli dengesi yerinde olan herkes
organlar1n1n tamam1n1 veya bir bölümünü ba!1 layabilir.’
denmektedir.
Organ Ba=>?> Nas>l ve Nerelere Yap>l>r?
1) T.C. Sa!l1k Bakanl1!1
Senedini doldurun.
Organ
Ba!1 1
Y l Sa!l1k Müdürlü!ünde,
Y Hastanelerde,
Y Emniyet Müdürlüklerinde (Ehliyet al1m1
s1ras1nda),
Y Organ nakli yapan merkezlerde,
Y Organ nakli ile ilgilenen Vak1f, Dernek
vb. kurulu larda bu yap1labilir.
Organ ba!1 1nda bulunabilmek için; Organ Ba!1
Senedini’ iki tan1k huzurunda doldurup imzalamak
yeterlidir.
Senedinizde sizinle beraber 2 ahit ki inin de imzalar1
yer almaktad1r.
Ayr1ca bu belgede naklini istedi!iniz organlar1n1z1 da
seçebilmektesiniz.
2)Organ Ba!1 Kart1n1z1 al1n.
Organ ba!1 senedini imzalad1ktan sonra organ ba!1
kart1 doldurulur ve ba!1 yapan ki iye verilir.
Yeter, Demirta
13
Doku ve Organ Ba=>?> Kart> ne amaçla düzenleniyor?
Son evre organ hastalar1 için hayatta kalman1n tek
yolu organ naklidir. Canl1dan organ nakli belirli organlar için
uygulanabilen bir tekniktir ve her hastan1n uygun vericisi
bulunmamaktad1r. Bu nedenle tüm dünyada oldu!u gibi
ülkemizde de yeterli say1da organ yoktur. En büyük organ
kayna!1 uygun ko ullarda hayat1n1 kaybetmi
ki ilerin
organlar1d1r. Bu durumdaki ki ilerin vücut fonksiyonlar1
tamamen t1bbi destekle devam etmektedir ve bu durumu uzun
sürede dengede tutmak imkâns1zd1r. Dolay1s1yla kadavradan
organ al1nabilmesi için zaman çok önemli bir faktördür. Di!er
yandan hiç beklenmedik bir anda yak1n1n1 kaybetti!ini ö!renen
bir ki inin organ ba!1 1 için karar vermesini beklemek çok
zordur. Yak1nlar ancak hayatta iken organlar1n1 ba!1 lad1!1n1
belirten yak1nlar1 için h1zl1 karar verebilmektedir. Ayr1ca bu
konuyu kaybetti!i yak1n1 ile özel olarak konu mam1 , ancak
kendisi organ ba!1 1 yapm1 ki iler, o zor ve ac1l1 anda kendisine
organ ba!1 1nda bulunup bulunmayaca!1n1 soran hekimin neden
böyle bir teklifte bulundu!unu idrak edebilir. Özetle ‘Organ
Ba!1 1 Kartlar1’, ‘Organ Ba!1 Kampanyalar1’,’Transplantasyon
Haftas1’ ve ‘Transplantasyon Oyunlar1’ gibi çe itli faaliyetlerin tek
bir amac1 vard1r; Bir yak1n1m1z1 kaybetti!imiz anda onun
organlar1 ile kurtulabilecek hayatlar1n var oldu!unu daha
önceden ö!renmemizi ve gerekti!inde bu karar1 daha h1zl1
alabilmemizi sa!lamakt1r.
Doku ve Organ Nakli ve Ba=>?>nda S>kça Sorulan
Sorular
1) Sadece manevi yapt>r>m gücü olan, hiçbir hukuki
fonksiyon ta?>mayan sembolik organ ba=>?> kart>m, organ
ba=>?> için do=rudan yeterli bir kart m>d>r?
Hay1r. Ki inin organlar1n1n al1nabilmesi için mutlaka
ailesinin de onay1n1n al1nmas1 gerekmektedir kart1 olsa da
yak1nlar1ndan habersiz organlar1 al1namaz.
Bu yüzden yak1n1 yan1nda olmadan ölmü
birinin
cebinden organ ba!1 kart1 ç1ksa bile organlar1 al1nmamaktad1r.
13
Organ Nakilleri ve Organ Ba
n n Önemi
2) Organ ba=>? kart>m> nas>l iptal edebilirim?
Art1k organ ba!1 lar1n1n kayd1n1n tutulma zorunlulu!u
yoktur. Ki i istedi!i zaman kart1n1 y1rtarak organ ba!1 1n1
geçersiz k1labilir.
3) Herkes organ ba=>?> için ba?vurabilir mi?
Hepatit (A-B-C)
A!1r iltihabi hastal1klar
eker hastal1!1
Kanser hastalar1 ba vuramaz.
4) Ba=>?lad>=>m organlar para ile ba?kas>na sat>labilir
mi?Ba?ka insanlar>n eline geçme tehlikesi ne boyutta
mevcuttur?
Hay1r, sat1lamaz. Bir insan öldükten sonra organlar1
ba!1 land1!1nda, Organ Nakli Koordinasyon Sistemi devreye
girer. Bu sistem gere!ince ba!1 lanan organlar Sa!l1k
Bakanl1!1’n1n Bölge Koordinasyon Merkezine(BKM) ve oradan da
Ulusal Koordinasyon Merkezine(UKM) bildirilirler. Organlar1n
merkezlere da!1t1m1 bu bildirimler sonucunda belirlenir.
5) Organ Nakli ameliyat>nda cenazemin bütünlü=ü
bozulur mu?Gereken sayg> vücuduma uygulan>r m>?
Kadavradan organ ç1karma i lemi herhangi bir canl1
ameliyat1 kadar büyük bir özenle yap1l1r. Organlar ç1kar1ld1ktan
sonra mümkün oldu!unca estetik diki lerle dikilerek, bedenin
hiçbir ekilde zarar görmemesine büyük özen gösterilir. O
bedenler organlar1n k1ymetini çok iyi bilen hekimler için
kutsald1r ve çok büyük bir sayg1y1 hak etmektedirler.
6) Herhangi bir sa=l>k sorunum oldu=unda üzerimde
organ nakli kart> bulunursa bir sorun ç>kar m> diye tedirgin
oluyorum. Sizce bu endi?emde hakl> m>y>m?
Hekimlik ilkelerine göre hiç kimsenin hayat1 hiç kimse için
feda edilmez. Evrensel insan haklar1na göre bir ki inin hayat1
de!il bir insan için bütün insanl1k u!runa bile feda edilemez. O
nedenle hiçbir endi eye gerek yok. ‘Suiistimal olabilir mi?’’ diye
dü ünenler var ise; organ nakli zaten kalabal1k bir ekip i idir.
Ayr1ca organlar1n al1nabilmesi için ki inin hayattayken ba!1
yapt1!1 halde bunun yeterli olmad1!1 ve yine de ailenin izninin
al1nmas1 gerekti!i unutulmamal1d1r.
14
Yeter, Demirta
15
7) Beni endi?elendiren organ ba=>?> bilgilerimin organ
mafyas>n>n eline geçmesi,bu mümkün mü?
Organ ba!1 1 s1ras1nda al1nan bilgiler hiçbir zaman bir
nakil için yeterli bilgiler de!ildir. Ki inin sa!l1k durumunun
de!il, niyetini belirten bir iki kimlik bilgisi d1 1nda bir özellik
ta 1mazlar.Bu yüzden bu endi e yersizdir.
8) Nakil i?lemlerinin ülkemizdeki ba?ar> oran> nedir?
Ülkemizde organ nakilleri dünya standard1nda yap1lmakta
ve bakt1!1m1zda dünya standard1n1n üzerine sonuçlanmaktad1r.
Karaci!er ve böbrek gibi en çok nakli gerçekle tirilen organlar1n
nakillerinde ba ar1 oranlar1 ise yap1lan çal1 malara göre %90’n1n
üzerindedir.
9) Hayattayken organlar>n> ba=>?layan bir ki?i daha
sonra bu iste=inden vazgeçebilir mi?
Tabi ki evet. Yak1nlar1n1za söylemeniz yeterli. Çünkü günü
geldi!inde
buna
son
karar1
verecek
olan,
ba!1 1n1z1
de!erlendirecek olanlar yak1nlar1n1zd1r. Bu yüzden karta sahip
olsan1z bile ailenize vazgeçti!inizi iletmeniz bu konudaki
endi eniz için tek ba 1na yeterli olabilecektir.
10) Ben sadece karaci=erimi ba=>?lamak istiyorum.’
diyebilir miyim? Böyle bir seçim hakk>m var m>?
Evet böyle bir seçim hakk1n1z var. Organ ba!1 kart1n1zda
bunu belirtecek seçenekler zaten bulunmaktad1r. Yine
yak1nlar1n1za da söylemeniz de yeterli olabilir.
11) TÜRK YE’DE VE DÜNYA’DA ORGAN BA I I
Organ ba!1 lar1, bir milyon nüfusa dü en kadavra donörle
de!erlendirilmektedir. Geli mi ülkelerde bir milyonda 20-30
olan kadavradan organ ba!1 1 spanya’da 33,6, Belçika’da 25,2,
Kanada’da 14,1, Fransa’da 16,2, Yunanistan’da 4,5, ülkemizde
ise 0,9’dur.(Arda 1994, Dalg1ç 1999, Gabel ve ark.1994).
Ülkemizde nakillerin ço!u canl1 donörlerden özellikle de yak1n
akrabalardan al1nan organlarda gerçekle tirilmektedir. Yine
ülkemizde nakil için gerekli olan böbre!in %85’inin insandan,
%15’inin kadavradan al1nabildi!i, oysa geli mi bat1 ülkelerinde
bu durumun tersine oldu!u bildirilmektedir.(Türk Nefroloji
Derne!i 1999)
15
Organ Nakilleri ve Organ Ba
n n Önemi
16
Yeter, Demirta
17
(T.C Sa=l>k Bakanl>=> Verileri/2005 y>l> sonuna kadar.)
12) TÜRK YE ORGAN BA I I HAFTASI VE
UZMAN GÖRÜ ÜYLE TRANSPLANTASYON
Organ ve doku ba!1 1n1 te vik etmek amac1yla her y1l
kutlanan ‘Organ ve Doku Ba!1 1 Haftas1’ 3 Kas1m’da ba l1yor. TC
Sa!l1k Bakanl1!1 tüm illere dilekçe yollayarak doku ve organ
nakli etkinliklerine bu süreçte yer vermelerini istiyor.
OP.DR.ATA BOZOKLAR’IN GÖRÜ LER
Organ ba!1 1 sorununun, kadavra organ1 konusunda
çekilen s1k1nt1n1n sadece bir boyutu oldu!una i aret eden
Bozoklar, konunun as1l önemli boyutunun ‘ölümlerin zaman1nda
tespit edilememesi’ ve ‘gerekenlerin zaman1nda yap1lamas1’
oldu!unu bildirdi.
Zamanla
yar1 may1
gerektiren
organ
naklinde
organizasyon sorunu ya and1!1n1 anlatan Bozoklar, burada en
büyük rolün devlete, daha sonra da hekimlere dü tü!ünü i aret
etti.
levsel kurumlara dikkate çeken Bozoklar bu manzaran1n
Türkiye’de de farkl1 olmad1!1n1; ‘E!er bir bölgede koordinatörlük
sistemine i lerlik kazand1rabilmi seniz, o bölgede ba ar1
kazan1ld1!1n1 görüyorsunuz. Ege ve Akdeniz bölgelerinin en
önemli ayr1cal1!1 da burada yat1yor’ belirtti.
Gönüllü!e vurgu yapan Bozoklar Organ ve Doku Ba!1 1
konusunda geli mi Bat1 ülkelerindeki kadavra donörden ba!1
17
Organ Nakilleri ve Organ Ba
n n Önemi
oran1n1n her bir milyon nüfusta 20 oldu!una i aret ederken, bu
oran1n Türkiye’de ise bir milyon nüfusta 2,4 oldu!unu belirtti.
Türkiye’de 12 kalp, 18 karaci!er ve 30 böbrek nakli
bulunmas1na ra!men.
Op.Dr. Ata Bozoklar organ ba!1 1n1 en çok geliri 500
dolar1n alt1nda olan ki ilerin yapt1!1n1, san1lan1n aksine
entelektüellerin organ ba!1 lamaya yana mad1!1n1 (sadece lafta
kald1klar1n1) belirtti.
Organ
ba!1 1
konusunda
insanlar1n
yanl1
bilgilendirildiklerini ve güven eksikliklerinin bulundu!unu
kaydeden Bozoklar, ‘Kimileri, organlar1m1 ba!1 l1yorum ama bu
organlar1n ak1beti ne oluyor’ diye dü ünceye kap1l1yor. Oysa
organlar bir ulusun mal1d1r. Her organ ba!1 1 Sa!l1k Bakanl1!1’na
bildiriliyor.’ Dedi.
Bozoklar, Türkiye’de 40 bin diyaliz, 3bin karaci!er ve 1000
kalp hastas1n1n organ bekledi!ini belirtirken, insanlar1n en çok
gözlerini ba!1 lama konusunda tereddüt ya ad1klar1n1 dile getirdi.
Bozoklar, ‘San1l1yor ki, göz tamamen al1nacak, bu görüntü tabiî ki
insanlar1 korkutuyor. Oysa sadece kornea al1n1yor ve doktor olmayan
biri gözlerdeki de!i ikli!i kesinlikle anlayamaz.’dedi.
Organ Ba!1 1 konusunda zmir ve Antalya’n1n ilk s1rada yer
ald1!1n1, Akdeniz ve Ege’nin lokomotif oldu!unu belirten
Bozoklar di!er illerin ise organ ba!1 1 konusunda beklenileni
vermedi!ini ifade ederken, stanbul ve di!er illerde sürekli
gerçekle en etkinliklerin ba!1 1 artt1rma konusunda önemli art1lar
getirece!ine dikkat çekti.
Organ ve doku nakli için önümüzdeki y1llarda beklenen
gönüllü say1s1na ula mada bu çal1 malar1n önemini de vurgulad1.
Özetle Ege Üniversitesi Organ Nakli Koordinatörü ve Organ
Nakli Ulusal Koordinasyon Kurulu Üyesi Op.Dr.Ata Bozoklar,
Türkiye’de son y1llarda organ ba!1 1 aç1s1ndan ciddi geli meler
oldu!unu belirterek, ‘Organ nakli konusunda ileri gelen
ülkelerden bir fark1 olmayan ülkemizin sorunu her zaman organ1
bulamamak oldu’ diyerek imkan1m1z1n oldu!unu ancak gönüllü
say1s1n1n istenilen seviyede olmad1!1na dikkat çekiyor.(Op. Dr.
Ata Bozoklar/Organ Nakli Koordinatörleri Derne!i Yönetim
Kurulu Sekreteri/Ege Üniversitesi T1p Fakültesi Doku ve Organ
Nakli Merkez Ba kan1/ileti im adresleri : telefon:02323434343
,fax:02323904020-530,e-mail:[email protected])
18
Yeter, Demirta
19
13) SONUÇ VE ÖNER LER
Tüm dünyada oldu!u gibi ülkemizde de önemli bir sa!l1k
sorunu olan organ nakli için gerekli, ancak yetersiz say1daki
organ ba!1 1n1 artt1rmak için halk1n bilgilendirilmesi ve
kat1l1mlar1n1n sa!lanmas1n1n gereklili!i ortadad1r. Bu konuda
sa!l1k çal1 anlar1na büyük görev dü mektedir. Bunun için,
toplumun bu konudaki dü ünceleri, bilgisi varsa organ ba!1 1n1
olumsuz etkileyen faktörlerin belirlenmesi gerekmektedir.
Ülkenin de!i ik bölgelerindeki ara t1rma birimleri ve/veya
ara t1rmac1lar1n1n ortak bir proje ile a)hastane acil servisleri,
yo!un bak1m üniteleri ve organ nakil merkezlerinde hastalar ve
hasta yak1nlar1n1n, b)sa!l1k ocaklar1 bölgelerinde de toplumun
konuya ili kin görü lerini belirlemek amac1yla kapsaml1 bir
çal1 ma yürütmelerinin yararl1 olabilece!i dü ünülmektedir.
Organ ba!1 1n1 artt1rmaya yönelik her e!itim ve etkinli!in
sürekli ve kesintisiz olmas1 halinde bir sonuç al1nabilece!ini,
aksi takdirde ba ar1ya ula man1n mümkün olamayaca!1 gerçe!i
de göz ard1 edilmemelidir.
Toplumun organ ba1)/) ve nakli konusunda ö1renmek
istedi1i ve bu konuda çal)/an ara/t)rmac)lara en s)k sorduklar)
sorular:
—Organ ba1)/) dinimizce uygun mu?
—Böbreklerimi satabilir miyim?
—Daha çabuk nakil imkân) var m)?
—Zengin ve etkili konumdaki ki/iler organ naklinden daha
önce mi yararlan)yorlar?
—Vücuduna isteyerek zarar verenlere de organ nakli
yap)lacak m)?
—Donör olmak için nereye ba/vurmal)y)m?
—Donör aileleri maddi bir kar/)l)k alabilir mi?
—Donör ailemle temasa geçebilir miyim?
—Organ nakli olursam AIDSe yakalan)r m)y)m?
—Bekleme listesindeki yerimi nas)l ö1renebilirim?
—Organlar )rklara göre mi da1)t)l)yor?
—Organlar)n çal)nd)1) do1ru mu?
Organ Ba" # n n Artt r lmas na Yönelik Al nabilecek
Önlemler
1) Ya an1lan bölgenin kültür, de!er, inanç ve geleneklerini
dikkate
alan,
sorunun
önemini
ve
ki ilerin
fark1ndal1klar1n1 artt1ran, konuya ilgi duymalar1n1
19
Organ Nakilleri ve Organ Ba
2)
3)
4)
5)
6)
n n Önemi
sa!layan sa!l1k e!itim programlar1n1n medya ile i birli!i
içinde haz1rlanmas1,
Bu amaçlarla do!rultusunda haz1rlanan e!itim
programlar1n1n
ilkokullardan
ba layarak
tüm
okullarda, hastanelerde, askeri kurumlarda düzenli ve
sürekli olarak verilmesi ve yayg1nla t1r1lmas1,
Yap1lacak bu e!itimlerin, bilgilendirmenin belirli bir
program çerçevesinde ve konunun uzman1 ki ilerce
yap1lmas1,
Özellikle TV’de yerel-ulusal sanatç1 ve sevilen ki ilerin,
organ ba!1 1/nakline yönelik programlarda rol almas1
ve öncülük etmelerinin sa!lanmas1,
Halk1n istekleri do!rultusunda organ ba!1 1 ve nakli
konusunda idari, hukuki, mali düzenlemelere gidilmesi
(ödül, sertifika, vergide indirim, baz1 hizmetlerde
öncelik verilmesi gibi),
Yapay organ çal1 malar1na maddi imkan ve destek
sa!lanmas1 önerilmektedir. (Osmangazi Üniversitesi,
Yrd. Doç.Dr. Nurten Özda!)
20
Yeter, Demirta
21
KAYNAKLAR
1)
Tranplantasyon ve Sorunlar1
Prof.Dr Mehmet Haberal TOND Kongre Tebli!ler Kitab1,Türkiye Organ
Nakli Derne!i Birinci Bilimsel Kongresi Hacettepe Üni.Ankara,Türkiye
20-23 Ekim 1993 (sf 3-55)
2) Tranplantasyon Prof.Dr.Mehmet Haberal Türkiye Organ Nakli
Derne!i kinci Bilimsel Kongresi 8-9 Kas1m 1994 (sf 245-265)
3) Organ Tranplantasyonlar1
Doç.Dr.Ömer TÜREL (sf 7-8) Nobel T1p Kitabevi
4) Genel Cerrrahi
Prof.Dr.Ünal DEPERL
stanbul T1p Fak. (Sf 439-458)
5) Genel Cerrahi Cilt 1
Prof.Dr. Göksel KALAYCI stanbul Üni. Nobel T1p Kitabevi (sf 633–655)
6) Klinik Klavuzu
Muayene-Tan1-Tedavi-Acil Cerrahi
Prof.Dr. Ertu!rul Göksoy stanbul Üni. Cerrah Pa a T1p Fak.Genel
Cerrahi Ana Bilim Dal1 (sf 207-217)
7) Cerrahi’nin S1rlar1 Abernaty
Nobel T1p Kitabevi (sf 289–301)
8) Temel Cerrahi EL Kitab1 skerder Sayek,M.Mahir Özmen Hacettepe
Üni. T1p Fak. Genel Cerrahi Ana Bilim Dal1 (sf 219–241)
9) Genel Cerrahi
Prof.Dr. Selçuk Aybar stanbul Üni. Cerrahpa a T1p Fak. Genel Cerrahi
Ana Bilim Dal1 Nobel T1p Kitabevi
10) Genel Cerrahi Ameliyatlar1
Tar1k Zafer Nursal (sf 471–483)
11) Cerrahi I
Arkada T1p Kitaplar1 Prof.Dr. Erol Düren (sf 222–228)
21
Organ Nakilleri ve Organ Ba
n n Önemi
22
1) Aile ve Toplum Dergisi 17.Say1 (sf 19-29) Makale Hasta
Yak1nlar1n1n Organ Ba!1 1 ile lgili Bilgi ve Tutumlar1
[Eri im Tarihi: 26/10/2009].
2)http://www.tond.org.tr/tr/Türkiye --Organ Nakli Derne!i’nin Sitesi
[Eri im Tarihi: 26/10/2009].
3)http://tr.wikipedia.org/wiki/Organ_ba%C4%9F%C4%B1
%C5%9F%C4%B1 [Eri im Tarihi: 26/10/2009].
4)www.istanbulsaglik.gov.tr/w/sb/tedk/organ.asp
Tarihi: 26/10/2009].
[Eri im
5)www.organbagisi.info [Eri im Tarihi: 26/10/2009].
6)www.akdeniz.edu.tr/organnak/html4.html [Eri im Tarihi:
26/10/2009].
7)www.organnakli.hacettepe.edu.tr [Eri im Tarihi:
26/10/2009].
8) www.saglik.gov.tr [Eri im Tarihi: 26/10/2009].
9) www.teb.org.tr [Eri im Tarihi: 26/10/2009].
10)http://sksdb.ege.edu.tr/kulup/kunye/organ.html [Eri im
Tarihi: 26/10/2009].
11) www.saglikdergisi.com.tr [Eri/im Tarihi: 26/10/2009].