ARTURO BALTAR

Transcripción

ARTURO BALTAR
ARTURO BALTAR
Vista da Sala 2 do Centro Cultural Deputación Ourense
Ar turo Baltar, Antolóxica. 20 de decembro 2007 a 3 de febreiro de 2008
ARTURO BALTAR
ANTOLOXÍA
Edita
P r e s i d e n te
Deputado de Cultura
José Luis Baltar Pumar
José Luis Valladares Fernández
D i r e c to r C e n t ro C u l t u r a l D e p u t a c i ó n d e O u r e n s e
e coordinación da exposición e do catálogo
Administración e Xestión de Fondos
Coordinación de Monta xe e Manipulación
Francisco González Bouzán
Sonia Pérez Fuentefría
Manuel Pérez Cid
S e g u ro s
MAPFRE
Colaboración especial
José Pa z
Catálogo
Te x to s
© José Pa z
© Sonia Torres
Te x to e d o c u m e n t a c i ó n
F o to g r a f í a
© Xosé Lois López de Prado Arias
Arquivo Ar turo Baltar
Eduardo Blanco Amor
Xaquín Lorenzo
Enric Massó
Xosé Lois Vá zquez
disigna edenia
Imprime
Rodi Ar tes Gráficas
I.S. B. N
978-84-96503-72- 4
D e p. l e g a l
OU 7-2008
© Deputación Ourense
Vista da Sala 2 do Centro Cultural Deputación Ourense
Ar turo Baltar, Antolóxica. 20 de decembro 2007 a 3 de febreiro de 2008
AGRADECEMOS A COLABORACIÓN DE:
ADOLFO ESTÉVEZ, ANTONIO ARIAS, ANTONIO VÁZQUEZ DE PARGA, ARTURO BALTAR SANTOS, BANCO PASTOR, FUNDACIÓN CAIXAGALICIA, OBRA SOCIAL CAIXANOVA, CAMILA CONDE FERNÁNDEZ, CAMILO MEIRIÑO MOURE, CARMEN GARZA GARRIDO, CONCELLO DE
CELANOVA, CRISTINA DIÉGUEZ, DORA VÁZQUEZ, EUGENIO MOREIRAS, FAMILIA GONZÁLEZ RIONEGRO, FUNDACIÓN VAL DEL OMAR,
ISABEL SOTO, JOAQUÍN JONES RODRÍGUEZ, JOSÉ FÉLIX ROMERO DE IBARRA, JOSÉ IGNACIO H. ABELLAS, JOSÉ PAZ, JOSÉ PÉREZ FIDALGO, LEOPOLDO OUTEIRIÑO, LICEO RECREO OURENSÁN, MANUEL CASTRO, MANUEL GARCÍA BUCIÑOS, MANUEL OUTEIRIÑO, MARÍA
JESÚS VALEIRAS LÓPEZ, MARÍA JOAQUINA RIBERA RIBO, MARIBEL PACIO VILAR, MARICHI BUSTILLO GONZÁLEZ, MARINA SABUCEDO
VERGARA, OBISPADO DE OURENSE - IGREXA DE A BARRA, PACHI BUSTILLO GONZÁLEZ, RAQUEL ELVIRA ABELLAS SANTAMARINA,
RAQUEL SALGADO PAZOS, ROBERTO LUIS GUEVARA, ROBERTO VERINO, ROGELIO VÁZQUEZ, SEBASTIÁN BURDEOS, SUSANA SALGADO
PAZOS, TOMÁS GÓMEZ, VIRXILIO FERNÁNDEZ CAÑEDO E XOSÉ LOIS LÓPEZ DE PRADO ARIAS.
Ar turo Baltar con Xosé Lois López de Prado.
(arriba á dereita)
A r t u r o B a l t a r c o a s ú a n a i , d o n a M a n u e l a S a n t o s , 19 6 9 .
(á dereita)
Ar turo Baltar con José Ángel Valente no círculo de Belas Ar tes,
M a d r i d , s e t e m b r o d e 19 9 7.
Fotografías : Arquivo A. B.
Arturo Baltar é un deses creadores singulares, únicos,
Arturo Baltar es uno de esos creadores singulares,
cunha innata capacidade para achega-la súa arte á
únicos, con una innata capacidad para acercar su arte
cidadanía, coa que mantén unha estreita relación de
a la ciudadanía, con la que mantiene una estrecha re-
afecto e respecto.
lación de afecto y respeto.
Estamos a falar, posiblemente, do noso creador máis
Estamos hablando, posiblemente, de nuestro creador
querido pola súa capacidade para recrear espazos que
más querido por su capacidad para recrear espacios
permanecen na memoria colectiva de moitos ouren-
que permanecen en la memoria colectiva de muchos
sáns. O vello café “La Bilbaína”, as boticas, as feiras, as
ourensanos. El viejo café “La Bilbaína”, las boticas,
vivendas do rural ou diferentes pasaxes evanxélicas son
las ferias, las viviendas del rural o diferentes pasajes
escenas que Baltar recrea con mestría e ás que conse-
evangélicos son escenas que Baltar recrea con maes-
gue dar un clima único.
tría y a las que consigue dar un clima único.
Logo están as maternidades, que respiran dozura; figu-
Luego están las maternidades, que respiran dulzura;
ras do noso entroido popular, os relevos, os beléns ou
figuras de nuestro carnaval popular, los relieves, los
incluso pezas cun carácter máis abstracto pero nas que
belenes o incluso piezas con un carácter más abstrac-
está sempre presente o talento dun creador sinxelo pero
to pero en las que está siempre presente el talento de
grandioso á vez.
un creador sencillo pero grandioso a la vez.
Todo esto e máis aparece recollido neste libro, unha pu-
Todo esto y más aparece recogido en este libro, una
blicación coa que a Deputación e o seu Centro Cultural
publicación con la que la Diputación y su Centro Cul-
intentan facer xustiza e recoñece-lo inmenso caudal
tural intentan hacer justicia y reconocer el inmenso
artístico de Arturo Baltar ó longo dos últimos 60 anos.
caudal artístico de Arturo Baltar a lo largo de los últi-
Gocemos todos del.
mos 60 años. Disfrutemos todos de él.
Jo s é L u i s B a l t a r P u m a r
Presidente Deputación Ourense
ARTURO BALTAR
ANTOLOXÍ A
Entroido
barro c o cid o p olicromad o
30 x 21 x 19 cm
10
11
Entroido
barro c o cid o p olicromad o
25 x 9 x 16 cm
Grupo de entroido
barro c o cid o p olicromad o
24 x 16 x 15 cm
12
Costureira
barro c o cid o p olicromad o
31 x 15 x 20 cm
13
Maternidade
barro c o cid o p olicromad o
27 x 15 x 13 cm
14
Nacemento
barro c o cid o p olicromad o
( e s q u e r d a ) 29 x 18 x 15 cm
( d e r e i t a ) 28 x 17,5 x 13,5 cm
15
Nacemento
barro c o cid o p olicromad o
( e s q u e r d a ) 18 x 13 x 17 cm
( d e r e i t a ) 17 x 15 x 12 cm
16
Maternidade
barro c o cid o p olicromad o
25 x 18 x 14 cm
17
San Antón
barro c o cid o p olicromad o
24 x 7,5 x 7 cm
18
Maternidade
barro c o cid o p olicromad o
32 x 20 x 16 cm
19
Cruceiro
barro c o cid o p olicromad o
57 x 34 cm
20
21
G
a
l
e
r
í
a
d
e
s
o
ñ
a
d
o
r
e
s
Arturo Baltar
Jo s é P a z
O cordobés enredouse coa “Noa-
El cordobés se enredó con la “Noalla”
lla” porque tiña cartos. O cordo-
porque tenía dinero. El cordobés era
bés era un home alegre e de moi
un hombre alegre y de muy buen por-
bo porte que vendía rosarios,
te que vendía rosarios, pocos, por eso
poucos, por iso liouse coa “Noa-
se lió con la “Noalla”, que fue quien
lla”, que foi quen o mantivo men-
lo mantuvo mientras ejerció por la
tres exerceu pola vella Auria tan
vieja Auria tan insigne oficio de ven-
insigne oficio de vendedor ambu-
dedor ambulante. Un día, cansado
lante. Un día, cansado de escoitar
de escuchar las plegarias del padre
as pregarias do padre Payton e de
Payton y de no hacer un duro, se
non facer un can, perdeuse cara a
perdió hacia su tierra; se perdió para
súa terra; perdeuse para sempre,
siempre, supongo, al lado de su mujer
supoño, ao lado da súa muller e
y de sus hijos que era donde debía de
dos seus fillos que era onde debía
estar, y no vendiendo rosarios donde
de estar, e non vendendo rosarios
nadie los quería comprar. Si volviera
onde ninguén llos quería mercar.
Se volvera lle daría todo, os cartos
To d a s a s f o t o g r a f í a s da serie Val del Omar q u e a c o m p a ñ a n e s t e t e x t o ,
foron realizadas por Enric Massó. Arquivo Ar turo Baltar.
le daría todo, el dinero y el amor, se
lamentaba la “Noalla” desde la barra
e o amor, lamentábase a “Noalla” dende a barra do seu bar, un
de su bar, un bar de putas. Las meretrices de entonces eran mucho
bar de putas. As meretrices de entonces eran moito máis que
más que eso: meretrices, confidentes muy personales en una época
iso: meretrices, confidentes moi persoais nunha época de es-
de estrecheces aunque de una gran riqueza interior, sacerdotisas
23
del amor en un oficio lleno de fieles entre los que se encontraba un niño, muy niño, deseoso de vivir aquellos
espacios abarrotados de vida.
Baltar, el escultor, el bueno como diría el otro, es
ese niño grande y presumido al que desde siempre
le apasionaron las flores, por eso hizo de su vida
un jardín maravilloso. Menudo, introvertido, melancólico, un ser enamoradizo para quien el verdadero amor es aquél que no es correspondido. Los
ojos se le tornaban vidriosos al rememorar como
nace el amor, como todo se muda en un efecto mágico que transforma la realidad. “El amor correspondido es otra cosa”. Acudir a él es como iniciarse
en un viaje sin fin, hacia el interior, como hacer
un pacto con el tiempo para aproximarse a la esencia de la belleza que nos evoca esa Galicia soñada
e idealizada que desfallece en favor de un movimiento desmedido. Doy fe de lo que cuenta porque
lo escuché tantas veces que ya son personajes tan
reales como si fuera yo también quien los viviera.
treiteces aínda que dunha gran riqueza interior, sacerdotisas
Un hombre lleno de historias, de sueños tan vivos como viva
do amor nun oficio cheo de fieis entre os que se encontraba un
estaba la “Morta”, otra meretriz, el día que acudía a llevarle
neno, moi neno, desexoso de vivir aqueles espazos ateigados
flores por su muerte, y aun vivía. La encontró rodeada de
de vida.
estampas y de santos –que las putas del Casco Viejo son muy
religiosas, tan solo hace falta acudir el día de la procesión del
24
Baltar, o escultor, o bo como diría o outro, é ese neno grande e
Carmen para verlo- y “pintada y sentada como si fuera una
presumido ao que desde sempre lle apaixonaron as flores, por
momia”. La “Morta” se lamentaba del porqué de sus enfer-
iso fixo da súa vida un xardín marabilloso. Miúdo, introvertido,
medades siendo ella tan beata como era; pero su problema no
melancólico, un ser enamoradizo para quen o verdadeiro amor
venía por beata sino por vieja; murió pocos días después.
é aquel que non é correspondido. Os ollos tórnanselle vidrosos
Al niño le encantaban los entierros de entonces, que casi que eran
ao rememorar como nace o amor, como todo múdase nun efec-
una pequeña fiesta. En la aldea de A Veiga, en A Barra, lugar
to máxico que transforma a realidade. “O amor correspondido
fundamental en su mapa sentimental, vio morir a muchos niños,
é outra cousa”. Acudir a el é como iniciarse nunha viaxe sen
porque antes los niños morían irremediablemente de cualquier
fin, cara ao interior, como facer un pacto co tempo para aproxi-
enfermedad, total a aquella Galicia hermosa pero atrasada le so-
marse á esencia da beleza que nos evoca esa Galicia soñada e
braban niños; a Arturito le gustaban los entierros porque en ellos
idealizada que esmorece en favor dun movemento desmedido.
hacía provisión de esa pasión enfermiza que tenía por las flores. El
Dou fe do que conta porque llo escoitei tantas veces que xa
Remixio fue facturado hacia Vigo como si fuera un paquete, con
son personaxes tan reais como se fora
eu tamén quen os vivira. Un home cheo
de historias, de soños tan vivos como
viva estaba a “Morta”, outra meretriz, o
día que acudiu a levarlle flores polo seu
pasamento, e aínda vivía. Atopouna rodeada de estampas e de santos –que
as putas do Casco Vello sonche moi
relixiosas, tan so fai falla acudir o día
da procesión do Carme para velo– e
“pintada e sentada como se fora unha
momia”. A “Morta” lamentábase do
porqué da súas enfermidades sendo
ela tan beata como era; pero o seu problema non viña por
la dirección bien puesta y los pertinentes indicativos de “ frágil”,
beata senón por vella; morreu poucos días despois.
y no volcar. El Remixio llegó a Vigo dentro del paquete y salió
medio muerto pero con los ojos inyectados en sangre, quien vería
Ao neno encantábanlle os enterros de entonces, que case que
huir al personal cuando se echó fuera el Remixio. El Casco Viejo
eran unha pequena festa. Na aldea de A Veiga, na Barra, lugar
estaba lleno de historias, y es evidente que, también, cargado de
fundamental no seu mapa sentimental, veu morrer a moitos
crueldad, que la vida no era nada fácil. Baltar y Blanco Amor se
nenos, porque antes os nenos morrían irremediablemente de
sumergían en ese universo social, uno en la procura del verdadero
calquera enfermidade, total a aquela Galicia fermosa pero atra-
pulso de una realidad humana y vivencial que lo despertara del
sada sobrábanlle nenos; a Arturito, gustábanlle os enterros
letargo adolescente, y el otro en la búsqueda de historias que llevar
25
porque neles facía provisión desa paixón enfermiza que tiña
hacia esa maravillosa novela que estaba pariendo y que se llamaría
polas flores. O Remixio foi facturado cara Vigo como se fora un
“A Esmorga”.
paquete, coa dirección ben posta e os pertinentes indicativos
26
de “fráxil”, e non envorcar. O Remixio chegou a Vigo dentro do
De la “Chichona” decían que tenía los pechos más grandes de Ga-
paquete e saíu medio morto pero cos ollos inxectados en san-
licia, no sé porque lo decían, como si alguien se parara a medirlos;
gue, quen vería fuxir o persoal cando se botou fora o Remixio.
eso si, fueron unos pechos de leyenda, en los que más de uno murió
O Casco Vello estaba cheo de historias, e é evidente que, ta-
encima. El bar de la “Amelia”, el de la “Noalla”, el “Gato Tuerto”,
mén, cargado de crueldade, que a vida non era nada doada.
que así lo llamaban porque tenía un gato al que le faltaba un ojo, y
Baltar e Blanco Amor somerxíanse nese universo social, un
donde todos reponían el licor café; lugares comunes de aquel Ouren-
na procura do verdadeiro pulso dunha realidade humana e vi-
se de nieblas, de pasos apresurados y sonoros en el medio de la noche,
vencial que o espertara do letargo adolescente, e o outro, na
de peleas, juergas y golfos, de amores oscuros en la melancolía de
busca de historias que levar cara esa marabillosa novela que
un mundo mejor. Baltar huyó del espacio en el que le correspondía
estaba parindo e que se chamaría “A Esmorga”.
vivir porque le parecía intranscendente, y se dejaba caer por la calle
Da “Chichona” dicían que tiña os peitos máis grandes de
Galicia, non sei porque o dicían, como se alguén se parara a
medilos; eso si, foron uns peitos de lenda, nos que máis dun
finou enriba. O bar da “Amelia”, o da “Noalla”, o “Gato Tuerto”,
que así o chamaban porque tiña un gato ao que lle faltaba un
ollo, e onde todos repoñían o licor café; lugares comúns daquel Ourense de néboas, de pasos apresurados e sonoros no
medio da noite, de liortas, troulas e golfos, de amores escuros
na melancolía dun mundo mellor. Baltar fuxiu do espacio no
que lle correspondía vivir porque lle parecía intranscendente,
(foto da esquerda, de esquerda a dereita)
Xaquín Lorenzo, José Val del Omar, cámara sen identificar, Vir xilio,
Xosé Conde Corbal e Ar turo Baltar. Fotografía de Enric Massó.
Pelayo, o por la Dous de Maio, o por la de Cervantes, en las que
todo era vida, y donde conoció a “Amelia” y a su querido, que murió
sin dejarlo enterrar en sagrado. Baltar es sincero, se abre como una
flor cumplida y no para de soltar pétalos llenos de perfume, sueña y
vive por igual, sin parar, pero ahora relata fragmentos de su vida
e deixábase caer pola rúa Pelayo, ou pola Dos de Mayo, ou
pola de Cervantes, nas que todo era vida, e onde coñeceu a
sin completar las frases, todas rematan en un tal y tal ..., como si
cansado de contarlas una y otra vez quisiera abreviar.
“Amelia” e o seu querido, que finou sen deixalo enterrar en
sagrado. Baltar é sincero, ábrese como unha flor cumprida e
non para de soltar pétalos cheos de perfume, soña e vive por
igual, sen parar, pero agora relata fragmentos da súa vida sen
completar as frases, todas rematan nun tal e tal..., como que si
cansado de contalas unha e outra vez quixera abreviar.
27
Ar turo Baltar, Vicente Risco, o seu fillo Antón
e Manolo Castro.
(Arriba á esquerda)
Antón Tovar, Antón Faílde e Ar turo Baltar.
Fotografía de Xaquín Lorenzo.
(Á esquerda)
Eduardo Blanco Amor e Ar turo Baltar
en Santa Baia de Bóveda.
Fotografía de Eduardo Blanco Amor. 17 / 10 / 1970
Arquivo X. L. López de Prado
28
(De esquerda a dereita)
D e p é : Antón Risco, Monjardín, Baltar, Tomás Bóveda e Julio Losada.
S e n t a d o s a o f o n d o : Antón Tovar, Otero Pedrayo, Eduardo Blanco Amor,
S. Mar tínez Risco, Prego de Oliver e Xaquín Lorenzo.
S e n t a d o s p r i m e i r o p l a n o : Antonio Failde e José Luis López Cid.
Arquivo A. B.
29
Anunciación
técnica mixta
medidas variables
30
31
A fuxida
técnica mixta
medidas variables
32
33
Nacemento
técnica mixta
medidas variables
34
35
Adoración dos Reis Magos
técnica mixta
medidas variables
36
37
Matanza dos inocentes
técnica mixta
medidas variables
38
39
Desposorios
técnica mixta
medidas variables
40
41
Desposorios
técnica mixta
medidas variables
42
43
Circuncisión
técnica mixta
medidas variables
44
45
(esta páxina e dúas seguintes)
Traslado de Santiago Apóstol
técnica mixta
medidas variables
46
47
48
49
A visitación
técnica mixta
medidas variables
50
51
Coplas de cego
técnica mixta
medidas variables
52
53
O número da cabra
técnica mixta
medidas variables
54
55
Entroido
técnica mixta
medidas variables
56
57
Taberna
técnica mixta
medidas variables
58
59
Café cantante
técnica mixta
medidas variables
60
61
Botica
técnica mixta
medidas variables
62
63
Alfar
técnica mixta
medidas variables
64
(as catro páxinas seguintes)
Feira das olas
técnica mixta
medidas variables
65
66
67
68
c u r r i c u l u m
69
70
S o n i a To r r e
Y además...
E a d e m ai s ...
Tal vez era cierto que aquel saxo-
Ta l v e z e r a c e r t o q u e a q u e l
fonista se perdió del resto de la or-
s a x o fo n i s t a s e p e r d e u d o r e s -
questa por apurar un último trago
to da orquestra por apurar un
de licor, mientras que el quejido
ú l t i m o t r a g o d e l i c o r, m e n t r e s
que arrancaba de su viejo saxo en-
que o queixume que arranca-
volvía una Plaza Mayor deseosa de
ba do seu vello saxo envolvía
descansar de una noche de fiesta.
u n h a P r a z a Ma i o r d e s e x o s a d e
Pero al descubrir, por primera vez
d e s c a n s a r d u n h a n o i t e d e fe s -
en mi vida, su pequeña figura re-
t a . P e r o ó d e s c u b r i r, p o r p r i -
cortada contra las piedras eternas
meira vez na miña vida, a súa
de la calle, creí que el músico for-
pequena figura recortada con-
maba parte de una escenografía
tra as pedras eternas da rúa,
perfectamente ideada por el es-
c r i n q u e o m ú s i c o fo r m a b a
cultor y que todo lo que se movía
parte dunha escenografía per -
en aquella noche veraniega, con el
fe c t a m e n t e i d e a d a p o l o e s c u l -
aroma de las alfombras del Corpus aún flotando en el aire,
tor e que todo o que se movía naquela noite estival,
no estaba sucediendo por casualidad, sino por expreso
c o a r o m a d a s a l fo m b r a s d o C o r p u s a í n d a f l o t a n d o
deseo del artista que había modelado con sus dedos cada
no aire, non estaba sucedendo por casualidade,
pequeño detalle. Es muy difícil separar el mundo real que
senón por expreso desexo do artista que modelou
rodea a Arturo Baltar del mundo soñado, modelado y crea-
cos seus dedos cada pequeno detalle. É moi difícil
71
do por él en sus obras. De alguna extraña manera ambos se
separa - lo mundo real que rodea a Arturo Baltar do
funden y confunden constantemente y debe ser por eso por
mundo soñado, modelado e creado por el nas súas
lo que el tiempo compartido con el bailaor, escultor, artista
obras. Dalgunha estraña maneira ámbolos dous
y hombre transcurre en un extraño paraje lleno de magia
se funden e confunden constantemente e debe ser
donde todo, de verdad, es posible, incluso que él naciera
p o r i s o p o l o q u e o t e m p o c o m p a r t i d o c o b a i l a d o r,
hace dos siglos.
e s c u l t o r, a r t i s t a e h o m e t r a n s c o r r e n u n h a e s t r a ñ a
paraxe chea de maxia onde todo, de verdade, é po -
Los pequeños universos que ha creado están tan repletos
s i b l e , i n c l u s o q u e e l n a c e r a fa i d o u s s é c u l o s .
de minúsculos detalles que es imposible que alguien que
72
no esté inmerso en ellos los tenga en cuenta, así que Artu-
Os pequenos universos que creou están repletos de
ro Baltar no es autor de esos micromundos, sino que es su
minúsculos detalles que é imposible que alguén
misma esencia.
que non estea inmerso neles os teña en conta, así
Una leyenda china cuenta que un pintor creó un cuadro tan
perfecto que lo miró y se introdujo en él desapareciendo
para siempre, en el caso de Baltar bien se podría afirmar lo
contrario, que vive dentro de sus escenografías para, de vez
en cuando, salir de ellas y escrutar el mundo externo, que,
para su pena, va perdiendo la capacidad de seducción que
antaño ejercía sobre él.
Se han esfumado los cafés cantantes, con mujeres que
rompían corazones y que con profundas voces repetían
las viejas coplas que hablaban un poco de amor, pero
sobre todo, lloraban por el desamor. Han dejado de ser
visibles, pero no han dejado de existir. Si uno escucha
atentamente a Baltar podrá ser testigo de la transformación: el escultor se retira y aparece en escena el “Niño de
la Alhambra” que, con voz gastada y con los ojos entrecerrados, repite con sentimiento: “te quiero más que a mi
vida, te quiero más que a mi suerte”, porque está convencido de que pocas frases son más hermosas. Y mientras
que Arturo Baltar non é autor deses micromundos,
él canta entregado, resulta muy fácil intuir el humo del
senón que é a súa mesma esencia.
cigarrillo, el barullo de las conversaciones, los ojos deseosos de captar la pierna de la mujer sobre el escenario,
Un h a l e n d a c h i n e s a c o n t a q u e u n p i n t o r c r e o u u n
e incluso el olor a sudor y alcohol que rezuma el viejo café
c a d r o t a n p e r fe c t o q u e o m i r o u e s e i n t r o d u c i u n e l
cantante de, por ejemplo, “La Bilbaína”. Habla Arturo con
desaparecendo para sempre ; no caso de Baltar ben
las manos, que se mueven incesantemente, no se sabe
se podería afirma- lo contrario, que vive dentro
muy bien si para subrayar las palabras o para que cuen-
das súas escenografías para, de vez en cando, saír
ten otras cosas que las palabras no quieren decir y, ya
delas e escruta- lo mundo externo que, para a súa
está, su mundo se ha extendido ante el asfalto.
pena, vai perdendo a capacidade de sedución que
antano exercía sobre el.
73
E s f u m á r o n s e o s c a fé s c a n t a n t e s , c o n m u l l e r e s q u e
rompían os corazóns e que con profundas voces
r e p e t í a n a s v e l l a s c o p l a s q u e fa l a b a n u n p o u c o d e
a m o r p e r o , s o b r e t o d o , c h o r a b a n p o l o d e s a m o r.
Deixaron de ser visibles, pero non deixaron de
e x i s t i r. S e u n e s c o i t a a t e n t a m e n t e a B a l t a r p o d e r á
s e r t e s t e m u ñ a d a t r a n s fo r m a c i ó n : o e s c u l t o r r e t í r a s e e a p a r e c e e n e s c e n a o “Ni ñ o d e l a A l h a m b r a”
q u e , c o n v o z ga s t a d a e c o s o l l o s e n t r e c e r r a d o s , r e pite con sentimento : “te quiero más que a mi vida,
t e q u i e r o m á s q u e a m i s u e r t e ”, p o r q u e e s t á c o n v e n c i d o d e q u e p o u c a s f r a s e s s o n m á i s fe r m o s a s .
E m e n t r e s e l c a n t a e n t r e ga d o , r e s u l t a m o i fá c i l i n t u í - l o f u m e d o c i ga r r o , o b a r u l l o d a s c o n v e r s a s , o s
ollos desexosos de capta- la perna da muller sobre
o escenario, e incluso o olor a suor e alcohol que
z u m e ga o v e l l o c a fé c a n t a n t e d e , p o r e x e m p l o , “L a
B i l b a í n a”. F a l a A r t u r o c o a s m a n s , q u e s e m o v e n
incesantemente, non se sabe moi ben se para subliña-las palabras ou para que conten outras cousas
que as palabras non queren dicir e, xa está, o seu
m u n d o e s t e n d e u s e a n t e o a s fa l t o .
74
“Somos naturaleza”, afirma. Y es aquí, en ese instante,
“Somos n atureza”, afir m a . E é a quí , nese in stante,
cuando por primera vez desaparece el escultor tímido, el
c an do por p r ime ira vez d esaparec e o esc ultor tími -
hombre tierno o el bailaor risueño, y emerge el rostro del
do, o home te nro ou o bail a dor r i soño, e e me r x e o
enfado, del cabreo. La naturaleza, su cuidado, es una de las
rost ro do e nfa do, do c abreo. A n atureza , o se u c oi d a -
prioridades de Arturo Baltar, y no podía ser de otra manera,
do, é unha d a s p r ior i d a d es d e Ar turo Baltar, e non
ya que es el sueño que ha cultivado desde que era un niño
pod e r í a se r dout ra m ane ira , xa que é o sono que c ul -
muy pequeño que vivía con su tía en una casa cercana a las
tivou d esd e que e ra un ne no moi peque no que viví a
75
c oa sú a tí a nunha c a sa c e rc a d a s Bur ga s .
A sú a c a sa non é só unha c a sa , é, quizai s ,
a esc u sa para rod ear se dun inme n so xar dín , c oi d a do o x u sto para que se sinta
que r i do, pe ro se n que pe rd a a sú a or i x e e
a sú a ra zón d e se r : luc ir c omo un es pa zo
d e n atureza salva x e. E nunha noite se n
lú a , a s ár bores e os ar bu stos e a s f lores ,
c oa c omplic i d a d e dos se u s gatos in d epe n d e ntes , d ec i diron fac e rll e un regalo es pe c i al : un d el es e mul ar í a pol a ete r ni d a d e
se - l a sedutora Gil d a ar ranc án dose o se u
negro gu ante, porque sabe n que o c ine
goza do nos galiñe iros d a s sal a s oure n sá s , que xa só e x i ste n n a alm a do rec or do, é out ra d a s sú a s gran d es pai x ón s . É
un obsequio d a n atureza , pe ro Ar turo
aín d a c re que esa ár bore p ró x im a á c a sa ,
que ve tódolos dí a s , é pura c a su ali d a d e.
A te r ra c an do se se nte que r i d a se n c on dic ión s sabe se r agra d ec i d a , e por i so ta mé n ord e nou ó bar ro e nt regar se ós d edos
d e Ar turo Baltar. El a c ar íc i ao, obsé r vao,
c oñéc eo, c omp ré n d eo e ám ao, e a c ambio
o bar ro tom a a s mil e unha for m a s que o
76
Burgas. Su casa no es sólo una casa es, quizás, la excusa
esc ultor que re m ate r i alizar e que se e nc ont ran d e n -
para rodearse de un inmenso jardín, cuidado lo justo para
t ro d a s sú a s vive nc i a s e d a s vive nc i a s dout ros ante -
que se sienta querido, pero sin que pierda su origen y su
r iores , pe ro que el fi x o c ompl etame nte sú a s , esque -
razón de ser: lucir como un espacio de naturaleza salvaje. Y
c e n do c o te mpo se son p ropi a s ou p resta d a s . O te mpo
en una noche sin luna, los árboles y los arbustos y las flores,
d esaparec e c an do a sor te vé n d e c ara e regál a c he a
con la complicidad de sus gatos independientes, decidie-
posibili d a d e d e pe rc or re - l a c i d a d e c os ollos pec ha -
ron hacerle un regalo especial: uno de ellos emularía por
dos , e c oa inc onfun dibl e voz do ar ti sta c omo guía .
la eternidad ser la seductora Gilda arrancándose su negro
Ca d a peque no rec unc ho re vive porque, por p r ime ira
guante, porque saben que el cine disfrutado en los galline-
vez e n moita s d éc a d a s , d esc ob re que hai algué n que
ros de las salas ourensanas, que ya sólo existen en el alma
sabe que n foi e por i so d e i xa que a sú a alm a e mp re n -
del recuerdo, es otra de sus grandes pasiones. Es un obse-
d a a vi a x e c ara ó esc ultor, repl eto dos pe r son a x es
quio de la naturaleza, pero Arturo aún cree que ese árbol
que o habitaron c os se u s rec ordos , a s sú a s al egr ía s
cercano a la casa, que ve todos los días, es pura casualidad.
e a s sú a s fe r i d a s se n c urar. Pe ro Ar turo Baltar non
La tierra cuando se siente querida sin condiciones sabe ser
se d á c onta di so, nin agora nin c an do pe rc or r í a a
agradecida, y por eso también ordenó al barro entregarse a
pé a p rovinc i a , d e rom ar í a e n rom ar í a , esc oitan do
77
los dedos de Arturo Baltar.
hi stor i a s e c ontan do a
El lo acaricia, lo observa, lo
sú a longa vi d a c hea d e
conoce, lo comprende y lo
tabl aos f l ame nc os , áni -
ama, y a cambio, el barro
m a s do pur gator io e d es -
toma las mil y una formas
e nc ont ros amorosos , se n
que el escultor quiere mate-
esquec e r b r in d ar c o viño
rializar y que se encuentran
que c or r í a pol a s mesa s .
dentro de sus vivencias y de
Tal
las vivencias de otros ante-
p ra c e r d e for m ar par te
riores, pero que él ha hecho
d a pai sa x e gal ega se n
completamente suyas, olvi-
ningunha fi sura , nunc a
dando con el tiempo, si son
qui x o c on duc ir e sabe
propias o prestadas.
que tampouc o nunc a ll e
vez
por
i so,
polo
fi x o falta .
El tiempo desaparece cuando la suerte viene de cara
Non impor ta cando de -
y te regala la posibilidad
cidiu Arturo Baltar vir
de recorrer la ciudad, con
ó mundo, porque desde
los ojos cerrados, y con la
moito antes a eternida-
inconfundible voz del artista como guía. Cada pequeño
de xa decidira renderse ós seus pés. El aceptou o
rincón revive, porque por primera vez en muchas décadas,
regalo e decidiu repar tilo entre os seu s retablos ,
descubre que hay alguien que sabe quién fue y por eso deja
os seus santos, as súas maternidades, as súas fi-
que su alma emprenda el viaje hacia el escultor, repleta
gura s mitolóxica s , os seu s purgator ios , a s súa s
de los personajes que lo habitaron con sus recuerdos, sus
ánimas e tódalas pequenas cousas ás que decidiu
alegrías y sus heridas sin curar. Pero Arturo Baltar no se
insuf larlle vida.
da cuenta de ello ni ahora, ni cuando recorría a pie la pro-
78
vincia, de romería en romería, escuchando historias y con-
A pesar dos anos que pasan sen mirar cara a atrás,
tando su larga vida llena de tablaos flamencos, ánimas del
c a d a v e z q u e a l b i s c o a s ú a e l e ga n t e s i l u e t a , c o a
purgatorio y desencuentros amorosos, sin olvidar brindar
súa coquetería incorporada a unha pequena timi-
con el vino que corria por las mesas. Tal vez por eso, por el
dez e unha gran tenrura, sinto a mesma maxia que
placer de formar parte del paisaje gallego sin ninguna fisura, nunca ha querido
conducir y sabe que tampoco nunca le ha
hecho falta.
No importa cuándo decidió Arturo Baltar
venir al mundo, porque desde mucho antes la eternidad ya había decidido rendirse a sus pies. El aceptó el regalo y decidió
repartirlo entre sus retablos, sus santos,
sus maternidades, sus figuras mitológicas, sus purgatorios, sus ánimas y todas
las pequeñas cosas a las que decidió insuflarle vida.
A pesar de los años que pasan sin mirar
hacia atrás, cada vez que vislumbro su
elegante silueta, con su coquetería incorporada a una pequeña timidez y una
gran ternura, siento la misma magia que
la primera vez que lo conocí en una Plaza
Mayor de retirada. Cada conversación con
quien quiera que sea en realidad este Arturo Baltar de mil y un sueños, es un privilegio y una posibilidad excepcional de atrapar las almas de
a p r i m e i r a v e z q u e o c o ñ e c í n n u n h a P r a z a Ma i o r
un mundo único que casi ha dejado de respirar.
de retirada. Cada conversa con quen queira que
sexa en realidade este Arturo Baltar de mil e un
sonos, é un privilexio e unha posibilidade excep cional de atrapa- las almas dun mundo único que
c a s e d e i x o u d e r e s p i r a r.
79
San Rosendo
barro c o cid o p olicromad o
45 x 21 x 26 cm
80
81
San Ero
barro c o cid o p olicromad o
25 x 22 x 22,5 cm
82
83
Peleriño
barro c o cid o p olicromad o
23 x 10 x 9 cm + peana
84
Peleriño descansando
xes o p olicromad o
35 x 18 x 21 cm
85
Mendigo descansando
barro c o cid o p olicromad o
23 x 18 x 13 cm
86
Vello con neno
barro c o cid o p olicromad o
25 x 18 x 19 cm
87
Cego con lazarillo
barro c o cid o p olicromad o
29 x 12 x 11 cm
88
89
Maternidade
barro c o cid o p olicromad o
30 x 14 x 31 cm
90
Mendigos
barro c o cid o p olicromad o
30 x 32 x 25 cm
91
Nacemento
barro c o cid o p olicromad o
19 x 15 x 19 cm
92
93
Muller descansando
barro c o cid o p olicromad o
17 x 19 x 12 cm
94
Maternidade
barro c o cid o p olicromad o
22 x 16 x 15 cm
95
Maternidade
barro c o cid o p olicromad o
28 x 24 x 19 cm
96
97
Grupo de nenas
barro c o cid o p olicromad o
32 x 32 x 26 cm
98
Maternidades
barro c o cid o p olicromad o
27 x 33 x 23 cm
99
100
Maternidade
barro c o cid o p olicromad o
49 x 17 x 17 cm
101
Maternidade
barro c o cid o p olicromad o
42 x 14 x 13 cm
102
103
Moza peiteándose
barro c o cid o p olicromad o
28 x 16 x 18 cm
19 57
104
Moza sentada cantando
barro c o cid o p olicromad o
23 x 8,5 x 14 cm
105
Nai con nena
barro c o cid o p olicromad o
15 x 19 x 14 cm
106
Moza pelando patacas
barro c o cid o p olicromad o
29 x 23,5 x 20 cm
107
Velliño
barro c o cid o p olicromad o
23 x 17 x 18 cm
108
Moza cantando
barro c o cid o p olicromad o
35 x 13 x 14 cm
Tolo
barro c o cid o p olicromad o
35 x 16 x 21 cm
109
Monifate
barro c o cid o p olicromad o
32 x 18 x 22 cm
110
Entroido
barro c o cid o p olicromad o
31 x 17 x 17 cm
111
112
Entroido en Moureán
barro c o cid o p olicromad o
29 x 4 0 x 18 cm
113
Sereo
barro c o cid o p olicromad o
25 x 15 x 32 cm
19 6 0
114
115
Maternidade
bronce
28 x 12 x 15 cm
116
Maternidade
bronce e pe dra
27 x 19,5 x 18 cm
117
Entroido
bronce
25 x 22 x 18 cm
Fotografía : Arquivo A. B.
118
Vello rezando
bronce
30 x 17 x 22 cm
Fotografía : Arquivo A. B.
Peleriño
bronce
33 x 16 x 22 cm
Fotografía : Arquivo A. B.
119
Mendiga
bronce
25 x 21 x 18 cm
120
Músicos do pórtico
bronce
18 x 19 x 11 cm
121
Ilustración para o car tel do magosto de Ourense. 1970
122
San Ero de Armenteira
Pepe Luis
Ilustracións da
Colección do Santoral Galego
de Arturo Baltar
Ero. Ero de Armentaria foi un
Ero. Ero de Ar mentaria
nobre do século XII coetáneo
fue un noble del siglo X II
de El rei Afonso VI ao que
c o e t á n e o d e E l r e y A l fo n s o
serviu nas loitas territoriais e
VI al que sirvió en las lu-
contou coa súa amizade. Re-
chas territoriales y contó
tirouse de mozo para as terras
con su amistad. Se retiró
de Castrove, no Salnés, onde
de joven para las tierras
posuía o seu pazo e onde ca-
de Castrove, en O Salnés,
sou. Desexando ter filhos, a
donde poseía su pazo y
parelha rezaba ao seu deus,
donde se casó. Deseando
ate que unha noite tiverom
tener hijos, la pareja re -
um sonho no cal se aparecía
zaba a su dios, hasta que
a virxe decíndolhes que fundaram um mosteiro e así a
una noche tuvieron un sueño en el cual se aparecía
melhor descendencia que podíam ter era a espiritual en
la virgen diciéndoles que fundaran un monasterio
troques da carnal. Foi logo como xurdiu un mosteiro du-
y así la mejor descendencia que podían tener era
plo, moi proprio da época, e que pronto se xunguiu á nova
la espiritual a cambio de la carnal . Fue así como
corrente dos colonizadores do Císter. No ano 1150 Ero fi-
surgió un monasterio duplo, muy propio de la épo -
gura como o primeiro abade do mosteiro de Armenteira e
ca, y que pronto se unió a la nueva corriente de los
comeza as obras da fábrica da igrexa, que contemplamos
c o l o n i z a d o r e s d e l C í s t e r. E n e l a ñ o 1150 E r o f i g u r a
hoxe, no ano 1167.
como el primer abad del monasterio de Ar menteira
123
O mosteiro de Armenteira seguiu medrando coas doa-
y c o m i e n z a l a s o b r a s d e l a fá b r i c a d e l a i g l e s i a ,
zóns dos reis e particulares, mais tamém a sona do aba-
q u e c o n t e m p l a m o s h o y, e n e l a ñ o 1167.
de Ero que entrou no mundo das lendas populares. Unha
124
delas, moi fermosa, conta como Ero saíu a meditar xunto
El monasterio de Ar menteira siguió creciendo con
dunha fonte de augas cristalinas que manabam ao pé
las donaciones de los reyes y particulares, también
dum grande carbalho. Cando pregaba ao seu deus que
l a fa m a d e l a b a d E r o q u e e n t r ó e n e l m u n d o d e l a s
antes de morrer gostaría de saber como era o ceo, come-
l e y e n d a s p o p u l a r e s . Un a d e e l l a s , m u y h e r m o s a ,
zou a cantar un paxarinho, non se sabe se unha cutuvía,
cuenta como Ero salió a meditar junto a una fuente
merlo, malvís ou o pisco que sempre nos dá companha no
de aguas cristalinas que manaba al pie de un gran
horto. Ero ficou abraiado, en éxtase, ouvindo tal chío, no
r o b l e . C u a n d o r o ga b a a s u d i o s q u e a n t e s d e m o r i r
solpor, entre o xardím. Cando o paxarinho voou, Ero vol-
le gustaría saber como era el cielo, comenzó a can-
tou cara ao mosteiro, entre lusco e fusco, reparando que
tar un pajarito, no se sabe si una cogujada, mirlo,
Correspondencia de Eduardo Blanco Amor.
Arquivo Ar turo Baltar.
125
126
as árbores do caminho que el mesmo plantara se conver-
malvís o el petirrojo que siempre nos da compa-
teran em grandes caracochas. A igrexa, que estabam a
ñía en el huerto. Ero quedó asombrado, en éxtasis,
construìr, convertérase na máis fermosa conhecida coa
o y e n d o t a l p i a r, e n e l o c a s o , e n t r e e l j a r d í n . C u a n -
súa portada de seis arquivoltas e o rosetóm. Chamou e,
do el pajarito voló, Ero volvió hacia el monasterio,
cando se presentou, ninguem o reconhecía, ate que re-
a l a n o c h e c e r, r e p a r a n d o q u e l o s á r b o l e s d e l c a m i n o
cordarom a historia do abade fundador que desaparece-
que él mismo plantara se convirtieran en grandes
ra había trescentos anos.
oquedades. La iglesia, que estaban construyendo,
se convirtiera en la más hermosa conocida, con su
127
128
129
130
Ilustración para filatelia :
sobre primeiro día e mataselos
debuxado por Ar turo Baltar.
A lenda, coas súas variantes, atópase em moitos paises de
p o r t a d a d e s e i s a r c h i v o l t a s y e l r o s e t ó n . L l a m ó y,
antigas culturas atlánticas. Foi recolhida na alfaia da cultu-
cuando se presentó, ninguno lo reconocía, hasta
ra galego-portuguesa, o libro das Cantigas de santa María de
que recordaron la historia del abad fundador que
El rei Afonso X. A Cantiga CIII que comeza “Quem á Virxe
desapareciera hacía trescientos años.
bem servirá ao paraiso irá /...”
La leyenda, con sus variantes, se encuentra en mu-
Roma, tan dada a encher o calendario de efemérides, es-
chos países de antiguas culturas atlánticas. Fue re -
queceuse de Ero na mitoloxía cristiá así como de Etheria
c o g i d a e n l a a l h a j a d e l a c u l t u r a ga l l e g o - p o r t u g u e -
a ociosa viaxeira ou Prisciliano, entre outros, mais para o
s a , e l l i b r o d e l a s “C a n t i ga s d e S a n t a Ma r í a” d e l r e y
imaxinario galego Ero é Santo Ero.
A l fo n s o X . L a “C a n t i ga C I I I ” q u e c o m i e n z a “Q u e m á
Vi r x e b e m s e r v i r á a o p a r a i s o i r á /. . .”
Esta fermosa historia da relatividade do tempo podíamola
bautizar para esta ocasióm como a Síndrome de santo Ero e
Roma , tan d a d a a lle nar el cale nd ar io de efe mé r i -
empataría coa capacidade persoal ou colectiva para embe-
des, se olvidó de Ero en la mitología cristiana, así
131
como de Etheria la ociosa viajera o Prisciliano,
entre otros , ma s para el imaginar io gallego Ero
es Santo Ero.
Esta hermosa historia de la relatividad del tiempo la podíamos bautizar para esta ocasión como
el Síndrome de Santo Ero y empataría con la capacidad personal o colectiva para embelesarse
con lo sencillo o con lo complejo, produciendo la
se n sac ión de l a felic id a d por lo que ves o por el
recuerdo.
Arturo Baltar es una de esas personas que tiene la
capacidad de cautivar con el habla, con su obra o
c o n s u e s p a c i o v i t a l (t o d o e s e l m i s m o c o n j u n t o) l a
gente dispuesta a seguirle en la procura del tiempo
p e r d i d o . D e s d e s u m a d u r a i n fa n c i a , e l “F l o r e á n d a
B a r r a”, e l “C h i n g o l o” d e l a c a l l e d e l a A m a r g u r a ,
lecarse co sinxelo ou co complexo, producindo a sensacióm
s i e m p r e c o n “d u e n d e ”, c o n s u s s i l e n c i o s y s o l e d a d e s
da felicidade polo que ves ou polo recordo.
fue y es quien de encalatrar a todos : intelectuales,
l a b r i e g o s , m a r i n e r o s , fe r i a n t e s , q u i n c a l l e r o s y m á s
132
Arturo Baltar é unha desas persoas que tem a capacidade
g e n t e d e m a l v i v i r. E l l i s t a d o s e r í a i m p o s i b l e p o r
de engaiolar coa fala, coa súa obra ou co seu espazo vital
rico y largo, mas merecería la pena . Solo por nom-
(todo é o mesmo conxunto) a xente disposta a segirlhe na
b r a r a l g u n o s : Ma n u e l a S a n t o s , q u e l e d i o l a v i d a
procura do tempo perdido. Dende a súa madura infancia, o
y la capacidad nar rativa ; Prego y Blanca, donde
Floreám da Barra, o Chingolo da rúa da Amargura, sempre
aprendió el dolor y la alegría en el brutal fran-
com “duende”, cos seus silencios e soidades foi e é quem
q u i s m o ; F a i l d e , e l m a e s t r o j u n t o a Ma t e o ; Vi c e n t e
de encalatrar a todos: intelectuais, labregos, marinheiros,
R i s c o , e l t e r t u l i a n o a fa b l e y p r i m e r b i ó g r a fo b a l t a -
feirantes, quincalheiros e máis xente de mal vivir. O listado
riano, supo relacionarlo con Ero y ya de aquella
sería imposíbel por rico e longo mais merecería a pena.Só
s a b í a q u e A r t u r o t e n í a m á s d e q u i n i e n t o s a ñ o s ; Va l
133
por nomear algúns: Manuela Santos, que lhe deu a vida e a
d e l O m a r, i n n o v a d o r d e l c i n e , fo r m a d o e n l a s Mi -
capacidade narrativa; Prego e Blanca, onde aprendeu a dor
siones Pedagógicas que descubre un Baltar actor ;
e a ledicia no brutal franquismo; Failde, o mestre xunto a
Eduardo Blanco -Amor que confiesa quedar en la
Mateo; Vicente Risco, o tertuliano afable e primeiro biógra-
Au r i a q u e l o i g n o r a , p o r l a a m i s t a d ; Vi r x i l i o , X a i -
fo baltariano, soubo relacionalo com Ero e xa daquela sabía
m e y l o s c o m p a ñ e r o s c r e a t i v o s d e l Vo l t e r ; Ma n o l o
que Arturo tinha máis de cincocentos anos; Val del Omar,
O u t e r i ñ o ; e l C h a v i ñ a s ; To v a r ; E l í a s , t o d o c o m p r e n -
innovador do cinema, formado nas Misións Pedagóxicas
sión ; Alvarado vecino y cronista ; ...
que descubre un Baltar actor; Eduardo Blanco-Amor que
confesa ficar na Auria que o ignora, pola amizade; Virxi-
Cuando el Risco, sabio, introduce a Arturo en el
lio, Xaime e os companheiros creativos do Volter; Manolo
esoterismo le amplía su mundo mágico que ya era
Outeirinho; O Chavinhas; Tovar ;Elias, todo comprensióm;
s u y o . A r t u r o v e n í a d e l a Un i v e r s i d a d d e l a c a l l e y
Alvarado vecinho e cronista;...
del trabajo, de la miseria de la dictadura, del es t r a p e r l o , d e l He r o d e s , d e l a X a b i e r a , d e l a No a l l a
Cando o Risco, sabio, introduce a Arturo no exoterismo
y l a No n ó . Y c o m i e n z a , c o m i e n z a a t r a b a j a r, d e s d e
amplíalhe o seu mundo máxico que xa era de seu. Arturo
niño, la tier ra primigenia , el jardín, el bar ro, todo
vinha da Universidade da rúa e do trabalho, da miseria da
a l a v e z . E m b r i a ga d o d e s u e ñ o s v a l l e i n c l a n e s c o s
ditadura, do estraperlo, do Herodes, da Xabiera, da Noalha
crea carnavales, locos, curanderos, serenos, pe-
e a Nonó. E comeza, comeza a trabalhar, dende neno, a te-
regrinos, santos, maternidades y nacimientos, el
rra primixenia, o xardím, o barro, todo á vez. Embriagado de
C o n d a d o d e Mo u r e á n , O s Mu í ñ o s , C a c h a m u í ñ a . S u
sonhos valheinclanescos crea entroidos, tolos, mencinhei-
obra más importante, como artista, es él y la capa-
ros, sereos, pelerinhos, santos, maternidades e nacemen-
cidad de crear su mundo.
tos, o Condado de Mouream, Os Muinhos, Cachamuinha...
A súa obra máis importante, como artista, é el e a capacida-
E s d e mu c h o i n t e r é s c o n o c e r a l go o mu c h o d e l a o b ra
de de crear o seu mundo.
d e Ar t u r o Ba l t a r. S e gu r o q u e s u f r e s e l m a ra v i l l o s o
s ín d r o m e d e S a n E r o y n o q u e d a s i n d ife r e n t e . Te l o
É de moito interese conhecer algo ou moito da obra de Ar-
d igo yo q u e l o e n t e n d í d e E r o c r e a d o r a E r o o b s e r -
turo Baltar. Seguro que sofres a marabilhosa sindrome de
va d o r, mu c ha s v e c e s e n l a s c á l i d a s c o nv e r s a c i o n e s
sam Ero e nom ficas indeferente. Dígocho eu que o enten-
a c o mp a ñ a d o s d e un a c o p a d e b u e n v i n o t i n t o .
dím de Ero creador a Ero observador, moitas veces nas cálidas conversas acompanhados dum copo de bo vinho tinto.
134
135
( d e t a l l e d o Tr í p t i c o d e S a n t a M a r í a d a B a r r a )
A anunciación e A fuxida
madeira e barro c o cid o p olicromad o
136
Tríptico de Santa María da Barra
madeira e barro c o cid o p olicromad o
238 x 139 / 95 x 6,5 cm
137
138
Ciclo do liño. Sega e ripa do liño
barro c o cid o p olicromad o
68 x 37 x 5 cm
139
Ciclo do liño. O fiadeiro
barro c o cid o p olicromad o
47 x 35 x 5 cm
Ciclo do liño. O tear
barro c o cid o p olicromad o
47 x 35 x 4 cm
140
Ciclo do liño. A costureira
barro c o cid o p olicromad o
47 x 35 x 4 cm
Ciclo do liño. A tenda
barro c o cid o p olicromad o
47 x 35 x 4 cm
141
Os oficios. A feira de Allariz
barro c o cid o p olicromad o
58,5 x 29 x 8 cm
19 8 3
142
Os oficios. Vendima
barro c o cid o p olicromad o
57 x 28 x 7 cm
1983
143
Os oficios. Oleiro
barro c o cid o p olicromad o
27 x 22,5 x 7 cm
1983
Os oficios. Zoqueiro
barro c o cid o p olicromad o
27 x 23 x 7 cm
1983
144
Os oficios. Canteiro
barro c o cid o p olicromad o
28 x 22,5 x 7 cm
1983
Os oficios. Afiador
barro c o cid o p olicromad o
27 x 23 x 7 cm
1983
145
146
A tentación de San Antón Tovar
barro c o cid o p olicromad o
42 x 4 0 x 5 cm
147
Maternidade 2
barro c o cid o p olicromad o
29 x 24 x 9 cm
(pá xina seguinte)
Maternidade 1
barro c o cid o p olicromad o
29 x 24 x 9 cm
148
149
Maternidade 3
barro c o cid o p olicromad o
29 x 24 x 9 cm
150
Maternidade 4
barro c o cid o p olicromad o
29 x 24 x 9 cm
151
152
Tolos
barro c o cid o p olicromad o
47 x 4 4 x 6 cm
153
Entroido
barro c o cid o p olicromad o
59 x 33 x 5 cm
154
155
156
(as dúas pá xinas seguintes)
Entroido
barro c o cid o p olicromad o
39 x 33 x 4 cm
Entroido en Armea
barro c o cid o p olicromad o
33 x 37 x 5 cm
157
158
159
Entroido en Monterrei
barro c o cid o p olicromad o
37 x 67 x 5 cm
160
161
Postal de Nadal, 1998
162
163
© XLV, 20 07
Casa e estudio de Ar turo Baltar na rúa do Baño en Ourense. Anos 60.
166
© XLV, 20 07
167
Ilustración para postal de Nadal.

Documentos relacionados