`anel: Jo~ Slpac Tzlrí~ - Universidad Rafael Landívar
Transcripción
`anel: Jo~ Slpac Tzlrí~ - Universidad Rafael Landívar
JJ 1 1 Ejemplar de Archivo r- 1 'anel: Jo~ Slpac Tzlrí~ 6y act¡W'ái: Mayra FiJag' JJ "'ar ~ ... ~ nlversldad Rafael 1111°):le Ungüfstlca / QIJATZUL •• B'IXANIK Maya K'askemal - Maya Ch'ab'ól wuj richin nkikusaj ri ak'wala' e k'o pa nab'ey juno' Rox Tijon'ik Tz'ib'anel: Jorge Sipac Tzirín B'anóy Wachib'al: Mayra Fong Universidad Rafael Landívar Instituto de Lingüística / PRODIPMA Guatemala, 1993 Colección: Serie: Directora de la colección : Editor: Coordinadora de la franja : Autor: Ilustración: Asistente de diagramaclón: lngresador: Corrección de estilo: Materiales Educativos N. 26 Kaqchikel N. 12 Guillermina Herrera Peña Anabella Giracca de Castellanos María Alicia Telón Jorge Sipac Tzlrín Mayra Fong Rodríguez Carlos Rafael Figueroa Carlos Rafael Figueroa Rolando Chacach Catú Martín Chacach Cutzal © 1993 Universidad Rafael Landívar. Guatemala RUTZIJOB'AL RI WUJ ¡KEQ'AJAN PE RI Q'OJOM, RI QITZ', RI XUL, RI CHINCH'iY, KOJB'IXAN NIMALÁJ QONOJEL! Ninwajo' ninya' chi iwóch re ka'i' oxi' b'ix re', richin qonojel xkeqatijoj ri ak'wala', chuqa' xtik'atzin ta richin xkekikot jun ramaj chi rupam ri kik'aslem. Roma ri' rik'in ronojel nuk'u'x ninya' apo chi iwach re jun wuj re'. Chi iwonojel ri xtitzu' re jun wuj re', ninwajo' ninb'ij chi iwe richin qatija' qaq'ij, richin ri ak'wala' nuk'uluj chi ke ri yech'o'n pa qachab'ól, richin yekib'xaj pa qach'aból ri kib'anob'ól qatit qamama'; xkeqab'ixaj ri chikopi', xtiqab'ixaj ri samaj, ri k'aslem, chuqa xtiqab'ixaj rub'i' ri Ajaw. Ninya' matyox chi iwe tijonela' richin re jun tzob'aj b'ix xtiketamaj ri ak'wala', chuqa' rix xtitój iq'ij chi rupam re jun samaj re', richin xtinuk' ri b'ix, roma xa kan nch'on chi rij ri qab'anob'al pa qachoch, pa samaj, pa qatinamit lximulew. Jorge Sipac Tzirín JUNAN QAWACH Qonojel junan qawóch junan qachi' junan qach'ab'ól junan qajaw. Kojkikot kojtzopin kojtze'en qonojel junan qawóch. Qonojel nqajo' qi' roma junan junan qawóch junan qatinamit. Kojkikot, kojtizopin, kojtze'en qonojel junan qawócl RI TACHIN, TACHIN ETZ'ANEN Tachin, tachin ri yojetz'an rik'in nuchaq' rik'in nunimal. Tachin, tachin, Tachin, tachin, tachin, chin, chin. tachin, chin, chin. ---- Nqatelej ri jun qache', yojb'e ke la', yojb'e ke re', qonojel ri ój k'o wawe'. ,-- ~- · .,-4.. - __,,- -- . .. ~~- ~~/ ...... ~ • - 5 KIB'IX AK'WALA' 6 Konojel ri ak'wala' e rukotz'ijal ri jay, e rukotz'ijal ri tinam'i't, konojel ak'wala'. kotz'i'j, kotz'i'j, kotz'i'j, kotz'i'j, kotz'i'j kotz'i'j kotz'i'j kotz'i'j ncha' ncha' ncha' ncha' nute', nutata'. nute', nutata'. katan pe nukotz'i'j nub'ij ri qati't, roma ri' yojb'ixan qonojel ak'wala'. kotz'i'j, kotz'i'j, kotz'i'j, kotz'i'j, kotz'i'j kotz'i'j kotz'i'j kotz'i'j ncha' ncha' ncha' ncha' nute', nutata'. nute', nutata'. RI AJAW Po wochoch ronojel q 1ij nqonotoj ri Ajow, Toq nseqer pe, toq nokoq'o' qa. Ajow, Ajow, Ajow, Ajow, Ajow, Ajow, Ajaw, Ajow, ot k'o qik'in kok'oje' qik'in. At k'o qik'in, kak'oje' qik'in. Po wochoch ronojel q'ij qonojel yojxuke', ri nute' nutota' nqoyo' ruq'ij ri Ajow. Ajow, Ajaw, Ajaw, Ajaw, ---- Ajow, Ajow, Ajow, Ajow, J·J1.. J_~ ot k'o qik'in kak'oje' qik'in ·~ At k'o qik'in, kak'oje' qik'in. --¡-\ · , / 7 RI TUKR Jeb'el nb'ixan tuku, tu, tuku, Man jun b'ey tuku, tu, tuku, tokoq'a' tu. xtatzu pa q'ij tu. Yin k'o jun nutukr tuku tu, tuku tu. Nute' xloq'on chi we tuku tu, tuku tu. Richin niny'i'k pwaq tuku tu, tuku tu. Taq xtinoj nimpaxij tuku tu, tuku tu. RI ETZ'ANEL ACHIN Ri etz'anel achin, joníla chowan raqan ¡raqan! janíla nim rutzo'n ¡rutzo'n! kóq rupolaj, ruwi' ¡ruwi'! chowen ruwach, rumetz' ¡rumetz'! Konojel yetze'en jo, jo, jo, jo, jo. Rot, rój, yin yojtze'en jo, jo, jo, jo, jo. 1/JJJ ~ ~--..::a...__....-,,- i ~j Ri etz'anel achin, janíla tuqut'ik rutzyaq ¡rutzyoq! Joníla jeb'el nq'olon ¡nq'olon! Jonílo jeb'el ntze'en ¡ntze'en ! Jonílo jeb'el netz'on! Konojel yetze'en Jo, jo, jo, jo, jo. Rot, rój, yin yojtze'en - ~=-==~=~~~~~~~=~jo;,~j:o~,jo-~-jo_,_j_o_.- - - - - - -------- 9 RI QAJATZUL Ri qajatzul man xtik'is ta, tipe silonel, tipe salkum, xtipe q'ij, xtipe saq ri qajatzul man xtik'is ta. ~/// / '////• ~ ---- At k'as qonojel At k'ós qonojel rat, in k'as yin ój k'as. rat, in k'ós yin ój k'as. At k'as qonojel At k'as qonojel rat, in k'as yin ój k'as. rat, in k'as yin ój k'ós. Ri qajatzul man xtik'is ta, chuqa' ri qach'ab'al chuqa' ri qatzyaq, ri qajatzul man jun b'ey xtik'is ta. ----- Rój yojkikot taq nmaq'ijun ri qatinamit, yeqatzu' ri xajola'i' yeqatzu' ri aj masati'. Nqajo' ri xul xul, xul. Nqajo' ri qitz' qitz', qitz', qitz', qitz'. -----Rój yojkikot taq nmaq'ijun ri qatinamit. ( - .,,......_ ~.... -- - ·-~ - - -\ --=-- AJOWAB'AL Qonojel qach 1alal qi' qachapa 1 ri qaq 1a 1, qatzeqej qaq 1a 1, qatzeqej ri qaq 1a 1• La, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, La, la, la, la, la, la, la, Qonojel qachapa 1 qaq 1a 1• --~......I!.____ -~·---·- 14 Rój rój yin rat nqajo 1 qi 1 nqaq 1etej qi 1 yalan yatinwajo yinawajo 1• 1 La, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, la, Qonojel qachapa 1 qaq 1a. K'O KIKOTEM I - ' K'o kikotem pa nuk'ux roma ri walaxb'al katan pe wik'in wach'alal kojnimaq'ijun junan. l t Xa jun qab'ana' tqajo' qi rik'in kikotem tqanimaq'ijuj nuq'ij . ---- 15 JO' PA JACH' Jo' pa jóch', tak'ama' pe ri atz'i', tak'ama' pe ri akej, tak'ama' pe ri awakx, jo' qonojel pa jóch' jo' qonojel pa jóch', ~ -··-tak'wa'j tak'wa'j tak'wa'j chuqa' 16 ri ri ri ri __,..,-- atzuy, aq'utu'n, aya'I, apaten, apawi'. RI SAMAJ Ri táta nub'an awex, ri nána nupon r.uway, ri náya ntz'iso'n, ri ataya nuchóy rusi'. Konojel yesamaj rik'in kikotem. Konojel yesamaj rik'in kikotem, rik'in kikotem. 17 RI MANQ'UQ' Nimalój Manq'uq nim aq'ij rat, janíla yatiqaj taq yaropóp chi kaj. Ayon at k10 pa siwan, ayon yab'yajlan, rik'in kikotem yab'ixan, man jun tz'ikin rat at junan . ¡Manq 1uq 1! 18 RUCHOLAJEM RE WUJ RUTZIJOB'AL WUJ ........................................................................... . ••• JUNAN QAWÁCH .......................................................................... . .... TACHIN, TACHIN, ETZ'ANEM .......................................................... . KIB'IX AK'WALA' .............................................................................. . RI AJAW .......................................................................................... . .:..:.. RI TU KR ............................................................................................ . .:..:...:. RI ETZ'ANEL ACHIN ......................................................................... . RI QAJATZUL ................................................................................... . === NIMALÁJ NIMAQ'IJ TINAM'fT ......................................................... . •• ==== AJOWAB'ÁL ................................................................................... . :.::: K'O KIKOTEM .................................................................................. . JO' PA JÁCH' ................................................................................. . RI SAMAJ ......................................................................................... RI MANQ'UQ' ................................................................................. .