Silabario de idioma mexicano

Transcripción

Silabario de idioma mexicano
mi
CUADRO DESCRIPTIVO V COMPARATIVO
LENGUAS INDÍGENAS DE MÉXICO
CUADRO DESCRIPTIVO
Y
COMPARATIVO
SILABARIO
IDIOMA M1ZXCAHO,
POR EL
LIC,
BU
MEXWO:
1849.
IMPRENTA DE LAS ESCALERILLAS
Sí,
DIRIGIDA PORM. CASTRO.
7,
T- Ml
Esta propiedad
está
l
lilh.
J^J
asegurada con arreglo á
la
CUADRO DESCRIPTIVO Y COMPARATIVO
m&wwwwm
LETRAS MAYÚSCULAS,
A C E HILLL
M N O P Q, T U
X Y Z
LETRAS MINÚSCULAS.
a c e h
i
1
11
m
n o p qt.ux.jz
LT^.
.
^31
SILABARIO.
Ac
Ach
le
Oc
Ech
Ich
,,
A
-**
»>
?>
>}
Ax Ex
Cec
Catl
Cetl
Cax
„
Cuac
El
Ox
Cic
Coc
Citl
Cuíl
Cox
„
Cuic
,,
Cuap
í?
Ix
Cae
Cuep
„
Cuip
„
Ex
Etz
Etl
Huac
Huach
Och
Huic „
Huech Huich
,,
Huatl
Huetl
Huatz
Huitl
Huitz
fíuetz
Huax Huex Huix
Huap Huep Huip
le
Ich
Ip
It
Lac
Lee Lie
Latí
Letl
Litl
„
„
„
,,
„
Itz
Itl
Ix
Loe
Lotl
Mee Mió Moc
Mach Mech Mich Moch
Mac
Malí
Metí
Mitl
Mptl
CUADRO DESCRIPTIVO Y COMPARATIVO
—6—
Matz Metz Mitz Motz
Nac Nec Nic Noc
Nach Nech Nich Noch
Nax Nex Nix Nox
Oc Och Op Otz Ox
Pac
Pach
Patz
Pee Pie Poc
Pech Pich Poch
Petz
Potz
Pitz
Pax Pex Pix
Tlac
Tlach
Tlatz
Tlec
Póx
Tlic
Tlech
Tletz
Tloc
Tloch
Tlich
Tlitz
Tlax
Tlotz
Tlex Tlix Tlox
Xa Xe Xi Xo
Xal Xel Xil Xol
Yac Yec Yic Yoc
Yach Yech Yich Yoch
Yatl
Yetl
Yitl
Yotl
r^*.
1
^a
SILABAS
DICCIONES DE DOS
con sus significados;
para comenzar á
A-matl.
Papel.
Ah-rao.
No.
Ax-can.
x\hora.
Ca-xitl.
Cajete, Plato.
Carn-pa.
Donde.
Cel-tic.
Tierno.
Cí-tlí.
Vieja, Liebre.
Coz-tic.
Amarillo.
Huac-quí.
Rosa
Hue-hue.
Hue-) ac.
Viejo.
Itz-tli.
Vidrio negro.
In-tla.
Con
r
seta.
osa larga.
ellos.
DICCIONES DE TRES SILABA
-A—na-huac.
¡Cerca del agua
A-yó-tlí.
'Calabazo.
A-huít-zotl.
Cocodrilo.
Cp.-ca-lotl.
Cuervo.
Chi-con-tetl.
Septenario.
leer
CUADRO DESCRIPTIVO Y COMPARATIVO
Co-ya-metl.
Jabalí.
Huax-ye-cac.
Oajaca.
Hue-xo
lotl.
Guaxolote*
Me-xí-co.
México.
Mo-tó-tli.
Hurón.
Na-caz-tli.
Oreja.
O-ce-lotl.
Tigre.
Pa-lan-qui.
Cosa podrida.
Po-yauh-tli.
Nublina.
Po-ton-qui.
Cosa muy olorosa.
Tla-quech pa.
Puesta.
Animal llamado TeTlal-co-yotl.
jono*
Xo-co-mic.
Muy
acedo.
DICCIONES DE ( CUATRO SILABAS.
A-ma-max-tla.
Ruibarbo.
Cá-cá-la-ca<
Cosa que hace mucho ruido.
Casa de árboles.
Hué-xó-cal-co.
Ne-ne-pí-li.
Señor del
Lengua.
Pa-qui-liz-tli.
Gusto
Mic
tlan-teuh-tli."
infierno.
alegría.
BOU
—a—
O
co-te-pec.
Pueblo Ocotepeque,
Quauh-te-ma-lan.
Guatemala.
Tlat-qui-hua-que.
Ricos.
Te-mach-tia-ni.
Tzo
tzo-ca-me.
Maestro.
jMezquino
Xo-chi-te-pec.
Cerro de
Xo-chi mil-co.
Sementeras de
flores.
flores.
DICCIONES PE CINCO SILABAS.
A-ma-nal ten-co.
Orilla del
Chichi-hua la-yotl
Leche.
E-e-ca
Vientecillo.
ton-tli.
Estanque
Hué-xiuh-tzi tzin-tin Suegros.
Ma-huiz-ti-lo-ni.
Estimación.
Nepoaliz-tli.
Cuenta.
Otlsht0rc,a.-que.
Caminantes.
Pá-pa-qui
Jubilo.
liz-tli.
Tlá-tla-co-liz-tli.
Pecado.
Xo-chi-na-ma-cac
Vendedor de flores.
Orden de flores.
Xo
chi-ma
na~li.
Tzo-tzo-co-huaz-tim Peines.
CUADRO DESCRIPTIVO
Y
COMPARATIVO
— lo—
DICCIONES DE SEIS SILABAS.
A-cal-te-te-pon-tin.
Escorpiones.
Cá-ca-ma-na-liz-tli. Chanza.
E-e-ca-tzi-tzin-ün. Vientos señores.
Ma-huiz-tla-to-ca-itl.
Autoridad noble.
Po-po-xa-hua-lo-ni. Excava.
Cho-quiz-ix-tla-hua-can Valle
de lágrimas.
Xo-chi te-pan-calco. Paraíso.
Lecciones sacadas de un silabario castellano, puestas en mexicano
para soltarse leyendo en el idioma
LECCIÓN
1 i
íeuac in yohuacpa mehuaz in
piltzin;li, zanirnan
motlancuacoloz, quí mo tlalauh tíliz in ípalnemoaloni,
cá amo qui
nonencahuiliz ipan in tonalí, ma
quimopjlehuiliz imic
ípan huetziz in tlatla-
no se ponen dicciones de siete
y mas silapor ser ya de nombres compuestos.
flota:
>as
amo
s
raoa
—íi—
LECCIÓN
Aquin
Tía
lía
quínequí quími-
itia
ihuan quin cuepí-
tlanilia in itatzitzihua,
cualyotica iliuan
S
amo cana tlímach,
cuallí piltzíntlí
zanpápaquí.
2
pápaquiliztica.
In
cualyotía cámo quimaca zan no yuhquí
cualli
amo
aquin
Auh
tlacactoc.
tica
piltzintli
llaní.
zan tlimach quí cuíeui, huel cua-
Tía cámp quimaca
quinequí pehua
mo
mochi
cuahuihuilana,
choca, yuhquinon cuallaní
in
tleic
tzatzi,
itahuam
ihuan quítlacóhuitcquí.
LECCIÓN
Aquin
cuallí cihualí
3*
míxamía,mot má-
tequía ihuan motzoncayahua, icquinon
amo zan cuatatapa yatínemí. Matel aquin
amo
cuali cihuatontli zan títiectincmi ca-
na tzocohuaztli íca mo tzoncayauaz quh
huicatinemiin imahuan zan cuicuíltiqíe
ihuan iztihuan cenca huehueyaque, icquinon mochi tlaca zan
mo
tlaeltía
chicha yhuan imixpan chaloa.
qún
CUADRO DESCRIPTIVO Y COMPARATIVO
—12—
LECCIÓN
Aquín
cualli píltzintli
4
*
zaniman quichí-
íiua tlein quilhuia: quitemaca ica
;liztli
ii
paqui
tlein quitlanilia ihuan yéhuatl quítla-
cualyotica tlein quinequi.
tnanaloa.
Aun
aquin
amo
Aic cáca-
euali píltzintli
san quitlátia mochi tlein quimaca, quítlali
mochi tléim
quitta,
yucquinon ayaonca
iquin cualli quitlazótlaz.
LECCIÓN
Cenca huey
tlátlacoli
íuatontli iquac
quin
j&V.
quichihua in ci-
tzótzopinia in mi-
noztoton, noze totzizintin noze quim az¡iacapalcotonia in
3Íhuatontli
aic quinéquiz, aic
n quicotonazque
cxitolon.
folton
iuí
non
zayoltoton.
in
In cualli
quicahuaz
quipoztequizque in
Matel quimatiz ca manel zatzátzi,
non choca, non
élzizi-
ixpantzinco in tohuey. Tlátoani Dios
iquin huelitiz
techmo
tlatzacuiltiliz.
m»
— 13LECCION
mo quetzaim
In mahuiztic piltzintlí
pgntzineo in teteuhtin
cuepa ixayac ihuan
6*
ix.
paccayotica, qui-
quitta in aqui quinot-
amo onca aquin
Auh in amo cualli pil
za, ihuan tlacactoc icuac
tlein
quitlatlania.
tzintli
zan motiaztoc
im ixpantzinco
queme ce zoquittle
amo moquetza
in pilpiltin,
amotetlacaitta,ámo tetlananquilia, zan te
ixpan panotehua, quename ce yolcatl,
quename
ce itzicuintli icquinon zan qui-
tlahuihuicaltia
ihuan zan quitelchihua.
LECCIÓN
7
*
In tlacactonca cihuatl ihuan tetlazotla
ni
huel nohuian
quitlazotla.
Quename
ce tonameyotl mocentilana ilhuicatitech
icquinon pepetlaca in itlazoichpochyouh
in icallitic
ihuan ipan cemanahuactli.
LECCIÓN
8
|
In tepalchialoni huel cenca cualli yecti-
5
CUADRO DESCRIPTIVO
Y
COMPARATIVO
_I4—
íztli,
l¡
inin quipiez itech iniyollo in piltzin-
momoztlae.
uampóa
eci ca
in ce
Aqui quin xexelhuia
quipie
tlaxcalli
huey tlacaconetl.
Auh
ini-
zaniman
in
aquin
uinequi mochi
sotzoeatl,
yez ihuaxca, inon huey
huey ichteccapol. Amo onyez
qui quipalehuiz ica iyollo.
Mochi
tlaca
uitelchihua ihuanyehuütl mochi quipoloa'
TRADUCCIÓN
DE LAS
Lecciones,
LECCIÓN
1
Luego que se levante por las mañanas
buen niño se hincará y e pedirá á
-aquel
]
)rquien
me
)
y en quien se vive, no lo abanen el dia: que lo asista en
todo para
caer en pecado.
LECCIÓN
2*
El buen niño se abstiene de todo,
está
intento
.Si quiere
algo pide á sus pa~
Al
as
^31
—15—
con
dre y se los devuelve buenamente y
cagusto
se
igual
con
dan
gusto, Si no le
coquiere
que
lo
todo
dan
Si no le
lla.'
mienza á
estirarse los cabellos, grita, llo-
hasta que sus padres encolerizados le
ra,
pegan con una vara.
3*
LECCIÓN
La buena niña se limpia la cara, laba
manos y se peina el pelo para no an-
las
dar en greñas; pero
muy
sucia,
la
nunca toma
mala
el
niña, anda
peine para es-
carmenarse su pelo, lleva continuamente
delas manos muy sucias, las uñas de los
dos tan largas que da asco al verlas. As
es que todos la desprecian, la escupen 3
huyen
lejos
de
ella.
LECCIÓN
4?
El buen niño hace luego lo que se 1<
manda, dá con gusto lo que se le pide,
Nunel pide buenamente lo que quiere.
1
ca se enoja.
Pero
el
niño malo escondí
CUADRO DESCRIPTIVO Y COMPARATIVO
—16—
todo lo que se
y
le
dá, exije todo io
por esto no hay quien
LECCIÓN
que vé
pueda querer.
lo
5
a
Comete una muy grande
falta la
niña
cuando se'pone á picotear ó hacer crueliad con los gatitos, pajaritos ó arrancar las
das á las moscas.
La buena
niña nunca
lebe querer ni permitir que se le quiten
ñ qniebven
las patitas
á estos insectos.
Porque debe saber que aunque sean animales por lo mismo sienten, gritan, lloran
y gimen delante ue Dios, quien sin duda
podrá
mandar un
terrible castigo.
LECCIÓN 6*
El niño
honrado se para con modestia
leíante de los mayores, dirige la vista al
pie lo llama
y está callado cuando no hay
malo es-
piien le pregunte; pero el niño
á hechado ó por decirlo
así,
como animal
que debe respetar, no
no obedece ni responde cuando
leíante de los
se
>ara,
le
raAl
í
—17—
llaman de este
modo
lo
maldicen y
lo de-
testan.
LECCIÓN
Una
7
i
muger querida y amante es queri-
da y apreciada por todas partes.
el sol resplandece en el cielo así
Com
brilla
hermosura dentro de eu casa y en
consideración de todos.
su.
LECCIÓN
La generosidad
es
la
8?
una virtud
nobilísi-
en su corazón el buen
ma. Esta debe
entre sus semejanreparte
El que
niño.
fijar
una torta de pan que tiene luego se conoce que es niño noble y generoso. Pero
ese es
el que quiere que todo sea para sí,
tendrá
No
un gran mesquino y cicatero.
tes
quien
y
él
lo
Todos
favorezca
lo
maldecirán
todo lo perderá-
.
,
CUADRO DESCRIPTIVO
Y
COMPARATIVO
LENGUAS INDÍGENAS DE MÉXICO
D.
FRANCISCO PIMENTEL
SOCIO DE NUMERO
DE LA SOCIEDAD MEXIOANA DE GEOGRAFÍA Y ESTADÍSTICA
¡us alio plus invenire potest
AUSON.
TOMO PRIMERO
MÉXICO
IMPKENTA DE ANDRADE Y ESCALANTE
CALLE DE TIBURCIO NUMERO
1862
19.

Documentos relacionados