busturialdea-urdaibai

Transcripción

busturialdea-urdaibai
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 1
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
BUSTURIALDEA-URDAIBAI
ibilbideak
SENDERISMO
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 2
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 3
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Bermeo
RUTA
IKURRAK
LEYENDA
Pr- BI 160 Bidezidorra
pr BI-160
SUKARRIETA
Sendero Pr- BI 160
MUNDAKA
Txatxarramendi
Abaroa
Trenbidea
Ferrocarril
BUSTURIA
Kurtxigane
Bide Nagusia
Abiña
Elorrieta
Goietxetxu
Carretera Principal
Endeiandiaga
Auzo Bidea
Gordoiz
Kortazar
S. Antonio
Axpe
Landatxu
Camino Vecinal
Larrazabala
Amunategiko Errota
Autobus geltokia
Parada de autobús
Tren geltokia
Estación de tren
Urkitza
Atxapunte
(194 m.)
Anetu
(360 m.)
BUSTURIA
Bistalegre
(314 m.)
Etxebarri
San Bartolome
Atxirika Aurre
Goikoso
Iturbe
Torre Madariaga
Hotela
Hotel
Belaustegi
Kanteruena
Zurbituaga
Kiñuena
Altamira
Ikuspegi Panoramikoa
Vista Panorámica
Landaturismoa
Agroturismo / Casa Rural
Errota
Molino
Ezkibel Altza
San Kristobal
Mape
ko Err
eka
Ezkibel
Olaerrota
San Kristobal
Zelaeta
Alarbin Goikoa
Flores
MURUETA
San Martin
Museoa
Museo / Centro
de Interpretación
Gernika-Lumo
CAMINANDO A LA SOMBRA DEL TXAKOLI
Aingerubide
Apartola
(180 m.)
IBILBIDEA TXAKOLINAREN ITZALPEAN
Amunategiko Erreka Erdiko Errota
Andra Mari
Jatetxea
Restaurante
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 4
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Ibilbidearen hasiera eta amaiera: Altamira (BUSTURIA).
Altuera handiena: 50 m.
Luzera: 7,2 Km.
Iraupena gitxi gorabehera: 2 h. 30 min.
Inicio y fin del recorrido: Altamira (BUSTURIA).
Desnivel máximo: 50 m.
Distancia: 7,2 Km.
Horario aproximado: 2 h. 30 min.
Ibilbidea Sukarrieta eta Busturia arteko muga dagoen tokian hasten da, aintzinako "Ramona"
jatetxe ondotik ateratzen den bide baten.
El recorrido comienza en la curva donde está la delimitación entre Busturia y Sukarrieta, en
un caminito junto al antiguo restaurante “Ramona”.
Igoera zementuzko bide batetik hasiko dugu. Hasi baino ez eta eskualde osoan hobeen
gordetzen den erdiaroko galtzada aztarnekin egingo dugu topo. Gorantz jarraituz, ezkerrean
karabi zahar bat aurkituko dugu.
Iniciamos una subida por un camino cementado, nada más empezar a subir nos topamos con
los restos de calzada medieval mejor conservados de toda la comarca. Seguimos subiendo
y a mano izquierda nos encontramos con los restos de un antiguo calero, para luego seguir
de frente. Después de unos 1.000m salimos a un camino asfaltado que nos conduce a Axpe,
seguimos de frente y dejamos a nuestra derecha antiguas estructuras de emparrado de txakolí
y al terminar éstas continuamos de frente hasta llegar a un pequeño puente de piedra.
Aurrerantz jarraitu eta 1.000m egin ondoren, Axpera doan asfaltatutako bide batera irtengo
gara. Aurrerantz jarraitu eta eskumaldean txakoli estruktura zaharrak utziko ditugu, hauek
amaitu ondoren aurrera jarraituko dugu eskumaldean harrizko zubi txiki bat aurkitu arte. Zubi
hau gurutzatu eta elizara helduko gara bere ataritik zeharkatzeko eta era berean bere portada
miresgarriaz gozatzeko.
Gero udaletxe atzetik ezkerrerantz egin aintzinako herri eskoletaraino eta hemen eskuman
dagoen bide zidor bat hartuko dugu. Bide hau errepide nagusiaren ondotik doa.
Gure eskuman izei batzuk babesten gaituzte eta hauen atzean irtenune karstiko eder batzuk
ikus genitzake. Aurrerantz jarraitu eta ezkerrean etxola txiki bat utzi eta gero haritz eta iku
arbola baten artetik pasatuz, harrizko horma zahar baten ondotik doan bide istu bat hartuko
dugu. Bide hau San Bartolome auzora doan bide asfaltatura ateratzen da.
Harrobipean egina dagoen Arriona etxearen aurretik pasatu eta aurrerantz egingo dugu, bide
gurutze bateraino. Hemen eskumarantz joko dugu aurrez-aurre San Bartolome ermita ederrarekin
egiteko topo. Ermita utzi eta gero, hurrengo bide gurutzean, ezkerreko bidea hartuko dugu,
aurrerantz jarraitu eta puntu honetan landazal eta Altamirako harrobi liluragarriez gozatu ahal
izango dugu, San Miguel elizara heldu arte.
Eliza atzean utziz errepidean ezkerrera joko dugu errepide nagusira heldu arte. Hemen bidea
zeharkatu "Crispin" taberna ondotik eta zaharren egoitzaren aldamenean ezkerreko bidea
hartuko dugu.
Eskuman San Kristobal ermita dago. Hartutako bidea jarraituz eskuma aldean Urdaibaiko
paduraren edertasuna mirestuko dugu eta Madariaga dorretxea eta bere erloju dorrearen
ondotik pasatuko gara. Metro batzuk geroago bide gurutze berri baten aurkituko gara, hemen
eskumaldeko bigarrena hartuko dugu.
Etxebarri eta Etxebarri beheko baserrien aintzinaldetik pasatu eta azken honen aurretik pasa
ondoren eskumarantz eta jarraian ezkerrerantz egingo dugu, pasu debekatua dagoen seinale
baten ondotik zementuzko bide batetik eginez. Bide hau San Kristobalera jeisten da "Tenis
Pub" jatetxe ondoan irtetzeko.
Hemen eskumarantz egingo dugu eta gero ezkerrerantz tren bidera heltzeko. Tren bidea
gurutzatu eta ezkerrerantz hartuko dugu Urkiza baserri ondotik pasatzeko.
Asfaltatutako bide batetik zuzen jarraitu eta gero ezkerrerantz egin eta ostera ere trenbidea
zeharkatu, gero bidea gorantz egin paduretara begira dauden ezerri toki bateraino heldu arte.
Hemen eskumara egin, San Antonio hondartza, izen bereko ermita eta BBK- ko koloniak
eskuman utziz, bide gurutze berri bat aurkitu arte. Aurrean dagoen bidea hartu tren geltokiraino.
Hemen trenbidea zeharkatu, ezkerrerantz hartu eta aintzinako Txatxarramendiko zetareoa
ikus genezake, bestela gure bideari jarraituz, Txatxarramendi uhartera doan zubira heldu eta
hemendik bidea hasi dugun tokirarte.
Cruzaremos este puente a nuestra derecha para llegar hasta la iglesia de Sta María, pasaremos
por su pórtico para admirar su bella portada y luego el ayuntamiento hasta llegar a las antiguas
escuelas. Antes de llegar a las mismas torceremos junto a ellas a mano derecha y nos
meteremos en un sendero que va paralelo a la carretera general. A nuestra derecha nos
escoltan unos abetos y detrás de éstos se pueden observar unas preciosas afloraciones
kársticas. Continuamos de frente en el siguiente cruce y tras dejar a mano izquierda una
pequeña txabola, entre un roble y una higuera, cogemos un estrecho sendero que va paralelo
a un antiguo muro de piedra y que desemboca en un camino asfaltado que nos lleva a San
Bartolomé. Pasamos frente a la casa “Arriona” construido al pie de una antigua cantera,
seguimos de frente hasta llegar a un cruce donde tomaremos el camino de la derecha, de
frente nos recibe la bonita ermita de San Bartolomé. Dejando atrás la ermita llegamos a otro
cruce donde tomamos a mano izquierda para seguir de frente por el camino asfaltado disfrutando
de la campiña que nos rodea y la majestuosa cantera de Altamira hasta llegar a la iglesia de
San Miguel de Altamira. Dejaremos ésta atrás y giraremos a la izquierda hasta llegar a la
carretera general la cual cruzaremos junto al bar “Crispín”.
Seguimos de frente y a pocos metros, junto a la residencia de ancianos, tomamos el camino
a nuestra izquierda. A la derecha queda la ermita de San Cristóbal. Siguiendo el camino
tomado a mano izquierda, mirando a nuestra derecha, disfrutaremos de unas preciosas vistas
sobre la marisma de Urdaibai y pasaremos junto a la antigua torre Madariaga y su torre del
reloj. Unos metros más adelante llegaremos a un cruce donde tomaremos el segundo camino
a mano derecha. Pasaremos frente al caserío Etxebarri y Etxebarri beheko, con un precioso
arco apuntado, frente a él giraremos a derecha y seguido junto a una señal de dirección
prohibida a izquierda. Cogeremos un camino de cemento que desciende a San Cristóbal,
junto al restaurante “Tenis Pub”.
Aquí giraremos a mano derecha para descender hasta tomar a la izquierda un camino que
nos lleva a las vías del tren. Tras cruzar las vías giraremos a la izquierda Y pasaremos cerca
del caserío Urkiza. Seguimos de frente por este camino asfaltado para después torcer a mano
izquierda. Cruzaremos de nuevo la vía del tren e iniciaremos un ascenso hasta llegar a unos
bancos que miran a la marisma. Aquí tomamos a la derecha y continuamos de frente dejando
a mano derecha la playa de San Antonio con su ermita del mismo nombre y las colonias de
la BBK. Llegamos a un nuevo cruce donde seguimos de frente hasta llegar a la estación de
tren. Aquí podemos cruzar por el paso a nivel y girar a la izquierda para ver el antiguo cetareo
de Txatxarramendi o terminar nuestra ruta siguiendo tras la estación hasta llegar al puente
que lleva a la isla de Txatxarramendi y de ahí al punto de partida.
Página 5
C
ARRATZU
Gernika-Lumo
IKURRAK
M
Y
CM
MY
CY CMY
Gernika-Lumo
Pr- BI 171 Bidezidorra
San Pedro
AJANGIZ
Zarramenta
mendata
San Juan eta
San Lorentzo
Bide Nagusia
Carretera Principal
Elexalde Mendata
Iturburu
Lamikiz
Elosu
A
Olabe
San Miguel
Gorriño
Goitia
Camino Vecinal
Olarandikoetxe
Mantxuena
Jatetxea
Restaurante
Abaituena
Berriondo
Olaeta
Autobus geltokia
Parada de autobús
Errotabarri
Mendata Uria
Argintxoa
Manitxea
MENDATA
Etxebarria
Markina
Beko Errota
Aterpetxea
Albergue
Berrekondo
MUNITIBARARBATZEGIGERRIKAITZ
Goenola
Santa Eufemia
Errekalde
MUXIKA
Ikerize
Aldola
Turismo Bulegoa
Oficina de Turismo
Albiz
Errota
Molino
Magdalena
Albizondo
Albiz
Dorretxea
Casa Torre
Urrutxua
Iturralde
L A ATA L AYA D E U R D A I B A I
Estabil
Museoa
Museo / Centro
de Interpretación
Ikuspegi Panoramikoa
Vista Panorámica
pr BI-171
Montalban
Sendero Pr- BI 171
A
RUTA
Gernika-Lumo
LEYENDA
Auzo Bidea
K
U R D A I B A I K O TA L A I A
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 6
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
I b i l b i d e a r e n h a s i e r a e ta a m a i e r a : E l e x a l d e ( M E N D ATA ) .
Altuera handiena: 200 m.
Luzera: 10 Km.
Iraupena gitxi gorabehera: 3 h.
Inicio y fin del recorrido: Elexalde (MENDATA).
Desnivel máximo: 200 m.
Distancia: 10 Km.
Horario aproximado: 3 h.
Ibilbidea Elexalde auzunean hasten da.
Kanposantu ingurutik hasten den Lamikizera doan asfaltozko bidea hartuko dugu. Iturburu
baserria ezkerretara utzi eta 200 metro inguru aurrerago ezkerretara egingo dugu, lurrezko
bide bat hartuz, antzinako andabidea. Etxezarre baserri ondora irtengo gara, asfaltozko bidera,
Lamikiz auzoan.
El recorrido comienza en el barrio Elexalde.
Etxezarre baserri aurrean dagoan San Juan baseliza ikustera hurbil gaitezke. Baseliza honek
albo baten leiho prerromanikoa dauka. Asfaltozko bidean beherantza egingo dugu, Lamikiz
zeharkatuz. 500 bat metro beherago eta Barraskaldo erreka gaineko zubira heldu baino 100
bat metro lehenago, ezkerretara, baso baten barrena dagoen lurrezko bidea hartuko dugu.
Maldan gora, eukaliptu artean tarte gehiena, Oleta baserrira helduko gara.
Hemen, asfaltozko bidea hartuko dugu eta Argintxoa eta Etxebarri baserrien ondotik pasa
ondoren errepide nagusira helduko gara, Mendata Uri ingurura. Gernikaldeko ikuspegi ederra
eskaintzen du bide honek.
Errepide nagusian Elexalderantza joko dugu, ezkerretara. Baina ez gara errepidetik joango.
Ezkerretara dagoen lurrezko bidea hartuz Mendata Uri auzuneko baserrien artetik doan
bidetxoa jarraituko dugu eta Irukara baserri parean errepidera irtengo gara. Ezkerretara hartuz,
Kurtzekoa baserri aurretik igarota Elexaldera helduko gara, hasierako puntura.
Bi aukera ditugu orain: edo berton amaitu ibilbidea edo ingurua ezagutzen jarraitu. Bigarrenari
helduz gero eleiza ostetik joango gara. Gonzaldena eta Eleizoste baserrien artetik igaro eta
Olaberantza jaisten dan bidea hartuko dugu. Maldan bera egin eta asfaltozko bidera irtengo
gara. Tarte txiki baten bide honetatik jarraitu eta Gorriño Goiti baserriaren eskuinaldean,
harrizko gurutzearen ondotik, antzinako bidea hartuko dugu. Berriz era maldan bera pinudia
zeharkatu eta errepidean agertuko gara. Eskuinetara egin eta Zugatza baserri aurretik pasa
eta errekara heldu baino lehentxuago berriro eskuinetara joko dugu, asfaltatatuta dagoen
bidetik aurrera eginez. Bide hau jarraituko dugu tarte luze batez. Barriondo baserri ondoko
zubia gurutzatuko dugu.
Bide gurutze bat dago ondoren. Zuzen jarraituko dugu, eskuinetara dagoen bidea alde batera
utziz. Eztabil Errota eta Gogenola baserrien ondotik igaro eta asfaltozko bide amaieran dagoan
Ikerize Errotara helduko gara, oraintsu berriztatua. Tarte guzti honetan erreka beti gure
eskuinetara izango dugu.
Ikerize Errotan erreka zeharkatu eta maldan gora Albizera joko dugu. Erreka pasa eta jarraian
malda hasten den tokian antzinako galtzadaren arrastoa argi ikusten da, 10 metrotako tarte
baten. Pinudian barrena gorantza jarraituz, errepidera irtengo gara, txabola baten ondora.
Errepidea gurutzatu eta Albizeko Jauregi baserrira igoko gara. Hemen perratokia ikus daiteke.
Baserri honen atzealdean dagoen Mendata Urira joateko bide zaharra hartuko dugu. Pinu
artetik, Ollargan eta Madarietatik pasatuz Mendata Uri auzune ingurura helduko gara, lehen
azaldu dugun Oleta, Argintxoa eta Etxebarri baserrietatik errepide nagusira doan asfaltozko
bidera. Hemendik Elexaldera bueltatu gaitezke arinago azaldu dugun bidetik.
Tomaremos el camino dirección al barrio Lamikiz, que comienza cerca del cementerio.
Dejaremos el caserío Iturburu a nuestra izquierda y unos 200 metros más adelante torceremos
a la izquierda, para tomar un camino de tierra, el antiguo andabide del barrio Lamikiz. Este
camino nos llevará a dicho barrio, concretamente al caserío Etxezarre. Frente a este caserío
podemos observar la ermita de San Juan. Esta ermita tiene en uno de sus laterales una
ventana prerrománica. Bajaremos por el camino de asfalto del barrio. Tras cruzarlo, unos
500 m. más abajo y a casi 100 m. del puente sobre el río Barraskaldo nos desviaremos a la
izquierda para seguir por un camino de tierra que encontraremos entre el arbolado. Subiremos
por este camino, entre eucaliptos prácticamente en su totalidad, hasta el caserío Oleta. Aquí,
continuaremos por el camino de asfalto y tras pasar por los caseríos Argintxoa y Etxebarri
llegaremos a la carretera principal, cerca del barrio Mendata Uri. Este camino ofrece una
buena panorámica de la zona de Gernika. Tomaremos dirección Elexalde, hacia la izquierda,
pero no por la carretera sino por un caminito que discurre entre los caseríos de Mendata Uri.
Llegaremos a la carretera a la par del caserío Irukara. En este punto proseguiremos el camino
por la carretera, pasando por el caserío Kurtzekoa, llegando a Elexalde, inicio del recorrido.
En este punto tenemos dos posibilidades: finalizar aquí el recorrido o seguir conociendo el
paraje. Si optamos por la segunda posibilidad continuaremos por la parte posterior de la
iglesia. Pasaremos entre los caseríos Gonsaldena y Eleizoste y tomaremos el camino que
baja al barrio Olabe. Bajando por dicho camino llegaremos a un camino de asfalto. Continuaremos
un pequeño tramo por este camino y a la derecha del caserío Gorriño Goiti, junto a la cruz
de piedra, tomaremos el camino antiguo. Bajaremos por el pinar y llegaremos a la carretera.
Torceremos hacia la derecha y tras pasar frente al caserío Zugatza, un poco antes de llegar
al río, tomaremos el camino asfaltado que sale a mano derecha. Siguiendo por este camino
cruzaremos el puente que hay junto al caserío Barriondo. A continuación nos encontraremos
en un cruce de caminos. Continuaremos de frente, dejando de lado el camino que sale a
mano derecha. Pasaremos por el caserío Eztabil Errota, la ermita de santa Eufemia (perteneciente
a Munitibar), el caserío Gogenola y llegaremos a Ikerize Errota (reconstruido recientemente),
al final del camino. En todo este tramo dejaremos el río a nuestra derecha.
En Ikerize Errota cruzaremos el río y subiremos hacia Albiz. Tras cruzar el río y justo donde
comienza la pendiente es posible observar claramente, en un tramo de unos 10 m., los restos
de calzada. Continuaremos subiendo por el pinar y saldremos a la carretera, junto a una
chabola. Cruzaremos la carretera y subiremos hacia el caserío Goizkoetxe. Cabe comentar
el potro de herrar que se puede apreciar en este caserío. A continuación tomaremos el camino
viejo de Mendata Uri que sale por la parte posterior del caserío. Entre pinos, pasando por
Ollargan y Madarieta, llegaremos a las cercanías del barrio Mendata Uri, al camino de asfalto
de los caseríos Oleta, Argintxoa y Etxebarri, mencionado anteriormente. Desde este punto
es posible volver a Elexalde, punto de partida, tal y como ya se ha explicado en la parte inicial
del recorrido.
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 7
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
RUTA
IKURRAK
LEYENDA
Bermeo
Pr- BI 173 Bidezidorra
pr BI-173
Sendero Pr- BI 173
Gernika-lumo
FORUA
Dondiz
Trenbidea
Ihlene
Ferrocarril
Elorrieta
Maiaga
(403 m.)
Kosnoaga
Andra
Mari
San Martín
Elexalde
Madariaga
Ordorika
Altonaga
Amillaga
Lumo
Zallo
Arteagane
(307 m.)
Olazarraga
Bidaguren
Arrizabalaga
San Frantzisko
Txipilene
Mendiola
Tren geltokia
Estación de tren
Bengoetxe
Mestika
Etxebarri
Billikario
(187 m.)
Mendiondo
Madura
Santa Lucia
Hotela
Hotel
Arana
Arangoiti
Trama
Txokiloa
Zabala
Tramene
MUXIKA
Izagirre Santos
Txirenes
Aminaga
Turismo Bulegoa
Oficina de Turismo
Landaturismoa
Agroturismo / Casa Rural
Pentsioa
Pensión
AJANGIZ
Larrondo
Goikoetxe
Epertegi
(106 m.)
Museoa
Museo / Centro
de Interpretación
Ibarra
Abaliz
Mikiene
Ikuspegi Panoramikoa
Vista Panorámica
Merkatua
San Pedro
Obar
Autobus geltokia
Parada de autobús
Errenteria
Gernika
Madalen
Camino Vecinal
Jatetxea
Restaurante
Markina
Ajangiz
Zelaieta
GERNIKA-LUMO
Auzo Bidea
Lekeitio
Garbatxene
Etxebarria
Almike
ERRIGOITI
Santa
Ana
Bilbao
Txaporta
G E R N I K A - L U M O To d o e s u n o
Carretera PrincipaL
Bastegieta
Gañaga
(322 m.)
Antxika
GERNIKA-LUMO Biak bat
Bide Nagusia
Kosnoaga
(274 m.)
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 8
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Ibilbidearen hasiera eta amaiera: Mestika (GERNIKA)
Altuera handiena: 300 m.
Luzera: 9,5 Km.
Iraupena gitxi gorabehera: 2 h. 30 min.
Inicio y fin del recorrido: Mestika (GERNIKA)
Desnivel máximo: 300 m.
Distancia: 9,5 Km.
Horario aproximado: 2 h. 30 min.
Ibilbidea Fray Martin de Murua kalean hasten da, monjen ikastetxearen eta Mestika tabernaren
artean, izen bereko auzoan.
El recorrido comienza en la calle Fray Martín de Murua, entre el colegio de las monjas y el
bar Mestika, en el barrio del mismo nombre.
Hasiera baten lurrezko bidea dena laster harrizko galtzada bihurtuko da, ikastolaren atzealdean.
Maldan gora 400 edo 500 bat metro egin ondoren asfaltozko bide bat zeharkatuko dugu, eta
berriro galtzadari helduz Lumora helduko gara.
.
Lumoko plazan, eskumarantz Beaskoetxe baserriaren atzealdetik Amillagako San Martinerako
lurrezko bidea hartuko dugu, beti zuzen erreka ingurura heldu arte eta hemendik gorantz
Ordorika baserrira heldu arte 200 bat metrotara.
Lo que en un principio es un camino de tierra inmediatamente se convierte en calzada, detrás
del colegio. Tras subir unos 400 o 500 metros cruzaremos un camino de asfalto y volviendo
a retomar la calzada llegaremos a Lumo. En Lumo tomaremos, tras cruzar a la derecha la
plaza, el camino de tierra que parte por detrás del caserío Beaskoetxe y nos llevará siempre
de frente, hasta llegar a un río y unos 200 m. más adelante llegaremos a las proximidades
del caserío Ordorika. Proseguiremos el camino y a mano derecha, por una pista llegaremos
a la ermita de San Martín, que está medio derruida.
Aurrera jarraitu eta eskumarantz dagoen basa-pista batetik San Martinera helduko gara.
Baseliza, erdi jausita dagoana, eskuinetara utzi eta antzinako andabidetik Madariaga baserrira
igongo gara. Baserri honetan eskuinetara egin eta hormigoizko bidea jarraituz Elorrieta baserrira
helduko gara.
Pasaremos junto a la ermita, dejándola a nuestra derecha, y por el antiguo andabide subiremos
al caserío Madariaga. En este caserío torceremos a la derecha y continuaremos por el camino
de hormigón, hasta el caserío Elorrieta. Tomaremos la curva que hay frente al caserío y
llegaremos al camino que va desde el barrio Baztegieta hacia Errigoiti. Seguiremos por este
camino unos 500 m. y cerca del límite entre los municipios de Gernika-Lumo y Errigoiti, a la
altura de la curva, tomaremos un camino que parte hacia la izquierda. Por este camino
llegaremos al barrio Madalen de Errigoiti, concretamente al caserío Madalen Goitia. Aquí
tomaremos el camino de asfalto que, a mano derecha baja hasta la carretera principal, junto
al caserío Altonaga. Son destacables las vistas de la Villa de Errigoiti desde este punto. En
la carretera torceremos a la izquierda y tras recorrer un pequeño tramo torceremos a la
derecha, por el camino asfaltado de acceso al barrio Elexalde. Continuaremos unos metros
por este camino para torcer a la izquierda y tomar un camino de tierra que veremos justo en
la primera curva. Por este camino, por la cumbrera, por Bilikaio y Epertegi bajaremos al barrio
Zallo, al camino asfaltado de Mikiene. Seguiremos hacia la derecha por este camino y
llegaremos a la ermita de Santa Lucía. Estamos ya en el casco urbano de Gernika. Continuaremos
primero por la calle Lurgorri y, tras torcer a la izquierda, siguiendo por la calle Mestikabaso,
llegaremos al punto de partida.
Baserri aurrean dagoen bihurgunea hartu eta Baztegieta auzotik Errigoitirantza doan bidearekin
bat egingo dugu. Bide honetatik 500 bat metrotan jarraitu eta Gernika-Lumo eta Errigoiti
udalerrien muga inguruan, bihurgune parean, ezkerretarantz irteten den bidea hartuko dugu.
Bide honetatik Errigoitiko Madalen auzunera helduko gara, Madalen Goitia baserrira.
Hemen, eskuinetara doan asfaltozko bidea hartuz errepide nagusira jaitsiko gara, Altonaga
baserri ondora. Aipatzekoa da hemendik dagoen Errigoti hiribilduko ikuspegia.
Errepidean ezkerretara egin eta tarte labur bat egin ondoren eskuinetara hartuko dugu, Elexalde
auzora doan asfaltuzko bidetik. Metro apur batzuk aurrera egin eta bihurgunean ezkerretara
joko dugu lurrezko bide bat hartuz.
Bide honetatik, aldapan behera, gainez-gain, Bilikaio menditik eta Epertegi basotik behera
Zallo auzunera helduko gara, Mikienerako asfaltozko bidera. Lurgorri kaletik zehar lehenik eta
Mestikabaso kaletik ondoren hasierako puntura helduko gara.
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 9
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
RUTA
IKURRAK
LEYENDA
Ereño
ISPASTER
Gabika
Pr- BI 174 Bidezidorra
EREÑO
Sendero Pr- BI 174
pr BI-174
Galarregui
(600 m.)
Kabelinatxe
(575 m.)
nabarniz
Bide Nagusia
Carretera Principal
San Kristobal
Auzo Bidea
Intxaurraga
Altzurreka
Camino Vecinal
Goikolea
GIZABURUAGA
Ibarguen
Kurtzegane
Jatetxea
Restaurante
Ikazurieta
Motrullu
(576 m.)
Aurtenerrota
Zearreta Goikoa
Uribarri-Zabaleta
Kantera
Garaia
Horreo
Gernika-Lumo
Mugira
San Miguel
NABARNIZ
KORTEZUBI
Goikoetxea
Elexalde
Illuntzar
(728 m.)
Andra Mari
Lekitxane
ARRATZU
Merika
Atxulagane
(411 m.)
Atxula
Arrolamendi
(532 m.)
MENDATA
Lekerika
Mandueta
AULESTI
Santiago
L A R U TA D E L H Ó R R E O
Errota
Molino
Axola
(570 m.)
Airo
GARAIEN IBILBIDEA
Ikuspegi Panoramikoa
Vista Panorámica
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 10
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Ibilbidearen hasiera eta amaiera: Elexalde (NABARNIZ).
Altuera handiena: 250 m.
Luzera: 8,2 Km.
Iraupena gitxi gorabehera: 2,5 h.
Inicio y fin del recorrido: Elexalde (NABARNIZ)
Desnivel máximo: 250 m.
Distancia: 8,2 Km.
Horario aproximado: 2,5 h.
Ibilbidea Elexalde auzunean hasten da.
El recorrido comienza en el barrio Elexalde de Nabarniz.
Auzune honetan Merikarako asfaltozko auzobidea hartuko dugu. Merikan, landetan zehar
bedarrezko bidea jarraituz errepidera helduko gara. Errepidean ezkerretara hartuko dugu eta
100 metro ingurura dagoen Argiarro Andikoa baserri pareraino jarraituko dugu.
Hemen errepidea gurutzatu eta eskuinetara dagoen bidea hartuko dugu. Bide bazterrean tarte
baten gaztainondo landaketa duen bedarrezko bide polit honek, Uribarri auzunera eramango
gaitu. Errekatxo bat igaro behar izango dugu.
Desde aquí tomaremos el camino vecinal asfaltado al barrio Merika. En Merika continuaremos
por un camino de tierra a través de las campas y llegaremos a la carretera. En la carretera
torceremos a la izquierda y continuaremos unos 100 m hasta la par del caserío Argiarro
Andikoa. En este punto cruzaremos la carretera con cuidado y tomaremos un sendero que
parte hacia la derecha. Este bonito camino, con castaños en algunos tramos, nos llevará al
barrio Uribarri. Para ello deberemos antes cruzar un pequeño riachuelo. En Uribarri llegaremos
al caserío Goikoetxea, dejándolo a nuestra izquierda, donde podemos observar un hórreo.
Torceremos a la derecha y por unos pocos metros discurriremos por el camino de acceso
al barrio. A continuación tomaremos el camino antiguo de tierra. Torciendo a la izquierda
pasaremos junto a la ermita de San Miguel y si continuamos por este camino llegaremos al
camino asfaltado de acceso al caserío Aboro. Tomaremos este camino y subiremos a la
carretera. Continuaremos por la carretera, hacia la izquierda, hasta el caserío Zabalintxaurreta.
Aquí tomaremos un camino de tierra que va por debajo del caserío y tras cruzar un pequeño
río llegaremos hasta el barrio Ikazurieta.
Uribarrin Goikoetxea baserrira helduko gara, ezkerretara utziz. Bertan garai bat ikus dezakegu.
tarte labur batez auzoko bidea hartuko dugu, eskuinetarantz. Uribarri atzean utzita lurrezko
bide zaharra hartuko dugu. San Miguel baseliza ondotik pasako gara eta aurrera eginda Aboro
baserrirako asfaltozko bidera irtengo gara. Bide hau hartuko dugu eta errepidera igoko gara.
Zabalintxaurreta baserriraino errepidetik jarraituko dugu, ezkerretara hartuz. Baserri honen
atzealdetik doan lurrezko bidea hartuko dugu eta errekatxo bat igaro ondoren Ikazurieta auzora
helduko gara.
Ikazurietan Onandia baserri ondoko lurrezko bidea hartuko dugu Gorostiaga Aurrekoa baserrira
eramango gaituena. Bide honetan, ibilbidea alde batera utziz, ezkerretara joz gero Ondaroko
kobazulora hel gaitezke, gutxi-gora-behera ordu erdiko bidea egin ostean.
Goroztiagatik Ordiñabe baserrira joango gara, asfaltozko bidetik. Baserri honen aurrean dagoen
lurrezko bidea hartu eta pinuditik gora San Kristobal baselizaren ondotik igaroko gara.
Hemendik aurrera, bide eder batetik jarraituz Ikazurietara itzuliko gara.
Auzo honetan aipatzekoa da egoera oso onean aurkitzen den Ikazuriaga baserriko perratokia.
Errepidea zeharkatuko dugu eta tarte txiki bat bertotik eginez ezkerretara dagoen. Larrinaga
baserriko andabidetik gora joko dugu. Baserria ezkerretara utzi eta burdibide batetik Ibarguren
baserria doan asfaltozko bidera helduko gara, Uruburu baserriaren atzealde ingurura. Bide
hau gurutzatu eta jarraian basora doan beste burdibide bat hartuko dugu.
Bide honek bazterretan harrizko hormak dauzka eta tarteka zorua ere harrizkoa da. Bide
honetatik gora eginda Kurtzeganera helduko gara. Iturri bat dago hemen. Kurtzeganen Airorako
bidea hartuko dugu. Basa-pista zabal bat eta ondo seinaleztaturik dago.
Hemen, eskuinerantza, izen bereko baserri ondoko pagadian gora egingo dugu. Motroilu mendi
gainera helduko gara honela. Hemendik behera jaitsiko gara tarte baten asfaltozko eta bestean
hormigoizko bidetik.
Zabala-Jauregin, ezkerretara baserri parean dagoen andabidetik Elexaldera helduko gara,
hasierako puntura.
En Ikazurieta tomaremos el camino de tierra que hay junto al caserío Onaindia y llegaremos
al caserío Gorostiaga Aurrekoa. En este punto, si abandonamos el recorrido y torcemos a la
izquierda y tras una caminata de una media hora, podremos ver la cueva de Ondaro. De
nuevo en el recorrido, de Gorostiaga nos dirigiremos hacia Ordiñabe, por el camino asfaltado.
Continuaremos por el camino de tierra que hay frente al caserío Ordiñabe y entre pinares
subiremos hacia la ermita de San Cristóbal. Pasaremos junto a ella y volveremos a Ikazurieta,
por un camino muy bonito. En Ikazurieta cabe mencionar el potro de herrar del caserío
Ikazuriaga, que se encuentra en muy buen estado.
Cruzaremos la carretera con cuidado y tras caminar un poco por ella subiremos por el andabide
del caserío Larrinaga, a mano izquierda. Dejaremos el caserío a nuestra izquierda y por un
“burdibide” saldremos al camino asfaltado de acceso al caserío Ibarguen, cerca del caserío
Uruburu. Cruzaremos este camino y continuaremos por otro “burdibide” que se dirige al monte.
Este camino tiene muros de piedra y en ciertos tramos también el firme está empedrado.
Continuaremos ascendiendo por este camino y llegaremos a Kurtzegane. Aquí podremos
refrescarnos en la fuente. Seguiremos en dirección Airo. Se trata de una amplia pista, que
está claramente señalizada.
A continuación subiremos por el hayedo que hay junto al caserío del mismo nombre, torciendo
hacia la derecha. Llegaremos así a la parte alta del monte Motroilu. Desde aquí bajaremos
hasta el caserío Kantera, entre campas y pinos. Desde Kantera bajaremos a Zabala-Jauregi
por un camino en parte de asfalto en parte de hormigón. En Zabala-Jauregi torceremos a la
izquierda y por el andabide que hay a la par de los caseríos llegaremos a Elexalde, al punto
de inicio y final del recorrido.
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 11
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
RUTA
Kortezubi
IKURRAK
LEYENDA
Pr- BI 175 Bidezidorra
Elorriaga
San Emeterio
Bide Nagusia
Errentaria
Carretera Principal
Auzo Bidea
Camino Vecinal
pr BI-175
Barrutia
Sendero Pr- BI 175
Lorategieta
KORTEZUBI
Nabarniz
Barrutia
arratzu-Ajangiz
Zabala-Belendiz
Olasko
San Pelayo
Uarka
Gernika-Lumo
Belendiz
Burbogana
(189,7 m.)
Jatetxea
Restaurante
GERNIKA
LUMO
Autobus geltokia
Parada de autobús
Intzegizko mendia
(306 m.)
ARRATZU
Mimentza
Bizkarrondo
Barroeta
AJANGIZ
Ajangiz
Eleizalde
Igokunde
Eliza
Gorozika
Ikuspegi Panoramikoa
Vista Panorámica
Mendieta
MENDATA
Errota
Molino
Argane
Loiola
Solauren
Marmiz
Dorretxea
Casa Torre
Sto. Tomás
Urkitza
Elizalde Artzubi
Zubi Erromanikoa
Puente Románico
Zerendieta
Urkitza Bekoa
Mendata
Zaldibizkar
Markina
TERRITORIO GAMBOINO
ZornotzaAmorebieta
G A N B O TA R R E N L U R R A L D E A
Landaturismoa
Agroturismo / Casa Rural
Burgogana
(252 m.)
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 12
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Ibilbidearen hasiera eta amaiera: Olesko Taberna (ARRATZU)
Altuera handiena: 80 m.
Luzera: 7 Km.
Iraupena gitxi gorabehera: 2 h.
I n i c i o y f i n d e l r e c o r r i d o : O l e s k o Ta b e r n a ( A R R A T Z U )
Desnivel máximo: 80 m.
Distancia: 7 Km.
Horario aproximado: 2 h.
Ibilbidea Olesko tabernan hasten da.
Zubia zeharkatu eta baserri biren ondotik igaroko gara. Intxaurrondo baten ondoan eskuinetara
hasten den bidea hartuko dugu eta 10 metrotara berriz ere eskuinetara egingo dugu. Kiwi
landaketa bat ikusi ahal izango dugu gure eskuinetara. Aurrerago, pinudi txiki batetik igaroko
gara eta Muxoa baserri ondotik Barrutiko dorrera helduko gara.
El recorrido comienza en la taberna Olesko.
Cruzaremos el río y pasaremos junto a dos caseríos. Tomaremos un camino que parte hacia
la derecha, junto a un nogal, para 10 metros después volver a girar a la derecha. Podremos
observar una plantación de kiwis a nuestra derecha. Un poco más adelante cruzaremos por
un pequeño pinar, giraremos a la izquierda y pasaremos junto al caserío Muxoa llegando a
la torre de Barrutia. Aquí torceremos a la derecha, por el camino de hormigón de acceso al
barrio Elorriaga. Al llegar, continuaremos por el camino asfaltado que se encuentra a la
derecha, por debajo de la casa-torre de Elorriaga, dejando a mano izquierda el camino que
va hasta la casa-torre.
Han, eskuinetara joko dugu, Elorriaga auzunerako hormigoizko bidetik. Heldutakoan, eskuinetara
dagoen Elorriagako dorretxearen behealdeko asfaltozko bide batetik egingo dugu aurrera,
dorretxera bertara doan bidea ezkerretara utzita.
200 bat metrotara bide hau utzi eta hiru sagarrondoren ondotik ezkerratara doan bedarrezko
bidetxoa hartuko dugu. Bide honetatik 200 bat metro eginez eskuinetara jaisten den lurrezko
bidera helduko gara, antzinako bidea.
Bide honek zuzenean errepidera eramango gaitu, baina horretarako lehenik asfaltozko bide
bat kurutzatu behar izango dugu. Belendiz auzoa, izen bereko dorretxearekin, gure ezkerretara
utziko dugu. Auzo bidetik jaitsi baino lehen zuzen jarraituz gero, Zabalburu baserri ondotik
doan lurrezko bidetik, San Lorentzo baselizara joan gaitezke.
Errepide nagusia gurutzatu eta Gorozika auzorako asfaltozko bidea hartuko dugu, justu parean
dagoana. Letamendi baserriraino bide honetatik jarraituko dugu gero baserri parean hasten
den lurrezko bidea hartzeko. Gorozika auzoraino helduko gara honela, bide-gurutze batera.
Zuzen jarraituko dugu, lurrezko bidetik, Lubane baserriraino. Baserri honen aurretik asfaltozko
bidean zehar joango gara eta Zubiate baserria eskuinetara utzi ondoren, 70 bat metrotara
jotzen duen basa-pista bat aurkituko dugu.
Basa-pista hau hartuz gero, Elena izeneko meategira joan gaitezke. Bestela, asfaltozko bidetik
Lubane Behekoa baserrira helduko gara.
Hemen, bide ertzeetan antzinako kaltzadaren aztarnak ikus daitezke.
Hurrengo baserri parean, Txertudin, ezkerretara doan harri soltezko bidetik Loiola auzora
jaitsiko gara. Tarte honetan ere kaltzada arraztoak daude.
Frontoiaren behealdetik Udaletxera eta herriko plazara helduko gara. Errepide nagusian
ezkerretara jo eta berehala, errepidea zeharkatuz, eskuinera egingo dugu, eskolen ondoko
bidetik. Baserri artetik pasa ostean zubitxo batera helduko gara. Zubi hau igaro eta Errementari
baserriaren eskuinaldetik, erreka ondotik jarraituko dugu, pinudian barrena.
400 bat metro aurrerago erreka eskuinetara utzita, ur depositu baten ezkerraldetik aldapan
gora egingo dugu, haritz eta gaztainondo artean. Honela jarraituko dugu etxe batera heldu
arte. Ajangizko Udal Barrutian gaude jadanik. Etxe ostetik ezkerretara hartuko dugu, eta
berehala eskuinera eginez ortuaren ertzetik beherantza joko dugu. Pinudia zeharkatu eta
zuzen jarraituz, errepide nagusia zeharkatu eta gero Ajangizko eleizara helduko gara.
Ajangizen zerra ezkerretara utziko dugu eta errepidean apur bat beherago dagoen bide-gorria
hartuko dugu. Bidegorria amaitzen den puntutik Obietara 150 bat metro errepidez egingo
ditugu. Obietan eskuinetara hartu eta Auiti baserriaren aurretik doan bidetik Burgoa baserriaino
helduko gara, uren araztegia ezkerretara utzi eta gero.
Burgoa Bekoa baserri behealdetik jarraituz Txorine baserrira helduko gara. Baserri honen
sarbidea jarraituz errepidera helduko gara, eta zeharkatuz ibilbide hasieran egongo gara,
Olesko tabernan.
A unos 200 m. abandonaremos este camino y tomaremos un camino de hierba que va hacia
la izquierda, junto a tres manzanos. A otros 200 m. aproximadamente torceremos hacia la
derecha y bajaremos por el antiguo camino de acceso al barrio. En este punto, si se quiere,
es posible salirse del recorrido y continuar recto por un camino de tierra para visitar la ermita
de San Lorenzo. Si no, cuesta abajo, tras cruzar un camino de asfalto, llegaremos a la carretera.
Dejaremos el barrio Belendiz a nuestra izquierda, con la casa torre del mismo nombre.
En la carretera general continuaremos por el camino asfaltado que tenemos en frente, que
nos llevará hasta el caserío Letamendi. Aquí tomaremos el camino de tierra que hay frente
al caserío y llegaremos hasta el barrio Gorozika, a un cruce. Continuaremos de frente, por
el camino de tierra, hasta el caserío Lubane.
Pasaremos frente a este caserío y subiendo por un camino asfaltado, tras pasar el caserío
Zubiate, a unos 70 metros encontraremos una pista. Si tomamos esta pista llegaremos a la
mina Elena. Si continuamos por el camino asfaltado llegaremos al caserío Lubane Behekoa.
Aquí es posible observar restos de calzada en los bordes del camino.
Frente al siguiente caserío, Txertudi, nos desviaremos hacia al izquierda y por un camino de
todo uno bajaremos hasta el barrio Loiola. En este tramo también es posible observar restos
de calzada.
Pasaremos por debajo del frontón y llegaremos al Ayuntamiento y a la plaza del pueblo. En
la carretera torceremos a la izquierda e inmediatamente nos desviaremos a la derecha, por
un caminito que hay a la derecha de las escuelas. Circulando entre unos caseríos, llegaremos
a un pequeño puente. Lo cruzaremos y continuaremos por un camino que, dejando el caserío
Errementari a la derecha, discurre entre pinos, junto al río.
A unos 400 metros dejaremos el río a nuestra derecha y por la izquierda de un depósito de
agua subiremos por la ladera, entre robles y castaños. Continuaremos así hasta llegar a una
casa, ya en el término municipal de Ajangiz. Por detrás de la casa nos desviaremos a la
izquierda y torciendo inmediatamente hacia la derecha bajaremos por la esquina de la huerta.
Atravesaremos un pinar y continuando recto, tras cruzar la carretera llegaremos a la iglesia
de Ajangiz.
En Ajangiz dejaremos el aserradero a la izquierda y tomaremos el “bide-gorri” que está un
poco más abajo que la carretera. Terminado el “bide-gorri” caminaremos unos 150 m. por
carretera hasta llegar a Obieta. Aquí tomaremos el camino que a mano derecha pasa junto
al caserío Auiti en dirección al caserío Burgo Bekoa. Pasaremos junto a la depuradora de
aguas, que dejaremos a nuestra izquierda. En Burgo Bekoa tomaremos a mano izquierda,
antes de llegar al mismo, para bajar por este antiguo camino al caserío Txorine. Tomando el
camino de acceso a este caserío llegaremos a la carretera principal, y cruzándola estaremos
en el inicio del recorrido, en el bar Olesko.
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 13
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
RUTA
IKURRAK
LEYENDA
Pr- BI 176 Bidezidorra
pr BI-176
Bermeo
Sendero Pr- BI 176
mundaka
Lamiaran
Trenbidea
Hondartza
Ferrocarril
Bide Nagusia
Carretera Principal
Hondartzape
Kandelaria
Aranburu
Demiku
Santa Katalina
BERMEO
Jatetxea
Restaurante
Gaintxu
(195 m.)
Goitiz
Autobus geltokia
Parada de autobús
Arketa
Aranburu
Andra Mari
Anparan
Suspitxu
Agirre
Ikuspegi Panoramikoa
Vista Panorámica
Alunpe
Turismo Bulegoa
Oficina de Turismo
Munitiz
Katillotxua
(337 m.)
Abaroa Goikoa
Abaroa Bekoa
Gasolindegia
Gasolinera
Portuondo
Basaran
Erdikoetxe
Abaroa
Arrospide
SUKARRIETA
Kanpina
Camping
Sukarrieta
Dorretxea
Casa Torre
LAMINEN iBILBIDEA
Laidatxu Hondartza
Tren geltokia
Estación de tren
Hotela
Hotel
MUNDAKA
Solaguren
EL SENDERO DE LAS LAMIAS
Auzo Bidea
Camino Vecinal
Betrokolomendi
(171,8 m.)
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 14
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Ibilbidearen hasiera: Portuondo (MUNDAKA)
Ibilbidearen amaiera: Mundaka
Altuera handiena: 130 m.
Luzera: 5,4 Km.
Iraupena gitxi gorabehera: 2 h.
Inicio del recorrido: Portuondo (MUNDAKA)
Fin del recorrido: Mundaka
Desnivel máximo: 130 m.
Distancia: 5,4 Km.
Horario aproximado: 2 h.
Ibilbidea Mundakako erdialdean hasten da.
Bertatik Laidatxu hondartzaranzko bidea hartuko dugu. Hondartzatik espaloi babeztutik jarraituz
Potuondo Kanpiñera helduko gara.
El recorrido comienza en el centro de Mundaka.
Kanping hau zeharkatu eta Sukarrieta Mundakatik banantzen duen errekatxora doan bidexka
jarraitu. Ezkerrean Portuondoko portu naturala gelditzen zaigu, aintzinako erromano eta
korsarioen babezleku. Igo aldapa Bermeo-Gernika errepide nagusira heldu arte. Errepidea
gurutzatzeko, gorago dagoen marrabidetik zeharkatu, gero eskumarantz San Anton baserriraino
jeitsi, baserri honen ondotik ezkerrerantz Ilumpe baserrira eramango gaituen auzo bide bat
hartuko dugu.
Baserri honen atzetik bidea jarraitzen du aldapan gora baso bide bat aurkitu arte. Puntu
honetan ezkerrerantz biratuko dugu metro batzuetan Munitiz auzoko auzo bidean irteteko.
Hemen eskumarantz egingo dugu Katillotxu mendira bidaltzen gaituen seinaleei jarraituz. Bide
hau jarraituz Abaroa Goikoa baserri ingurura helduko gara, non beste seinale zahar batzuk
eskumara, baso bide zabal batetik, Katilutxu mendiranzko bidea erakuzten baitigu.
Baso bide honek Katillotxu mendiko iparraldetik eramaten gaitu ur biltegi txiki bateraino eta
bide gurutze berri baten aurrez-aurre dagoen bidea jarraitu behar da beste bide gurutze batean
irtetzeko. Hemen eskumako bidea hartuko dugu Arketa-Aranburu auzora arte.
Bide honetatik jeitsiko gara baserri politen artetik beste bide guretze bat aurkitu arte non
aintzinako landa eskolako bus geltoki bat baitago. Hermen eskerrerantz hartu eta Solaguren
baserrira helduko gara eta 4 bidedun bide gurutze berri batera.
Bigarrena eskumara hartu aintzinako lamiaran baselizaren aztarnak aurkitu arte.
Baseliza pasa eta gero horma zahar artetik, beherantz egingo dugu hiru bideko bide gurutze
bateraino. Hemen errepide nagusiaren ondotik doan aurreko bidea hartuko dugu Mundakako
gasolindegian amaitzeko.
Desde aquí tomaremos dirección a la playa de Laidatxu. Desde la playa y por el arcén protegido
llegaremos hasta el Camping Potuondo, el cual hay que atravesar siguiendo el camino
descendente hasta llegar al riachuelo que separa Mundaka de Sukarrieta. A la izquierda queda
el bello puerto natural de Portuondo, antiguo refugio de romanos y corsarios. Se sube la cuesta
hasta llegar a la carretera general de Gernika-Bermeo, la cual cruzaremos por un paso
señalizado unos metros más arriba, para luego descender a mano derecha hasta el caserío
San Antón junto al cual cogeremos un camino vecinal, a mano izquierda, que nos conducirá
al caserío Ilumpe. Tras éste seguiremos un sendero ascendente hasta alcanzar una pista
forestal donde giraremos a la izquierda, para en unos metros desembocar en el camino vecinal
del barrio de Munitiz. Aquí giraremos a mano derecha, donde unas flechas nos indican el
camino hacia el monte Katillotxu. Siguiendo este camino llegamos a las inmediaciones del
caserío Abaroa Goikoa, donde otras flechas antiguas nos dirigen a mano derecha por una
ancha pista forestal, hacia Katillotxu. Esta pista nos lleva por la ladera norte del Katillotxu
hasta un pequeño depósito de aguas. En un nuevo cruce debemos tomar la pista de enfrente,
la cual desemboca en otro cruce de caminos, donde tomaremos el de la derecha que nos
llevará hasta el barrio de Arketa-Aranburu. Bajamos por este camino entre bonitos caseríos
hasta alcanzar un nuevo cruce, donde hay una antigua parada de Bus de escuela rural y
donde giraremos a la izquierda. Por este camino llegaremos hasta el caserío Solaguren y a
un nuevo cruce de 4 caminos, donde tomaremos el segundo a mano derecha que nos conducirá
a las ruinas de la antigua ermita de Lamiaran. Tras pasar la ermita vamos descendiendo entre
antiguos muros hasta llegar a otro cruce de 3 caminos, tomaremos aquí el de en frente que
va paralelo a la carretera general y que desemboca junto a la gasolinera de Mundaka.
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 15
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
RUTA
IKURRAK
LEYENDA
pr BI-177
Pr- BI 177 Bidezidorra
Sendero Pr- BI 177
Ajangiz-Muxika
Trenbidea
Ferrocarril
Mendata
Bide Nagusia
Carretera Principal
Urrutxua
Eleizalde
Ajangiz
Jasokunde Eliza
Autobus geltokia
Parada de autobús
Eskerrene
Mimentza
S. Juan
S. Lorenzo
Altamira
Mendieta
Argana
Berrojaz
Mendieta
Ajangiz Agirre
Bizkarrondo
Argena
AJANGIZ
GERNIKA-LUMO
Kanpantxu
Bekoetxebarri
Ajuria
Errenteria
Zubialde
S. Juan
MENDATA
AJANGIZ
Solaburu
Eubeitia
Ikuspegi Panoramikoa
Vista Panorámica
Unda
Eperlanda
Sta. Marina
Tren geltokia
Estación de tren
Irazabal
Burdarias
Ordorika
MUXIKA
Mentzeta
DIESEL
Astelarra
San Markos
Andra Mari
Aluxe
Goikoa
Ordorika Bekoa
Ligorreta
Eguzkitza
Ariatza
Ormaetxea
Ibarruri
San Pedro
DIESEL
Kurtzero
Oka
Zugastieta
Usparitxa
Turismo Bulegoa
Oficina de Turismo
Durango
Gasolindegia
Gasolinera
Landaturismoa
Agroturismo / Casa Rural
Errota
Molino
Dorretxea
Casa Torre
Morga
Zornotza-Amorebieta
REUNIONES DE HEREJES EN EPERLANDA
Jatetxea
Restaurante
Urrutia
E P E R L A N D A K O S O R G I N B AT Z A R R A K
Auzo Bidea
Camino Vecinal
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 16
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Ibilbidearen hasiera: Errenteria (AJANGIZ)
Ibilbidearen amaiera: Ibarruri (MUXIKA)
Altuera handiena: 200 m.
Luzera: 19,4 Km.
Iraupena gitxi gorabehera: 5 h.
Inicio del recorrido: Errenteria (AJANGIZ)
Fin del recorrido: Ibarruri (MUXIKA)
Desnivel máximo: 200 m.
Distancia: 19,4 Km.
Horario aproximado: 5 h.
Ibilbidea Gernika-Lumoko Errenteriako kurtzeroan dagoan parkean hasten da.Hementxe
ikusiko dogu lehenengo PR seinalizazio gezia. Aurreratxuago errepidera doan burdibidean
sartu eta ezkerretara hartuko dogu Mimetza baserriaren bidetik, Ajangizeko kanposanturaino.
Hemen andabidetik bajatuko gara, baserri eta ortu tarteetako pistetatik, landa-paisaia lasai
eta gizatiartuan.Argana auzoan, Argana Behetin, bedarrezko bide batetik segiduko dogu igoten
mendi puntara heldu arte, Eperlandaren ondora, aintzina akelarreak egiten ebezan inguruetara.
Tontorrean aukera bi doguz:Ordorika auzora bajatu eta handik Apalondotik Berroiara igo edo
tontorrari segidu Goikogana, Zelaietagana eta Zelaietatik.
Esta ruta comienza en el parque que hay junto al crucero de Rentería, en Gernika-Lumo. Aquí
encontramos la primera flecha de señalización del PR. Enseguida tomaremos el antiguo
burdibide hasta la carretera, donde giramos a la izquierda por la pista al caserío Mimetza, en
nuestro camino de subida hasta el cementerio de Ajangiz. Desde aquí bajamos por el andabide.
En éste tramo, caminamos por pistas que discurren entre caseríos y huertas, un paisaje rural
tranquilo y humanizado, en el mejor sentido de la palabra.
Batetik zein bestetik Berroiara helduko gara. Mahastiak ikusiko doguz eta eurokaz egiten dan
txakoli bodegea be bai. Baso bidea jarraitu, beti markei begituta, Ajuria auzoan sartuko gara:
Zugaztietarako bidearen goi aldean dagoen baserri moltzoan.
Lurrezko bide batetik Potzuandiko bidera bajatuko gara, aurrera egingo dogu Okaraino,
bailararen paisaiaz gozatuz. Errepidean, 200 bat metro aurrerago, ezkerreko bidea hartu eta
errekea zeharkatuko dogu. Burdarias auzoan Ibarrurira doan aintzinako andabidetik joango
gara, ezkerretara erdiaroko itxurea daukon Santa Maria eleizea dogula. Ibarruriko frontoitik
eta Undako andabide zaharretik igoko dogu auzora, bidean erdi aroaren amaierako baserri
ugari ikusiko doguz. Undajauregi eta Undagoitia dira deigarrienak, arku konopialdun leihoekaz
biak. Bien artean San Marcos (S.XVIII) baselizea dago. Undatik barriro be Ibarrurira bajatuko
gara eta hementxe amaituko da ibilbidea.
Ya en el barrio de Argana, en Argana Beheti, continuamos por una pista de hierba y disfrutando
de un paisaje de pinares, vamos a ir subiendo hasta llegar a lo alto del monte, cerca de
Eperlanda, nombre que se daba a los lugares donde antiguamente se realizaban akelarres.
Ya en la cumbre, tenemos dos posibilidades:
Bajar al barrio de Ordorika y desde aquí subir a Berroia por Apalondo, o seguir la cumbrera
por Goikogana Zelaietagana y Zelaieta.
Por las dos rutas llegamos a Berroia. En ésta zona pasamos entre viñas y junto a la bodega
de txakolí que las cosecha. Siguiendo éste camino forestal, siempre atentos a las marcas,
entramos en el barrio de Ajuria; un grupo de grandes caseríos que guardan la parte alta de
la carretera a Zugaztieta. Por una pista de tierra , bajamos al camino de Potzuandi, seguimos
de frente y gozando de unas espléndidas vistas del valle, descendemos hasta Oka.
Ya en la carretera, y tras unos 200 m., tomamos un sendero a la izquierda y cruzamos el río.
En el barrio de Burdarías seguimos el antiguo andabide hasta Ibarruri, dejando a la izquierda
la iglesia de Santa María, de inspiración medieval.
Desde el frontón de Ibarruri, y por el antiguo andabide de Unda, subimos hasta éste barrio,
en el que destaca la arquitectura de sus caseríos de finales de la edad media. Hay que ver
los caseríos Undajaúregi y Undagoitia, ambos con vetanas de arcos conopiales. Entre ambos,
se encuentra la ermita de San Marcos (S.XVIII).
Desde Unda, bajamos de nuevo a Ibarruri, fin del recorrido.
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 17
C
IKURRAK
Olaburu
Pr- BI 178 Bidezidorra
Flores
Sendero Pr- BI 178
Y
CM
MY
CY CMY
K
RUTA
BERMEO
Bermeo
LEYENDA
M
Olatxu
pr BI-178
Torregane
forua-murueta
San Martín
Malloa
Trenbidea
Ferrocarril
Landa
MURUETA
Bide Nagusia
GAUTEGIZ-ARTEAGA
Carretera Principal
Errepide
Auzo Bidea
ERRIGOITI
Camino Vecinal
Goierri
Kaminoko
Kanpantxua
Jatetxea
Restaurante
Maiukitza
Andra Mari
Elexalde
Akurio
Landeta
Arronategi
Ikuspegi Panoramikoa
Vista Panorámica
FORUA
Gardoix
Triñe Ermita
Gaitoka
Errigoiti
Hotela
Hotel
Elexalde
Iturria
Fuente
Jolas Gunea
Área recreativa
San Mart'in
Urberuaga
San Kristobal
Errota
Molino
Dorretxea
Casa Torre
GERNIKA
Gernika-Lumo
PA D U A R E N M I S T E R I O A K
KORTEZUBI
Tren geltokia
Estación de tren
LOS MISTERIOS DE LA MARISMA
Autobus geltokia
Parada de autobús
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 18
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Ibilbidearen hasiera eta amaiera: FORUA
Altuera handiena: 40 m.
Luzera: 7 Km.
Iraupena gitxi gorabehera: 3 h.
Inicio y fin del recorrido: FORUA
Desnivel máximo: 40 m.
Distancia: 7 Km.
Horario aproximado: 3 h.
Ibilbide hau Foruako kokagune erromatarrean hasten da. Toki honetan erromatarrak bizi izan
ziren K.o. I –III. mende artean.
Este recorrido comienza junto al asentamiento romano de Forua, lugar ocupado por los
romanos entre los siglos I-III D.C.
Itsasadarraren gainean dagoen txuntxur honetatik Elexalderantz hasiko dogu gure ibilbidea;
bertan San Martin eliza aurkituko dogu (XVII.m) eta gurutze eder bat. Aurrerantz jarraituz eta
herriko udaletxe paretik pasa ondoren, Biozko (XV.m) baserriaren ondoan dagoen horma
parean gure ibilbidearen norabidea erakutziko digun lehenengo gezia aurkituko dogu.
Eskumatarantz egin eta PR-aren markak beti jarraituz, Gaitoka auzora iritsiko gara; bertan
aintzinako txakoliaren zutabeak deigarri gertatuko dira. Geroago, beste gurutze bitxi bat ikusi
ondoren, berriro eskumarantz biratuko dogu Triñe ermitara iritsi arte. Toki honetatik itsasadarraren
bista ikusgarriez profitatu ahal izango gara.
Desde este pequeño promontorio sobre la vega de la ría comenzaremos a andar dirección
Elexalde, donde nos encontraremos con la iglesia de San Martín (S.XVII) y un bello crucero.
Siguiendo hacia delante, tras pasar por el ayuntamiento de la localidad, junto a un muro, al
lado del caserío Biozko (S XV) nos encontraremos con una flecha que nos indicará el camino
a seguir. Girando en este punto a la derecha y siguiendo siempre las marcas del PR llegaremos
al barrio de Gaitoka, donde nos fijaremos en los antiguos emparrados de piedra de Txakolí
que encontraremos a nuestra derecha. Poco después, tras ver otro curioso crucero, giraremos
de nuevo a la derecha para llegar junto a la ermita de Triñe y disfrutar aquí de las hermosas
vistas sobre la desembocadura de la ría.
Puntu honetan bide asfaltatua albo batera utzi eta eskumarantz jarraituko dogu pino artetik
jeisten den bidezidor bat hartuz trenbiderarte. Seinalizatua dagoen tokitik trenbidea gurutzatu
kontu handiz eta sasiz inguratua dagoen zati bat pasa ondoren lurrezko bide zabal batera
irtengo gara. Hemen ezkerrerantz egin eta itsasadarraren paretik txango eder bat egin eta
gero, bide hau amaitzen den tokiraino helduko gara, itsasadarraren pareraino. Behin toki
honetan bista ederrak bata bestearen atzetik datoz, ezkerrerantz jiratu eta bidezidor istu bat
hartuz ibilbidea itsasadarraren paretik bait doa, aintzinako Muruetako ontziraleku eta teileriara
heldu harte. XVI. mendean teileri honetan, teilak, ladreiluak eta karea ekoizten ziren. Bideari
jarraituz teileria ezkerrean utzi eta bidezidorrari jarraituko diogu paduraren paretik. Muruetako
untziolak urrunean ikusi eta gero ezkerrerantz egin eta berriro, kontu handiz, trenbidea
gurutzatuko dogu, pinadi batetik doan burdibide bat jarraitu eta herri-bide batera irtengo
garelarik.
Hemen ezkerrerantz egin, bide gurutze batera heldu arte eta gorantz jarraitu Goierri auzoraino.
Auzo honetan bertoko baserri ikusgarriak ez mirestea ezinezkoa da, Goiengo eta Murueta
Torre (XVIII. m) besteak beste. Hemendik eta baserri artetik pasa eta gero Muruetako Andra
Mari elizara helduko gara (XIX. m). Inguru honetan oraintxu berri egindako txalet batzuen
paretik pasatuko gara eta tontorretik han behean Maiukitzako errota eta paisai edarrak ikusiko
ditugu. Herri bidea beherantz jarraituko dogu Akurio baserri pareko bide gurutzera heldu arte.
Ezker eta eskumako bide asfaltatuak alde batera utziz aurrean dogun lurrezko bidea hartuko
dogu. Errekatxo bat zeharkatu eta pinadi batetik igo ondoren gure eskuman agertzen den
baserri baten parera irtengo gara. Behin toki honetan berriro bide asfaltatu batean sartuko
gara, hemen ezkerrerantz egin, eta Santiene etxea eskuman utziz, harri txingorrezko bide
batetik gora egingo dogu baserri bateraino. PR-aren markak jarraituz beti bezala herri bidetik
jarraituko dogu bidegurutze batera heldu arte. Hemen eskumarantz egin hasieran egin dogun
bidea berantz eginez. Orain Biozko baserria eta Eleizalderen aurretik pasa eta hasierako
tokian aurkituko gara berriro; erromatar kokagunean.
En este punto dejaremos el camino asfaltado y torciendo a la derecha comenzaremos a bajar
por un sendero entre pinos hasta llegar a las vías del tren. Cruzaremos las vías con mucha
precaución y tras pasar por un pequeño tramo de matorrales entraremos en una pista bien
acondicionada que girando a izquierda y tras un bonito paseo junto a la ría, nos llevará al
corte de la misma. Una vez aquí las hermosas vistas se sucederán pues desde este punto,
tomando una pequeña senda a nuestra izquierda, la ruta continuará junto a la ría llegando
de este modo a los antiguos embarcaderos y tejera de Murueta. En esta tejera, existente ya
en el S.XVI, se fabricaban tejas, ladrillos y cal. Continuando con el recorrido dejaremos la
tejera a nuestra izquierda para seguir por una pequeña senda en plena Marisma y tras ver a
lo lejos los astilleros de Murueta encontrarnos de nuevo con las vías del tren.
Volveremos a cruzar las vías con cuidado para adentrarnos después en un burdibide entre
pinos y salir a un camino vecinal. En este lugar giraremos a la izquierda hasta un cruce de
caminos para torcer aquí a derecha y subir al barrio de Goierri. Barrio en el que no debemos
dejar de admirar los hermosos caseríos Murueta Goiengo y Murueta Torre (S.XVIII). Desde
aquí, y siguiendo entre caseríos, llegaremos a la iglesia de Santa María de Murueta (S.XIX)
y subiremos entre unos chalets de reciente construcción para a mano izquierda y a nuestros
pies ver el Molino de Maiukitza, además de unas hermosas vistas. Continuaremos bajando
por el camino vecinal hasta llegar a un cruce junto al caserío Akurio.
Dejaremos los caminos asfaltados a izquierda y derecha y nosotros tomaremos el camino de
tierra que tenemos justo en frente. Cruzaremos un pequeño riachuelo y subiremos entre
pinares hasta llegar a un caserío que queda a nuestra derecha. Una vez aquí volveremos a
entrar en un camino asfaltado, girando en este punto a la izquierda, y tras dejar la casa
Santiene a nuestra derecha subiremos por una pista de piedrecilla hasta un caserío. Siguiendo
como siempre las marcas del PR continuaremos por el camino vecinal y llegaremos de nuevo
a un cruce donde torceremos a derecha conectando aquí con la parte inicial del recorrido.
Ahora sólo nos quedará volver pasando por el caserío Biozko y Elexalde al asentamiento
romano de Forua, punto de inicio y fin de nuestro recorrido.
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 19
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
RUTA
IKURRAK
LEYENDA
pr BI-179
Pr- BI 179 Bidezidorra
Sendero Pr- BI 179
bermeo
MATXITXAKO
Trenbidea
Ferrocarril
Akatx
Bide Nagusia
Bekoetxe
Carretera Principal
Gaztelugatxe
Landape
San Juan
Auzo Bidea
Camino Vecinal
Tren geltokia
Estación de tren
Ikuspegi Panoramikoa
Vista Panorámica
San Pelaio
BAKIO
San Esteban
Asnabarra
(434 m.)
San Pelaio
BERMEO
Arene
Burgo
(452 m.)
Gorostegi
Gibela
Talaia
Martikoione
Aranburu
Hotela
Hotel
Agirre
DIESEL
Pentsioa
Pensión
Turismo Bulegoa
Oficina de Turismo
Museoa
Museo / Centro
de Interpretación
Gasolindegia
Gasolinera
Jolas Gunea
Área recreativa
T R A S L O S PA S O S D E S A N J U A N
Autobus geltokia
Parada de autobús
Gaztelubegi
Putzu iluna
S A N J U A N E N U R R AT S A K J A R R A I T U Z
Erkoreka
Jatetxea
Restaurante
senderismo.FH11 Thu Dec 30 12:06:13 2010
Página 20
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Ibilbidearen hasiera eta amaiera: BERMEO
Altuera handiena: 430 m.
Luzera: 10 Km.
Iraupena gitxi gorabehera: 3 h.
Inicio y fin del recorrido: BERMEO
Desnivel máximo: 430 m.
Distancia: 10 Km.
Horario aproximado: 3 h.
Oraingo honetan Bermeoko herri arrantzalean hasiko dogu gure ibilbidea. Bermeoko legenda
baten arabera San Juanek Bermeoko portua zapaldu zuenean, Gaztelugatxeko San Juanen
baselizaraino hiru trankotan heldu zen. Guk ibilbide bera jarraituko dogu naiz eta horretarako
San Juanek baino gehiago ibili behar.
En esta ocasión iniciaremos nuestra ruta en la localidad marinera de Bermeo. En Bermeo
existe una leyenda que dice que San Juan, tras desembarcar en este puerto, llegó en tres
trancos hasta la ermita de San Juan de Gaztelugatxe. Nosotros haremos ese mismo recorrido,
aunque claro está, para ello tendremos que andar un poco más que San Juan.
Ibilbidea Bermeoko alde zaharrean hasiko dogu, San Juan portalean zehazki, aintzinako XIV.
mendeko harresiaren zutik geratzen den ate bakarrean. Toki honetan ondo begiratzen badogu,
lurzoruan lehenengo urratsa ikusiko dogu. Hilerrirantz jarraituko dogu eta institutoaren ondotik
pasatu eta gero, Arene auzora iritsiko gara, non bigarren urratsa aurkituko dogun. Auzo honetan
Aranburu baserriaren ondoan, gure ibilibide laburreko lehenengo gezia aurkituko dogu, zeinek
norabidea erakutziko digun San Juanen baselizara heltzeko. Horrela Bermeo eta Bakio lotzen
dituen errepidea utziz gure ezkerraldean dagoen herri bidea igotzen hasiko gara. Laister baten
beste seinale batek eskumarantz biratu behar dogula erakutziko digu, herri bidea utziz eta
pinadi batetik burdi bide bat jarraituz. Igoera gogor bat eginez, bideak bat batean ezkerrerantz
egiten duen tokian bidearen ezkerraldean, gure arreta deitzen duen harrizko gurutze batekin
egingo dogu topo. Igotzen jarraituko dogu, PR-aren markak jarraituz, Kurutze auzoko herri
bidean irtetzeko berriro. Berehala ikusiko dogu nola herribidea metro batzuetan amaitzen dela
eta Martikorena baserriaren bide sarreran beste gezi bat aurkituko dogu jarraitu behar dogun
bidea erakutziz. Eukaliptu artean igoko gara, gero pinu artean bidegurutze bateko lehune
batera irtetzeko.
Iniciaremos esta ruta en el casco viejo Bermeano, concretamente en el arco de San Juan,
única puerta de acceso de la antigua muralla del S.XIV que queda en pie. Aquí si nos fijamos
veremos en el suelo la primera huella de San Juan. Caminaremos en dirección al cementerio
y tras pasar junto al instituto llegaremos al barrio de Arene, lugar donde se halla la segunda
huella. Es en este barrio, al lado del caserío Aranburu, donde nos encontraremos con la
primera señal de nuestro PR que nos informa sobre la dirección a tomar hacia la ermita de
San Juan. De ese modo dejando la carretera que une Bermeo con Bakio empezaremos a
subir por el camino vecinal a nuestra izquierda. Poco después nos encontraremos con un hito
que nos hará girar a la derecha y dejar el camino vecinal para subir entre pinos por un
burdibide. Subiendo este repecho, en el lugar en el que el camino hace un giro bastante
pronunciado hacia la izquierda y justo en ese lado del camino, nos encontraremos con una
gran cruz de piedra que llama la atención por el lugar en que se encuentra. Seguiremos
subiendo, siguiendo siempre la referencia de las marcas del PR, para salir de nuevo al camino
vecinal del barrio de Kurutze. Veremos como el camino asfaltado termina a escasos metros
y a la entrada del caserío Martikorena volveremos a ver otra flecha señalándonos el camino
a seguir. Subiremos primero entre eucaliptus para poco después seguir la ascensión entre
pinos y salir a un rellano con un cruce de caminos.
Toki honetan beste gezi bat aurkituko dogu bai GR 98-aren norabidea erakusten diguna, baita
gure PR-arena. Gure bideari jarraitzeko gure eskumarantz biratu behar dogu eta bide zabal
batetik igotzen jarraitu. Gora heltzean otagarra landak eta Bakio eta itsasoaren bistak harrituko
gaituzte. Argi indar estola baten ondotik pasatuz eta telefono mugikorren antena baten ondotik
geroago, harri txingorrezko pista batetik jeisten hasiko gara. Pista honen amaieran Bizkaiako
erromanikoaren altxor bat agertuko zaigu bistaren arrean; San Pelaio baseliza.
Baseliza honetara heldu eta gero ez zaigu askorik geratzen gure ibilbidea amaitzeko.
Eskumarantz eginez, hilerri baten ondotik pasatuko gara eta Bakio eta Bermeo lotzen dituen
errepide nagusira jeitsiko gara. Arreta handiz errepidea gurutzatu eta gure aurrean dagoen
bidea hartuz Eneperi jatetxerantz egingo dogu bertara heltzean eskumarantz egiteko. Ostera
ere jeisten hasiko gara eta pare bat etxe ondoren bista zoragarriak eta batez ere Gaztelugatxeko
San Juanen harkaitzak harrituta utziko gaitu. Puntu honetan eskumara egin eta bide zidor istu
batetik jeistea besterik ez zaigu gelditzen. Behin bide asfaltatuan 231 eskailerak igo eta harkaitz
tontorrera iritsiko gara. Bertan tokirik gailurrenean San Juanen hirugarren urratsa aurkitzeaz
gain biotopo babestua den inguru guztiaren bista ikusgarriak ikusteko gai izango gara.
Bermeora bueltatzeko egin dogun bidea berriro egin ala, nahi izanez gero, Gaztelubegi
pareraino igo eta autobusa hartu dezakegu.
En este lugar nos volveremos a encontrar con unas flechas informándonos tanto del paso del
GR 98 por este punto, como del paso de nuestro PR. Para continuar nosotros deberemos
tomar el camino a nuestra derecha y seguir subiendo por una amplia pista. Al llegar al alto
nos sorprenderán las laderas llenas de argoma y las espléndidas vistas haci Bakio y el mar.
Pasando primero por una caseta de electricidad y más tarde junto a una antena de telefonía
movil comenzaremos a descender por una pista de gravilla. Al final de esta pista aparecerá
ante nosotros una de las joyas del románico en Bizkaia; La ermita de San Pelaio.
Después de llegar a esta ermita ya no nos quedará mucho para acabar nuestra ruta. Pasaremos
junto al pequeño cementerio a nuestra derecha y bajaremos a la carretera principal que une
Bakio con Bermeo. Cruzaremos la carretera con mucho cuidado y tomando el camino de
enfrente nos dirigiremos hacia el restaurante Eneperi para torcer aquí a derecha. Voveremos
a descender y tras un par de casas las hermosas vistas y sobre todo la impactante imagen
del peñón de San Juan de Gaztelugatxe, culminado por la pequeña ermita de San Juan, nos
maravillará. Ya tan sólo nos quedará bajar por una estrecha senda a nuestra derecha y una
vez nos encontremos en el camino asfaltado subir las 231 escaleras hacia la cima del peñón.
Es aquí, en lo alto, donde podremos ver la tercera y última huella de San Juan, además de
unas impresionantes vistas sobre todo el entorno declarado biotopo protegido.
La vuelta a Bermeo podremos hacerla desandando el camino recorrido o si lo preferimos
tomando el autobús subiendo para ello a la carretera general a la altura de Gaztelubegi.

Documentos relacionados