LUENGO, Fé!ix: "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

Transcripción

LUENGO, Fé!ix: "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera
Revista
de Estudios
Marítimos
de! País Vasco
LUENGO, Fé!ix: "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera
Euska! Herrian. Aro garaikidea (N): gizartea", /fsas Memor/a.
Rev/sía de Esí^d/os Mar/í/mos de/ Pa/s vasco, 1, Untzi Museoa,
Donostia, 1996, 110.-122. or.
/tsas-ga/e/ buruz/ro //rer/refen gaur
egungo egoera Fuj/ra/ Herr/an.
^ro gara//f/dea (7/); g/zartea
Fé//x íuengo
fus/ra/ /-/erb/ro Un/berfs/fafea
7. Besfe ezer ba/no /eben, Unfz/ Museoa/r /fsas-ga/'e/' buruzÁro //rer/refen susfapenera/ro efa /agunfzara/ro p/anfeafu duen e^/'mena de/a efa, n/re ong/'eforb efa fxa/o beroa ad/'eraz/ nab/ nu/re, ar/o bone/r gure berr/'an p/zfen duen
/nferesa band/'a /zan arren, ora/'nd/Tr ere -gaur egungo g/zarfear/ dago/r/onez
beb/'n/'/r beb/n-, befe bebarre/ro ba/'nbaf bufsune ageb ba/fu. //rer/refa-pro/'e/rfua/r, p/anfeamendu mefodo/og//ro efa enp/'b/roen arabera, zorrozfasun z/enf/fz/ro
arg/zsuífafu, b/derafu efa /agundu/ro //'fuz/reen g/za /ngurua/r efa /nguru f/'s//roa/r, za/anfzab/r gabe,
(ba/ efa f/nanfzaz/roa ere, ba/a /zan ba//'feZre) epe /aburrera gure b/sfor/aren ar/o borr/ buruz/ro ezaguera nabarmen bobe /eza/re.
/zan ere, eus/ra/ /fsas-mundu gara/'/r/'deab buruz/ro /'/rer/refen gaur egungo egoera p/anfeafzera/roan, aur/r/ deza/reguna ez da, eg/'a esan, /no/a ere oparoa. Zenba/f ga/'/r, ba¿ sorfu du /Trerfza//een /nferesa. Ad/b/deren baf jarfzearren, /fsas-munduar/ buruz/ro b/'z/'fza e/ronom/'/roaren zenba/f
a/derd/ a/'pa geneza/re (//rus besferen arfean Manu Monfero edo José
S/a/da/zso/r azferfufa/ro
X/X. mendearen ama/'era/ro efa XX.aren bas/era/ro /fsas-/ronpa/'nz'e/ buruz/ro /ana/r, berez/'/r/ b/7bofarra/r; edofa, G/puz/roara/ro, Monfserraf Gárafe/r Cien años en la vida económica de San
Sebastián (1887-1987) //buruan (7. Marf/n Pud/'-re/r/n bafera eg/nda/ro /anean) /dafz/'fa/roa efa Itsas
aurrean. El País Vasco y el mar a través de la historia /anean esafen dueña. Az/ren //buru bonefan,
eus/ra/ /fsas munduaren //ruspeg/ oro/rorra emafen d/'gu, XS//// mendef/'/r gaur egun arfe/ro b/'dea,
/an z'nferesgarr/'a /bond/'/r ere); edo 7936/ro gerra z/'b/7e/ro z'fsas-a/derd/'e/ buruz/ro ga/'a/r, Juan Pardo
San G/7enaren anfze/ro //rer/refa /nferesgarr/'en b/'dez. Ba/na, orobar, /fsas-ga/'e/ buruz/ro //ferafura,
besfe zenba/f a/derd/e/ dago/r/enez, zaba/a den arren (arranfza, frad/z/'oa/r, anfropo/og/'a...) /an
bor/efa/ro gufx/'/r jasan /eza/re besfe ar/ofan as/roz ere zorrofzago burufu d/rene/r/'/ro a/dera/refa /rbf//roa. fus/ra/ b/'sfor/'ogra/7'an azaren bamar/radefan eman den aurrerapausu //raragarr/a ez da, arfean, /fsas-azfer/refefan /s/afu -zenba/f ga/ zebafz/ buruz/roa/r /zan ez/'Ár-,
Ba/na, ga/nera, g/zarfeare/r/n zer/'/rus/'rz'/r dufen a/derd/a/r -orr/ofan bor/'e/ buruz /bardungo duf
berezz'/r/- ez d/'ra /uze-zaba/ azferfu eus/ra/ bzsfor/'ograf/'an zebar. fz dago arranfza-berr/'en demografz'a gara/Zr/dear/ buruz/ro z'/rer/refab/r, bono/ro bau /zan ez/'/r, A. Orfuzar-e/r Bermeoren 7860/ro
nond//r-nora/roa/r esafen d/fuen /ana ba/'n zuzen, berb/ro a/dzz/rar/an arg/farafufa/roa (7asfer, fus/ra/
/-/erb/ro Un/'berfs/'fafe/ro Hz'sfor/'a Garaz'/r/'dea deparfamenfuan garafzen ar/ d/'ren demograf/a b/'sfob/roab buruz/ro //rer/refa-pro/e/rfue/ es/rer, baf edo besfe geb/ago /zango dugu/a usfe dugun
arren), ez efa g/'zarfe-ma/7a/refar¿ euren barremane/ efa fa/de joere¿ gafaz/re/ efab./ buruz ere...;
ez dago b/z/7e/ruen, b/z/'modu efa /anen, efab.en /nguru/ro azfer/refa sebob/r ere. /Confserba /ndusfr/ar/ buruz da/r/'guna ere ez da as/ro (bab/z efa b/ /an dauz/ragun: bafef/'/r, Conservas de pescado
y litografía en el litoral cantábrico /zene/ro //'buruan i/. f/omobono-/r eg/nda/ro /ana; efa besfef/'/r,
/V. Puerfa-Zr B/7bor/ buruz /dafz/'fa/roa, B/zZra/'Zro b/'r/buruaren porfuaz ar/ den //'buruan. Guzf/'a eg/'fe/ro dagoe/a esan geneza/re. /fsas-Z/rer/refefan besfe gara/ efa ga/'e/r era/rarr/ dufe /'/rerfza/7een /'nfe­
resa -mar/ne/ ospefsua/r, ba/earen arranfza, XV///. mende/ro mer/rafar/fza /ronpa/'n/'a/r- efa gaur
egun es/rura d/Yugun aro gara/'/rz'dearz buruz/ro /an gufx/ bor/e/r ere efnograf/ efa anfropo/og/ a/derd/'fan f/'n/rafzen d/'ra orobar (arranfzara/ro fresna efa apara/'/ua/r, ob/'fura, err/foa/r, efab. beza/a/ro
ga/'efan). Oso ga/ /nferesgarr/'a/r -aur/ra/rob/r ez duf esan- efa ez/'nbesfe/roa/r dz'rena/r, ba/'na ez/n
ordez/ra d/fza/refe //rer/refa b/sfob/roa/r, baue/r osafu ba/z/'/r, azfer/refara/ro g/'da g/'sa erab/7 da/fe/reen fa/rfore d/'nam//roa edo b/'/a/raeraz/roa b/7fzen ba/fufe.
Beraz, panorama ez da oso pozgarr/'a. M onfserraf Gárafe-/r eg/nda/ro /an oro/rorra, /eben a/pafua, efa 7uan Grac/'a-/r Gran Atlas histórico de Euskal Herria-n z'dafz/fa/ro «¿a c/V/7/zac/ón pesquera»
afa/a /renfzen bad/'fugu, fo/r/'/ro b/sfor/'ab buruz/ro zenba/f azfer/refa ba/rarr/'/r dugu ga/ bauefara/ro
or/'enfab/de g/sa erab/7fze/ro (Bermeor/ buruz/ro /an monograf//ro ona/r aur/r/ d/fza/regu -be/tan, infe­
ren band//ro a/d/z/ran bomon/moa ere badufe—, ba/ efa Porfuga/efe edo Pasa/aren /nguru/roaA ere).
Hauez ga/n, 7uan íba/amáse/r edo 7osé Posse/r eus/ra/ g/zarfe-b/z/fzar/ buruz (arranfza-eremua/r
barne) mendearen /eben bamar/radefan arg/farafufa/ro /ane/ edofa Donosf/an 7925ean anfo/afufa/ro /fsas-Arranfzaren Bafzarran aur/rezfufa/ro z'/rer/refe/yarra/pen/'/r emafe/ro asmor/'/r /nor/r ez due/a
d/rud/. /ndusfr/a/zzaz/oa/r Fus/ra/ Herbaren prozesu b/sfon/ro garaz'/rzdean /zan duen erag/na/r //rer/refa/r g/zarfe-ar/of/Zr urrundu efa /ndusfr/ efa /abn/ra-munduaren azfer/refara b/derafu d/fu. Oro/rorra/r
d/ren besfe //buruefan, bada arranfzaren /nguru/ro g/zarfearen erre/eren fz/an'/r. Berrezarpenaren
gara//ro G/puz/roa azferga/ dufe/a, bor/ ba/ (¿u/s Gasfe//s efa Pé//x ¿uengoren /anez d/bardut).
/^o/rad/en ga/a era/rargarr/agoa da anfza, ba/nbaf //rer/refa eg/n ba/f/ra. Garmend/a ¿arrañaga
efa /ña/r/ Fr/rore/ra-rena/r esafera/ro. /(o/rad/e/ buruz ar/fu zen Vuan Grac/a ere, bere /Zzenfz/afura
fes/nan -ora/ngoz arg/faragabean-; (badu arf//ru/u /nferesgarr/ baf, ba¿ Letras de Deusto a/d/z/rar/an, e/ronom/a efa aurre/'/ruspen a/orra/r y'orrafuz, Bermeo b/zp/'de due/a). Az/ren//r, Ascens/ón
Marf/nez-e/r, Solidaridad desde Abajo //buru/ro «¿os Socorros Mufuos en Gu/púzcoa 7SSO-79B6»
/anean orna/de ba/rar bafzuefan arranfza/een e//rarrengana/ro /agunfasuna azferfzen du,' bau ere,
/ro/rad/e/ zuzen /ofur//ro ga/a. Ha/a ere, ora/nd//r ez dago b/7a/raeran buruz/ro //ruspeg/ b/sfob/roa
emango duen /an on/'/r, aro gara/'/r/dear/ dago/r/onean.
2.
Panorama fr/sfe bau ez dafor baf eus/ra/ /fsas-munduan X/X. mendearen ama/eran efa
XX.aren bas/'eran b/z/ /zan zen /ndusfr/a/zzaz/o-prozesuaren ondor/oz gerfafu d/ren a/da/refen
garranfz/are/r/n -ez mer/rafar/fza-a/derd/are/r/n, ez efa arranfzare/r/n ere-, ¿eben esan beza/a,
prozesu bone/r gure /fsasa/de/ro prob/nfz/efa/ro /ndusfr/ era/refan /zan zuen erag/n borf/fza/r /Zrerfza/'/e geb/ena/r ar/o era/rargarr/ bonefara bu/fzafu d/fu. Ha/ere, /ndusfr/ garapenera/ro prozesu
bone/r b/'z/'fza b/'sfor/'/roaren eremu guzf/en a/da/refa sa/rona erag/'n zue/a abazfu /zan dugu ma/z.
G/zarfea a/dafu ob/ da, ba/ efa menfa//fafeaZr, barreman-mofa/^ efa b/z/'fza po//f//roa ere. Az/ren
f/nean, berr/a/de osoa soz/o/og/ ar/o/ro zenba/f eg//e/r «modern/zaz/'o» g/'sa deb'n/fu /zan dufen
prozesu b/burfu/ro da. Modern/zaz/oa, edo, -b/sfor/a/ar/en arfean ezfaba/da ugar/ sorfu duen
b/fza ez erab/7fzearren- /og//ro/r¿ /fsas-munduan efa bere g/zarfe barremanefan ere nabarmen
erag/fen duen a/da/refa.
X/X. mendearen ama/eran edo XX.aren bas/eran unfz/feg/aZr efa unfz/g/nfza/r eus/ra/ e/ronom/aren se/rforer//r d/nam/'/roenefa/ro baf /zango d/'ra; /fsas-fraf//roaren baz/rundea/r efa bone/r/n bafera
gerfafzen den /ndusfr/ garapena/r porfu nagus/a/r a/darazfen d/fuzfe, efa baue/r zaba/du efa zabarberr/fu eg/n bebar /zafen d/ra, /ronfserba efa gafza/refa-/ndusfna gero efa geb/ago me/ran/zafzen
efa mer/rafu naz/ona/ efa /ranpo/rora b/derafzen d/'ra, gero efa ugar/agoa/r d/ren /ang//ea/r /anean
yarr/z, efa, berez/Zr/, arranfza-mundua/r era/da^efa efa a/da/refa-prozesu garranfz/tsua /zafen du
gara/ bonefan.
¿urr/nez/ro unfz/en agerpena/r -fra/neru efa arraununfz/en ordez erab/7fzen bas/ ba/fz/ren- efa
be/aunfz/en moforez/roen ordez/ro susfapena/r, arranfza/een b/z/ efa /an-ba/d/nfza/r nabarmen a/daraz/ z/fuzfen. Hurrengo pausua bereba/a/roa /zan zen, arranfza-z'barduera berr/ro ere ba/orafzen
bas/z/ren, a/fuera/ro arranfza agerfu, efa, bafez ere, arranfza-zbardueren «/ndusfr/a/zzaz/oa» gerfafu zen. /-/au da, arranfza-e//rarfe edo enpresa band/a/r sorfu z/ren, arranfzara/ro efa bonen mer/rafar/fza-/barduerefara/ro soz/efafe anon/moa/r. 77orren bzfarfez, arranfza-produZrz/'oa //raragarr/
uga/fzeaz ga/n, mefodo efa fresna berr/a/r ere sorfu zz'ren (zzan ere, /fsasoaren usf/apenaren arrzs/ruaz obarfarazfen dufen /eben abofsa/r enfzungo d/ra, esafera/ro, P. de Buen-ena 797S/ro Pus/ro
//ras/runfzaren / /(ongresuan), efa arranfza/e-/ronfzepfua ere so/dafape/roa/r aza/du z/renean a/dafu
zen.
^onfrafaz/o-s/sfema frad/z/ona/aren ondoren, ze/naren b/dez /anaren ondor/oz /orfufa/ro
/rabaz/a/r /(o/rad/e/r /ronfro/afufa/ro arau frad/z/ona/en arabera, unfz/arenyabearen, pafro/aren
efa mar/ne/en arfean banafzen ba/fz/fuzfen, /anaren fru/re so/dafa b'n/roa yaso/ro dufen /ang//ea/r aza/du/ro d/ra -porfur//r /nporfanfenefan gufx/enez- e/ronom/ /rap/fa//sfaren es/rema
bafen arabera. /-/orren ondor/oz, g/zarfean berfan ere a/da/refa borf/fza/r /gerr/'/ro d/ra.
¿anposfuen es/ra/nfza/r f«PV5BP» beza/a/ro enpresa/r edofa «Mue//esyA/m acenes para vapo­
res de pesca en Pasajes» e//rarfea/r, /eben mundu-gerraren -se/rforearen modern/zaz/o-prozesu bonefan berez//r/ esangurafsua /zan zen abagadunearen- ondorengo urfefan, 300 /ang//ef/'/r gora /zan z/fuzfen p/anb/an) au/rera murr/fzagoa zufen besfe/a/ro zonefa/ro b/zfan/e ugar/
era/rarr/zuen, efa bauen eforrera/r zenba/f porfufa/ro demograba era/dafu/ro du. Arranfza/een
/am///a/r ez d/ra, orobar, euren efxeen yabe /zango, geb/enefan, a/o/rafur//r /zango ba/f/fuzfe
efa porfufa/ro efxeb/z/'fzen urr/fasun, prez/o a/fu efa garb/fasun-ba/d/nfza fxarrez /rexu /zanoo
d/'ra.
Arranfza/een /am/7/'en eg/fura bera ere, za/anfzar//r gabe, a/dafu eg/ngo da. Arranfza frad/'z/ona/ef/'/r fam/7/'en b/z/fze/ro esfrafeg/'e/r, farfe/ra ne/razar/fza edofa garra/oan /an eg/n bebar/ro
ba/'fufe -eus/ra/ arranfza/een arfean nab/'/ro ma/z ager/ za/gu fenomeno bau (erd/ /ndusfr/a/a/r
d/ren eremuefan ob/z/roa den /ang/Ve «m/5fo»ena, ba/n zuzen ere, ne/razar/fza efa /ndusfr/ /bar­
duera/r burufzen ba/f/fuzfe)-, efa ema/rumea/r /barduera e/ronom//roefan parfe-barfze nabarmena /zango ba/fu -sareg/7e, mer/rafu/ro arra/n-sa/fza/7e efa besfe ba/nbaf zereg/nefan- errea//fafe berr/ baf sorraraz//ro dufe, non fam/7/'en d/ru-sarrera/r /orfze/ro, besfe/a/ro /rfenb/dea/r b/7afu bebar/ro d/ren. /(onfserben /ndusfr/'a, apop/7oa/r barfzea edofa zerb/fzua, esafera/ro, arranfza/een /am///efa/ro ema/rumeenfza/ro og/b/de b/bur//fez/re. ffa bor/guzf/a de/a efa, fam/7/aren
eg/fura bera a/dafu bebar/ro da (seme-a/aben /ropurua, senar-emazfeen ad/na efa uga/pena,
efab.).
/-/orre/r ez du, ba/ere, garapen urn'/ro eremuefan berez//r¿ porfur//r fx/'/r/enefan, ezaugarr/ frad/z/ona/e/ro arranfza-Zbardueraren /raupena sa/besfu; ora/nd//r ere, /ebengo es/rema/r, ba/ efa /an efa
b/z/modua/r ere /a a/da/refar//r gabe gorde ba/f/fuzfe. Bafera garafzen d/ren b/ /barduera d/ra, edofa,
bobefo esan, /barduera bere/ro b/ era, ba/na, ba/efa/ro bafe/r, urrafsez urrafs, besfear/ /e/rua ufz//ro
d/o b/z/'modu efa g/zarfe-ob/'fura berr/en aurrerapenen erag/nez. /Cofrad/e/ dago/r/enez, esafera/ro,
fo/r/-eremuefan arranfza-/barduera osoa /ronfro/afzen zufen frd/-Aro/ro era/rundee/ ba/n zuzen ere.
f/ronom/ eg/fe/roa/r befefzen z/fuzfen -arranfzaren /romerfz/a//zaz/oaz ardurafuz-, ba/ efa /agunfzara/roa/r edo e//rar/r/dea/r ere -a/argun, ga/xo edo y'ub/7afuen /agunfza edo penfs/oen orda/n/refaz
ardurafzen z/rena/r-, /an-barremanen arau frad/z/ona/e/r//ro errespefuaren /ronfro/era/roa/r, efa, orobar, arranfza/e-berr/en g/zarfe-zbarduera osoarena/r ere, ondor/oz, ez/nbesfe/roa/r ba/fz/ren. Ha/ere,
so/dafape/ro /anaren sorrera/r efa arra/n-enpresa band/e/r, /agunfza efa segurfasun soz/a/ pub///roaren bobe/runfzara/ro g/zarfe-po//'f/7raren ma//a/ra/ro ab/arazpenare/r/n bafera, zenba/f es/rumen
ga/du efa erag/na urr/furZ/r zufen /Co/rad/en aba/mena ma//a/ra murr/zfu zufen (fran/r/smo gara/an,
ba/a ere, garranfz/ band/a /zan zufen berr/z porfuefan). Hauen erag/n/rorfasun//r ezaren ad/b/de
g/'sa, arranfza/een arfean f//rarre/r//ro 5orospen-f//rarfea/r sorfu z/'ren zenba/f porfufa/ro arrantza/een arfean, /ruofa bafen orda/n/refaren fru/re, berfa/ro /r/dee/r ga/xofu, e/barr/fu edofa b/7ez gero,
penfs/o edo /agunfzaren baf es/rurafze/ro bermea emafen z/efen anfo/a/runfza e//rar/r/dea/r.
Arranfza da, /zan ere -G/puz/roan beb/n/'/r beb/'n- ezaugarr/ bauefa/ro /eben e//rarfea/r agerfu z/rene/ro se/rforea (Donosf/an zebaz/r¿ X/X mendearen b/ruroge/'/ro bamar/radaren ama/eran).
Ordurarfe /ndusfr/ munduar/ ba/rarn'/r zegoz/r/on g/zarfe-a/derd/ edo ezaugarr/a/r, arranfza-ar/oan f/n/rafze/ro basfapena dugu. G/zarfe-ma/7ar/ buruz/ro p/anfeamendua/r, ba/ efa /rau/fza//ea/r ere
z/fuzfen arranfza/e-s/nd//rafuez d/barduf, gure mende bonen boge//ro bamar/radaren /nguruan
erafzen bas/ ba/fz/ren so/dafape/ro arranfza/een arfean. T7orre/r g/zarfe-barremanefan o/narnz/ro
a/da/refa erag/'n zuen. /(o/rad/a/r, pafro/a/r, unfzZ/'abea/r efa arranfza/ea/r parro/roaren efa fo/r/'/ro
ag/nfar/en /ronfro/pean bef/ ere, ba/d/nfza berefan b/7fzen z/fuzfen arren, s/nd//ra//smoaren agerpena/r barremanen /ronfzepfu berr/'a da/ra/; ma/'/a soz/a/aren senf/mendua efa arazo zebafz edofa b/z/
efa /an-ba/d/nfzen bobe/runfza /orfze/ro ba//z/ro a/darn/rapenen /nguruan b/7fze/ro bebarraren barnera/refaren b/dez.
Horren guzf/aren ondor/oz, /an-arazoa/r sorfu/ro d/'ra (7979an Donosf/an /urr/nez/ro unfz/en
mar/ne/en arfean greba-de/a/d/a eg/'n zen), /fsasg/nfzare/r/n zer//rus/r//r zufen besfe/a/ro se/rforeefan
-/ra/efa/ro zamar/en arfean esafera/ro- B/7bo beza/a/ro porfuefan aurre/ro mendearen ama/eraf/'/r
ob/z/roa zen arren. Horre/a, //. frrepub//7ra/ro urfea/r berezZ/r/ esangurafsua/r /zango d/ra, sZndZ/ra//smo anar/r/sfa efa /romun/sfa arranfza/een arfean f/n/rafu/ro ba/f/ra (Pasa/an bafez ere), efa bauen
es/ruf/'/r gerfaera /arr/a/r b/z/ /zango d/ra, ba/a no/a, frrepub//7raren /eben egunefan Pasa/af/Zr
Donosf/ara/ro profesfa-marfxan b/z/'a ufz/ zufen grebaren a/de/roena.
Gerra Z/'b/VeZro urfea/r efa gerrondo/ro za/'/fasuna/r ga/'nd/'fu ondoren, fran/r/smo-gara/'an,
arranfza-se/rforea/r gora/rada nabarmena /zango du, eus/ra/ e/ronom/a osoarenaren anfze/roa.
/-//'rZgZnfza-garapen nagus/'/ro urfea/r /zan z/'ren -/rosfa/de/ro zenba/f berr/fa/ro ebun f/sZ/ro efa
soz/a/a guzf/z a/dafu ba/'fz/'fuzfen- em/granfe ugar/ eforr/ zen gure /urrera, e/ronom/ /barduera/r
uga/du efa sa/rabanafu z/ren, /ru/fur b/z/fza bedafu, es/ro/afzea zaba/du, efab... Az/ren b'nean
beraz, porfuefa/ro g/zarfe-b/z/fzan efa /fsas-/barduere/r/n /ofufa/ro g/zarfe osoaren Zfsas-Zbarduerefan a/da/refa sa/rone/ro aroa b/z/ /zan zen. A/da/refa bor/e/ buruz ezer gufx/ da/r/gu, ba/ere.
Ondoren, frans/z/o-gara/a efa demo/rraz/aren b'n/rapena eforr/Zro za/z/r/gu, efa, borre/r/n bafera,
e/ronom/ /rns/aren efa b/rmo/da/refaren arazoa/r, gaur egun ere egunero/roa/r d/fugun ga/'a/r, ba/'n
zuzen ere.
3.
/fsas-/barduera garaZ/r/deen g/zarfe-a/derd/a/r sa/ron/r/ ara/rafu nab/ d/fuzfen //rerfza//een
/nferesgunea/r, beraz, as/ro /zan da/fez/ree/a usfe duf. «Modern/zaz/o» prozesua, g/zarfe frad/-
zz'ona/efz'/r gaur egungo mundura/ro a/da/refa, a/da/refa bonen err/fmoa, ezaugarrz'a/r, zenba/Y
a/derd/ edo obzYuren /raupena, efab., bz'sforz'a/arz'en azferga/ /zan d/'ra az/ren urfeofan, baz'na,
ba/ere, /Ysas-munduar/ dago/r/'onez, guzf/z ezezagun gerfafzen za/z/r/gu. Aza/du berr/ d/Yudan
ardafz baue/r, beraz, a/rafsez efa zebazgabefasunez beferz'/roa/r /zango d/'ra, efa zuzenfasun/'/r
efa osofasun/'/r gabe/ro ba/zz/ro azfer/refa-b/'de apa/ baf besferz'/r aza/fze/ro asmor/'/r ez duf agerfu nab/.
//rer/refarz dago/r/onez /ebenfasuna/r ezarfzera/roan -gure ezagupen urrz'a/r d/re/a efa- ora/n arfe
aza/dufa/ro guzfz'a //rer/refara/ro /ebenfasun-b/de g/sa barfu bebar/ro /zYzafe/ree/a esafen ausarfu/ro
n/nfzafe/re. /-/a/ere, zebazfasuna /romenz'garrz'a da ba/ efa -ezer bazferfze/ro asmor/'/r gabe- or/enfabz'de bobea es/rura /eza/refen zenba/Y z'dez'a bz'/afzea ere. Azfer/refa bonefafz'/r /ranpo gerafzen d/ren
ga/a/r as/ro d/re/a esan bebarr//r ere ez dago.
¿eben //rer/refa-ardafz baf nos/r/ -bandz'nabz'/roa baz'na, n/re z'rzYzzz, guzf/z era/rargarr/a- arranfza/bardueren «z'ndusfrz'a/zzazz'o»-prozesua sa/ron/r/ azferfzea /z'fzafe/re. f/ronom/ a/derd/a/r gufx/'enez
bz'/du bebar/ro /zYuz/re (produ/rz/oaren edo barrapa/r/nen bz'/a/raera, enpresa/r, /rapzYa/a, anfo/a/refa,
arranfzaren mer/rafurafzea, mer/rafua/r, efe/r/na/r, /ronfserba-/ndusfr/a), fe/rn/'/roa/r funfz/ efa fe/rn//ra berr/a/r, fresna/r, arranfza-s/'sfema berr/a/r, ba/a no/a, arrasfe-arranfza...), e/ro/og//roa/r fusf/'apena, barrapa/refa-mofa/r...), demograf/'/roa/r (b/zfan/er/'aren b/7a/raera, demograf/ fasen a/da/refa,
m/'graz/o-/rorronfea/r, fam/7/'a-eg/Yura/r, fam/7/en esfrafeg/a/r -ema/rumearen efa baurren /ana-),
g/zarfe/roa/r (so/dafape/roen /ropurua, /an-ba/d/nfza/r -/aneguna, so/dafa/r, asegurua/r, araud/a/rb/z/Yza-ba/d/nfza/r -efxeb/z/Yza, e///radura, /ru/fur ma/7a, asf/a/d/a-, g/zarfe-/'barduera/r -/To/rad/a/r,
/rooperaf/ba/r, e//rarre/r/7ro sorospen-e//rarfea/r, s/'nd//rafua/r, /an-barremana/r efa g/zarfe-arazoa/r-)
efa are po//Y//roa/r ere f/deo/og/ /rorronfe berr/en agerpena efa /barduera po//Y/7roaZr u/erfze/ro efa
berfan parfe barfze/ro era/r, arranfza/een arfe/ro au/rera po//Y/7ro desberd/nen f/n/rapena -ga/ bonen
/nguruan ar/Yu da M/'/re/ A/zpuru, Bermeon dago/r/onean-) efa penfsa/rerar/ buruz/roa/r (frad/z/'o,
fesfa efa err/Yuen b/'/a/raera edo /raupena, ber/'ofzaren /nguru/ro jarrera/r -bondorafzea/r- efab.).
/\rono/og//ro/r¿ //rer/refa bone/r X/X. mendearen ama/eraf/'/r (70 edo 80/ro bamar/radaren
/nguruf/'/r) gure mende bonefa/ro 30e/ro bamar/radara arfe/ro gara/a barfu bebar /u/re, zenba/Y
porfufan, za/anfzan'/r gabe, prozesu bau /ran/rzsmo-urfeetara arfe afzerafu zen arren. /furr/ efa
mafer/a/ desberd/na/r erab//araz//ro z/z/r/gun /an gogorra //Yzafe/re, ba/ efa, zenba/fefan za/7a ere
baue/r aur/rzYzea. Ha/ere, ez dugu abazfu bebar b/sfor/a afa//ra ez dazYe/reen z/enfz/a edo ezagupena de/a; errea/z'fafe b/'sfor/7roaren a/derd/ guzf/e/r e//rarre/r//ro /ofura dufe, efa, beraz, ezau­
garr/' bauefa/ro azfer/refa/r ez/nbesfe/roa/r /zan ob/ d/'ra prozesu ororen //ruspen zebafza /zan aba/
/zafe/ro.
Gzzarfean fz'n/rafufa/ro z'/rer/refa-proz'e/rfuefara/ro besfe/a/ro proposamene/r -apa/agoe/r nos/rzazpafufa/ro a/derdz bauefa/roren baf zaba/fze/ro b/de emango /z'gu/refe. /Vz're usfez, ondorengoa/r,
ad/b/dez, z'nferesgarr/a/r /zango /zrafe/re.'
- Arranfza-produ/rzz'ora/ro esfafzsfz'/ra/r burufzea, gufxz'enez XX. mendera/ro. /Vz'/r da/rz'danez,
fus/ra/ Herrz'/ro arranfza-produ/rzz'oar/ buruz/ro dafuen bz7/refa-sa/orz7r ez da z'nozz eg/n ffus/ro
7aur/arzYza/ro5az7a/raz/ren urfefara/roarg/Yarafuz/Yuen fau/a/rsa/bu). Revista de Historia Económican (7997,3), Jesús G/ra/dez /?/vero/r s/nafufa/ro «fuenfes esfad/sf/cas y producc/ón pesquera en
España» arf/'/ru/ua arg/Yarafu berr/ da, efa berfan, /Yurr/'en urr/Yasun efa es/ras/a de/a efa, za/'/fasun
band/'/roa den /ana erraz /eza/refen g/7fza/r es/ra/nfzen za/z/r/gu.
- Arranfza-mundu/ro ^m/7/'en esfrafeg/en azfer/refa. Arranfza/een /anaren ezaugarr/e/r, -as/ro­
fan so/dafa Y/n/ron'/r ez zufen /zafen, edofa beb/n-beb/ne/ro /anaZr burufzen z/Yuzfen efa efxef/'Zr
/ranpo /uzaroan egon ob/ z/'ren- /am/7/'aren b/z/raupenera/ro e/ronom/ esfrafeg/e/ garranfz/ band/a
eman d/'efe, za/anfzan'/r gabe. B/7a/raera efa ezaugarr/a/r azfer //Yez/re, ba/ efa burufzen z/Yuzfen
orda/ndufa/ro /an efa /barduera/r ere (sareg/'/ea/r, unfz/en garb/7refa, arra/naren sa/menfa eta
garra/oa, porfuefa/ro zama-b/7/refa -X/X. mendean, esafera/ro, 8z7bora y'oafen z/'ren bzda/ar/a/r barr/
efa zur gerafzen zz'ren /ra/efan ema/rumez/ro zamar/a/r //rusten z/Yuzfenean-, /ronfserba-z'ndusfr/a
-/zan ere, eus/ra/ /ronfserba-z'ndusfrz'ar/ buruz/ro /an onz'/r ez da eg/'n- efa abar /uze baf). /-/aurren
«erabz'/garnYasun» e/ronom//roa ez da borren ezaguna, ez efa ze/'n ad/nefan unfz/'rafzen z/'ren, ze/n
besfe /an eg/'n zeza/refen, efab. ffa, bonen guzf/aren arabera, demograf/ efa fam/7/arte/ro eg/Yurafasen b/7a/raera azferfu bebar/ro //Yzafe/re. Ga/ baue/ buruz/ro ezagupen gufx/ dugu ora/nd/'/r ere
(P/7ar Pérez fuenfes-e/r, B/z/raz/ro meafzar/e/r XX. mende bas/eran zufen fam/7/'a^'arduera azferfu du
Vivir y morir en las minas //buruan), ba/'na, za/anfzar/'/r gabe, g/zarfe bonefa/ro ezaugarr/a/r u/erfze/ro dafu ugar/ eman d/ezagu/re.
- Ar/o bonefan berfan, besfe /7rerZrefa-b/'de baf g/zarfe-/'barduera edofa g/zarfe-barremanez
buruz /an sa/rona egzYea /zYzafe/re. /(ofradz'en mundu /nferesgarr/a ere berr/ro z'/rerfu bebar/ro genu-
/re, anfo/a^un&a-a/derd/'a ez ez//r, g/zarfe-/'barduere/ dago/r/ena ere. /V/re usfez, erag/'n efa y'arra/pen//r ezaren arrazo/e/ buruz ezer gufx/ da/r/gu. E//rarre/r//ro 5orospen-f//rarfea/r sorfu z/'ren bauen
ordez. ¿agunfza edo araud/e/ dago/r/'enez, zerfan z/'ren desberd/na/r /Co/rad/a/r efa f/Zrarre/r//ro
iorospen F//rarfea/r? G/zarfe-/'barduerara/ro formu/a berr/ bone/r ze/'n bern'/runfza da/rar? /-/urrengo
pausua g/zarfe-ma/7efa/ro s/nd//rafuen sorrera /z'fzafe/re, efa, bauen b/dez, /an-barreman berr/a/r efa
oso gubr/ ezagufzen d/fugun g/zarfe-arazoa/r.
Az/renZ/r, besfe geograf/ eremue/ dago/r/'enez, a/dera/refa-azfer/refa/r p/anfea z/fez/ree/a usfe
duf, Fus/ra/ Hern'/ro b/'sfor/'ografZ garaZ/r/dean oso ob/z/roa ez den arren, za/anfzar/'/r gabe, azferfufa/ro prozesuen arfe/ro desberd/nfasun efa berd/nfasuna/r u/erfze/ro guzf/z /nferesgarr/ ba/7/'fza fe/re.
Haue/r, berr/ro d/of, zenba/f proposamen besfer//r ez d/'ra, eus/ra/ /fsas-mundu gara/'/r/dea efa
gaur arfe/ro b/'/a/raera bobefo ezagufu nab/ bad/fugu, //rerfu da/fez/reenaÁr, efa Z/rerfu bebar d/'rena/r. Or/'enfab/'de g/sa erab/7/ aba/ /zango d/re/a/roan a/pafu d/fuf, efa dafozen urfefa/ro aurrerapena nabarmena /zango de/a/roan.
BIBLIOGRAFIA
AGUIRRE, R.: F/ Canfábn'co, entre /a ve/a y e/ vapor una cu/fura común, Donostia-San Sebastián, 1994.
AIZPURU, M.X.: Ffa f/ro ba/fzar/. /Sóerfza/efasuna efajaunfxo/rer/a Sermeo 7899-7974, 1990.
ALEMANY LLOBERA, J.: ¿os puertos españo/es en e/s/g/o X/X, Madrid, 1991.
ALONSO BERRUETA, A.: «La gran importancia de ia industria pesquera en Guipúzcoa)), Anfe /as Co/tes
Consf/fuyenfes. Gu/púzcoa y /a razón c/e su aufonom/a, 1932.
ANASAGAST!, P. de: F//sfo/*/a genera/ de /a v/7/a de Bermeo, Bermeo, 1988.
ARBEX, J.C.: Arranfzar/a. Fvo/uc/ón de /a consfrucc/ón arfesana/ de /a pesca y de sus arfes, Bilbo-Bilbao, 1984.
ARCELUS IRIZAR, J.: ¿a Zndusfr/á pesquera de a/fura a/arrasfre en Pasajes, Donostia-San Sebastián, 1947.
ARISTEGUIETA, J.M .: «La industria pesquera en Guipúzcoa)), /S/bun Gráf/co-descnpt/'vo de/ Pa/s Vasco.
Gu/púzcoa, 1914-15.
ARRINDA, A.: FusZra/err/a efa arranfza, Donostia-San Sebastián, 1979.
BARANDIARAN, F.: ¿a comun/'dad de pescadores de bajura de Pasajes de San Juan (áyery /ioy). Fsfud/o anfropo/óg/co, Oiartzun, 1982.
BASAS FERNANDEZ, M.: F/ t/oyds b/7ba/'no Ziace un s/g/o. /7/sfona de/ puerfo y de/ fráf/co mar/'f/mo de 8/Zbao
en 7867, Bilbo-Bilbao, 1961.
BASTERRA, R. de: Una empresa de/s/g/o XS/ZZ/. ios nav/'os de /a //usfrac/ón, Caracas, 1925.
BREY, G.: «Construcción naval, obreros y conflictos sociales en el Ferrol a finales del s.XIX)>, Fsfud/os de
F//sfor/a Soc/a/, 30, 1984, orr./pp.79-135.
CALBETON, F.: «Proyecto de Organización de los pescadores libres)), / Congreso de Fsfud/os bascos, 1918.
CARO BAROJA, J.: S/ascon/ana, 1957.
CARO BAROJA, J.: Los vascos ye/m ar, 1980.
CASTELLS ARTECHE, L.: Modern/zac/'ón y d/'nam/ca po//'f/ca en /a soc/'edad gu/puzcoana de /a Pesfaurac/'ón,
7876-7975, Euskal Herriko Unibertsitatea/Universidad del País Vasco, Leioa, 1987.
CIRIQUIAIN-GAIZTARRO, M.: Monografía ñ/sfór/'ca de /a /W. /Vob/e S/ZZZa y Puerfo de Porfuga/efe, 1990
(berrarg./reed.).
CLAVERIA, C.: ¿os vascos en e/ mar, 1966.
CHURRUCA, A. de. Pasado, presenfe y fufuro de/ Puerfo de BZ/bao, 1951.
DIEZ MONTOYA, E.: ¿a /ndusfr/a de /a pesca en /a cosfa canfabr/ca: esfud/o po//f/co soc/a/ de /a s/fuac/ón de/
pescador en esfa Zndusfn'a f7908j, Santander, 1992.
DUESO, J.: «Historia de la navegación vasca», F//sfon'a de Fus/ra/ F/err/á, T.lll y IV, 1980.
ERKOREKA, J.: /Sná/Zs/s ñ/sfónco-/nsf/fuc/ona/ de /as Cofrad/as de Mareantes de/ Pa/s S/asco Vitoria-Gasteiz
1991.
FRAX ROSALES, E.: Puerfosy comerc/o de cabotaje en España, 7857-79^4, Madrid, 1981.
GARATE OJANGUREN, M.: «Comercio, burguesía y acumulaciones de capital en el País Vasco (1700-1841))),
F/ronom/az, 9-10, 1988, orr./pp.35-44.
GARATE OJANGUREN, M.: F/proceso de desarro/Zo económ/co en Gu/púzcoa, 1976.
GARATE OJANGUREN, M.: «El País Vasco y el mar. Desde el s.XVIll a la actualidad)), W .A A .: /fsas aurrean. F/
Pa/s ^asco y e/ mar a través de /a ñ/sfor/a, Donostia-San Sebastián, 1995.
GARATE OJANGUREN, M., MARTIN RUDI, J.: CZen años de /a v/da económ/ca de 5an 5ebasf/án (*7887-7987)
Donostia-San Sebastián, 1995.
GESLIN: 5/nd/caZ/smeouvr/erenBrefagneavanf 7974, París, 1982.
GIRALDEZ RIVERO, J.: «Fuentes estadísticas y producción pesquera en España)), Pev/sfa de Hísfoña Económica,
3, 1991.
GOBIERNO VASCO: Arranfza/e portua/r. Puertos pesqueros, Donostia-San Sebastián, 1984.
GONZALEZ ECHEGARAY, R.: ¿a Mar/na mercante y e/ fráf/co mar/f/mo, 1977.
GRACIA CARCAMO, J.: «Los aspectos económicos y de previsión social en la Cofradía de Bermeo)), /.efras de
Deusfo, 33, 1985.
GRACIA CARCAMO, J.: «La civilización pesquera)), W .A A .: Gran Af/as de Eus/ra/ /-/err/a, Bilbo-Bilbao, 1994.
HOMOBONO, J.I.: «Las conservas de pescado en el País Vasco)), W .A A .: Conservas de pescado y //fograf/'a en
e///'fora/canfabn'co, Madrid, 1993.
LUENGO TEIXIDOR, F.: Crec/m/enfo económ/co y camb/'o soc/a/. Gu/púzcoa 7977-7923, 1990.
MARQUINA, J.: Pasajes y /a /ndusfr/a gu/puzcoana.
MARTINEZ MARTIN, A.: «Las sociedades de Socorros Mutuos en Guipúzcoa)), W .A A .: So//dar/dád desde
abajo, Madrid, 1994.
MARTINEZ MENAYA, C.: «Evolución de la actividad pesquera en los puertos menores de Bizkaia)), W .A A .: 25
años. Eacu/faddeE//osof/ay/.efras, Deustuko Unibertsitatea/Universidad de Deusto, Bilbo-Bilbao, 1988.
MERINO, J.M .: ía pesca desde /a preb/sfor/'a basfa nuesfros d/as, Vitoria-Gasteiz, 1991.
MERIOT, E.: /.a f/offe de pécbe frança/se de 7945 á 7933. Po//f/que ef réa//fés, Brest, 1985.
MOLLAT, M.: E//sfo/re de pécbes mar/f/'mes en Erance, Toulouse, 1987.
MONTERO GARCIA, M.: M/neros, banquerosynav/eros, 1990.
ORTUZAR, A.: «La societé bermeane en 1860)), Bermeo, 7, 1988-89.
ORUEMAZAGA, I: Arranfzad/7rz/'nfz/7//r. /-/ega/uzegarra/a. E/err/fare/r/nfza. Ondarroa, 7936-7939, Ondarroako
KulturTaldea, Gernika, 1987.
PARDO SAN GIL, J.: «La flota de arrastre de Pasajes durante la Guerra Civil (1936-1939))), B//duma, 4, 1990,
orr./pp.47-80.
PARDO SAN GIL, J.: «La flota de Pysbe durante la Guerra Civil (1936-1939))), 8//duma, 5, 1991, orr./pp.69100 .
PAZ-ANDRADE, V.: Producc/ón y Z/ucfuac/ones de /as pesqueñas, Madrid, 1954.
PEÑA SANTIAGO, L.P.: E/ mar de /os vascos. íeyendas, frad/c/onesy v/da, Donostia-San Sebastián, 1982.
POSSE Y VILLELGA, J.: ¿a v/da soc/a/ en e/ Pa/'s Vasco, 1914.
PUERTA, N.: E/ puerfo de B/Zbao como ref/ejo de/ desarro/Zo /ndusfr/a/ de Vizcaya (*7857-7973), Bilbo-Bilbao,
1994.
RAMIREZ Y NAVARRETE: Monografía de /a pesca mar/f/ma en España, Madrid, 1905.
REIZABAL, G. (et al): Pasajes, un puerfo, una b/sfor/a, Pasaia, 1987.
ROMAÑA ARTEAGA, J.M .: /-//sfor/a de /a guerra nava/ en Eus/rad/, Bilbo-Bilbao, 1984.
SAAVEDRA, C.: Or/gen, v/da y cosfumbres de /a /Vob/e V/7/a de Porfuga/efe, Bilbo-Bilbao, 1987
THALAMAS LABANDIBAR, J.: Aspectos de /a v/da profes/ona/ vasca, 1935.
THALAMAS LABANDIBAR, J.: «La cuestión social en el País Vasco», Va/r/nfza, 15, 1935.
TORRES VILLANUEVA, E.: «Barcos, carbón y minera) de hierro. Los vapores de Sota y Aznar y los orígenes de
la moderna flota mercante de Bilbao, 1889-1900)), Pev/sfa de H/sfor/a Económ/ca, 1, 1991, orr./pp.11-32.
VALDALISO, J.M.:«Política económica y grupos de presión: la acción colectiva de la Asociación de Navieros de
Bilbao, 1900-1936)), E//sfor/a Soc/a/, 7, 1990, orr./pp.69-103.
VALDALISO GAGO, J.M .: ios nav/eros vascosy /a mar/na mercante en España, 7860-7935. dna b/sfor/a eco­
nóm/ca, Oñati, 1991.
VALDALISO GAGO, J.M .: «La transición de la vela al vapor en la flota mercante española», Pev/sfa de H/sfona
Económ/ca, X-1, 1992.
VARELA LAFUENTE, D.: Procesos de producc/'ón en e/ sector pesquero en Gá//c/a, Santiago de Compostela
1986.
VAUCLAE, C.: ¿es peches mar/f/mes en Pays B/qouden. Mafer/aux pour une cond/f/'on á /'/i/sfo/re soc/'o-econom/'que de péc/ies, Brest, 1985.
VOURCH, F.: Ana//se de rapporfs soc/aux dans /a peche arf/sana/e. H/sfo/re ef evo/uf/on, 1980.
W .A A .: Recop/7ac/'ón de fraóajos de /a Asamó/ea de Pesca Mar/f/ma de San Seóasf/an de 7925, 1925.
W .A A .: W/sfor/'a de /a econom/a mar/f/ma de/Pa/s S/asco, Donost¡a-San Sebastián, 1987.
W .A A .: /fsasoa, 7 bol./vots., Donostia-San Sebastián, 1986-1989.

Documentos relacionados