Turismo eta zerbitzu gida (PDF 5MB)
Transcripción
Turismo eta zerbitzu gida (PDF 5MB)
Turismoa Turismo Arrieta Bakio Barrika Berango Derio Erandio Fruiz Gamiz-Fika Gatika Gorliz Larrabetzu Laukiz Lemoiz Lezama Loiu Maruri-Jatabe Meñaka Mungia Plentzia Sondika Sopela Urduliz Zamudio URIBE BILBAO BIZKAIA GIPUZKOA EUSKADI ARABA Bakio Gorliz Sopela Barrika Bermeo Lemoiz Plentzia Maruri-Jatabe BI-2120 N-631 Urduliz Gatika Mungia Meñaka Berango Arrieta BI-2121 Laukiz Getxo Fruiz Gernika-Lumo Loiu Gamiz-Fika Derio Erandio A-8 SANTANDER Sondika Zamudio Lezama N-637 Larrabetzu BILBAO Basauri Galdakao A-8 SAN SEBASTIÁN FRANCIA Turismo Bulegoak Oficinas de Turismo BAKIO Basigoko Bide Nagusia, 3 (48130 Bakio) Tel.: 946 193 395 [email protected] GORLIZ Eloisa Artaza, 1 (48630 Gorliz) Tel.: 946 774 348 [email protected] MUNGIA Punto de Información Turística Turismo Informazio Puntua Izenaduba Basoa - Landetxo Goikoa (48100 Mungia) Tel: 946 740 061 [email protected] PLENTZIA Erribera kalea, 23 (48620 Plentzia) Tel.: 946 774 199 [email protected] SOPELA Loiola Ander Deuna, 28 (48600 Sopela) Tel: 944 065 519 [email protected] Surfing Euskadi Euskadi Gastronomika Konpromisoa Kalitate Turistikoarekin Compromiso de Calidad Turística Kalitate Turistikoa Calidad Turística Aurkibidea Índice Arrieta ........................................................................................................................................... Bakio .............................................................................................................................................. Barrika .......................................................................................................................................... Berango ....................................................................................................................................... Derio ............................................................................................................................................... Erandio ......................................................................................................................................... Fruiz ................................................................................................................................................ Gamiz - Fika ............................................................................................................................ Gatika ............................................................................................................................................ Gorliz .............................................................................................................................................. Larrabetzu ................................................................................................................................ Laukiz ............................................................................................................................................ Lemoiz .......................................................................................................................................... Lezama ........................................................................................................................................ Loiu .................................................................................................................................................. Maruri-Jatabe ........................................................................................................................ Meñaka ........................................................................................................................................ Mungia .......................................................................................................................................... Plentzia ........................................................................................................................................ Sondika ........................................................................................................................................ Sopela ........................................................................................................................................... Urduliz ........................................................................................................................................... Zamudio ....................................................................................................................................... Gastronomía, Euskadi Gastronomika ............................................................... Ocio / Aisialdia ...................................................................................................................... Empresas de Ocio / Astiunerako Empresak ............................................ Cinturón de Hierro / Burdin Hesia ...................................................................... Ruta Medieval / Erdi Aroko Bidea ...................................................................... Playas / Hondartzak ......................................................................................................... Museos / Museoak ............................................................................................................. 3 4 8 10 12 15 18 19 20 21 23 25 26 28 30 32 34 36 40 43 46 49 51 54 56 57 58 60 64 65 bat! Altxor etnografiko I. mendetik XIX. ko dugu. V X n ki ie rr se ba ko ta er B mendera bidaiatu errota eta Jainkoko ko u tx la O en du natzen ditzakegu Oraindik funeltzizioaren Kristo aurreko estela ikus Istorio hunkigarri bat jakin nahi duzu? Zergatik ote da horren preziatua? Aita Patxi ÀQuieres conocer una historia conmovedora? Pregunta porqu se le estima tanto. Mungia BI-631 N-637 A-8 BILBAO E-70 ARRIETA ÁUn tesoro etnogrfico! s IX. Con sus casero os desde el siglo XVI al Xan am aj vi Olatxu, que de o n li o N-637 m el er v s en la Podemo a estela precristaiadna l y a n o ci n Ja fu E-70 iglesi e inko. Non lo egin / Dónde dormir La Casa de Madera Casa Rural/Landetxea Tel.: 946 153 657 636 673 275 Non jan / Dónde comer Bar/Restaurante Herriko Taberna Jatetxea Tel.: 946 153 171 Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Kristo Santua ala Kurtzeperio baseliza (1747). ~ Andra Mari Eliza, tailu erromaniko polikromatu ederrarekin. ~ Olatxuko Errota. ~ Jainkoko Elizaren Kristo aurreko Estela oso zaharra. ~ Libaoko Plaza. ~ Martin Deunaren Eliza. ~ Aita Patxiren monumentua. ~ Ibilbideak. ~ La ermita del Santo Cristo o Kurtzeperio (1747). ~ La iglesia Andra Mari con una bella talla románica policromada. ~ El Molino de Olatxu. ~ La antiquísima Estela precristiana de la Iglesia de Jainko. ~ La Plaza de Libao. ~ Iglesia Parroquial de San Martín. ~ Monumento de Aita Patxi. ~ Senderos. 3 aiak Olatuak, pais eta txakolina iko luzeena da. a k iz B a z rt a d n Bakioko ho etako batez en n o k ri tu la o o k o Kantauri itsas eta ardo mitikoaz gozatuko dugu. y txakoli s je a is a p , s Ola ya ms larga la p la e n ie t Bakio de Bizkaia. una de las e d s o m ta u fr is D antbrico mejores olas del c vino y de un mtico. 4 n Bizkaiko a t e o z u a a d ezezaguna o Lan ik n a m o r r e dago gordeta , XII. mendeko oa ik n a m ro er za li E elaio Hala nola, San P peto-petoa. Eta estilo herrikoia estilo erromaniko duten beste asko. les Barrios rura guardan nico el desconocido rom de Bizkaia BAKIO Como la Iglesia romnica de San Pelaio. Puro romnico del XII. Mungia BI-631 N-637 A-8 BILBAO Y otras muchas de estilo popular. N-637 E-70 E-70 5 Soiltasuna eta edertasuna Elexpuruko jauregi barrokoak eta Ormatzakoak, itxura sendoa baina soila duenak, zirrara eragiten digute haien lasaitasun eta edertasunagatik. Austeridad y belleza Este palacio barroco de Elexpuru, y el de Ormatza, de formas contundentes pero austeras, impresiona por su serenidad y belleza. Leku interesgarriak ~ Andra Mari Parrokia. ~ San Pelaio Eliza. ~ Bere etxe galantak: Elexpuru eta Ormatza Etxe Dotoreak. ~ Garai ezberdinetako Baserri multzo zabala. ~ 4 Txakolin upategiak. ~Surf eskolak. Lugares de interés ~ Parroquia de Andra Mari. ~ La Iglesia de San Pelaio. ~ Sus suntuosas mansiones: Mansiones Señoriales de Elexpuru y Ormatza. ~ Amplio conjunto de Caseríos de diferentes épocas. ~ Las 4 bodegas de Txakoli. ~ Las escuelas de Surf. egiten den. Txakolina: ardo berezia, bisitatu non eta nola 6 Txakoli: un vino singular.Visita dnde y cmo se hace. Non lo egin / Dónde dormir Apartamentos Rurales Turísticos Ureta Landa Apartamentu Turistikoak Tel.: 946 193 030 / 688 620 200 Agroturismo Bisalde Nekazalturismoa Tel.: 639 212 355 Agroturismo Basarte Nekazalturismoa Tel.: 605 026 115 Casa Rural Gaubeka Landetxea Tel.: 635 708 668 Hotel Joshe Mari* Hotela Tel.: 946 194 005 Pensión Arimune* Ostatua Tel.: 946 194 022 Pensión Gaztelu Begi** Ostatua Tel.: 946 194 924 / 636 927 731 Non jan / Dónde comer Bar Pintxos Itxas Ondo Pintxo Taberna Tel.: 946 194 004 Bar / Restaurante Birjilanda Taberna / Jatetxea Tel.: 946 194 750 Hotel - Restaurante Joshe Mari* Hotel - Jatetxea Tfno. 94 619 40 05 Pensión / Restaurante Gaztelu Begi Ostatua / Jatetxea Tel.: 946 194 924 Txakolin Upategiak Bodegas de Txakoli Doniene Gorrondona Txakolina Tel.: 946 194 795 Abio Txakolina Tel.: 657 794 754 Ados Basarte Txakolina Tel.: 605 026 115 Zabala Txakolina Tel.: 656 767 954 Restaurante Gotzon Jatetxea Tel.: 946 194 043 / 946 194 330 616 087 027 Restaurante La Bakiense Jatetxea Tel.: 946 194 232 Asador Egia Erretegia Tel.: 946 194 558 Bakioko Batzokia Tfno. 94 619 47 75 Bar Itsas Argi Taberna Tfno. 94 619 31 93 Bar Kai Taberna Tel.: 627 735 044 / 650 266 699 Hamburgesería - Restaurante Burger Bakio Hanburgesategi Jatexea Tfno. 94 619 44 39 Pensión - Restaurante Arimune* Ostatu - Jatetxea Tel.: 946 194 022 Restaurante / Cervecera Eneperi Jatetxea / Garagardotegia Tel.: 946 194 065 Restaurante Kiroleta Tel.: 946 194 040 / 699 082 108 Restaurante Sabinen Etxea Jatetxea Tfno. 946 194 041 Restaurante Zintziri Errota Jatetxea Tel.: 946 193 223 Gaztelugatxeko Donienera hurbilduko gara: ez galdu aukera! Nos acercamos a San Juan de Gaztelugatxe: ÁNo te lo pierdas! 7 Labar ikusgarriak rdinak diren hiru Eta elkarren artean oso ezbe akoz eta Muriola. hondartza: Barrika, Me erromaniiza. Bizkaiko Andra Mari el kegu. za bat ikus de koaren leiho da ere, ba . mendekoa Eraikuntza XI kiola ikus iz za inak gehitu rd be ez lo ti es dezakegu. culares Especta acantilados Y tres playas muy diferentes: Barrika, Meakoz Y Muriola. Iglesia de Santa Mara. Podemos ver una ventana del romnico bizkaino. Aunque la construccin data de siglo XI podemos ver diferentes estilos aadidos. 8 Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Butroe Ibaia: bertako landaretza ugaria dakarren padura eta uringurunearekin lotutako hegazti migratzaileentzako geldiunea. ~ Marmolezko eskultura: “Caridad”, Elorduy Fundazioaren sarreran. ~ Itsaslabar ikusgarriak. ~ Barrikako Hondartza. ~ Meñakoz Hondartza. ~ Muriola Hondartza. ~ Andra Mari Eliza. ~ Ría de Butrón: marisma con abundante vegetación autóctona y zona de parada para las aves migratorias del medio acuático. ~ Escultura en mármol: “Caridad”. Entrada de la Fundación Elorduy. ~ Los espectaculares acantilados. ~ La Playa de Barrika. ~ La Playa de Meñakoz. ~ La Playa de Muriola. ~ La Iglesia de Santa María. Non lo egin / Dónde dormir Non jan / Dónde comer Albergue Turístico Barrika Surf Camp Aterpetxe Turistikoa Tel.: 946 774 497 / 656 792 766 Casa Rural Gane Landetxea Tel.: 946 761 683 946 762 587 / 615 741 034 Casa Rural Zearretabarri Landetxea Tel.: 639 492 732 Bar / Restaurante Batzoki Taberna / Jatetxea Tel.: 645 727 012 Bar/restaurante Cantabrico Taberna/Jatetxea Tel.: 946 772 337 Bar/restaurante Golfo Norte Taberna/jatetxea Tel.: 944 046 208 Bar/restaurante Ipar-Alde Taberna/Jatetxea Tel.: 946 772 159 Bar/restaurante Itxasgane Taberna/Jatetxea Tel.: 946 772 671 Bar/restaurante Milagros Taberna/jatetxea Tel.: 946 770 235 Bar Nagusien Etxea Taberna Tel.: 946 773 243 BARRIKA Sopela Berango Getxo N-637 A-8 N-637 BILBAO N-637 E-70 E-70 Elorduy Fundazioaren eraikina oso polita da. Eta sarreran duen marmolezko eskultura oso interesgarria da. Muy hermoso es el edificio de la Fundacin Elorduy. Y muy interesante su escultura de mrmol en la entrada. 9 egun arte r au g k ti e rr au Histori ak, industria aurreko xe et rr do , ra u kt te ki ar Historiaurreko instalazioak, errotak eta harrobiak, tenplu interesgarriak eta izaera zibileko eraikinak BERANGO aurkituko ditugu. Getxo N-637 A-8 N-637 BILBAO N-637 E-70 hasta el presente Desde la prehistoria trica; Casas Torre; is eh pr ra tu ec it qu ar ir Podemos descubr instalaciones preindustriales,molinos y canteras, templos de inters y edificios de carcter civil. E-70 10 Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Arene Bunkerra eta Burdin Hesiaren Memoriala. ~ Eleizaldeko Multzoa. ~ Kurtzio historiaurreko aztarnategia. ~ Munarrikolanda Mendilerroa – Ibilbide Megalitikoa. ~ Otxandategiko Basagoitiko eta Berango-Uriarteko Dorreak. ~ Agirre eta Ikaza Jauregiak. ~ Sasiarte Etxea. ~ Guzmango Domingo Deunaren Eliza. ~ Santa Ana Baseliza. ~ Udaletxea eta Eskola zaharrak. ~ Otxandategiren Monumentua. ~ Memorial Cinturón de Hierro y Bunker Arene. ~ El Conjunto Eleizalde. ~ El Yacimiento Prehistórico de Kurtzio. ~ El Cordal de Munarrikolanda - Ruta Megalítica. ~ Las Torres de Otxandategi, de Basagoiti y de Berango-Uriarte. ~ Los Palacios de Aguirre y de Icaza. ~ La Casa Sasiarte. ~ La Iglesia de Santo Domingo de Guzmán. ~ La Ermita de Santa Ana. ~ La Casa Consistorial y las antiguas Escuelas. ~ El Monumento a Otxandategi. Interpretazio Zentroan Burdin Hesi mitikoari buruzko xehetasunak ezagut ditzakegu. En el Centro de Interpretacin En el Centro de podemos conocer detalles del Interpretacin podemos mtico ÒCinturn deconocer HierroÓ.detalles del mtico ÒCinturn de HierroÓ. Non jan / Dónde comer Asador Iturgitxi Erretegia Tel.: 946 681 286 Asador Berango Tel.: 946 680 652 Cervecera La Palmera Garagardotegia Tel.: 946 680 733 Cervecería El Molino Garagardotegia Tel.: 946 681 334 Cómida rápida Josu Etxea Otordu lasterreko jatetxea Tel.: 946 682 024 Hamburguesería On Egin Hanburgesategia Tel.: 946 682 543 Hamburguesería T1 Hanburgesategia Tel.: 946 088 341 Restaurante Batzokia Jatetxea Tel.: 946 680 007 Restaurante Bentatxu Jatetxea Tel.: 946 680 158 Restaurante Laratza Jatetxea Tel.: 946 682 079 Restaurante Olagorta Jatetxea Tel.: 630 993 734 / 659 502 377 946 680 407 Restaurante Santa Ana Jatetxea Tel.: 946 681 010 Restaurante Txokoa Jatetxea Tel.: 946 680 961 11 Belardiak, mahastiak, ortuak eta... teknologia kotan landa Gaur egun, eremu as giroari eusten zaio oraindik ere. Han-hemenka belardiak, mahasti txikiak, negutegiak eta ortuakne horretan. ru daude ingu A-8 12 E-70 Prados, viedos, huertas y... tecnologa plias zonas En la actualidad, am siguen mantiendo un ambiente rural Es un entorno salpicado de prados, DERIO N-637 pequeos viedos, BILBAO invernaderos y huertas. E-70 tuen artean EtaÉ mahasti eta or tazio Zentroa Teknologiaren Interpre aurkituko dugu. ertas Y... entre viedos y hu de Interpretacin encontramos el Centro de la Tecnologa. Derioko hilerria artista bikainen eskulturaz betetako museoa da. ÒEuskal artearen urrezko aroaÓ. El cementerio de Derio es un museo de esculturas de grandes artistas. ÒLa Edad de Oro del Arte VascoÓ. Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Arteaga Centrum. ~ Antzinako gune historikoa, Cristobal Deunaren Elizaren inguruan. ~ Isidro Deunaren Eliza. ~ Esteban Deunaren Baseliza. ~ Udaletxea. ~ Errekalde Parkea. ~ Uribe Parkea. ~ Teknologiaren Interpretazio Zentroa. BTEK. ~ Bizkaiko Parke Teknologikoa. ~ Kultur Birika. ~ Arteaga Centrum. ~ El antiguo núcleo histórico, en torno a la Iglesia de San Cristóbal. ~ La Iglesia de San Isidro. ~ La Ermita de San Esteban. ~ El Ayuntamiento. ~ El Parque Errekalde. ~ El parque Uribe. ~ Centro de Interpretación de la Tecnología. BTEK. ~ Parque Tecnológico de Bizkaia. ~ Kultur Birika. 13 Non lo egin / Dónde dormir Hotel Holiday Inn Express Bilbao*** Hotela Tel.: 944 868 240 Albergue / Residencia Mañarikua Aterpetxea / Egoitza Tel.: 944 036 888 Casa Rural Arri-Ortua Landetxea Tel.: 944 543 044 / 636 161 832 Hotel Seminario*** Hotela Tel.: 944 659 700 Hotel Spa Aisia Derio*** Hotela Spa Tel.: 944 317 680 Pensión Udondo** Ostatua Tel.: 946 564 909 / 659 757 752 Non jan / Dónde comer 14 Restaurante Artebakarra Jatetxea Tel.: 944 541 292 Restaurante / Hotel / Spa Aisia Derio Jatetxea / Hotela / Spa Tel.: 944 317 680 Asador Taskas Erretegia Tel.: 946 741 210 Bar / Restaurante Amaiketako Taberna / Jatetxea (hamburguesas / hanburgesak) Tel.: 944 540 106 Bar / Restaurante Arteaga Taberna / Jatetxea Tel.: 944 544 367 Bar / Restaurante Astintze Taberna / Jatetxea Tel.: 944 520 237 Bar / Restaurante Batzokia Taberna / Jatetxea Tel.: 944 542 810 Bar / Restaurante Iazi Taberna / Jatetxea Tel.: 944 542 956 Bar / Restaurante Pozgarri Taberna / Jatetxea Tel.: 944 543 599 Cafetería / Restaurante Zirikada Jatetxe Kafetegia / Jatetxea Tel.: 944 545 045 Restaurante / Café Zutoia Jatetxea / Kafea Tel.: 944 540 271 / 675 423 161 Restaurante / Cafetería Elda Jatetxea / Kafetegia Tel.: 944 543 565 Restaurante Aldekone Jatetxea Tel.: 944 540 026 Restaurante Ezkertza Jatetxea Tel.: 944 544 476 Restaurante Oso Pardo Derio Jatetxea Tel.: 944 540 027 Restaurante San Isidro Jatetxea Tel.: 944 540 798 Restaurante Txoko Ona Jatetxea Tel.: 944 541 542 Restaurante Urbe Tel.: 944 540 986 Batzar gelak Salas de reuniones Hotel Holiday Inn Express Bilbao*** Hotela Tel.: 944 868 240 Hotel Seminario*** Hotela Tel.: 944 659 700 Hotel Spa Aisia Derio*** Hotela Spa Tel.: 944 317 680 Katering enpresak Empresas de catering Hotel Spa Aisia Derio*** Hotela Spa Tel.: 944 317 680 1.000 ria urtetako histo etik, giroko elizate izat a nd la : da t a b u ed hi industria ri izatera. Eraldaketa er rente da. tura gotikoan errefe Andra Mari eliza arkitek ia du. militar ikaragarr Dorreak itxura benetan giratzen badugu Zehatz-mehatz be harrituko gara. Martiartutarrena, Bizkaiko gotikoaren hilobi interesgarrienetako bat da. El ÒMortueroÓ de los Martiartu es uno de los ms interesantes sepulcros del gtico bizkaino. 1.000 aos de historia Es un ejemplonsformacin: de de tra dad industrial. anteiglesia rural a ciu La iglesia de Santa Mara es un referente en la arquitectura gtica. Su torre ofrece un imponente aspecto castrense. Fijndonos bien nos llevaremos sorpresas. Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Andra Mari Eliza. ~ Martiartutarren Hileta Monumentua. ~ Martiartu Dorrea. ~ Akarlandako Eremua. ~ Astrabuduako Tres Cruces auzoa. ~ Cristobal Deunaren Baseliza. ~ Faoeta (Enekuri) Auzoa. ~ Bernabe Deunaren Baseliza. ~ Bilboko itsasadarra. ~ “Gasolino” itsasontzia. ~ La Iglesia de Santa María. ~ El Monumento Funerario de los Martiartu. ~ La Torre Martiartu. ~ El Área de Akarlanda. ~ El Barrio Tres Cruces de Astrabudua. ~ La Ermita de San Cristóbal. ~ El Barrio de Faoeta (Enekuri). ~ La Ermita de San Bernabé. ~ La ría de Bilbao. ~ El barco “Gasolino”. 15 Txalupa hauek Erandio eta Barakaldoko ibaiertzak lotzen dituzte. Non lo egin / Dónde dormir Albergue Akarlanda Tel.: 902 540 999 Arribeiti Zarra (Casa Rural) Tel.: 944 710 491 Hostal Rural Paratene Tel.: 944 710 005 Non jan / Dónde comer 16 Restaurante La Roca del Fraile Jatetxea Tel.: 944 314 141 Asador / Cervecera Erandio Erretegi / Garagardotegi Tel.: 944 533 857 Asador Motabarri Erretegi Tel.: 944 670 768 Restaurante Aitkeri Jatetxea Tel.: 944 530 912 / 619 455 396 Restaurante Anaiak Jatetxea Tel.: 946 548 274 Restaurante Asia Bao (chino) Jatetxea Tel.: 946 080 059 Restaurante Atxaerandio Jatetxea Tel.: 944 530 113 Restaurante Dandaka Jatetxea Tel.: 944 530 006 Restaurante Estambul Doner Kebab Jatetxea Tel.: 632 163 779 Restaurante Fuente de Oro (chino) Jatetxea Tel.: 944 671 786 Restaurante Goss Jatetxea Tel.: 944 314 205 Restaurante Izei Gorri Jatetxea Tel.: 944 672 940 Restaurante Katea Jatetxea Tel.: 944 536 221 / 944 672 498 Restaurante La Estrella Jatetxea Tel.: 944 670 798 Restaurante La Torre de Martiartu Jatetxea Tel.: 944 632 017 ERANDIO N-637 A-8 BILBAO E-70 E-70 Estos botes unen las orillas de Erandio y Barakaldo. Restaurante Montenegro Jatetxea Tel.: 944 753 910 Restaurante Oasis Jatetxea Tel.: 946 552 846 Restaurante Pinubarri Jatetxea Tel.: 944 676 104 Restaurante Sagarrondo Jatetxea Tel.: 946 558 779 Taberna Akesolo Jatetxea Tel.: 944 670 665 Taberna Arra Jatetxea Tel.: 946 764 410 Taberna Asua Jatetxea Tel.: 944 531 597 Taberna Bar El Coto (Kebab) Jatetxea Tel.: 622 128 685 Taberna Baserri Jatetxea 944 674 695 Taberna Cafetería Asuaran Jatetxea Tel.: 944 531 063 Taberna Campero Jatetxea Tel.: 944 673 474 Taberna Celes Jatetxea Tel.: 944 530 191 Taberna El Valle Jatetxea Tel.: 944 170 575 Taberna Elordui Jatetxea Tel.: 944 673 610 Taberna Erandio Bekoako Batzokia Jatetxea Tel.: 946 022 203 Taberna Astrabuduako Batzokia Jatetxea Tel.: 946 554 882 Taberna Batzoki Goikoa Jatetxea Tel.: 944 533 857 Taberna Goikolanda´s Tavern Jatetxea Tel.: 944 710 458 Taberna Gure-Leku Jatetxea Tel.: 946 565 519 Taberna Makro Jatetxea Tel.: 944 533 740 Taberna Mesón Obieta Jatetxea Tel.: 944 670 142 Taberna Novak Jatetxea Tel.: 946 120 890 Taberna On-Egin Jatetxea Tel.: 944 755 950 Taberna Ula-Ula Jatetxea Tel.: 944 043 180 Taberna Wodka Jatetxea Tel.: 944 670 663 Txakoli Motagane Tel.: 944 670 007 Cervecera Ategorri Garagardotegi Tel.: 944 170 194 Cervecera El Trenti Garagardotegi Tel.: 944 670 653 Cervecera Goikolanda Garagardotegi Tel.: 944 673 314 Katering enpresak Empresas de catering Carramaida Catering Tel.: 655 846 348 Gastro-Lunch Tel.: 944 532 354 17 izkaiko Salbatore Deuna: B aurrealde erromaniko interesgarrienetako bat. Erromanikoa, Errenazimentua koa. eta Barro Romnico, Renacimiento y Barroco las San Salvador: una de portadas romnicas ms interesantes de Bizkaia. Mungia BI-631 Non jan / Dónde comer FRUIZ Derio N-637 A-8 BILBAO N-637 Herriko Taberna Tel.: 946 154 968 Restaurante Aizpuru Jatetxea Tel.: 946 153 627 E-70 E-70 18 Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Fruizeko harrobi basaltikoak. ~ Fruizeko Salbatore Deuna Eliza. ~ Salvador Deunaren Aurrealde Erromaniko ederra. ~ Kristo Santuaren “Kurtzeperioa”. ~ Las canteras basálticas de Fruiz. ~ La Iglesia de San Salvador de Fruiz. ~ La bella Portada Románica de San Salvador. ~ El Humilladero del Santo Cristo. ia aldaketarik gabe! , k ia r r e s a b o XVII. mendek betiko moduan ehotzen jarraitzen dute. artoa ones! Errotabarri errotan apenas modificaci in s , II V X lo l sig ÁCaseros de ri El Molino Errotabar contina con la molienda tradicional de maz. BI-631 N-637 GAMIZ-FIKA Derio BILBAO N-637 Non jan / Dónde comer Txakoli Uriarte Tel.: 659 674 595 Asador Sidrería Fika Erretegi Sagardotegia Tel.: 946 153 602 / 946 153 603 Asador Duene Erretegia Tel.: 946 153 403 Bar / Restaurante Alaia Taberna / Jatetxea Tel.: 946 154 773 Bar / Restaurante Taberna Ibaiondo Jatetxea Tel.: 946 742 714 Bar / Restaurante Taberna Zarra Taberna / Jatetxea Tel.: 946 153 570 Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Errotabarri errota. 655 726 588. ~ Fikako Martin Deunaren Eliza. ~ Atxispeko San Pedro eta bere Erdi Aroko hilobia. ~ Jesus Gurutziltzatuaren ala “Kurtzeperioa” baseliza. ~ Gamizko Ander Deunaren ºEliza. ~ Molino Errotabarri. 655 726 588. ~ Iglesia San Martin de Fika. ~ San Pedro de Atxispe y su sepulcro medieval. ~ Ermita de Jesús Crucificado o “Kurtzeperioa”. ~ Iglesia de San Andrés de Gamiz. A-8 E-70 E-70 Non lo egin / Dónde dormir Casa Rural Agarre Landetxea Tel.: 667 441 579 Txakolin Upategiak Bodegas de Txakoli 19 a eta txakolina o d r a g a s Fruta, lua: Bizkaiko eraikin Butroeko Gazte t. adierazgarrienetako ba y txakoli Fruta, sidra El Castillo de Butrn: uno de los edificios ms emblemticos de Bizkaia. GATIKA BI-631 Derio Non jan / Dónde comer N-637 A-8 N-637 Butroi Upategia Tel.: 660 280 882 / 639 469 738 Butroiko Txosna Tel.: 946 151 555 / 679 212 131 Alboka Taberna Tel.: 946 151 558 Laku-Etxe Tel.: 946 151 565 Restaurante Lur Gatika Jatetxea Tel.: 946 156 344 Restaurante Mirabilla Jatetxea Tel.: 946 151 438 Restaurante Urondo Jatetxea Tel.: 946 155 760 Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Gatikako Andra Mari Eliza. ~ Butroeko Gaztelua. ~ Butroeko Gaztelua inguratzen duen parkea. ~ XVII. eta XVIII. mendeko baserriak. ~ Butroe ibaia eta ibar paisaia. ~ Iglesia de Santa María de Gatika. ~ El Castillo de Butrón. ~ El Parque que rodea al Castillo de Butrón. ~ Caseríos del s. XVII y XVIII. ~ Río Butrón y paisaje de vega. BILBAO E-70 E-70 Non lo egin / Dónde dormir Casa Rural Caserío Butrón Tel.: 649 477 441 / 660 091 251 Txakolin Upategiak Bodegas de Txakoli 20 Itsas kutsua errak. Labarrak eta kala ed Sabor marinero Acantilados y bellas calas. Itsasargi moderno honetatik hurbil, kosta defendatzeko garai bateko bateriak ikus ditzakegu. Cerca de este moderno faro podemos visitar las antiguas bateras de defensa costera. Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Agirre Andra Mariaren Baseliza. ~ Badia, hondartza eta duna kuaternarioak. ~ Gorlizko Itsasargia. ~ Askorriagako Gotorlekuaren aztarnak, “El Castillito” deituak direnak. ~ Foru Abeletxea. ~ Bizkaiko Fauna Basatia Sendatzeko Zentroa. ~ Sortzez Garbiko Andra Mariaren Eliza. ~ Herriko Etxezarrak, Kale Etxeak. ~ Itsasoko Erietxea eta oporraldirako lehenengo etxebizitzak. ~ La ermita de Andra Mari de Agirre. ~ La Bahía, la playa y las dunas cuaternarias. ~ El Faro de Gorliz. ~ Las ruinas del Fortín de Askorriaga o “El Castillito”. ~ La Granja Foral. ~ El Centro de Recuperación de Fauna Silvestre de Bizkaia. ~ La Iglesia de la Purísima Concepción. ~ Las Casonas Urbanas, Kale Etxeak. ~ El Sanatorio Marino y las primeras viviendas vacacionales. 21 GORLIZ Mungia BI-631 Derio N-637 A-8 BILBAO N-637 E-70 E-70 Non lo egin / Dónde dormir Albergue de Gorliz Aterpetxea Tel.: 946 774 265 Camping Arrien Categoría 2 Kanpina Tel.: 946 771 911 / 607 400 077 Pensión Artebikondo** Ostatua Tel.: 946 772 357 Non jan / Dónde comer Asador Hondartzape Erretegia Tel.: 946 770 040 Bar-Pintxos Txispas Pintxo-Taberna Tel.: 946 774 390 22 Restaurante Begoña Jatetxea Tel.: 946 770 973 Bar / Pizzería Xurrut Taberna / Pizzeria Tel.: 946 771 389 Bar / Restaurante Batzoki / Taberna / Jatetxea Tel.: 946 770 009 Bar / Restaurante Hogar del Jubilado /Jubilatuen Etxea Taberna / Jatetxea Tel.: 946 774 875 Cervecera Kilimanjaro Garagardotegia Tel.: 946 771 240 Iturgitxi Tel.: 946 774 618 Pizzería Mec-Mec Tel.: 946 771 177 Pollería Txori-Ona Oilaskotegia Tel.: 946 770 427 Restaurante / Pizzeria Okela Jatetxea / Pizzeria Tel.: 946 770 213 Restaurante Noho Tel.: 946 773 599 Restaurante Ondragane Jatetxea Tel.: 946 770 033 Restaurante Zuen Etxea Jatetxea Tel.: 946 770 804 Taberna Irlandesa Lighthouse Irlandar taberna Tel.: 946 772 100 Tiki Coffee duaren egitura gordetzen du il ib ir h o k o r A Erdi n Zeledonio elizan San Emeteri eta Sa Bizkaia osoko gotiko berantiarreko horma-irudien lagin bakarra en da. geratz San Emeterio e d a i s le ig En la San Celedonio y ra u ct u r st e Conserva la l se conserva la nica muestra va ie d e m a l il v de la de pintura mural del gtico tardo de toda Bizkaia. Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Jasokunde Andra Mariaren Eliza. ~ Anguleri Jauregia. ~ Ikaza Jauregia. ~ Goikoeleizalde Multzoa. ~ San Emeteri eta San Zeledonio zin-eliza. ~ Baserriak. ~ Burdin Hesiaren aztarnak. ~ Larrabetzuko hiribildua. ~ La Iglesia de Nuestra Señora de la Asunción. ~ Palacio de Anguleri. ~ Palacio de Icaza. ~ El Conjunto Goikoeleizalde. ~ La Iglesia Juradera de San Emeterio y San Celedonio. ~ Caseríos. ~ Restos del Cinturón de Hierro. ~ Villa de Larrabetzu. 23 Derio N-637 A-8 BILBAO N-637 LARRABETZU E-70 E-70 Gastronomiaz gozatzeko jatetxe eta inguruko produktu paregabeak. Excelentes restaurantes y productos de la zona para disfrutar de la gastronoma. Non lo egin / Dónde dormir Agroturismo Miamendi Nekazalturismoa Tel.: 944 557 084 / 651 708 060 Txakolin Upategiak Bodegas de Txakoli Azurmendi Complejo Enogastronómico Tel.: 944 558 866 Batzar gelak Salas de reuniones 24 Azurmendi Complejo Enogastronómico Tel.: 944 558 866 Non jan / Dónde comer Restaurante Azurmendi Jatetxea Tel.: 944 558 866 Sidrería / Asador Ankapalu Berria Sagardotegia / Erretegia Tel.: 944 558 197 Bar Politena Taberna Tel.: 944 558 407 Bar / Restaurante Batzokia Taberna / Jatetxea Tel.: 944 557 007 Bar / Restaurante Etorki Taberna Taberna / Jatetxea Tel.: 944 558 195 Bar / Restaurante Foteri Jatetxea Taberna Tel.: 944 558 098 Restaurante Horma Ondo Jatetxea Tel.: 946 565 700 Restaurante Sirocco Jatetxea Tel.: 944 558 473 Encrucijada de caminos Vocacin agrcola y ganadera ea Bidegurutz Nekazaritza eta abeltzaintzarako bokazioa. Eskualdeko gastronomiaz gozatzeko jatetxe bikainak daude. LAUKIZ N-637 A-8 Non jan / Dónde comer BILBAO E-70 Casa Rural Eguzkilore Landetxea Tel.: 609 367 027 Bar / Restaurante Batzoki Taberna / Jatetxea Tel.: 946 151 072 Restaurante Erraskondo Jatetxea Tel.: 946 151 560 Restaurante Ganene Jatetxea Tel.: 946 151 060 Restaurante Goiko Taberna Tel.: 946 151 352 Restaurante Laratz Jatetxea Tel.: 946 151 355 Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Lauaxeta olerkariaren jaiotetxea. ~ Martin Deunaren Eliza. ~ Laukizko Frontoia eta Probalekua. ~ Unbeko Santutegia. ~ Paisaia naturala. ~ Casa Natal del poeta Lauaxeta. ~ La Iglesia de San Martín. ~ El Frontón y Probadero de Laukiz. ~ El Santuario de Unbe. ~ Paisaje natural. E-70 Hay excelentes restaurantes para disfrutar de la gastronoma de la comarca. Non lo egin Dónde dormir 25 ria! Kosta-zati ikusgar skorreko hondartzak. ko i rr ha a et ak di ba k, Labarra flora eta faunaren ko do n o h s sa it a te handiak daude. ta ni u Itsasertzeko et m ko n re di i rr adierazga Urpekaritza eta hegazti o de costa! behaketarako toki paregabea da. ÁEspectacular tram as de guijarros. ay pl y as h ba s, do ila nt Aca ntes comunidades a rt o p im n co ta Es un lugar incomparable para Cuen ra y fauna lo f de s a v practicar submarinismo y la ti ta n se repre observacin de aves. marino. del litoral y fondo 26 Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Urizarreko Andra Mari Eliza. ~ Urizarreko ikuztegia. ~ Armintzako Tomas Deunaren Eliza. ~ Armintzako otarrainen eta itsaskien portua. ~ La Iglesia de Andra Mari de Urizar. ~ Lavadero de Urizar. ~ La Iglesia de Santo Tomás de Armintza. ~ El Puerto langostero y marisquero de Armintza. LEMOIZ Mungia BI-631 Derio N-637 A-8 BILBAO N-637 E-70 E-70 Andra Mari elizako itxurazko erretaulak zur eta lur utziko zaitu! ÁSorprendente el retablo fingido de la iglesia de Andra Mari! Non lo egin / Dónde dormir Hotel Arresi** Hotela Tel.: 946 879 208 Non jan / Dónde comer Cervecera / Asador Urizar Garagardotegia / Erretegia Tel.: 946 879 300 Restaurante Begotxu Jatetxea Tel.: 946 879 053 Ama Terra Tel.: 946 879 189 Bar / Restaurante Andraka Taberna / Jatetxea Tel.: 946 879 394 Bar / Restaurante Batzoki Armintza Taberna / Jatetxea Tel.: 657 796 663 Bar / Restaurante Sorgintzulo Taberna / Tel.: 946 879 111 Bar / Restaurante Txorropes Taberna /Jatetxea Tel.: 671 545 328 / 607 804 920 Bar Portu Zaharra Taberna Tel.: 645 735 575 Restaurante Noray Jatetxea Tel.: 946 879 289 Sidrería / Restaurante Andraka Sagardotegia / Jatetxea Tel.: 946 879 394 Batzar gelak Salas de reuniones Hotel Arresi** Hotela Tel.: 946 879 208 27 men kalitatea! ru u g in ta e ia a is Pa ko eskaintzen ditu: as de bi lia ba k ea or kt se Lehenengo k, landetxeak a u rt o , k a en p ia st k. nekazaritza u eta txakolin upategia Andra Mari elizaren handitasunak kontraste nabarmena egiten du Kristo Santuaren Kurtzeperioarekin, Txorierriko baseliza ederrenetako batekin, alegia. La grandeza de la iglesia de Santa Mara contrasta con el Humilladero del Santo Cristo, una de las ermitas ms hermosas de Txorierri. 28 Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Athletic Clubaren instalazioak. ~ Elorritxuetako Aisialdi-Gunea (“El Vivero” bezala ezagutzen dena). ~ Aretxalde Multzoa. ~ Andra Mari Eliza. ~ Kristo Santuaren Kurtzeperioa. ~ Antolin Deunaren Baseliza. ~ Lezamako Dorrea. ~ Las instalaciones del Athletic Club. ~ El Área Recreativa de Elorritxueta (comúnmente llamada “El Vivero”). ~ El Conjunto de Aretxalde. ~ La Iglesia de Santa María. ~ El Humilladero del Santo Cristo. ~ La Ermita de San Antolín. ~ La Torre de Lezama. Non jan / Dónde comer Derio N-637 A-8 BILBAO LEZAMA E-70 E-70 Non lo egin / Dónde dormir Hotel Rural Matsa** Landa Hotela Tel.: 944 556 086 Agroturismo Madarian Nekazalturismoa Tel.: 944 554 427 / 653 743 185 Casa Rural Matsa Landetxea Tel.: 944 556 086 Batzar gelak Salas de reuniones Agroturismo Madarian Nekazalturismoa Tel.: 944 554 427 / 653 743 185 Txakolin Upategiak Bodegas de Txakoli Magalarte Lezama Txakolina Tel.: 636 621 455 Bar / Restaurante Estanco Dañobeitia Taberna / Jatetxea Tel.: 944 556 265 Cafetería / Restaurante On-Egin Kafetegia / Jatetxea Tel.: 944 556 394 Merendero Vivero Askaldegia Tel.: 944 134 315 Restaurante / Asador Urrejola Jatetxea / Erretegia Tel.: 944 556 483 Restaurante Gaztedi Jatetxea Tel.: 944 556 155 Restaurante Goiko Taberna Jatetxea Tel.: 944 554 110 / 687 544 598 Restaurante Jan-Toki Jatetxea Tel.: 944 556 102 Restaurante Lejarrene Jatetxea Tel.: 944 556 546 Restaurante Zigoun Jatetxea Tel.: 944 556 567 Sidrería Lezama Sagardotegia Tel.: 944 556 368 ica ÁCalidad paisajst y ambiental! muchos El sector primario ofrece rias, ra recursos: explotaciones ag koli. y bodegas de txa s le ra ru s sa ca , huertas 29 rbitzuen Industria eta ze biratzen duen ekonomiarantz landa eremua. ta Herritarrak sakabanatu an daude, baserriet banatuta. mbia Una zona rural que caal a economa industri y de servicios cuentra os La poblacin serten a en caser id a p re , a s er p dis 30 Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Arbilduako Mikel Deunaren (Lauroeta) baseliza. ~ Kepa Deunaren Eliza. ~ Apaizetxe Bikiak. ~ Bengoetxe Baserria. ~ Larraburu Jauregia. ~ Udaletxeko parkea. ~ Aspaldiko baserria. ~ Hilerri ingelesa. ~ La ermita de San Miguel de Arbildua (Lauroeta). ~ La Iglesia de San Pedro. ~ Las Casas Curales Gemelas. ~ El Caserío Bengoetxe. ~ El Palacio Larraburu. ~ Parque del Ayuntamiento. ~ Caserío Aspaldiko. ~ Cementerio inglés. Non jan / Dónde comer LOIU A-8 N-637 BILBAO E-70 E-70 Non lo egin / Dónde dormir Hotel Loiu*** Hotela Tel.: 944 535 038 Casa Rural Wellness Loiu Tel.: 944 536 235 Tenplutik hurbil dauden Apaizetxe bikiak oso interesgarriak dira, eta oso bitxiak Bizkaia osoan. Las interesantes Casas Curales gemelas, junto al templo, son una singularidad en todo Bizkaia. Restaurante Aspaldiko Jatetxea Tel.: 944 531 421 Restaurante Eleizpe Jatetxea (Hotel Loiu***) Tel.: 944 535 038 Asador Sidrería Loiu Tel.: 944 530 077 / 944 530 088 Restaurante Landatxueta Jatetxea Tel.: 944 711 594 Bar / Restaurante Bernabé Taberna /Jatetxea Tel.: 944 530 059 Bar / Restaurante Iraxue Taberna / Jatetxea Tel.: 944 712 152 Bar / Restaurante La Estación Taberna / Jatetxea Tel.: 944 533 098 Bar / Restaurante Ogiketa Kafetegia Jatetxea Tel.: 944 556 155 Restaurante Aeropuerto Jatetxea (Hall principal Salidas) Tel.: 944 530 003 Restaurante Aurregoiti Jatetxea Tel.: 944 532 440 Restaurante Larrakoetxe Jatetxea Tel.: 944 532 887 / 692 766 317 Restaurante Toki-Ona Jatetxea Tel.: 944 710 593 Restaurante Txakurtxori Jatetxea Tel.: 944 710 289 / 690 302 341 Batzar gelak Salas de reuniones Hotel Loiu*** Tel.: 944 535 038 Restaurante Aspaldiko Jatetxea Tel.: 944 531 421 Aisia eta kirola! Indarberritzeko bertako indaba ospetsuak eta eskualdeko txakolina edo sagardoa. ÁOcio y deporte! Para reponer fuerzas la zona las famosas alubias de ca. y txakoli o sidra de la comar 32 Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Garaizar Landetxeko errota zaharra, gaur berritua eta bisitatzeko gaitua. 946 155 213. ~ Baserriak. ~ San Lorentzo Eliza. ~ Jata mendia. ~ El antiguo molino de la Casa Rural Garaizar, hoy restaurado y visitable. 946 155 213. ~ Los Caseríos. ~ La Iglesia San Lorenzo. ~ Monte Jata. Non jan / Dónde comer Cervecera / Asador Ibai-Ondo Garagardotegia / Erretegia Tel.: 946 155 583 Bar / Restaurante Iruña Taberna / Jatetxea Tel.: 946 156 620 Bar / Restaurante Mailuki Taberna / Jatetxea Tel.: 946 155 773 Cervecera Jatape Garagardotegia Tel.: 946 743 515 Restaurante Ama-Seme Jatetxea Tel.: 946 749 691 Restaurante Leku-Ona Jatetxea Tel.: 946 742 223 MARURI-JATABE Mungia BI-631 N-637 A-8 BILBAO N-637 E-70 E-70 Non lo egin / Dónde dormir Casa Rural Garaizar Landetxea Tel.: 946 155 213 / 946 741 424 Mendi eta bizikleta ibilbideei esker auzoetatik ibil gaitezke. Recorridos de senderismo y bicicleta nos permiten pasear por sus distintos barrios. 33 eraiki XVI. mendetik XIX. mendera ziren, zurezko egituradunak, atalburudun arkupedunak, arkudunakÉ Estilo ezberdinetako baserriak ÁCaseros de estilos! diferentes Construidos desde el siglo XVI al XIX: con armazn de madera, con soportal adintelado, con soportal en arco... 34 Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Andra Mari Eliza. ~ Meñakako Kristo aurreko estelen multzoa. ~ Baserriak. ~ Otuna Jauregia. ~ Goikoabadena eta Bekoabadena Apaizetxeak. ~ Tenplu Kristauak: Emerandoko Santa Helena, Santela; Meñakabarrenako Andra Mari; eta Mesterikako San Lorentzo, San Lontzo ala Santillandi. ~ La iglesia de Andra Mari. ~ El conjunto de estelas precristianas de Meñaka. ~ Los caserios. ~ El palacio de Otuna. ~ Las Casas Curales de Goikoabadena y Bekoabadena. ~ Los Templos Cristianos: Santa Helena de Emerando, Santela; Santa María de Meñakabarrena y San Lorenzo de Mesterika, San Lontzo o Santillandi. Non lo egin / Dónde dormir Casa Rural Barturen Landetxea Tel.: 946 741 262 / 655 721 133 Casa Rural Bekoabadene Landetxea Tel.: 635 008 808 Agroturismo Txarbadi Nekazalturismoa Tel.: 946 743 027 Casa Rural Urresillo Landetxea Tel.: 946 743 027 Batzar gelak Salas de reuniones Agroturismo Txarbadi Nekazalturismoa Tel.: 946 743 027 Non jan / Dónde comer Bar / Restaurante Bidebieta Taberna / Jatetxea Tel.: 946 740 661 / 946 156 347 Bar / Restaurante Herriko Taberna (Mikel Bengoa) Jatetxea Tel.: 946 150 133 Bar / Restaurante Kostone Taberna /Jatetxea Tel.: 946 744 353 Bar / Restaurante Taberna Eleiz-Ondo Jatetxea Tel.: 946 742 143 Cervecera Atxetagane Garagardotegia Tel.: 946 155 647 Baserriez gain, arkitektura ondare interesagarria dago Meakan. Mungia MEÑAKA BI-631 Adems de los caseros, Meaka, cuenta con interesante patrimonio arquitectnico. Derio N-637 A-8 BILBAO N-637 E-70 E-70 35 Euskal Herriko baserri zaharrenetako bat. Landetxo Goikoa. ia! ÁArquitectura e histor Uno de los caseros ms antiguos del Pas Vasco. 36 Arkitektura eta historia Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Landetxo Goikoa baserriko parke mitologikoa, Euskal Mitologiaren mundu magikoaren ingurukoa. www.izenaduba.com ~ Kepa Deunaren Eliza. ~ Zumetzagako San Miguel Baseliza. ~ Andra Mari Elizako Aztarnak. ~ Llonako Anton Deunaren Baseliza. ~ Larrauriko Andra Mariren eta Laukarizko Santiago tenpluak. ~ Torrebillela eta Agirre jauregiak. ~ Udala eta Alkatasunaren iturria. ~ Ostiraletako asteroko azoka. ~ El parque temático sobre la mitología vasca del caserío Landetxo Goikoa. www.izenaduba.com ~ La Iglesia de San Pedro. ~ Ermita de San Miguel de Zumetzaga. ~ Los restos de la iglesia de Andra Mari. ~ La Ermita de San Antón de Llona. ~ Los templos de Santa María de Larrauri y Santiago de Laukariz. ~ Los Palacios de Torrebillela y Aguirre. ~ El Ayuntamiento y la Fuente de la Concordia. ~ Mercado semanal de los viernes. seliza ederra Zumetzagako San Migeikl obaberantiarreko n Bizkaiko erroma eraikin ezagunena da. La hermosa ermita de San Miguel de Zumetzaga es la a conocid construccin ms del romnico tardo Bizkaino. azoka Ostiraletako asteroko . Urteko ostiral guztietan Zentzumenentzat gozamena da: eskualdeko frutak, barazkiak, ortuariakÉ nes El mercado de los vier Todos los viernes del ao. Es una fiesta para los sentidos: frutas, verduras, hortalizasÉ de la comarca. 37 Non jan / Dónde comer Restaurante Harria Jatetxea (Hotel Palacio Urgoiti****) Tel.: 946 746 933 Asador Aritxi Erretegia Tel.: 946 741 181 Asador Aurrekoetxe Erretegia Tel.: 946 155 931 Bar / Restaurante Ene-Bada Taberna / Jatetxea Tel.: 946 748 898 Restaurante Txulu Jatetxea Tel.: 946 741 187 Bar-Pintxos / Pintxo-Taberna Café Bizkaia Tel.: 946 565 166 Asador Kebide Erretegia Tel.: 946 743 406 Bar / Restaurante Bolatoki Taberna / Jatetxea Tel.: 946 741 183 / 946 740 038 Bar / Restaurante Eperra Taberna / Jatetxea Tel.: 946 740 633 Bar / Restaurante Mendipe Taberna / Jatetxea Tel.: 946 740 570 Bar / Restaurante Zakoneta Taberna / Jatetxea Tel.: 946 741 843 Bocateria Ekan Ogitartekoak Tel.: 946 745 400 Cervecera / Restarurante Fonda Garagardotegia / Jatetxea Tel.: 946 744 641 Cervecera Mariñerune Garagardotegia Tel.: 946 743 189 Hotel / Restaurante Lauaxeta* Hotela / Jatetxea Tel.: 946 744 380 Hotel / Restaurante Torrebillela** Hotela / Jatetxea Tel.: 946 743 200 Kebab Al-Khair Tel.: 946 086 356 Kebab Mungia Tel.: 632 174 602 Pizzería Self Pizzeria Tel.: 946 744 688 Pizzería Sutargi Pizzeria Tel.: 946 741 736 Restaurante Amalur Jatetxea Tel.: 946 741 552 Restaurante Arriotza Jatetxea Tel.: 946 744 723 Restaurante Asiático Jatetxea Tel.: 946 556 890 Restaurante Bide-Ondo Jatetxea Tel.: 946 742 860 Restaurante Chino “Chino Mungia” Txinatar Jatetxea Tel.: 946 741 011 Restaurante Dena Ona Jatetxea Tel.: 946 156 082 Restaurante Erreka Jatetxea Tel.: 946 555 846 Restaurante Erreruena Jatetxea Tel.: 946 744 376 Restaurante Gure Lur Jatetxea Tel.: 946 748 470 Restaurante Toki-Alai Jatetxea Tel.: 946 741 177 Snack / Bar Bordatxua Snack / Taberna Tel.: 667 484 561 Taberna Goieta Tel.: 946 748 072 Taberna Olalde Tel.: 946 547 364 Telepizza Tel.: 946 444 003 TZ Taberna Tel.: 946 742 953 Non lo egin / Dónde dormir Agroturismo Goiena Nekazalturismoa Tel.: 946 741 245 / 630 934 134 Agroturismo Ibarrondo Etxea Nekazalturismoa Tel.: 946 155 599 /605 709 224 Casa Rural Errotabarri Landetxea Tel.: 944 046 034 / 687 760 591 Casa Rural Oraindi Landetxea Tel.: 635 716 337 Hotel Palacio Urgoiti**** Hotela Tel.: 946 746 868 Hotel Lauaxeta* Hotela Tel.: 946 025 578 Hotel Torrebillela** Hotela Tel.: 946 743 200 / 946 742 761 Hainbatetan itxuraldatu duten arren, Erdi Aroko itxura mantentzen du oraindik ere. Batzar gelak Salas de reuniones Casa Rural Errotabarri Landetxea Tel: 635 716 337 Caserío Landetxo Goikoa Baserria Tel: 94 674 00 61 Hotel Palacio Urgoiti**** Hotela Tel.: 946 746 868 Katering enpresak Empresas de catering Ereaga Catering Tel.: 946 740 740 / 685 737 351 Gastronomía Baska Tel.: 944 523 800 Torrebillela MUNGIA BI-631 Derio N-637 A-8 BILBAO N-637 E-70 E-70 Aunque ha tenido varias transformaciones, todava conserva su aspecto medieval. Udalerrian dagoen arkitek tura zibileko eraik inik zaharrena da. Es el edificio de arquitectu ra civil ms antiguo del municipio. 39 Itsas bazterreko hiribildua 1299tik Villa marinera desde 1299! 40 Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Gazteluondoko Parkea eta bere itsas mareen errota. ~ Antzinako Udaletxea: “El Torreón” bezala ezaguturiko eraikina (gaur itsas museoa). ~ Plentziako Alde Zaharra (monumentu gunea). ~ Santiagoko arkua. ~ Kristo Santuaren Baseliza. ~ Torre Barriko Etxe Dorrea (euskarazko lehenengo epigrafea). ~ Goñi Portal Baserri nabarmena, gaur egun Plentziako Kultur Egoitza. ~ Hondartza eta kaia. ~ Itsasadarra. ~ Itsasazpiko Laborategi Enologikoa. 944 015 040. ~ Botika museoa, 1888tik irekita. Aintzineko errezeta eta tresnen erakusketa. ~ El Parque Gazteluondo y su molino de mareas. ~ El antiguo Consistorio: El edificio denominado “El Torreón” (actual museo marítimo). ~ El Casco Histórico de Plentzia (conjunto monumental). ~ El arco de Santiago. ~ La Ermita del Santo Cristo. ~ La Casa-Torre Torrebarri (primer epígrafe en euskera). ~ El notable caserío Goñi Portal, actual Centro Cultural de Plentzia. ~ La playa y el puerto. ~ La Ría. ~ Laboratorio Enológico Submarino. 944 015 040. ~ Farmacia museo, abierta desde 1888. Exposición de antiguas recetas y utensilios. historikoen Plentziako alde zaharrean leku xarma dago oraindik. eusten dio: Erdi Aroko jatorrizko egituraleri paralelo. ka bi kantoik mozten dituzten hiru Kulturalki oso erakargarria izateaz gain, Plentziak familia giroko hondartza ere eskaintzen du. Adems de los atractivos culturales, Plentzia ofrece una playa muy familiar. PLENTZIA El casco antiguo de Plentzia histricos. conserva el encanto de los lugares ra medieval Mantiene la primitiva estructu de tres calles paralelas cortadas por dos cantones. Mungia BI-631 N-637 A-8 BILBAO E-70 N-637 E-70 41 Non lo egin / Dónde dormir Casa Rural Larrakoetxea Landetxea Tel.: 946 770 860 / 946 770 383 Hotel Kaian*** Hotela Tel.: 946 775 470 Pensión Arrarte* Ostatua Tel.: 946 771 444 Pensión Uribe** Ostatua Tel.: 946 774 478 Batzar gelak Salas de reuniones Casa Rural Larrakoetxea Landetxea Tel.: 946 770 860 / 946 770 383 Estación Marítima Plentzia-ko Itsas Estazioa Consultar en el Ayuntamiento. Tel.: 946 773 210 Non jan / Dónde comer Restaurante Kaian Jatetxea Tel.: 946 775 470 Bar / Restaurante Batela Taberna / Jatetxea Tel.: 946 771 859 Bar / Restaurante Batzoki Plentzia Taberna / Jatetxea Tel.: 946 772 623 Bar / Restaurante El Puerto Taberna / Jatetxea Tel.: 946 451 646 Bar / Restaurante Perana Taberna /Jatetxea Tel.: 946 770 018 Bar / Restaurante Uri Zarra Taberna / Jatetxea Tel.: 607 884 917 Bar Bodegón Plentzia Taberna Tel.: 946 552 257 Bar Doner Kebab Taberna Tel.: 946 777 171 Bar Erretegia Gurea Taberna Tel.: 946 773 365 / 672 197 140 Bar Kai Eder Taberna Tel.: 946 770 876 Bar la Llama Taberna Tel.: 946 774 293 Bar Mika Taberna Tel.: 946 773 366 Bar Plentzia Taberna Tel.: 946 770 864 Bar Santi´s Taberna Tel.: 946 774 229 Bar Taloa Taberna Tel.: 946 777 193 Bar Txurrua Taberna Tel.: 946 770 011 Bar Zuazua Taberna Tel.: 946 773 128 Cafetería / Restaurante Arrarte Kafetegia / Jatetxea Tel.: 946 771 444 Cafetería Pub Socaire Kafetegia Tel.: 946 775 842 Cafetería Uriola Kafetegia Tel.: 946 770 344 Casa Rural Larrakoetxea Landetxea Tel.: 946 770 383 Cervecera Arriolane Garagardotegia Tel.: 946 772 168 Cervecera Saratxaga Garagardotegia Tel.: 946 772 376 Hamburguesería Bibi Hanburgesategia Tel.: 946 772 849 Las Palmeras Tel.: 946 775 119 Restaurante / Asador Pauli Taberna / Erretegia Tel.: 946 771 295 Restaurante Gorrondona Jatetxea Tel.: 944 076 918 Restaurante Uribe Jatetxea Tel.: 946 774 478 Tradizioa eta abangoardia knologikoa e t kÉ sa pre en , ak rri se Belardiak, ortuak, ba a tecnolgica Tradicin y vanguardi Prados, huertas, caseros, empresas... Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Sangronizeko Zubia. ~ Artxandako Aixerrota. ~ Larrabarrena Parkea. ~ Bere Baserriak. ~ San Rokeko Baseliza. ~ Udaletxeko parkea eta askaldegia. ~ Ola auzoa. ~ El Puente de Sangroniz. ~ El Molino de Viento de Artxanda. ~ Parque Larrabarrena. ~ Sus Caseríos. ~ La Ermita de San Roque. ~ Parque y merendero Ayuntamiento. ~ Barrio Ola. 43 Larrabarrena Hirigunean dagoen berdegune handi bat da hornikuntza guztiekin. Larrabarrena Es una gran zona verde, en el centro urbano, dotada de un completo equipamiento. Artxanda toki erakargarria da: baliabidez beteta dagoen berdegune handi bat, jatetxeak, ibilbideak... Un lugar atractivo es Artxanda: una gran zona verde llena de recursos, restaurantes, rutas... 44 Non jan / Dónde comer Restaurante Izarza Jatetxea Tel.: 944 538 273 Restaurante Miramar Jatetxea Tel.: 944 451 063 / 944 451 945 Bar Aterpe Berria Jatetxea Tel.: 944 711 295 Bar / Restaurante AeroBide Taberna / Jatetxea Tel.: 946 547 361 Bar / Restaurante Batzoki Taberna / Jatetxea Tel.: 946 566 651 Bar / Restaurante El Casino Taberna / Jatetxea Tel.: 944 531 578 Restaurante Anton Jatetxea Tel.: 944 455 059 Restaurante Aragua Jatetxea Tel.: 944 533 802 Restaurante El Caserío Jatetxea Tel.: 944 530 015 Restaurante Errota Jatetxea Tel.: 944 530 741 Bar / Restaurante Gaztañaga Taberna Jatetxea Tel.: 946 056 479 Restaurante Isidro Jatetxea Tel.: 944 450 544 / 944 451 051 Restaurante Maipú Jatetxea Tel.: 944 711 763 Restaurante San Pankratzio Jatetxea Tel.: 944 451 945 Restaurante Txakoli Ballano Jatetxea Tel.: 944 453 012 Restaurante Zerurena Jatetxea Tel.: 944 535 754 Batzar gelak Salas de reuniones Restaurante Izarza Jatetxea Tel.: 944 538 273 SONDIKA A-8 N-637 BILBAO E-70 E-70 45 Gozatzeko! Mota guztietako Inguru natural paregabea. kirolak egiteko toki aproposa. Surfa, bodyboarda, parapentea, delta hegalaÉ Inguru natural paregabea izateaz gain, toki horietako okupazio historikoari buruzko arkeologia eta dolmen aztarnak ere ezagut ditzakegu. ÁPara disfrutar! apropiado Un entorno natural nico, para todo tipo de deportes. a... Surf, bodyboard, parapente, ala delt Leku interesgarriak 46 Lugares de interés ~ Kepa Deunaren Eliza. ~ La iglesia parroquial de San Pedro. ~ Ander Deunaren Baseliza. ~ La ermita de San Andrés. ~ Bere lau hondartzak: Barinatxe, ~ Sus cuatro playas: Barinatxe, Arriatera, Atxabiribil eta Meñakoz. Arriatera, Atxabiribil y Meñakoz. de Artzandeda, ~ Kurtzioko aztarnategi arkeologikoa ol~in La toarqueológica de Vyien o Estación El m Kurtzio eta Munarrikolandako trikuharri la estación dolménica aztarnategia. mienzos del siglo XVIII, uido adecoMunarrikolanda. tr ns co ~ Burdin Hesiaren aztarnak. ~ Restos del Cinturón de Hierro. ativo. nificacantilados. es mmuy sig ~ Itsaslabarrak. ~ Los Honda r tza e d er rak , la ba r ga ku i s rria k e t a k ult ur ondarea. Adems del excepcional entorno natural, podemos conocer restos arqueolgicos y dolmnicos que nos hablan de la ocupapcin histrica de estos lugares. Hermosas playas espectaculares acantilados y Patrimonio Cultural. 47 Non jan / Dónde comer Volker Paulaner Bierhaus Tel.: 946 764 316 Lurren Taberna Tel.: 652 764 632 Sopelako Batzokia Tel.: 946 025 151 Ardo Berri Tel.: 946 851 005 Bar / Restaurante Iru Bide Taberna / Jatetxea Tel.: 946 762 912 Bar / Restaurante Kux Kux Taberna / Jatetxea Tel.: 946 564 645 Bar / Restaurante Meñakoz Taberna / Jatetxea Tel.: 946 572 709 Bar / Restaurante Urbaso Taberna / Jatetxea Tel.: 946 762 951 Bocatería La Bocatería Ogitartekoak Tel.: 946 763 538 Cervecera Sopela Garagardotegia Tel.: 946 766 197 Cervecería Artadi Garagardotegia Tel.: 946 761 058 SOPELA N-637 BILBAO N-637 E-70 48 Non lo egin / Dónde dormir Casa Rural Telleri Baserria Landetxea Tel.: 946 767 077 Hotel Modus Vivendi*** Hotela Tel.: 946 765 888 / 686 110 474 Camping Sopelana Categoría 3 Kanpina Tel.: 946 761 981 / 649 115 751 Hotel Goizalde** Hotela Tel.: 946 760 657 / 946 766 144 / 946 763 937 Batzar gelak Salas de reuniones N-637 A-8 Cervecería El Sol Garagardotegia Tel.: 946 761 365 Cervecería Gambrinus Garagardotegia Tel.: 946 764 080 / 946 762 044 Goizalde Tel.: 946 760 657 Hamburguesería Tip Top Hanburgesategia Tel.: 946 761 711 Kebab Don Kebap Tel.: 946 765 507 Mesón Jauregi Benta/Mesoia Tel.: 946 766 968 Pizzería Mec-Mec Take Away Pizzeria Tel.: 946 765 655 Restaurante Chino Mandarín Tel.: 946 766 951 Restaurante Gardoki Jatetxea Tel.: 946 760 761 Restaurante Urgitxieta Jatetxea Tel.: 946 765 348 E-70 Hotel Modus Vivendi*** Hotela Tel.: 946 767 077 Baserri sakabanatuak Errepidetik urrun, edertasuna eta lasaitasuna mantendu ditu. Ibar emankor honetan garia, artoa, indabak eta txakolina egiteko mahatsa biltzen ziren. En esta frtil vega se cosechaba trigo, maz, alubias y uva para la elaboracin de txakoli. Caseros diseminados Alejado de la carretera, ha conservado su belleza y tranquilidad. Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Santa Marinako harkaitzetako ibilbidea, izen bereko baselizaraino heltzen dena. ~ Andra Mariaren Eliza. ~ Torre Barri eraikina. ~ Burdin Hesiaren Aztarnak. ~ El paseo por los riscos de Santa Marina, que llega hasta la ermita del mismo nombre. ~ La Iglesia de Santa María. ~ El Edificio Torre Barri. ~ Restos del Cinturón de Hierro. 49 Santa Marina Baseliza izen bereko harkaitzen gainean dago eta bertatik Bizkaiko itsasertza ikusten da: Punta Lucerotik Billao lurmuturrera. Non lo egin / Dónde dormir Casa Rural Ortulane Landetxea Tel.: 946 764 426 / 669 861 711 Albergue turístico Moana Surf & Skate Hostel Tel.: 626 700 977 Non jan / Dónde comer 50 Sidrería Ayoberri Sagardotegia Tel.: 946 764 257 Bar la Estación Tel.: 946 760 915 Cervecería Txozna Garagardotegia Tel.: 946 763 471 / 645 776 823 Hamburguesería Bumbo Hanburgesategia Tel.: 946 766 030 Restaurante Batzokia Jatetxea Tel.: 946 763 383 Restaurante Regi Taberna Jatetxea Tel.: 946 765 856 Restaurante Txiki Barri Jatetxea Tel.: 946 762 409 Desde la ermita de Santa Marina, situada en las peas del mismo nombre, se divisa el litoral vizcano: desde Punta Lucero hasta el cabo Villano. URDULIZ N-637 N-637 A-8 BILBAO N-637 E-70 E-70 teres historiko in n a o z u a a g ea Art ena eta artistiko hanindiak daude. duten eraik lizan San Martin Em tal erretaula monbuat en dago. Erretaulak ia osorik estaltzen duen arren, XVI. mendeko horma irudien lagin bat ikus dezakegu. Casi oculta por el retablo podemos ver una muestra de pintura mural del siglo XVI. rteaga estn A e d io rr a b el En or inters los edificios de maartystico. histrico y Martn La Iglesia de San alberga uonnumental retablo. m Leku interesgarriak Lugares de interés ~ Arteagako Errota. ~ Zamudioko Dorrea (XV. Mendekoa). Gaur egungo Kultur Etxea. ~ Oxinagako bidezidorra eta uraren jantzea ibilbidea. ~ Arikondoko Zubia (XVII-XVIII. mendea). ~ Larragoitiko Jauregi barrokoa (XVIII. Mendea). ~ Kadaltso Baserria. ~ Martin Deunaren Eliza. ~ Bizkaiko Parke Teknologikoa. ~ Geldo auzoa. ~ Probaleku eta udaletxea. ~ El Molino de Arteaga. ~ La Torre de Zamudio (s. XV). Hoy Casa de Cultura. ~ La senda Oxinaga y sendero del agua. ~ El Puente Arikondo (s. XVII - s. XVIII). ~ El Palacio Barroco de Larragoiti (s. XVIII). ~ El Caserío Kadaltso. ~ La Iglesia de San Martín. ~ El Parque Tecnológico de Bizkaia. ~ Barrio Geldo. ~ Ayuntamiento y probadero. 51 Eskualde honetako produktu gastronomikoak oso preziatuak dira, tartean, sagardoa eta txakolina. Industria eta teknologiarik berritzaileena nekazaritza eta tradizioarekin batera bizi dira. Los productos gastronmicos de esta zona, como la sidra y el txakoli, son muy valorados. 52 La industria y la ms innovadora tecnologa conviven con la agricultura y la tradicin. Non lo egin / Dónde dormir Agroturismo Iabiti-Aurrekoa Nekazalturismoa Tel.: 944 522 370 Hotel Aretxarte*** Hotela Tel.: 944 036 900 Hotel Artea-Errota** Hotela Tel.: 944 523 457 Non jan / Dónde comer Restaurante Aretxarte*** Jatetxea Tel.: 944 036 900 Restaurante Artea-Errota Jatetxea Tel.: 944 521 080 Asador Aramendi Erretegia Tel.: 944 521 158 Asador Fuentene Berria Erretegia Tel.: 944 522 379 Bar / Restaurante Batzokia Taberna / Jatetxea Tel.: 944 521 133 Bocatería Otarteko Ogitartekoak Tel.: 944 521 142 Restaurante Amairu Aretxeta Jatetxea Tel.: 944 520 320 Restaurante Balgerri Jatetxea Tel.: 944 523 053 Restaurante Caserío Lubarrieta Jatetxea Tel.: 944 522 725 Restaurante En Verde Jatetxea Tel.: 944 317 944 Restaurante Errekaondo Jatetxea Tel.: 944 521 049 Restaurante Hurritxa Jatetxea Tel.: 944 521 419 Restaurante Gaminiz Jatetxea Tel.: 944 317 025 Restaurante Izarra Jatetxea Tel.: 944 209 806 Restaurante Jana Jatetxea Tel.: 944 520 664 Restaurante Lekunbiz Jatetxea Tel.: 944 522 379 Restaurante Urbasa Jatetxea Tel.: 944 521 286 Batzar gelak Salas de reuniones Hotel Aretxarte*** Hotela Tel.: 944 036 900 Parque Científico y Tecnológico de Bizkaia Tel.: 944 039 500. Fax: 944 039 510 Gastronomía y Regalos Tel.: 944 474 890 Palacio Larragoiti Jauregia Tel.: 946 569 900. Fax: 946 569 901 Katering enpresak Empresas de catering Tamar Tel.: 944 711 859 Txakolin Upategiak Bodegas de Txakoli Magalarte Zamudio Txakolina Tel.: 630 109 686 N-637 ZAMUDIO A-8 BILBAO E-70 E-70 53 Gastronomia Gastronomía "Eskualdeko kalitate handiko lehengaiek bidezko ospea eman diote Uribeko sukaldaritzari. Eta hori da bisitarietako asko gurera erakartzen dituena. Izan ere, gure eskualdearen luzezabalean sakabanatutako jatetxe ugaritan benetako sukaldaritza tradizionalaz gozatu ahal izango duzu. Nekazaritza garrantzi handiko sektorea izaten jarraitzen du Uriben. Izan ere kalitate handiko produktuak diren bere Txakolina, barazkiak, txerrikiak eta taloa (gastronomi, enologi eta mahasti-ardogintza munduan izen ospetsua eman diotena) mendeetako tradizioaren gaur egungo isla dira. Mendeetan zehar baserritarrek beraien produktuak merkaturatzeko bide bakarra azokak eta merkatuak izan dira. Gaur egun, ohiko merkatu eta azokak berpizten hasi dira, eta berauetan gero eta urrunago dagoen herri ingurunera hurbiltzeko aukera dauka hiriko gizarteak. Nekazaritza azoka ugari ospatzen dira urte osoan zehar. Astero, Butroi ibarreko ortuari eta barazkiak, indabak, frutak, gaztak eta bertako produktu bereziak eros ditzakegu Mungian ostiraletan ospatzen den ohiko merkatuan." La calidad y variedad de los productos de la comarca han otorgado justa fama a la gastronoma de Uribe. As, muchos de nuestros visitantes llegan atrados por los placeres de la mesa. En numerosos restaurantes de nuestra comarca podrs disfrutar de la autntica cocina tradicional. La agricultura contina siendo un importante sector de actividad en Uribe. Los productos de alta calidad, cuyos mximos exponentes son el famoso txakoli, las hortalizas, los derivados del cerdo y el talo (que han dado a la comarca un afamado nombre en el mundo gastronmico, enolgico y vitivincola) son el actual reflejo de siglos de tradicin. Durante siglos las ferias y mercados han constituido la nica forma de comercializacin de los productos obtenidos por los baserritarras. En la actualidad estamos asistiendo a un renacer de los mercados y ferias tradicionales, en los cuales la sociedad urbana busca el contacto con el cada vez ms lejano medio rural. 54 A lo largo del ao se celebran numerosas ferias agroalimentarias. Semanalmente tenemos la oportunidad de adquirir las hortalizas y verduras procedentes de la vega del Butrn, acompaadas por las alubias, frutas, quesos y otras especialidades locales en el mercado tradicional de los viernes de Mungia. Euskadi Gastronomika "Euskadi Gastronomika, Euskadin Turismo Enogastronomikoa sustatzeko Planaren ondorioz jaiotako proiektua da. Euskadiko 3 hiriburuen eta 18 eskualderen sektore pribatua tartean sartuta, bertako eskaintza eta baliabide gastronomikoak marka berdin baten barne dituen Produktu Klub filosofia jarraituz landutako ekimen batez ari gara. Uriben, Turismo Produktu Klub hau kalitatezko eskaintza enogastronomikoa eta bisitariek gaur egun espero dutenaren mailan dagoen zerbitzu bat eskaintzearen aldeko apustua egiten duten berrogeita hamar enpresa baino gehiagoz osatuta dago (ostatuak, jatetxeak, erretegiak, pintxo tabernak, Txakolin upategiak, enogastronomia jarduerak eskaintzen dituzten enpresak, eta abar)". Euskadi Gastronomika es un proyecto que nace del Plan de Impulso al Turismo Enogastronmico de Euskadi. Se trata de un proyecto trabajado bajo la filosofa Club de Producto que integra en una misma marca la oferta y recursos gastronmicos de las 3 capitales y 18 comarcas de Euskadi, implicando al sector privado de las mismas. En Uribe, este Club de Producto turstico est compuesto por ms de medio centenar de empresas (alojamientos, restaurantes, asadores, bares de pintxos, bodegas de txakoli, empresas de actividades enogastronmicas, etc.) que apuestan por ofrecer una oferta enogastronmica de calidad y un servicio a la altura de lo que los y las visitantes esperan en la actualidad. Jarduera gastronomikoak eskaintzen dituzten enpresak Empresas de Actividades Gastronómicas Aitor Aurrekoetxea Taloak (Mungia) Tel.: 685 757 575 Crusoe Treasure Urpeko Upategia Bodega Submarina (Plentzia) Tel.: 944 015 040 Restaurante Izarza (Sondika) Tel.: 944 538 273 Germinados Kimuak (Maruri-Jatabe) Hozitu ekologikoak Germinados ecológicos Tel.: 946 741 913 Ekoizleak / Productores Luciaren Etxea (Larrabetzu) Arrautz ekologikoak Huevos ecológicos Tel.: 686 417 869 Etxeandia Garardauak (Urduliz) Artisau garagardoak Cervezas artesanales Tel.: 605 707 958 55 Ocio Aisialdia Aire zabaleko kirol gehienak probatu edo hobetu daitezke Uriben: Golfa, eskalada, rappela, hipika, paseoak eta oinezko txangoak, arku tiroa eta 4x4etan irteerak dira gure eskaintzetako batzuk. Gainera Surfa, gure eskualdeko zutoihal bihurtu da bereziki Bakio eta Sopelan. Urtero kirol honetako ehunka zale eta jarraitzaile bisitatzen dute gure kostaldea, urtean zehar agertzen diren barietate handiko piku eta itsas hautsiak dituzten olatu ederrak erakarrita. Halaber, gure kostako labarrak eta Jata mendialdeak beraien kokapen bereziarengatik haize iraunkor eta uherdura gabekoaz gozatzen dute, egokia aire kirolaz gozatzeko. Azkenik, esan beharra dago Uribeko eskualdea bizikleta eta mountain-bikea maite dutenen artean sarrien bisitatuena dela, kirol honetarako dauzkan egokitutako bidezidor eta pistengatik. La prctica totalidad de las modalidades deportivas al aire libre se pueden probar o perfeccionar en Uribe: Golf, Escalada, rappel, hpica, paseos y travesas a pie, tiro con arco, tirolina y recorridos en 4x4 son algunas de nuestras ofertas. Adems, el surf se ha convertido en uno de los estandartes de nuestra comarca, especialmente en Bakio y Sopela. Cada ao, cientos de aficionados y seguidores de este deporte visitan nuestras costas atrados por sus hermosas olas con gran variedad de picos y rompientes que aparecen a lo largo de todo el ao. Asimismo, los acantilados de nuestra costa y las laderas del monte Jata disfrutan por su especial orientacin de una brisa constante y sin turbulencias, perfecta para disfrutar de los deportes areos. 56 Por ltimo, cabe sealar que Uribe es una de las comarcas ms frecuentadas por los amantes de la bicicleta y el mountain-bike, ofreciendo numerosas alternativas por la variedad de senderos y pistas acondicionados para este deporte. Astiunerako enpresak Alder Surf Eskola Tel.: 617 467 564 BTQ eventos y servicios Tel.: 946 070 382 656 795 601 Cabo Billano Tel.: 946 774 482 Lokal Surf Bakio Tel.: 615 743 528 Bakio Rip Curl Surf Eskola Tel.: 605 727 675 Quiksilver Surf Eskola Tel.: 667 557 839 Uretan Basque Surf Center Tel.: 639 669 865 Club Hípico Castillo de Butrón Tel.: 653 736 383 Flybai Vuelos turísticos Hegaldi turistikoak Tel.: 946 579 922 Globos Estratos Tel.: 659 565 412 Golf Palacio Urgoiti Tel.: 946 746 868 Kirik Tel.: 946 764 634 Troka Abentura Tel.: 946 774 265 Bakio Surf Taldea Tel.: 666 650 569 C.D. Hípica Aretxalde Tel.: 659 907 588 4x4 Ocio Aventura Tel.: 946 194 138 / 609 648 999 Bakio Cat Tel.: 620 834 856 Club Hípico Butrón Tel.: 650 627 418 Club Hípico Goiherri Turismo Aktiboa Tel.: 944 674 567 / 639 736 545 Club Hípico Irolas Tel.: 607 416 888 Club Hípico Laukiniz Turismo activo Tel.: 946 151 380 Empresas de ocio Club Hípico Mungia Tel.: 946 742 302 Club Hípico Urduliz Tel.: 946 765 834 Club Hípico Zaiaran Tel.: 946 763 997 Escuela de Golf Celles Golf Eskola Tel: 94 454 13 28 Escuela de Golf Martiartu Tel.: 944 640 011 Escuela de Surf/Surfcamp Wellentime Tel.: 610 779 340 Forestal Park Bilbao Tel.: 608 444 939 Golf (Pich and Putt) Derio Tel.: 944 540 574 Hípica Goiko Mendi Tel.: 946 879 427 / 649 385 950 La Salbaje Surf Eskola Tel.:675 650 713 Nervion Sub Tel.: 944 230 108 / 670 413 757 Parapente Bizkaia Tel.: 627 501 607 / 688 625 460 Publiglobo Tel.: 946 770 813 / 607 499 161 RK Abentura Tel.: 695 268 712 Bestelako Turismo Zerbitzuak Otros servicios turísticos Zorione Zubizarreta / Guía de Turismo / Turismo Gida Tel.: 670 277 995 Itxaslehor Servicios turísticos Tel.: 946 195 861 Cristian Lertxundi / Guía de Turismo / Turismo Gida Tel.: 667 049 481 Turiskopio (rethinking tourism) Tel.: 944 710 593 57 Burdin Hesia Cinturón de Hierro ÒBurdin HesiaÓ, jatorrizko izena ÒBilboko hurbileko defentsaÓ edo ÒBilboko Burdin HesiaÓ zuena, 1936 eta 1937 artean eraiki zuen Euskadiko behinbehineko gobernuak, Bilbo defendatzeko ahaleginean; izan ere, matxinatutako armadaren setioa izateko arriskua ikusi zuten, eta hesiarekin Sondikako aireportua eta Zolloko urtegia kontserbatu eta hiria artilleriaren tiroez babestu nahi izan zuten. Hainbat lerroz osatuta zegoen eta lerro horietan lubakiak, metrailadoreetarako kokalekuak (habiak), parapetoak, babesleku aktiboak eta pasiboak, alanbrehesiak, behatokiak eta nolanahiko defentsak zeuden, zenbait kasutan hormigoi armatuz eginak eta beste batzuetan material galkorrez, egurrez edo lurzakuz kasu. Armada frankistak ÒBurdinazko gerrikoaÓ izenarekin izendatu zuen garaitutako lerroa, garaipenaren meritua azpimarratzeko, eta izendapen horrek gaur egun arte iraun du eta gizarte guztiak bereganatu du. El ÒCinturn de HierroÓ, cuya verdadera denominacin era ÒDefensa Prxima de BilbaoÓ o ÒCinturn de BilbaoÓ, fue construido entre 1936 y 1937 por el Gobierno Provisional de Euzkadi en un intento de defender Bilbao, en caso de un asedio del Ejrcito sublevado, conservando el aeropuerto de Sondika y el embalse de Zollo y protegiendo la villa del tiro de artillera. Consista en una serie de lneas que incluan trincheras, asentamientos para ametralladora (nidos), parapetos, abrigos activos y pasivos, alambradas, observatorios y toda suerte de defensas, realizados en algunos casos de hormign armado y en otros de materiales perecederos como la madera o los sacos terreros. 58 El ejrcito franquista denomin la lnea vencida como ÒCinturn de HierroÓ, con nimo de resaltar el mrito de su triunfo, denominacin que ha perdurado hasta nuestros das y que ha sido asimilada por toda la sociedad. Burdin Hesia Burdin Hesiaren Interpretazio Zentrua Honako hauei buruzko azalpenak ematen dituzten panel grafi koak ditu: Gerra Zibilean defentsa militar hura sortzeko hasierako ideia, zeharkatzen zituen herriak, gatazkan izandako zenbait gudu, erori eta ondoren izandako gainbehera arte. Horrez gain, objektu pertsonalak ere ikus daitezke, hala nola jantziak, gutunak, monetak eta soldaduek erabilitako ekipoen adibideak. Dokumentazio-erakusketa zabala da; Euskadiko Gerra Zibila ikertzen duen Sancho de Beurko Elkartearen eskutik bisitariari mapa, garaiko egunkari, kartel, bandera, maketa eta argazkien bidez informazioa eskaintzen dio. Centro de Interpretación del Cinturón de Hierro Cuenta con paneles grficos en los que se explica la idea de partida para crear esta defensa militar durante la Guerra Civil, los municipios que atravesaba, algunas de las batallas que se libraron en el conflicto hasta su cada y la posterior decadencia. Adems se pueden apreciar objetos personales, prendas, correspondencia, monedas o una muestra del equipo que empleaban los combatientes. Una gran exposicin de documentacin que ofrece informacin al visitante, a travs de mapas, peridicos de la poca, carteles, banderas, maquetas o fotografas, por cortesa de la Asociacin Sancho de Beurko, dedicada a la investigacin de la Guerra Civil en Euskadi. Cinturón de Hierro Hesiaren eta gudaren bestelako aztarnen interpretazio panelak Paneles Interpretativos del Cinturón y otros restos bélicos Barrika: en el acceso a Goiherri. Goiherriko sarbidean. Berango: junto al ambulatorio. Anbulategi ondoan. Sopela: en el parking del polideportivo Urko. Urko polikiroldegiko aparkalekuan. Urduliz: en el parque de la iglesia. Elizaren parkean. Laukiz: en Umbe, en el cruce con Laukiz. Unben, Laukizeko gurutzabidean. Gatika: detrs de la Iglesia. Elizaren atzealdean. Loiu: en el frontn Lauroeta. Lauroeta frontoian. Mungia: en la zona de acceso a Izenaduba. Izenadubako sarrera gunean. Derio: en el parque Uribe. Uribe parkean. Zamudio: junto a Zamudiotorre. Zamudiotorre alboan. Gamiz-Fika: en la plaza de Fika. Fikako enparantzan. Lezama: en la zona de acceso a la iglesia. Elizaren sarbide aldean. Larrabetzu: en la plaza del ayuntamiento. Udaletxeko plazan. Gorliz: en el acceso a la granja Foral. Foru abeletxeko sarbidean. Maruri-Jatabe: en la zona del ayuntamiento. Udaletxe aldean. Ordutegia / Horario Astelehenetik Ostiralera: 12 - 14 eta 17 - 20etara. / Lunes - Viernes: 12 - 14 y de 17 - 20 horas. Simon Otxandategi 64 (48640 BERANGO) ¥ Email: [email protected] ¥ Tel: 946 682 143 59 Erdi Aroko Bidea Ruta Medieval Orain arte Erdi Aroa garai iluntzat hartu izan den arren, gaur egun ikuspegi hori kolokan dago erabat. Bizkaiak, ardatz atlantikoko gune garrantzitsu izanik, hainbat gorabehera bizi izan zituen, eta Erdi Arokoan garrantzi berezia izan zuten lekuetan banatutako 6 informazio eta interpretazio puntu garai hartara eramaten gaituzte. La Edad Media como un tiempo oscuro est cada vez ms en cuestin. Bizkaia, como punto importante del eje atlntico, pas por muchas vicisitudes y 6 puntos infomativos e interpretativos distribuidos en lugares de especial relevancia medieval nos trasladan a aquella poca. Gorliz Bakio Lemoiz Plentzia Maruri-Jatabe Barrika Gatika Sopela Urduliz Mungia Meñaka Berango Laukiz Arrieta Fruiz Erandio Gamiz-Fika Loiu Sondika Derio Lezama 60 Bilbao Zamudio Larrabetzu Erdi Aroko Bidea Ruta medieval Bide Sakratuak. Errege Bideak Anguleri Jauregia - Larrabetzu Donejakue Bidearen zati bat Bizkaitik igarotzen da. Bere historia eta gorabehera guztiak interpretazio puntu honetan ezagut daitezke, bizkaitar idiosinkrasia azaltzeko oso garrantzitsuak diren beste hainbat erakusketarekin batera. Zin-bidea ere, Bizkaiko. Jaun ziren Gaztelako erregeek Bilbotik, Goikoeleizaldetik, Gernikatik eta Bermeotik egiten zuten bidea, bertako biztanleek zituzten pribilegioei eta usadio eta ohitura egokiei eusteko zin eginez, bide honetan ere ibili daiteke. Rutas Sacras. Rutas Reales Palacio Anguleri - Larrabetzu El Camino de Santiago tiene uno de sus pasos en Bizkaia. Su historia y vicisitudes pueden conocerse en este punto de interpretacin junto a otras muchas de capital importancia para entender la idiosincrasia de bizkaia. La Ruta Juradera, cuyo itinerario cubran los reyes castellanos en su calidad de Seores de Bizkaia por Bilbao, Goikoeleizalde, Gernika y Bermeo, jurando mantener los privilegios, buenos usos y costumbres que disfrutaban sus habitantes, tambin puede recorrerse en esta ruta. Erdi Aroko elikadura Zamudiotorre Erlijioak, garai hartako eguneroko bizitzako ardatz nagusiak, eragin izugarria zuen jan-edanean. Horra hor gure gastronomia famatuaren hastapenak. La alimentación medieval Zamudiotorre La religin, eje principal de la vida cotidiana en aquella poca, influa de gran manera en el men. Aqu est el comienzo de nuestra famosa gastronoma. 61 Erdi Aroko Bidea Ruta medieval Gerra eta Bakea Guerra y Paz Bizkaian, Behe Erdi Aroan, oso ohikoak izan ziren bandokideen gerrak. Gerra haietan, bi talde zeuden: Butroe Etxeko ÒoinaztarrakÓ eta Mujika Etxeko ÒganboatarrakÓ. La baja Edad Media en Bizkaia estuvo marcada por las llamadas guerras de banderizos en la que los distintos linajes estaban agrupados bajo los estandartes ÒoacinosÓ de la Casa de Butrn o los de los ÒgamboinosÓ de la Casa Mjica. Martiartu Dorrea - Erandio Gizarte-gerra hark XV. mendera arte iraun zuen, eta haren istorio liluragarria argi azaltzen da interpretazio puntu honetan, baita haren ondorioz hiribilduen eta bandokideen artean piztutako gatazka odoltsuak ere Ðbasurde bat ehizatu izanak bultzatutako gatazkak, adibidezÐ. Halaber, Bizkaiko dorretxeei eta gazteluei buruzko informazio guztia ere azaldu egiten da informazio puntu honetan. Torre Martiartu - Erandio Esta autntica guerra social se extendi hasta el siglo XV y su apasionante historia, as como sus desviaciones a cruentas guerras entre villas y banderizos por causas como Òquin caz un jabalÓ se describen en este punto de interpretacin, donde tambin puede encontrarse todo lo relacionado con las casas torre y castillos de Bizkaia. Bizkaiko lurralde-antolakuntza Torrebillela - Mungia Euskal baserri autosufizienteak elizen inguruan egituratzen joan ziren, eta horrek elkartesentimendu bat eragin zuen. Denborak aurrera egin ahala, elkartehura elizate bihurtu zen. Biztanleria antolatzeko beste modu bat hiribilduak izan ziren, Bizkaiko Jaunak emandako foru bidez sortuak; hiribilduetan, azoka jartzen zen eta defentsa-jarduerak egiten ziren. Bizkaiko Batzar Nagusietan, lurralde horretan gaur arte indarrez iraun duen Erdi Aroko parlamentua, elizateetako eta hiribilduetako ordezkariak zeuden. La organización territorial de Bizkaia Torrebillela - Mungia El tpico casero vasco autosuficiente fue estructurndose entorno a iglesias parroquiales, lo que dio pie a un sentimiento de comunidad que con el tiempo deriv en la anteiglesia. Otro modelo de poblacin fue la villa, nacida mediante fuero otorgado por el Seor de Bizkaia como lugar de mercado y defensa. Tanto villas como anteiglesias tienen representacin en las Juntas Generales de Bizkaia, que no son otra cosa que un parlamento medieval que subsiste con vigor y arraigo en esta tierra. 62 Erdi Aroko Bidea Ruta medieval Erdi Aroko Jantziak Vestido Medieval Erdi Aroan, janzkera lakrikunkeriaz aldatzen zen, eta asmakizun handiak ere sartu zituzten, botoia jartzen hasi ziren askotariko jantzietan. En la Edad Media la indumentaria mudaba con coquetera e introduca grandes inventos, como el botn, a una gran variedad de ropajes. Butroe - Gatika Gerrarako eta oherako janzkiak ere ikusgai daude interpretazio puntu honetan. Halaber, agerian geratzen da arroparen eta moraltasunaren arteko liskar zaharra, adibidez, emakume baten esku biluzia ukitzen zuenak 15 soldatako isuna ordaindu behar zuen. Butron - Gatika La vestimenta para la guerra y para la cama tambin puede conocerse en este punto de interpretacin y descubrir esa vieja reyerta entre ropa y moralidad; tocar la mano descubierta de una mujer tena multa de 15 sueldos. Itsasoari irekitako garaia Plentziako Turismo Bulegoa Bizkaiko egur ona lehengai aparta izan zen ontzioletan garaiko itsasontzi tipikoak galerak eta belaontziak egiteko. Galerak, erromatar trirremearen ondorengoak izan ziren eta belaontziak, berriz, bereziki diseinatuta zeuden Kantabriar itsasoaren ur gogorretan nabigatzeko. Erdi Aroa amaitu zuenean, karabela famatua sortu zen. Uribeko Erdi Aroko Bidea osatzeko, nabigatzeko erabiltzen zituzten tresnak eta kartografia daude ikusgai. Una Epoca abierta al mar Oficina de Turismo de Plentzia La buena madera de Bizkaia sirve de materia prima a unos astilleros que desarrollan los navos tpicos de la poca, a saber; la galera y el velero. El primero, heredero de la trirreme romana y el segundo, mucho ms pensado para el duro mar Cantbrico. Ya finalizada la Edad Media, surge la famosa carabela. La cartografa y los instrumentos de navegacin completan la ruta medieval de Uribe. 63 Hondartzak Playas Bederatzi hondartza daroaz Sopela eta Bakio artean. Paisaia ikusgarrizko kilometroak ureztatzen dute bizkaiko kostaldea, non beti paseatzeko itsas paseo bat dagoen eta windsurfa, urpekaritza eta igeriketa parktikatzeko ur atseginak dauden. Badira ere itsas ondoa, kostaldeko basafauna eta landaretza duten komunitate nabarmenak. Gune Natural Adierazgarri adierazitako lekuetan. Itsas hegaztien hazkuntzarako zonalde garrantzitsua da hau eta honek urpekaritzarako eta hegaztien behaketarako konparaezinezko lekua bihurtzen du. Aipagarria da Gorlizeko kostalde gunea naturazko balio handikoa dela, bertan euskal kostaldeko bizigune eta gorabehera esanguratsuak aurkitzen dira luzera txiki batean. Bereziki interesgarria da duna kuaternarioen gunea, 6.000 urte baino gehiagoko aintzinatasunarekin eta bakarra euskal kostaldean eta Plentziako itsasazpiko laborategi enologikoaren inguruan sortutako uharri artifiziala. Nueve arenales discurren entre Sopela y Bakio. Kilmetros de espectacular paisaje salpican la costa bizkaina, donde siempre hay un paseo martimo por el que caminar y agradables aguas para practicar windsurf, buceo y natacin. Tambin existen reas declaradas espacios naturales relevantes, que albergan varias comunidades representativas de la flora y fauna del litoral y del fondo marino. Se trata de importantes zonas de cra de diversas aves marinas lo que les convierte en lugares incomparables para el submarinismo y la observacin de aves. 64 Cabe destacar que el rea costera de Gorliz es una zona de gran valor naturalstico, en la que se dan cita en una pequea extensin varios de los hbitats y accidentes ms representativos del litoral vasco. De especial inters es la zona de dunas cuaternarias, con ms de 6.000 aos de antigedad y nica en la costa vasca y el arrecife artificial creado entorno al laboratorio enolgico submarino de Plentzia. Museoak Museos 1 Izenaduba Basoa. Olentzeroren etxea / Parque mitológico vasco 1 Landeko Goikoa (48100 Mungia) Tel.: 946 740 061 [email protected] www.izenaduba.com 2 Museo Marítimo Histórico Plasentia de Butron Itsas Museo Historikoa 2 Goienkale, 25 (48620 Plentzia) Tel.: 946 773 725 [email protected] www.museoplentzia.org 3 Burdin Hesiaren Memoriala Memorial Cinturón de Hierro Simon Otxandategi, 64 (48640 Berango) Tel.: 946 682 143 [email protected] 3 4 Centro de Interpretación de la Tecnología. BTEK Parque tecnológico de Bizkaia Bizkaiko Parke teknologikoa Ibaizabal Bidea, 101 (48160 Derio) Tel: 944 039 500 • 946 568 844 [email protected] • www.btek.org 4 5 Txakolingunea Basigoko Bide Nagusia, 3 (48130 Bakio) 94 602 85 13 / 946 193 395 [email protected] www.bizkaikoa.bizkaia.net 5 uribe.eu