Adolygiad o`r flwyddyn 2010/11 (PDF 1 MB)
Transcripción
Adolygiad o`r flwyddyn 2010/11 (PDF 1 MB)
a library and more llyfrgell a mwy Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 Llyfrgell Genedlaethol Cymru The National Library of Wales Cael chwarae mewn lle mor sanctaidd. Mae e’n fwy sanctaidd nag Eglwys Gadeiriol TYDDEWI. Yr holl vibes sydd yna, yr holl lyfrau… ac ysbrydion yr holl SGRIFENWYR a beirdd sydd yna. Mae yna wicked vibes yn y Llyfrgell ch’mod. To perform in such a holy place. It’s more holy than the CATHEDRAL Church of St. David’s. All those vibes that are there, all those books… and the ghosts of all those writers and poets that are there. There are wicked vibes at the Library you know. Meic Stevens Golwg 10 Chwefror / February 2011 02 — Beth sydd wedi’i gyflawni What we’ve achieved Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 Cynnwys / Contents Rhagair gan y Llywydd Preface by The President 04 Cyflwyniad gan y Llyfrgellydd Introduction by the Librarian 08 Bwrdd yr Ymddiriedolwyr Board of Trustees 12 Ystadegau Statistics 14 Arddangosfeydd a Digwyddiadau Exhibitions & Events 16 Ni allwn fyth orffwys ar ein rhwyfau! Felly, beth sy’n digwydd? We can’t afford to stand and stare! So, what’s happening? 20 03 — igido D Digitisation Archif Ddigidol Digital Archive Sefydliad Catalog Cyhoeddus Public Catalogue Foundation Prosiect Cymynrodd Kyffin Williams Kyffin Williams Bequest Project Julian Thomas a Storfa Kyffin Williams Julian Thomas and the Kyffin Williams Store Casgliad Traethodau Cymru Theses Collection Wales Culturenet Cymru Trawsnewid Busnes Business Transition Adnau Cyfreithiol Electronig Electronic Legal Deposit Datblygiadau’r We a Gwe 2.0 Web and Web 2.0 Developments Aquabrowser Isadeiledd Technegol Technical Infrastructure Rheolwr Hawliau a Gwybodaeth Information and Rights Manager CyMAL Addysg Education Yr Archif Sgrin a Sain The Screen and Sound Archive Cyfryngau Cymdeithasol Social Media Cronfa Wybodaeth Knowledge Base 21 23 23 23 24 24 25 26 30 30 30 31 31 33 33 34 34 35 Cyfrifoldeb Cymdeithasol Corfforaethol Social Corporate Responsibility 36 Derbynion Acquisitions 38 Rhoddwyr ac Adneuwyr Collection Donors & Depositors 42 Codi Arian Fundraising 44 Datganiadau Ariannol Financial Statements 46 odiadau i’r Datganiadau Ariannol Cryno N Notes to the Summary Financial Statements Aelodau Staff Members of Staff 50 52 04 — Rhagair gan y Llywydd preface by The President Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 05 — _ Y Llywydd gyda Matthew Rhys The President with Matthew Rhys Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 Y mae’n bleser gennyf gyflwyno’r Adolygiad Blynyddol hwn ichwi. Unwaith eto eleni y mae’r Llyfrgell wedi cymryd camau breision i wireddu amcanion ei Strategaeth, Llunio’r Dyfodol. Pwysleisir trwy’r Adolygiad hwn fel y mae’r sefydliad yn parhau i ddatblygu ei weledigaeth o fod ymhlith llyfrgelloedd mwyaf blaengar y byd heb ddibrisio’r swyddogaethau craidd sy’n hanfodol i’w bywyd. Nodwn yma’r amcanion hynny sy’n ganolog i weithgareddau’r Llyfrgell ac i strategaethau a blaenoriaethau Llywodraeth Cymru, sy’n cyllido’n gweithgareddau, a dangoswn fel yr ydym yn cyfrannu at gyflawni’r amcanion hynny. Bu ewyllys da Llywodraeth Cymru yn ystod y flwyddyn a chefnogaeth y Gweinidog dros Dreftadaeth, Alun Ffred Jones AC, yn hynod werthfawr. Fe’n galluogwyd ni, drwy gefnogaeth ein Llywodraeth, i barhau i ddatblygu’r llyfrgell ddigidol ar-lein, i agor ein casgliadau a’n gwasanaethau i fwy o bobl, ac i grwpiau ehangach o bobl. Ni fu’r flwyddyn heb ei sialensau a gorfu i’r Bwrdd Ymddiriedolwyr a’r Llyfrgellydd a’i staff wneud rhai penderfyniadau poenus ac anodd. Serch hynny, er i ni grybwyll rhai o’r materion hynny a fu’n llyffethair i gyflawni ein hamcanion, y mae’r Adolygiad hwn yn adroddiad cadarnhaol iawn sydd nid yn unig yn cofnodi gweithgarwch blwyddyn, ond hefyd yn edrych ymlaen at y dyfodol. 06 — Ymhlith y cynlluniau mwyaf effeithiol ac effeithlon o ran wynebu’r her o geisio ymdopi â’r gostyngiad yn ein hincwm oedd mabwysiadu’r Rhaglen Trawsnewid Busnes gan Fwrdd yr Ymddiriedolwyr. Rhaglen ydyw ar gyfer y cyfnod 2011/12-2013/14. Rhagwelid y byddid yn diffinio prosesau a threfniadaethau busnes mwy darbodus ac yn gweithredu llifau gwaith gwell a fyddai, yn eu tro, yn cynyddu effeithlonrwydd. Strategaeth arall sy’n werth ei chrybwyll ac a fabwysiadwyd gan y Bwrdd eleni yw’r Strategaeth Gwirfoddoli. Rhagwelir y bydd manteision mawr yn deillio o’r cyfle hwn a roddir i’r cyhoedd gyfrannu o’u doniau a’u hamser i waith y Llyfrgell. Y mae cynhwysiad cymdeithasol yn rhywbeth y mae’r Llyfrgell yn awyddus iawn i’w hyrwyddo a bydd y Strategaeth hon yn gyfle ac yn gyfrwng i’r sefydliad fedru gwneud hynny. Un o’r prosiectau cyffrous hynny y bu i mi’n bersonol ymwneud â hi yn ystod y flwyddyn oedd honno mewn perthynas ag archifau ITV. Wrth i’r flwyddyn ddod tua’i therfyn, ac yn dilyn misoedd o drafodaethau manwl a gofalus, braf oedd gallu drafftio Memorandwm o Gyd-ddealltwriaeth rhwng y Llyfrgell ac ITV mewn perthynas â’r bwriad i symud rhan sylweddol o archif ITV Cymru o’i chartref presennol yng Nghaerdydd i’r Llyfrgell. Casgliad sylweddol o werth diwylliannol mawr yw’r archif hon, sy’n dyddio’n ôl i oes gynharaf darlledu masnachol yng Nghymru yn y 1950au. Eto, heb gefnogaeth ariannol, ymarferol y Gweinidog dros Dreftadaeth, Alun Ffred Jones, y mae’n bosib na fyddai’r trafodaethau wedi dwyn ffrwyth o gwbl. Mater arall o bwysigrwydd mawr i mi’n bersonol ac i’r Llyfrgell yn ogystal yw dyfodol ffotograffau Philip Jones Griffiths a cheisio cartref parhaol iddynt. Yn ystod y flwyddyn fe gafwyd sawl trafodaeth ddiddorol a chadarnhaol ag aelodau o deulu’r gŵr arbennig hwn ynghylch diogelu’r casgliad a chanfod cartref parhaol iddynt. Afraid dweud bod y casgliad hwn o ffotograffau, gan un o ffotograffwyr mwyaf yr ugeinfed ganrif, o bwysigrwydd rhyngwladol. Hyderaf y gwelwn y trafodaethau’n arwain at ddiogelu’r casgliad. Rhaid crybwyll yn ogystal Lyfr Aneirin. Dan gytundeb â Chyngor Dinas Caerdydd, Llywodraeth Cymru, a’r Llyfrgell fe symudwyd Llyfr Aneirin, un o’r llawysgrifau allweddol o’r oesoedd canol, ar fenthyg tymor hir, o’i gartref yng Nghaerdydd i’r Llyfrgell Genedlaethol a hynny oherwydd bod y cyfleusterau angenrheidiol ar gael yma ar ei gyfer. Mynychais nifer o ddigwyddiadau diddorol a gwerth chweil yn ystod y flwyddyn. Braf oedd gallu mynd â’n rhaglen ymestyn i gylch Wrecsam eleni a derbyn croeso twymgalon yno gan ein partneriaid a thrigolion y dref a’r bröydd cyfagos. Cafwyd cyfleoedd gwerthfawr i weithio gydag ysgolion a llyfrgell a gwasanaethau eraill y cyngor a rhannu gyda hwy gyfoeth ein casgliadau a’n gwasanaethau. Roedd y rhaglen yn llwyddiant ysgubol a mawr yw ein diolch i bobl Wrecsam am ein croesawu. Yn yr Adolygiad hwn nodir enghreifftiau o gydweithio â chyrff ac unigolion, a gwerthfawrogwyd parodrwydd y rheini i drafod ac i geisio datblygu ar y cyd ffyrdd mwy effeithiol o gyflawni’n gwasanaethau. Wrth gyflwyno’r Adolygiad hwn ar ddiwedd fy nghyfnod fel Llywydd yr wyf yn sicr fod gan y Llyfrgell eto gyfraniad mawr i’w wneud nid yn unig i fywyd y genedl ond hefyd i’r byd. Dafydd Wigley Barwn Wigley o Gaernarfon It is my pleasure to present this Annual Review to you. This year, the Library has continued to more forward in fulfilment of the aims of its Strategy, Shaping the Future. Throughout this Review it is emphasised how the organisation continues to develop its vision of being among the most innovative libraries in the world without compromising the core functions which are the essence of its life. We describe here those aims which are central to the Library’s activities and to the strategies and priorities of the Welsh Government, which funds our activities, and we show how we contribute to the realisation of those aims. The goodwill of the Welsh Government during the year and the support of the Minister for Heritage, Alun Ffred Jones AM, were extremely valuable. With the support of the Government we were able to continue to develop the online digital library, and to open up our collections and services to more people, and to a broader range of people. The year was not without its challenges and the Board of Trustees and the Librarian and his staff had to take some painful and difficult decisions. Even so, although we mention some of those issues that hindered the achievement of our aims, this Review is a very positive report which not only records the activity of a year, but also looks forward to the future. 07 — Among the most effective and efficient steps taken to face the challenge of coping with the reduction in our income was the adoption by the Board of Trustees of the Business Transformation Programme. It is a programme for the period 2011/12–2013/14. It anticipates defining more economical business processes and arrangements and the implementation of better workflows that will, in turn, increase efficiency. Another strategy worthy of mention which was adopted by the Board this year is the Volunteering Strategy. We foresee significant advantages accruing from this opportunity afforded to the public to give of their talents and time to the Library’s work. Social inclusion is something that the Library is very eager to promote and this Strategy will be an opportunity and a vehicle for the organisation to do so. One of the exciting projects which I was involved with during the year was in relation to the ITV archives. As the year drew to a close, and following months of detailed and careful discussions, it was good to be able to draft a Memorandum of Understanding between the Library and ITV confirming the intention to transfer a significant part of the archive of ITV Wales from its present home in Cardiff to the Library. This archive, which dates back to the early days of commercial broadcasting in Wales in the 1950s, is a substantial collection of great cultural value. Again, without the financial and practical support of the Minister for Heritage, Alun Ffred Jones, the discussions might not have borne fruit at all. Another issue of great importance to me personally and to the Library is the future of the photographs of Philip Jones Griffiths and the need for a permanent home for them. During the year there were several interesting and positive discussions with members of the family of this remarkable man concerning preserving the collection and finding it a permanent home. It goes without saying that this collection of photographs, by one of the leading photographers of the twentieth century, is of international importance. I very much hope we will see these discussions leading to the safeguarding of the collection. I must also mention the Book of Aneirin. By an agreement between Cardiff City Council, the Welsh Government and the Library, the Book of Aneirin, one of the key medieval manuscripts, was transferred on long term loan from its home in Cardiff to the National Library because the conditions necessary for its preservation are to be found here. I attended a number of interesting and worthwhile events during the year. It was good to take our outreach programme to the Wrexham area this year and be warmly welcomed there by our partners and the people of the town and surrounding area. There were valuable opportunities to work with schools and the library and other council services and to share with them the wealth of our collections and services. The programme was a huge success and we are very grateful to the people of Wrexham for their welcome. This Review reports instances of co-operation with organisations and individuals, and we much appreciate their willingness to discuss and try to develop with us more effective ways of delivering our services. In presenting this Review at the end of my term as President I am certain that the Library still has a great contribution to make not only to the life of the nation but also to the world. Dafydd Wigley Baron Wigley of Caernarfon Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 Cyflwyniad gan y Llyfrgellydd Introduction by the librarian 08 — 09 — _ Andrew Green yng nghysgod Syr John Williams Andrew Green in the shadow of Sir John Williams Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 10 — Does dim dwywaith nad oedd y flwyddyn 2010–11 yn un anodd i’r Llyfrgell Genedlaethol. Unwaith eto roedd ein setliad ariannol gan Lywodraeth y Cynulliad yn dynn, a bu raid paratoi at doriadau yn y gyllideb yn y flwyddyn ddilynol. Golygai hyn fod angen ymdrechu eto i leihau ein gwariant a chynyddu ein hincwm – trwy adolygu ein gweithgareddau, yn arbennig ein prosesau a’n gweithdrefnau, trwy ailstrwythuro ar ôl peidio â llenwi swyddi gwag, trwy dorri gwariant mewn meysydd, fel ein gwasanaethau arlwyo, nad ydynt yn allweddol i’n cenhadaeth, a thrwy chwilio am ffyrdd newydd o godi incwm ac arian. Mesur arbennig o boenus i’r rhan fwyaf o staff y Llyfrgell fu’r angen i ychwanegu at eu cyfraniadau personol i gronfa bensiwn y Llyfrgell ar adeg pan nad oedd modd codi lefel cyflogau. Ac eto ar yr un pryd mae digonedd o ddatblygiadau cadarnhaol i sôn amdanynt, gan gynnwys: —Cynnydd sylweddol yn ein gwaith digido, yn arbennig trwy’r cynllun mawr a ariennir gan Lywodraeth Cymru, ‘Papurau Newydd a Chylchgronau Hanesyddol’, a thrwy ein cyfraniad at ‘Casgliad y Werin’. —Penodiad Lorna Hughes i’n Cadair mewn Casgliadau Digidol: swydd sy’n unigryw yn y byd, hyd y gwyddom, ac a fydd yn cynyddu ein gallu i wneud ymchwil ymarferol mewn maes sy’n hanfodol i’n dyfodol. —Paratoi at gaffael dau gasgliad newydd o bwysigrwydd eithriadol. —Gwaith ar y cyd â’r llyfrgelloedd hawlfraint eraill i baratoi at weithredu adnau cyfreithiol electronig ym Mhrydain. —Cytundeb ar Strategaeth newydd y Llyfrgell ar gyfer y tair blynedd i ddod, ynghyd â datblygu polisïau newydd mewn meysydd penodol, er enghraifft ar wirfoddolwyr. Fel ym mhob blwyddyn, gweledigaeth ac ymrwymiad staff y Llyfrgell sy’n bennaf gyfrifol am y llwyddiant hwn, ond byddai’n deg nodi cyfraniadau Bwrdd a Chorff Ymgynghorol y Llyfrgell, y sawl sy’n cefnogi’r sefydliad yn ffyddlon, a dau berson yn arbennig: Alun Ffred Jones AC, y cyn-Weinidog dros Dreftadaeth, am ei gefnogaeth gyson a’i werthfawrogiad o genhadaeth y Llyfrgell, a’n Llywydd, Dafydd Wigley – y Barwn Wigley o Gaernarfon erbyn hyn – am ei ymrwymiad mawr a’i egni aruthrol wrth y llyw. Andrew Green Llyfrgellydd No one could deny that 2010–11was another difficult year for the National Library. The financial settlement from the Assembly Government was again tight, and we were obliged to prepare for reductions in our budgets in the following year. The result was that we needed to put much effort into reducing our expenditure and increasing our income – through reviewing our activities, especially our processes and workflows, through restructuring following the freezing of empty posts, through reducing costs in areas like catering facilities not critical to our mission, and through pursuing new means of income generation and fundraising. It was especially painful for the majority of Library staff to have to increase their personal contributions into the pension scheme at a time of static pay. Nevertheless, there is no lack of positive developments to report, including: 11 — —Substantial growth in our digitisation work, especially through the major project, funded by the Welsh Government, ‘Historical Newspapers and Journals’, and our contributions to the ‘People’s Collection’. —The appointment of Lorna Hughes to our new Chair of Digital Collections: a post that is, as far as we know, unique in the world, and a way of increasing our capacity to conduct high-level practical research in an area of crucial importance to our future. —Preparations towards acquiring two new collections of exceptional importance. —Joint work with the other legal deposit libraries towards implementing non-print electronic deposit in the UK. —Agreement on the Library’s new Strategy for the next three years, and the development of new policies in specific areas, for example volunteering. As always this success is attributable to the vision and commitment of the Library staff, but it is important to note the work of the Library’s Board and Advisory Body and the many people and organisations who have given us loyal support. Special mention should be made of two people: Alun Ffred Jones AM, the former Minister for Heritage, for his consistent support and appreciation of the Library’s mission, and our President, Dafydd Wigley – now Baron Wigley of Caernarfon – who has led the National Library with unfailing commitment and energy. Andrew Green Librarian Bwrdd yr Ymddiriedolwyr Board of Trustees Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 Llywydd Trysorydd Dafydd Wigley, Y Barwn Wigley o Gaernarfon Colin R John ACA, FCCA CG, BSc, PhD Is-Lywydd Arwel Ellis Owen BA, MPhil David Barker BA, MCLIP Elspeth Mitcheson BA, DipLib, MCLIP John W Gittins MA, BScEcon, FRSA, FRGS Ruth Thomas MBiochem (Oxon) Gareth Haulfryn Williams YH, BA, MA, DAA Y Parchedig Ganon Enid Morgan MA (Oxon), MA, BD Yr Athro Aled Gruffydd Jones BA, MA, PhD, FRHistS Roy Roberts BScEcon, Dip Bus Admin Yr Athro Roy Evans CBE FREng Wyn P Jones ACIB Huw R C Williams MA (Oxon), Cyfreithiwr Tricia Carter BA, FInstSMM Clerc i Fwrdd yr Ymddiriedolwyr Pedr ap Llwyd YH, BA, MA, MCIPD Siartredig 12 — Cyfarfu’r Bwrdd ar y dyddiau canlynol: — — — — — 23 Ebrill 2010 16 Gorffennaf 2010 17 Medi 2010 12 Tachwedd 2010 11 Chwefror 2011 Cynhaliwyd y cyfarfodydd hyn yn y Llyfrgell ac eithrio’r cyfarfod ymestyn a gynhaliwyd yng Ngwesty’r Ramada Plaza, Wrecsam ar 12 Tachwedd 2010. Mae modd gweld cofnodion y cyfarfodydd hyn ar wefan y Llyfrgell. Tîm Rheoli Hŷn Llyfrgellydd Andrew M W Green MA, DipLib, MCLIP Cyfarwyddwr Gwasanaethau Casgliadau Avril E Jones BA, DipLib, AMInstLM Cyfarwyddwr Gwasanaethau Corfforaethol David H Michael CPFA Cyfarwyddwr Gwasanaethau Cyhoeddus R Arwel Jones BA, MSc(Econ) _ Darllenwch fwy Further reading President Treasurer Dafydd Wigley, Baron Wigley of Caernafon Colin R John ACA, FCCA PC, BSc, PhD Vice President Arwel Ellis Owen BA, MPhil LLGC / NLW www.llgc.org.uk David Barker BA, MCLIP Elspeth Mitcheson BA, DipLib, MCLIP John W Gittins MA, BScEcon, FRSA, FRGS Ruth Thomas MBiochem (Oxon) Gareth Haulfryn Williams JP, BA, MA, DAA The Revd Canon Enid Morgan MA (Oxon), MA, BD Professor Aled Gruffydd Jones BA, MA, PhD, FRHistS Roy Roberts BScEcon, Dip Bus Admin Professor Roy Evans CBE FREng Wyn P Jones ACIB Huw R C Williams MA (Oxon), Solicitor Tricia Carter BA, FInstSMM Clerk to the Board of Trustees Pedr ap Llwyd JP, BA, MA, Chartered MCIPD Dates of Board meetings were as follows: 13 — — — — — — 23 April 2010 16 July 2010 17 September 2010 12 November 2010 11 February 2011 These meetings were held at the Library with the exception of the outreach meeting held at the Ramada Plaza Hotel, Wrexham on 12 November 2010. Minutes of these meetings can be found on the Library’s website. Senior Management Team Librarian Andrew M W Green MA, DipLib, MCLIP Director of Collection Services Avril E Jones BA, DipLib, AMInstLM Director of Corporate Services David H Michael CPFA Director of Public Services R Arwel Jones BA, MSc(Econ) Ystadegau statistics Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 Defnyddwyr rhwydwaith o bell Remote network users Tocynnau darllen newydd New reader tickets 2,031,026 Targed / Target 7,476 1,000,000 +203% 6,000 +24.6% Nifer ymweliadau gan grwpiau Number of group visits 14 — Nifer ymwelwyr Number of visitors Targed / Target 81,576 Targed / Target 433 110,000 93.8% Safon gwasanaeth Standard of service 400 +8% 150 Incwm a gynhyrchwyd Income generated 97% Targed / Target Targed / Target Addysgol / Educational £384,352 95% +2% Targed / Target £400,000 –4% Lefelau boddhad â’r gwasanaeth (mesur Da Iawn a Da) Service satisfaction levels (measure Very Good and Good) Targed Target Cyfanswm Total 95% 97.5% n/a 7,069 Defnydd o’r Ystafelloedd Darllen Usage of Reading Rooms Cyfanswm Total Awyrgylch y Llyfrgell yn gyffredinol General atmosphere of the Library Nifer ymholiadau Number of enquiries 15 — Nifer yr eitemau a gyrchwyd Number of items delivered Archebion ffotograffig Photographic orders Archebion ffotograffig hunanwasanaeth Self-service photographic orders Ymholiadau Enquiries mholiadau a atebwyd o fewn 10 diwrnod gwaith Y Enquiries answered within 10 working days Cardiau Siarter y Dinesydd a atebwyd o fewn 10 diwrnod gwaith Citizen’s Charter cards replied to within 10 working days Ymholiadau Rhyddid Gwybodaeth a atebwyd o fewn 20 diwrnod gwaith Freedom of Information enquiries replied to within 20 working days Anfonebau Invoices Canran o anfonebau a dalwyd o fewn 30 diwrnod Percentage of invoices paid within 30 days Staff Staff Gwryw Male Benyw Female Cyfanswm nifer y gweithwyr Total number of employees Canran o amser staff a dreuliwyd mewn hyfforddiant ffurfiol Percentage of staff time spent in formal training Diwrnodau salwch (2011) – Cyfartaledd Sickness days (2011) – Average 74,569 4,355 44,311 Cyfanswm Total % 93% n/a 13 100% 6 100% Targed Target Cyfanswm Total 98% 98% Targed Target Cyfanswm Total n/a 179 n/a 138 n/a 317 2.0% 2.15% n/a 2.63% Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 ARDDANGOSFEYDD a DIGWYDDIADAU EXHIBITIONS & EVENTS 16 — 17 — Islwyn ar dramp Islwyn the hitch-hiker Cynhaliwyd yr ystod eang arferol o arddangosfeydd yn y Llyfrgell yn ystod y flwyddyn. Y datblygiad mwyaf arwyddocaol, fodd bynnag, oedd lansio’r gyntaf ymhlith cyfres o arddangosfeydd mawr thematig a fydd yn cyflwyno’n casgliadau hynod mewn modd heriol ac uchelgeisiol. Agorwyd Byd Bach: Teithio yng Nghymru a thu hwnt yn swyddogol gan y Prif Weinidog Carwyn Jones ym mis Hydref a bu’r arddangosfa ar agor i’r cyhoedd tan fis Ebrill 2011. Prif ddelwedd eiconig yr arddangosfa a fu’n destun sylw i’r cyfryngau oedd llun gan y ffotograffydd Geoff Charles o Islwyn Roberts, y ffawdheglwr o Lanbedr a fodiodd ei ffordd o amgylch y byd yn y 1950au. Sbardunodd y llun nifer fawr o aelodau o’r cyhoedd a gysylltodd â’r Llyfrgell i rannu eu straeon am Islwyn yn ogystal ag anfon llythyron a ffotograffau ohono atom. The usual wide range of exhibitions was mounted in the Library during the year. The most significant development, however, was the launch of the first in a series of large-scale thematic exhibitions which will display the rich collections in a challenging and ambitious way. A Small World: Travel in Wales and beyond was opened by First Minister Carwyn Jones in October and the exhibition was open to the public until April 2011. The main iconic image of the exhibition was a picture by the photographer Geoff Charles of Islwyn Roberts, the hitch-hiker from Llanbedr who hitched his way around the world in the 1950s. The picture prompted many members of the public to contact the Library and share stories about Islwyn as well as sending us letters and photographs of him. Yn yr arddangosfa gwelwyd eitemau amrywiol o bob lliw a llun yn cynnwys llawysgrifau a llyfrau prin, darluniau mewn sawl cyfrwng, mapiau hynod, posteri a ffotograffau trawiadol. Yn ogystal â hyn, daeth Oriel Gregynog yn fyw ar ffurf cyfres o fodelau atyniadol a ddyluniwyd yn arbennig ar gyfer yr arddangosfa ac a oedd yn ymgorffori tair sinema er mwyn dangos ffilmiau ac animeiddiadau o gasgliad yr Archif Sgrin a Sain. Mewn cydweithrediad â’r Gwasanaeth Addysg cynhaliwyd cyfres o weithdai yn nhymor y gwanwyn 2011 i ysgolion cynradd ac uwchradd yn seiliedig ar yr arddangosfa. I gyd-fynd â’r arddangosfa trefnwyd pecyn atyniadol o ddigwyddiadau cyhoeddus oedd yn gysylltiedig â’r thema o deithio, yn cynnwys sgyrsiau awr ginio, dangosiadau o ffilmiau, nosweithiau yng nghwmni rhai o sêr byd ffilm a theledu a theithiau tywys o amgylch Oriel Gregynog. The exhibition contained a variety of items in all shapes and sizes including manuscripts and rare books; pictures in several media; unusual maps; posters and striking photographs. In addition, the Gregynog Gallery came to life by means of a series of attractive models specially designed for the exhibition and which incorporated three cinemas for the screening of films and animations from the collection of the Screen and Sound Archive. In association with the Education Service a series of workshops for primary and secondary schools, based on the exhibition, was held in the spring term of 2011. To accompany the exhibition an attractive package of public events linked to the theme of travel was organised, including lunchtime talks, film screenings, evenings with film and TV stars and guided tours of the Gregynog Gallery. 18 — _ rddangosfa Byd Bach yn Oriel Gregynog A Small World exhibition in the Gregynog Gallery _ Rhoddodd un o’r arddangosfeydd mwyaf diddorol y cyfle i drigolion Plas Lluest Aberystwyth i arddangos eu doniau i’r byd One of the most interesting exhibitions gave Plas Lluest residents an opportunity to show the many talents they possess to the world _ Y bardd, awdur a sgriptiwr ffilmiau Owen Sheers a gyflwynodd noson o ddarlleniadau a barddoniaeth Poet, author and film writer Owen Sheers presented an evening of readings and poetry _ Penddelw o Kyffin Williams: arddangosfa Gwena Bronze of Kyffin Williams: Say Cheese exhibition Drwm y Sêr Drwm: our Star attraction Dyma flwyddyn lawn bwrlwm o ran digwyddiadau, rhai a gynhaliwyd yn y Llyfrgell ei hun ac yn enw’r Llyfrgell mewn lleoliadau eraill ar hyd a lled y wlad. This was a lively year of events, held at the Library itself and in the Library’s name at other locations throughout the country. 19 — Roedd y Drwm dan ei sang ar sawl achlysur, wrth i nifer o enwogion o Gymru a thu hwnt ymddangos mewn digwyddiadau gafaelgar a phoblogaidd. Croesawyd Roy Hattersley, Nick Barratt, Matthew Rhys, Jan Morris, Carol Ann Duffy a Huw Edwards ymysg eraill, ac yn y Drwm y cynhaliwyd ‘gig’ olaf Meic Stevens yng Nghymru cyn iddo ymadael i fynd i Ganada. Cymaint oedd edmygedd y canwr pop o’r adeilad fel iddo nodi, ar gof a chadw, fod i’r lle ‘wicked vibe’. At hyn gwelwyd cynnydd amlwg yn niferoedd mynychwyr ein digwyddiadau rheolaidd a llwyddwyd i becynnu tymhorau o weithgareddau thematig. The Drwm was packed to capacity on several occasions as a number of celebrities from Wales and beyond appeared at exciting and popular events. We welcomed among others Roy Hattersley, Nick Barratt, Matthew Rhys, Jan Morris, Carol Ann Duffy and Huw Edwards, and the Drwm was the venue for the last gig by Meic Stevens before his departure for Canada. Such was the pop singer’s admiration for the building that he memorably proclaimed it as having a ‘wicked vibe’. In addition we witnessed a significant growth in the number of people attending our regular events and succeeded in packaging seasons of thematic activities. Datblygwyd partneriaeth newydd gyda Gŵyl Lenyddol y Gelli, gyda’r Llyfrgell yn cynnal digwyddiadau ar faes yr ŵyl honno a derbyn llond bws o ymwelwyr o’r ŵyl i’r Llyfrgell i weld ein llawysgrifau byd-enwog o waith Chaucer. A new partnership with the Hay Festival of Literature was established, with the Library holding events at the Festival and welcoming a busload of Festival visitors to the Library to see our world-famous manuscript collection of Chaucer’s work. Unwaith eto eleni roedd gan y Llyfrgell bresenoldeb amlwg mewn digwyddiadau allanol (Eisteddfod yr Urdd a’r Eisteddfod Genedlaethol, y Sioe Frenhinol a ffair hanes teulu ‘Who do you think you are?’ yn Llundain). At hyn cynhaliwyd nifer o weithgareddau yn Wrecsam i gyd-fynd â’n rhaglen Estyn Allan yn y fwrdeistref honno. Yn wir, o fis Mehefin 2011 ymlaen, bydd gan y Llyfrgell bresenoldeb arddangos parhaol yn Amgueddfa Wrecsam, ar y cyd ag Amgueddfa Cymru. Again this year the Library had a significant presence at external events (the Urdd Eisteddfod and the National Eisteddfod, the Royal Welsh Show and the ‘Who do you think you are?’ family history fair in London). In addition a number of activities were held in Wrexham to accompany our Outreach programme in the borough. Indeed, from June 2011 onwards the Library will have a permanent exhibition presence at Wrexham Museum, alongside National Museum Wales. O ran hyrwyddo digwyddiadau, y datblygiad mwyaf arwyddocaol oedd y cynnydd amlwg yn ein defnydd o dechnoleg gwe 2.0 fel arf marchnata, a welodd drydar yn digwydd yn ddyddiol, gan ein galluogi i gyfathrebu â’n cynulleidfaoedd trwy ddull amgen. The most significant development in the promotion of events was the marked increase in our use of Web 2.0 technology as a marketing tool, with daily tweeting enabling us to communicate with our audiences by alternative means. Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 Ni allwn fyth orffwys ar ein rhwyfau! Felly, beth sy’n digwydd? We can’t afford to stand and stare! So, what’s happening? 20 — 21 — Digido Digitisation Yn ystod y flwyddyn cwblhawyd yn llwyddiannus ddwy flynedd gyntaf cynllun uchelgeisiol y Llyfrgell i ddigido’i holl ddaliadau o newyddiaduron a chyfnodolion hanesyddol. Mae penderfyniad Llywodraeth Cymru i fuddsoddi £2 filiwn o’r Gronfa Buddsoddi Cyfalaf Strategol wedi galluogi’r Llyfrgell i greu’r isadeiledd technegol cadarn sy’n angenrheidiol i gynnal digido ar raddfa mor fawr, a hyd yma sganiwyd dros filiwn o dudalennau. Mae’r Llyfrgell hefyd wedi penodi contractiwr allanol i ymgymryd â’r gwaith o Adnabod Nodau Gweledol y papurau newydd ac wedi sefydlu a dechrau gweithredu strategaeth glir i reoli unrhyw Hawliau Eiddo Deallusol sy’n gysylltiedig â’r casgliad hanesyddol. Fodd bynnag, daeth y buddsoddiad ychwanegol hwn gan y Llywodraeth i ben yn Ebrill 2011 ac mae’r Llyfrgell yn dal i groesawu unrhyw gyfleoedd cydweithredol neu gyfleoedd codi arian er mwyn cwblhau’r prosiect a chyhoeddi’r casgliad digidol newydd ar-lein o 2012. The year saw the successful completion of the first two years of the Library’s ambitious plan to digitise all of its holdings of historical newspapers and journals. The decision of the Welsh Government to invest £2 million from the Strategic Capital Investment Fund has enabled the Library to build the robust technical infrastructure required to support such largescale digitisation and over 1 million pages have been scanned to date. The Library has also appointed an external contractor to undertake the Optical Character Recognition of the newspaper element and has established and begun to implement a clear strategy for the management of any Intellectual Property Rights associated with the historical collection. However, this additional Government investment came to an end in April 2011 and the Library continues to welcome any fundraising or collaborative opportunities to complete the project and publish the new digital collection online from 2012. Eleni mae’r Llyfrgell wedi bod yn cyfrannu cynnwys digidol i Europeana trwy gyfrwng prosiect sy’n seiliedig ar lyfrau lluniadu o’r 19eg ganrif. Mae Europeana yn tynnu at ei gilydd gasgliadau o sefydliadau ar draws Ewrop gyfan, ac nid yw cwblhau’r prosiect hwn ond megis dechrau cyfres o gyfraniadau a fydd yn mynd â chasgliadau digidol y Llyfrgell at gynulleidfa Ewropeaidd ehangach. This year the Library has been contributing digitised content to Europeana with a project based around 19th-century drawing volumes. Europeana brings together collections from institutions all over Europe, and the completion of this project is just the beginning of a series of contributions that will take the Library’s digitised collections to a wider European audience. Parhawyd ymdrechion y Llyfrgell i rannu cynnyrch y rhaglen a’r prosiectau digido. Bu’r Llyfrgell yn cydweithio â Chomisiwn Brenhinol Henebion Cymru ac Amgueddfa Cymru i ddarparu cynnwys ar gyfer gwefan Casgliad y Werin Cymru a lansiwyd yn yr Eisteddfod Genedlaethol ar ddechrau Awst 2010. Fel rhan o’r gwaith hwnnw, cyfrannwyd deunydd graffigol amrywiol o gasgliadau’r Llyfrgell Genedlaethol gan gynnwys ffotograffau John Thomas, P. B. Abery a Tirlun Cymru, sef casgliad y Llyfrgell o brintiau topograffig. The Library’s efforts to share the outputs of the digitisation programme and projects continued. The Library co-operated with the Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments of Wales and National Museum Wales to provide content for the website of the People’s Collection Wales which was launched at the National Eisteddfod at the beginning of August 2010. As part of that work, a variety of graphic material was contributed from the National Library’s collections, including photographs by John Thomas and P. B. Abery and Welsh Landscape, the Library’s collection of topographic prints. Yn ogystal â’r prosiectau digido mawr, mae’r Llyfrgell wedi parhau i ddigido casgliadau llai ac eitemau unigol yn ystod y flwyddyn. Digidwyd rhan o Archif Posteri Hanesyddol y Llyfrgell er enghraifft, sydd yn cynnwys dros 2,600 o eitemau, a chyflwynwyd nifer o lawysgrifau canoloesol ar-lein. Ceir yn eu plith Lyfr Offeren Sherbrooke (Llsgr. NLW 15536E), testun Cymraeg o Gyfreithiau Hywel Dda (Llsgr. NLW 20143A) a Brwydrau Alecsander Fawr (Llsgr. Peniarth 481D), sef un o’r llawysgrifau canoloesol harddaf eu haddurn yng nghasgliadau’r Llyfrgell. In addition to the large-scale digital projects, the Library continued to digitise smaller collections and individual items during the year. For instance, part of the Library’s Historic Posters Archive was digitised, including over 2,600 items, and a number of medieval manuscripts were made available online. Among these are the Sherbrooke Missal (NLW MS. 15536E), a Welsh text of the Laws of Hywel Dda (NLW MS. 20143A) and the Battles of Alexander the Great (Peniarth MS. 481D), one of the finest medieval illuminated manuscripts in the Library’s collection. 22 — _ Aelod o staff Culturenet yn sganio eitem anarferol Member of Culturenet staff scanning a very unusual item _ igido’n parhau’n gyflym D Rapid progress in digitisation _ Llun o Dr Lewis Edwards, sylfaenydd a phrifathro Coleg y Bala, yn cael ei arddangos eto ar ôl iddo gael ei sganio ar gyfer ei gynnwys yng nghatalog y PCF Portrait of Dr Lewis Edwards, founder and principal of Coleg y Bala, being displayed again after being scanned for inclusion in the PCF catalogue _ Darparu sleidiau o luniau casgliad Kyffin Williams Creating slides from the Kyffin Williams collection 23 — Archif Ddigidol Digital Archive Wrth i gasgliadau digidol y Llyfrgell barhau i gynyddu, ehangwyd yr archif ddigidol i gynnal storio a chyflenwi cynnyrch y prosiectau digidol ar raddfa fawr ac er mwyn paratoi i storio’n ddiogel gasgliadau cynyddol o ddeunydd clyweled digidol. Datblygir dulliau newydd i storio a rheoli’r data hyn wrth i’r Llyfrgell barhau i arwain yn y gwaith o ddatblygu storio diogel i wrthrychau digidol. As the Library’s digital collections continue to increase, the digital archive has been expanded to support the storage and delivery of the outputs of large-scale digitisation projects and to prepare to securely store increasing quantities of digital audiovisual material. New approaches and methods for storing and managing this data are being developed as the Library continues to lead the way in the safe storage of digital objects. Sefydliad Catalog Cyhoeddus Public Catalogue Foundation Sefydliad elusennol yw’r Sefydliad Catalog Cyhoeddus (Public Catalogue Foundation, PCF) sy’n anelu at gynyddu mynediad at beintiadau mewn casgliadau cyhoeddus trwy greu cyfres o gatalogau lliw fesul sir. The Public Catalogue Foundation (PCF) is a charitable organisation that aims to increase access to paintings by creating a series of colour catalogues on a county-by-county basis. Tasg y Llyfrgell oedd dethol, digido a chasglu metadata am oddeutu 2000 o beintiadau olew neu acrylig a gedwir yn y Llyfrgell. Roedd dewis a digido’r peintiadau yn broses gymhleth, a daethpwyd ar draws amrywiaeth o broblemau, o gamerâu wedi torri i faterion hawlfraint. Dewiswyd peintiadau gan artistiaid megis J. M. W. Turner, Richard Wilson, Thomas Gainsborough a Kyffin Williams. Troswyd metadata o fformat safonol y Llyfrgell (catalog VTLS Virtua) i fformat PCF (taenlen Excel) gan ddefnyddio ‘eXtensible Stylesheet Language’ (XSL). Bydd y catalogau ar gael o PCF yn ystod 2012. The task at the Library was to choose, digitise and gather metadata on roughly 2000 oil or acrylic paintings to increase access to paintings in public collections held at the Library. Choosing and digitising the paintings was a complex process, and various problems – ranging from broken cameras to copyright issues – were encountered. Paintings were chosen from the work of artists such as J. M. W. Turner, Richard Wilson, Thomas Gainsborough and Kyffin Williams. Metadata was converted from the standard Library format (VTLS Virtua catalogue) to the PCF format (Excel Spreadsheet) using eXtensible Stylesheet Language (XSL). The catalogues will be available from PCF during 2012. Prosiect Cymynrodd Kyffin Williams Cwblhawyd digido a chatalogio’r deunydd i gyd, sef gwaith celf Kyffin ei hun, ei gasgliad helaeth o gelf gan eraill, a’i archifau, gan gynnwys ei ohebiaeth, ei ddyddiaduron a’i ffotograffau. Rhyddheir y cofnodion a’r delweddau perthynol i brif gatalog y Llyfrgell yn y dyfodol agos, gan alluogi pawb sydd â diddordeb yn yr artist i gael mynediad i’r catalog o bell yn ôl eu dewis. Pan fydd materion hawlfraint wedi eu datrys, bydd delweddau digidol o weithiau celf a rhai o bapurau personol yr artist hefyd ar gael ar-lein, ochr yn ochr â’r cofnodion catalog. Kyffin Williams Bequest Project The digitisation and cataloguing of all material has now been completed, comprising Kyffin’s own works of art, his extensive collection of art by others, and his archives, including his correspondence, diaries and photographs. The descriptions and related images will be released into the Library’s main catalogue in the near future, enabling all those interested in the artist to access the catalogue remotely whenever they like. When copyright issues have been resolved, digital images of artworks and some of the artist’s personal papers will also be available on-line, alongside the catalogue descriptions. Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 24 — Julian Thomas a Storfa Kyffin Williams Julian Thomas and the Kyffin Williams Store Roedd dydd Llun, 13 Rhagfyr 2010 yn ddiwrnod o ddathlu a diolch yn y Llyfrgell. Daeth aelodau’r Bwrdd, aelodau Penodau a staff ynghyd i nodi ymddeoliad Julian Thomas, Pennaeth yr Uned Gadwraeth, ac i ddathlu agoriad y Storfa Kyffin newydd. Y ddolen gyswllt rhwng y ddau ddigwyddiad oedd y diweddar Kyffin Williams. Bu Julian yn gyfaill i Kyffin dros nifer o flynyddoedd a dangosodd y rhwymiadau cain yr oedd wedi eu llunio i’r artist. Cynlluniwyd Storfa Kyffin er mwyn gallu cadw holl gasgliad Kyffin gyda’i gilydd. Crewyd y storfa trwy addasu ardal storio oedd yn bod eisoes. Roedd yr addasiadau i’r ardal hon yn ei galluogi i letya dros 170 o beintiadau olew, gweithiau celf ar bapur a gwrthrychau 3-dimensiwn. Monday, 13 December 2010 was a day of celebration and thanksgiving at the Library. Members of the Board, Chapters and staff attended an event to mark the retirement of Julian Thomas, the Head of the Conservation Treatment Unit, and the opening of the new Kyffin Store. These events were linked through the late Kyffin Williams. Julian had been a friend of Kyffin for many years and he exhibited the fine bindings that he had made for the artist. The Kyffin Store was designed to enable the whole Kyffin collection to be kept together. The store was created through the modification of an existing storage area. The adaptations to the area enabled it to accommodate over 170 paintings, works of art on paper and 3D objects. Casgliad Traethodau Cymru Theses Collection Wales Mae casgliad traethodau’r Llyfrgell yn cynnwys tua 50,000 o draethodau a thraethodau hir a gyflwynwyd ar gyfer graddau ôl-radd mewn sefydliadau addysg uwch yng Nghymru. Mae mwyafrif llethol y casgliad presennol mewn fformat papur, ond mae adneuo electronig yn dod yn fwy a mwy cyffredin. Mae nifer o sefydliadau wedi datblygu storfeydd sefydliadol i storio a darparu mynediad ar-lein i’w cynnyrch ymchwil, gan gynnwys traethodau a thraethodau hir electronig – y cyfeirir atynt fel arfer fel ‘e-draethodau’. Yn 2009 dechreuodd y Llyfrgell a Rhwydwaith Cadwrfeydd Cymru waith ar ‘wasanaeth cynaeafu e-draethodau’. Mae’r gwasanaeth hwn yn galluogi’r Llyfrgell i gasglu, trwy gynaeafu, gopïau o destun llawn yr e-draethodau a darparu mynediad parhaus iddynt trwy reoli cadwraethol. Ym Mawrth 2011 lansiwyd Casgliad Traethodau Cymru yn swyddogol gan y Llyfrgell. Mae testun llawn y traethodau hyn a gynaeafwyd ar gael trwy gatalog y Llyfrgell a bydd pob traethawd PhD a gasglwyd gan y Llyfrgell o blith y sefydliadau sy’n cymryd rhan yn cael ei gynaeafu gan wasanaeth EthOS y Llyfrgell Brydeinig. The Library’s theses collection includes approximately 50,000 theses and dissertations that have been presented for postgraduate degrees in higher educational institutions (HEIs) in Wales. The vast majority of the current collection is in paper format, but electronic deposit is becoming increasingly common. Many HEIs have developed institutional repositories to store and provide online access to their research output, including electronic theses and dissertations – more commonly referred to as ‘e-theses’. In 2009 the Library and the Welsh Repository Network began work on the ‘e-theses harvesting service’. This service enables the Library to collect, through harvesting, copies of the full-text e-theses and to provide continued access to them through preservation management. In March 2011, the Library officially launched Theses Collection Wales. The full text of these harvested theses are available through the Library’s catalogue and all PhD theses collected by the Library from participating institutions will be harvested by the British Library’s EThOS service. _ Symud un o baentiadau Kyffin i’r storfa newydd Moving one of Kyffin’s paintings to the new store _ taff Culturenet S Culturenet staff 25 — Culturenet Cymru Culturenet Cymru Roedd prosiect Casgliad y Werin Cymru yn greiddiol i holl weithgareddau Culturenet Cymru eleni. Lansiwyd gwefan Casgliad y Werin Cymru yn yr Eisteddfod Genedlaethol ar ddechrau Awst 2010 a bu Culturenet a’r Llyfrgell yn allweddol i lwyddiant y wefan a’i chynnwys. Trwy gydweithio â phartneriaid Casgliad y Werin Cymru bu Culturenet yn darparu cynnwys thematig ac yn cefnogi Sequence i brofi a datblygu’r wefan. Yn ystod y flwyddyn gwelwyd galw am gefnogaeth ymysg y sector treftadaeth a grwpiau hanes i gyfrannu at y prosiect. Cefnogwyd eu hamcanion drwy gynnig hyfforddiant cychwynnol, datblygu rhaglen benthyg offer a chefnogaeth o bell. The People’s Collection Wales project was central to all the activities of Culturenet Cymru this year. The People’s Collection Wales website was launched at the National Eisteddfod at the beginning of August 2010 and Culturenet and the Library played a key role in the success of the website and its content. By co-operating with partners in the People’s Collection Wales project Culturenet provided thematic content and supported Sequence in the testing and development of the website. During the year the heritage sector and history groups were invited to contribute to the project. Their aspirations were met by the provision of initial training, by the development of a loans programme and by remote support. Mae Culturenet wedi bod yn cynorthwyo prosiectau eraill eleni. Cefnogwyd Prifysgol Aberystwyth gyda’r prosiect Cof a’r Cyfryngau yng Nghymru 1950–2000 a gyllidwyd gan JISC. Astudiaeth oedd i ddylanwad teledu ar fywyd teuluol yng Nghymru yn ystod ail hanner yr 20fed ganrif trwy gyfres o gyfweliadau gyda phobl yn ardaloedd Wrecsam, Caernarfon, y Rhondda a Chaerfyrddin. Darparwyd gwasanaeth digido sioeau ffordd i Brifysgol Caerdydd ar brosiect Cymry’r Rhyfel Mawr Ar-lein sef prosiect i gasglu a rhannu deunydd sydd yn nwylo preifat sy’n ymwneud a phrofiadau’r Cymry yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf. Mae’r eitemau a gasglwyd ar gael ar wefan Casgliad y Werin Cymru. Ym mis Medi daeth y newydd fod cais prosiect cynhwysiant digidol, Treftadaeth Ddigidol yn y Gymuned: Cymunedau 2.0 wedi bod yn llwyddiannus. Nod y prosiect peilot yw hyfforddi a chefnogi unigolion a grwpiau yng Ngheredigion, Sir Gâr a Sir Benfro i ddefnyddio technoleg newydd. Culturenet has been assisting other projects this year. Support was given to Aberystwyth University for their JISC-funded project Memory and the Media in Wales 1950–2000. This was a study of the impact of television on family life in Wales during the second half of the 20th century by means of a series of interviews with people in the Wrexham, Caernarfon, Rhondda and Carmarthen areas. Roadshow digitisation services were provided for Cardiff University for Welsh Voices of the Great War Online, a project to collect and share material in private hands concerning the experiences of Welsh people during the First World War. The items collected are available on the People’s Collection Wales website. In September we received notification that the project bid, Digital Heritage in the Community: Communities 2.0 had been successful. The aim of the pilot project is to train and support individuals and groups in Ceredigion, Carmarthenshire and Pembrokeshire in the use of new technology. Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 26 — Trawsnewid Busnes Business Transition Mae Adran Gwasanaethau Casgliadau wedi datblygu ac wedi dechrau gweithredu Rhaglen Trawsnewid Busnes gyda’r nod o gynyddu effeithlonrwydd gweithredol drwy’r Llyfrgell i gyd mewn perthynas â phob agwedd o brosesu a rheoli casgliadau. Bydd y rhaglen yn weithredol dros y cyfnod 2011–2014. The Department of Collection Services developed and began implementing a Business Transition Programme aimed at increasing operational efficiency throughout the Library in all aspects of collections processing and management. The Programme will cover the period 2011–2014. Mae i’r Rhaglen bedair cangen annibynnol ond cydgysylltiedig: The Programme has four separate but interconnected strands: — — — — — — — — Prosesau a Threfniadaeth Gweithlu Hyblyg Disgrifio a Darparu Adnoddau Datblygu Casgliadau Processes and Procedures Agile Workforce Resource Description and Delivery Collection Development Penodwyd perchenogion i bob un o’r canghennau a dechreuwyd ar y gwaith o adnabod prosiectau a fydd yn eu tro yn arwain at drawsnewid. Owners have been assigned to each of the strands and work has started on the identification of projects, which will in turn deliver the transition. Mae’r prosiectau hyn ar y gweill eisoes: The following projects are already under way: Prosesau a Threfniadaeth Processes and Procedures —Prosiect 001: Ail-ddiffinio’r llif gwaith ar gyfer prosesu monograffau adnau cyfreithiol a dderbynnir trwy’r Asiantaeth —Project 002: Diffinio llif gwaith ar gyfer archifau digidanedig —Project 001: Redefinition of the workflow for processing legal deposit monographs received from the Agency —Project 002: Definition of a workflow for processing born-digital archives Gweithlu Hyblyg Agile Workforce — — — — — — — — — — Awdit sgiliau a gwybodaeth Disgrifiadau swydd generig Ailstrwythuro Hyfforddi/mentora Cyfathrebu Skills and knowledge audit Generic job descriptions Restructuring Training/mentoring Communication Disgrifio a Darparu Adnoddau Resource Description and Delivery — Gweithredu’r Strategaeth —Awdit o ddeunyddiau heb eu prosesu – traddodiadol a digidol — Aquabrowser —Adnabod categorïau o ddeunydd lle mae disgrifiadau ar y lefel isaf yn ddigonol — Implement the Strategy —Audit of unprocessed materials – traditional and digital — Aquabrowser —Identification of categories of material where minimal level descriptions is adequate Datblygu Casgliadau — Gweithredu’r Polisi newydd — Cwblhau gwaith ar Gytundeb Adneuo —Parhau’r symud at danysgrifiadau digidol lle mae’n briodol —Gostyngiad mewn casglu deunyddiau adnau cyfreithiol mewn partneriaeth â llyfrgelloedd adnau cyfreithiol eraill Collection Development — Implement the new Policy — Complete work on a Deposit Agreement —Continue the shift to digital subscriptions where appropriate —Reductions in collecting legal deposit materials in partnership with other legal deposit libraries Penodwyd Dr Owain Roberts yn Rheolwr Trawsnewid Busnes gyda’r cyfrifoldeb o ymgymryd â thasgau a gysylltir â datblygu, rheoli a monitro’r rhaglen, ac adnabod a dadansoddi prosesau busnes aneffeithlon. Diffinnir prosesau a threfniadau busnes ‘meinach’ a gweithredir llifau gwaith gwell, a fydd yn eu tro yn cynyddu effeithlonrwydd, ac yn gwella gwasanaethau a phrofiad y defnyddiwr. Sefydlwyd hefyd Dîm Trawsnewid Busnes trawsadrannol i arwain y gweithredu a rhoddwyd rôl Cydlynydd Rheoli Newid i Dr Paul Joyner. Gwahoddir cynrychiolwyr undeb i fynychu cyfarfodydd y Tîm. Cynhelir cyfarfodydd rheolaidd â’r holl staff eisoes a gosodir gwybodaeth am y Rhaglen ar y mewnrwyd. Mae pawb o’r staff wedi mynychu hyfforddiant ymwybyddiaeth ‘Rheolaeth Fain’. 27 — Gan dderbyn na fydd y Llyfrgell yn gweld unrhyw gynnydd mewn adnoddau staff, yr unig ffordd y gellir gwella yw trwy weithredu arbedion yn egnïol. Bydd yr arbedion hyn yn cynnwys defnyddio cyfrifiaduron, partneriaethau, dileu ymdrech ddiangen, a therfynu rhai prosesau’n gyfan gwbl. Yn sail i’r Rhaglen Trawsnewid Busnes fydd y ddealltwriaeth y gall rhai o’r adnoddau a ryddheir drwy arbedion gael eu hailgyfeirio i greu gwelliant o ran cwrdd ag anghenion defnyddwyr ac o ran cynhyrchiant. Dr Owain Roberts was appointed Business Transition Manager with responsibility for undertaking tasks associated with developing, managing and monitoring the programme, and the identification and analysis of inefficient business processes. ‘Leaner’ business processes and procedures will be defined and improved workflows implemented, which will in turn increase efficiency, improve services and user experience. An interdepartmental Business Transition Team has also been established to lead on implementation and the role of Change Management Coordinator has been assigned to Dr Paul Joyner. Union representatives will be invited to attend Team meetings. Regular meetings with all staff are already in place and information regarding the Programme will be posted on the intranet. All staff have attended ‘Lean Management’ awareness training. Given the premise that the Library will not experience any growth in staff resources, the only way improvements can happen is through the vigorous pursuit of efficiencies. Efficiencies will include use of automation, partnerships, elimination of redundant effort, and ceasing some processing activities altogether. The underlying premise of the Business Transition Programme will be that the some of the resources freed by efficiencies can be redirected towards improvements in terms of meeting users’ needs and increasing productivity. _ n arall yng nghysgod Syr John Williams. Dyma un o’n darllenwyr selocaf U yn gwneud defnydd o Ystafell Ddarllen y Gogledd. Another in the shadow of Sir John Williams. Here is one of our most ardent readers making use of the North Reading Room. 28 — _ Yr actor a’r seren ffilm Matthew Rhys ar ymweliad â’r Llyfrgell i hyrwyddo’i lyfr Croesi’r Paith/Crossing the Plain, yn cael ei gyfweld gan y Llywydd. Actor and film star Matthew Rhys visiting the Library to promote his book Croesi’r Paith/Crossing the Plain, being interviewd by the President. _ eter Finch a Niall Griffiths yn P trafod ‘Writing about the real Wales’ yn ein Diwrnod Agored yn Ionawr 2011 Peter Finch and Niall Griffiths ‘Writing about the real Wales’ at our Open Day in January 2011 _ filmio’r rhaglen deledu ‘Dan Glo’ F ar gyfer S4C gyda phobl ifainc Ysgol Penweddig Filming ‘Dan Glo’ for S4C with young people from Ysgol Penweddig _ Mewn partneriaeth â’r Llyfrgell fe drefnodd gwasanaethau dydd Plas Lluest eu harddangosfa ‘Ein llyfrgell drwy Sain a Thawelwch’ yn ystod y flwyddyn. Fe dynnwyd y llun arbennig hwn ar ddiwrnod lansio’r arddangosfa. Roedd ymwelwyr yn gallu cyffwrdd arddangosion gan gynnwys Braille a defnydd o bapur a ffabrig yn ogystal â mwynhau ffotograffau a chlipiau fideo. Rydym wedi gweithio mewn partneriaeth â Plas Lluest ar nifer o achlysuron yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Plas Lluest day services for people with learning disabilities held their ‘Our Library Through Silence and Sound’ exhibition at the Library during the year. This photo was taken at the launch of the exhibition. Visitors were able to touch exhibits including Braille and the use of paper and fabric as well as enjoy photographs and video clips. We have worked in partnership with Plas Lluest on a number of occasions during the past few years. Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 30 — Adnau Cyfreithiol Electronig Electronic Legal Deposit Mae’r Llyfrgell yn parhau i weithio mewn partneriaeth â’r llyfrgelloedd adnau cyfreithiol i baratoi ar gyfer adneuo cyfreithiol electronig. Mae’r storfa yn Aberystwyth yn dal i ehangu a gweithredwyd y pedwerydd nod yng Nghaeredin. Datblygwyd mynediad dros dro i gynnwys cyfyngedig ar gyfer y staff ac mae mynediad i’r cyhoedd o fewn yr ystafelloedd darllen yn cael ei ddatblygu, i fod yn barod yn haf 2011. The Library continues to work in partnership with the legal deposit libraries to prepare for electronic legal deposit. The storage node in Aberystwyth continues to expand and the fourth node has been deployed in Edinburgh. Interim access for staff to limited content was developed and access for the public within the reading rooms is under development and due for delivery in summer 2011. Ymatebodd y Llyfrgell i ymgynghoriad cyhoeddus y DCMS a chyhoeddwyd ymateb y Llywodraeth tua diwedd y cyfnod adrodd. Cadarnhaodd y Llywodraeth ei hymrwymiad i ddatblygu’r Rheoliadau drafft yn ymwneud â chynnwys all-lein a chynnwys ar-lein y gellir ei gaffael trwy gynaeafu – i gwmpasu cynnwys sydd â chyfyngiadau mynediad arno a chynnwys y telir amdano, a chynnwys ar-lein sydd yn ei hanfod yr un â gwaith printiedig. The Library responded to the DCMS’s public consultation and the Government response was published towards the end of the reporting period. The Government confirmed its commitment to develop the draft Regulations covering off-line content, on-line content that can be obtained through harvesting – to include content that has access restrictions including paid for content, and on-line content that is substantially the same as a printed work. Datblygiadau’r We a Gwe 2.0 Web and Web 2.0 Developments Parhaodd y Llyfrgell i weithredu ei strategaeth ar gyfer y We, ‘Rhannu Cydweithio Arloesi’, trwy brif wefan y Llyfrgell a thrwy bresenoldeb mewn amgylcheddau cyfryngau cymdeithasol allweddol eraill. Ceir bellach fwy o ddulliau nag erioed o’r blaen i ddarganfod beth sy’n digwydd yn y Llyfrgell; gallwch ein dilyn ar Twitter neu facebook neu ddarllen ein blog sy’n dangos postiadau am bob agwedd ar waith y Llyfrgell. The Library has continued to implement its Strategy for the Web, ‘Share Collaborate Innovate’, both through the Library’s main website and through presences on other key social media environments. There are now more ways than ever to find out about what is going on in the Library; you can follow us on Twitter or facebook or read our blog which features posts about all areas of the Library’s work. Yn 2010–11 gwelwyd eto dwf sylweddol yn nifer ein defnyddwyr ar-lein, gan ddod â ni at gyfanswm o fwy nag 1.25 miliwn o ddefnyddwyr unigol. Cafwyd hefyd dwf sylweddol yn y defnydd o ddelweddau’r Llyfrgell ar ‘Flickr Commons’ – gan roi i bawb gyfle i weld rhai o gasgliadau ffotograffig y Llyfrgell ac i ryngweithio â nhw. 2010–11 brought another significant increase in our online user base, bringing us to over 1.25 million unique users. Significant growth has also been seen in the use of the Library’s ‘Flickr Commons’ images – giving all the opportunity to view and interact with some of the Library’s photographic collections. Aquabrowser Aquabrowser Rhyngwyneb newydd i chwilio casgliadau’r Llyfrgell, boed yn analog neu’n ddigidol, drwy un chwiliad, yw Aquabrowser. Mae’n chwilio’n gyflym ar draws y casgliadau, ac mae’n cynnig ffordd o gyfyngu’r canlyniadau drwy eu trefnu dan benawdau gwahanol. Mae’r ‘cwmwl geiriau’ yn ychwanegiad sydd yn apelio at ddefnyddwyr, ac yn llythrennol yn cynnig cwmwl o eiriau cysylltiedig â’r term chwilio a all fynd â’r darllenydd i bob math o gyfeiriadau gwahanol. Mae’r gwaith ar Aquabrowser yn parhau, a’r cam nesaf fydd ymgynghori gyda’n defnyddwyr a chynnwys eu hatborth mewn gwaith datblygu pellach, i sicrhau fod y rhyngwyneb yn cwrdd â’u gofynion. Aquabrowser is a new interface to search the Library’s collections, both analogue and digital, in one convenient search. It searches quickly across the collections, and offers the choice to limit results by refining them. The ‘word cloud’ is an addition which appeals to users, and literally offers them a cloud of words related in some way to the search term which could take them in all sorts of unexpected directions. Work on Aquabrowser is ongoing, and the next step will be to consult with our users and incorporate their feedback in further development work, to ensure that the interface meets their needs. _ Dilynwch ni Follow us Twitter www.twitter.com/nlwales Facebook www.facebook.com Blog www.nlwales.blogspot.com Flickr Technical infrastructure Fel sefydliad sy’n ddibynnol ar ddata digidol rhaid i’r Llyfrgell gadw isadeiledd technegol cadarn ac effeithiol sydd nid yn unig yn cynnal gweithgareddau’r sefydliad o ddydd i ddydd ond sydd hefyd yn darparu’r fframwaith ar gyfer digido blaengar a rhaglenni casglu digidol ac yn bwysicach na dim, sy’n creu llwybr allweddol i ddefnyddwyr i gael mynediad i wasanaethau a chasgliadau’r Llyfrgell. Canolog i waith 2010–11 fu’r ymdrech i sicrhau bod yr isadeiledd yn ehangu tra’n aros yn effeithiol ac yn ddibynadwy, gydag uwchraddio sylweddol ar ein rhwydwaith yn ogystal â chynllunio a pharatoi at amgylchedd newydd i feddalwedd bwrdd gwaith. As a organisation dependent in digital data, the Library must retain a robust and effective technical infrastructure which not only supports the day to day activities of the organisation but also provides the framework for cutting edge digitisation and digital collection programmes and, most importantly of all, serves as a key pathway for users to access the Library’s services and collections. Ensuring that the infrastructure expands, whilst remaining efficient and reliable, has been critical to the work of 2010–11, with significant upgrades to our network as well as planning and preparation for a new desktop software environment. Mae’r Llyfrgell hefyd wedi mabwysiadu’n ddiweddar Strategaeth Technoleg Gwybodaeth a Chyfathrebu newydd: The Library has also recently adopted a new Information and Communication Technology Strategy: www.llgc.org.uk/fileadmin/documents/pdf/ICT_ strategy_11-14_c.pdf www.llgc.org.uk/fileadmin/documents/pdf/ICT_ strategy_11-14_s.pdf a fydd yn llywio darpariaeth gwasanaethau TGCh dros y tair blynedd nesaf trwy ddatblygu gwasanaethau newydd a gwella parhaus ar isadeiledd technegol sylfaenol y Llyfrgell. which will shape the provision of ICT services over the next three years through the development of new services and the continuous improvement of the Library’s core technical infrastructure. 31 — www.flickr.com/photos/llgc Isadeiledd technegol Rheolwr Hawliau a Gwybodaeth Ym mis Mehefin 2010 penodwyd Dr Dafydd Tudur yn Rheolwr Hawliau a Gwybodaeth. Mae’r swydd newydd hon yn ymwneud â’r elfen gyfreithiol o reoli gwybodaeth, maes sy’n berthnasol i sawl agwedd o waith y Llyfrgell. Gan ddilyn y datblygiadau diweddaraf o fewn i’r Deyrnas Gyfunol a thu hwnt, bydd Dafydd yn rhoi arweiniad a chyngor ar faterion megis hawliau eiddo deallusol, rhyddid gwybodaeth a gwarchod data. Bydd hefyd yn cynnal arolwg o bolisi a gweithdrefnau cyfredol ac yn cynnig dulliau o effeithloni a chysoni gweithgareddau rheoli hawliau a gwybodaeth ar draws y Llyfrgell. Mae hawliau eiddo deallusol yn arbennig o berthnasol yng nghyd-destun datblygiadau digidol a’r defnydd o’r We. Ar ddechrau 2011 ymatebodd y Llyfrgell i Arolwg Hargreaves o’r fframwaith eiddo deallusol cyfredol gan alw am ddiwygio’r gyfraith er mwyn galluogi mynediad ehangach i’r casgliad. Mae’r hawliau hyn hefyd yn ganolog i’r modd yr ydym yn rhannu ein hadnoddau (drwy gynlluniau trwyddedu agored fel Creative Commons) a bydd Dafydd yn cyfrannu at ddatblygu modelau busnes newydd a fydd yn hyrwyddo a chefnogi gweithgareddau digido a gwasanaethau ar-lein. Information and Rights Manager In June 2010 Dr Dafydd Tudur was appointed Information and Rights Manager. This new post is concerned with the legal element of information management, an area which is relevant to many aspects of the Library’s work. By following the latest developments within the United Kingdom and beyond, Dafydd will provide leadership and advice on matters such as intellectual property rights, freedom of information and data protection. He will also conduct a survey of current policy and practice and will offer means of making information and rights management activities more efficient and more consistent throughout the Library. Intellectual property rights are particularly relevant in the context of digital developments and the use of the Web. Early in 2011 the Library responded to the Hargreaves Review of the current intellectual property framework by calling for a change in the law to enable wider access to the collection. These rights are also central to the way we distribute our resources (by means of open licensing schemes such as Creative Commons) and Dafydd will be contributing to the development of new business models which will promote and support digitisation activities and online services. 32 — _ Plant yn mwynhau’u hunain yn yr uned addysg yn ystod ein Diwrnod Agored yn Ionawr 2011 Children enjoying thmselves in the education unit during the Open Day in January 2011 _ Yr her a wynebwn yn hyderus yw denu ymwelwyr a darllenwyr o gymunedau ethnig i’r Llyfrgell A pleasurable challenge for the Library is to attract visitors and readers from our ethnic communities _ Ymweliad ysgol â’r uned addysg A school visit to the education unit 33 — CyMAL Adnoddau electronig CyMAL Electronic resources Trwy nawdd CyMAL y mae’r Llyfrgell wedi trefnu nifer o gytundebau i roi mynediad i adnoddau electronig i lyfrgelloedd ar draws Cymru. Y mae’r trefniant gyda NewsBank i roi mynediad i bapurau newydd ar-lein i brifysgolion Cymru, y Llyfrgell Genedlaethol, addysg bellach, y gwasanaeth iechyd a llyfrgelloedd cyhoeddus Cymru, yn cael ei estyn am flwyddyn arall, tan ddiwedd Mawrth 2012. Mae’r un peth yn wir am fynediad i ddau adnodd gan Oxford University Press, sef Oxford Art ac Oxford Music Online a fydd hefyd ar gael i lyfrgelloedd cyhoeddus Cymru a’r Llyfrgell Genedlaethol tan ddiwedd Mawrth 2012. Ers 1 Mawrth 2011 y mae’r Llyfrgell wedi trefnu tanysgrifiad i’r adnodd hanes teulu, Find My Past, sydd yn cynnwys y Llyfrgell a llyfrgelloedd cyhoeddus Cymru. Hefyd trefnwyd tanysgrifiad consortiwm i’r Llyfrgell Genedlaethol a llyfrgelloedd cyhoeddus Cymru i’r adnodd hanes teulu Ancestry. Through the financial support of CyMAL the Library has arranged a number of contracts to give libraries across Wales access to electronic resources. The agreement with NewsBank to give access for Welsh universities, the National Library, further education, the health sector and Welsh public libraries to on-line newspapers is being extended for another year, until the end of March 2012. The same is true for access to two Oxford University Press resources, Oxford Art and Oxford Music Online, which will also be available to the National Library and Welsh public libraries until the end of March 2012. Since 1 March 2011 the Library has negotiated a subscription for the family history resource Find My Past, which includes the Library and Welsh public libraries. A consortial subscription has also been negotiated to the family history resource Ancestry, for the National Library and the Welsh public libraries. Addysg Education Yn ystod y flwyddyn fe gymerodd 3,603 o bobl ran mewn gweithdai a chyflwyniadau gan y Gwasanaeth Addysg. Cafwyd stondin lwyddiannus ddechrau haf 2010 yn Eisteddfod yr Urdd Dyffryn Aeron, gyda sylw arbennig yn cael ei roi yn ystod yr wythnos i Lyfr Gwyn Rhydderch a’r Mabinogi. Yn mis Medi 2010 cyflwynwyd gweithdai ar Lywodraethu Cymru mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru, ac yn ystod y flwyddyn bu’r Gwasanaeth yn gweithio ar y cyd â Llywodraeth Cymru a Phrifysgol Aberystwyth ar gynllun Bagloriaeth Cymru. Bu’r Gwasanaeth yn cynnal gwaith estyn allan yn Wrecsam yn ystod Hydref 2010 drwy arwain gweithdai i dros 500 o blant ar thema Cymru yn yr Oesoedd Canol. Rhwng Ionawr a Mawrth 2011 derbyniodd cannoedd o ymwelwyr o bob oedran weithdai gan y Gwasanaeth ar arddangosfa Byd Bach. Penodwyd Luned Rhys Parri i weithio fel Artist Preswyl gyda’r Gwasanaeth Addysg mewn ysgolion yn y Drenewydd a Wrecsam yn ystod 2011. Mae’r Gwasanaeth wedi ailddatblygu ystafell Hafan yn ardal lle gall teuluoedd ddysgu mwy am y Llyfrgell a’r casgliadau. Cynhyrchwyd pecyn ar gyfer teuluoedd sydd ar gael yn rhad ac am ddim yn Hafan ac ar y we, ac mae’r wybodaeth sydd yn y pecyn yn rhyngweithio gyda gwefan newydd y Gwasanaeth: addysg.llgc.org.uk, a lansiwyd yn ystod y flwyddyn. During the year a total of 3,603 people participated in Education Service workshops and presentations. Early in the summer of 2010 a successful presence was mounted at the Urdd Eisteddfod in the Aeron Valley, where special attention was given during the week to the White Book of Rhydderch and the Mabinogi. In September 2010 workshops on Governing Wales were held in partnership with the Welsh Government, and during the year the Service co-operated with the Welsh Government and Aberystwyth University on the Welsh Baccalaureate programme. The Service took part in outreach activities in Wrexham during October 2010 by means of workshops for over 500 children on the theme of Wales in the Middle Ages. Between January and March 2011 hundreds of visitors of all ages enjoyed the Service’s workshops on the Small World exhibition. Luned Rhys Parri was appointed artist in residence to work with the Education Service at schools in Newtown and Wrexham during 2011. The Service has redeveloped the Hafan room as an area where families can learn more about the Library and its collections. A pack for families was made available free of charge in Hafan and on the web, and the information in the pack interfaces with the Service’s new website: addysg. llgc.org.uk, which was launched during the year. Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 34 — Yr Archif Sgrin a Sain The Screen and Sound Archive Wrth i’r Archif edrych ymlaen at ddathlu ei phen-blwydd yn ddeg oed yn 2011, penderfynodd Iestyn Hughes mai dyma’r amser priodol i ‘ymddeol’. Iestyn fu Pennaeth yr Archif o’r cychwyn cyntaf, ac yntau a’i llywiodd wrth iddi dyfu a datblygu i fod yn sefydliad o bwys cenedlaethol. Penodwyd Dafydd Pritchard, aelod o staff yr Archif, yn Rheolwr newydd arni. As the Archive looked forward to celebrating its tenth birthday in 2011, Iestyn Hughes decided that it was an appropriate time to ‘retire’. Iestyn had been the Head of the Archive from the very beginning, and under his leadership it grew and developed into an organisation of national significance. Dafydd Pritchard, a member of the Archive’s staff, was appointed the new Manager. Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf llwyddwyd i gynnal yr hyn sy’n ganolog i’n gwaith, gan ychwanegu at ein casgliadau a datblygu systemau catalogio pwrpasol. Yn bwysig iawn, hefyd, fe lwyddwyd i bwrcasu nifer o beiriannau a fydd yn hwyluso ein hawydd i ddigido rhagor o’n casgliadau, ac yn sgil hynny yn hwyluso mynediad iddynt. During the last year we have succeeded in maintaining core activities, by adding to our collections and by developing appropriate cataloguing systems. Also, and very important, we succeeded in purchasing a number of machines which will support our ambitions to digitise more of our collections, and as a result enable easier access to them. Ac yn ein gwaith estyn allan yn Wrecsam, cafwyd cyfle i weithio gyda nifer o fyfyrwyr ag anghenion arbennig yng Ngholeg Iâl, mewn gweithdy ar sut i ddarllen ffilm, yn ogystal â noson lwyddiannus yn sinema’r Odeon pan ddangoswyd Proud Valley a ffilmiau o ddiddordeb lleol. And in our outreach work in Wrexham we had an opportunity to work with a number of Yale College students with special needs, in a workshop on how to read a film, as well as a successful evening at the Odeon cinema where we screened Proud Valley and films of local interest. Cyfryngau Cymdeithasol – o Meic Stevens i Alecsander Fawr Social Media – from Meic Stevens to Alexander the Great Mae sôn am Twitter a Facebook ac YouTube yn ffasiynol iawn, ond beth yw eu gwerth mewn gwirionedd i sefydliad fel y Llyfrgell? Ai ymgais sydd yma i gael ein gweld yn gwneud y peth cŵl neu a oes gwerth gwirioneddol i’r cyfryngau newydd hyn? It is fashionable to talk about Twitter and Facebook and YouTube, but what is their true value to an organisation like the Library? Is this an attempt to be seen as doing the cool thing or is there genuine value in these new media? Bellach rydym mewn sefyllfa i ddweud yn hyderus bod gwerth i’r gwaith hwn. Erbyn diwedd Mawrth 2011 roedd bron 400,000 wedi gweld ein casgliad o ffotograffau ar y wefan hon. Y Llyfrgell oedd un o’r llyfrgelloedd cyntaf o’i bath i fentro defnyddio Flickr Commons. Rydym yn ychwanegu ychydig bob pythefnos. Yn arwyddocaol nid yn unig mae cannoedd o filoedd yn gweld y delweddau hyn ond mae cannoedd yn gwneud sylwadau arnynt ac yn dod yn ôl yn gyson i weld beth sydd gan y Llyfrgell i’w gynnig. _ Sganio a digido gwaith celf Scanning and digitising art work We are now in a position to state with confidence that these have their value. By the end of March 2011 almost 400,000 had seen our collection of photographs on this website. The Library was one of the first libraries of its kind to experiment with using Flickr Commons. We add a little every fortnight. Significantly not only do hundreds of thousands see these images but hundreds comment on them and return regularly to see what the Library has to offer. _ Y mae trydar Siân yn cael ei ddilyn gan nifer o ddilynwyr Sian’s tweeting is followed by many _ Dilynwch ni Follow us Twitter Twitter Gwerthwyd tocynnau gig Meic Stevens yn ddiweddar o fewn llai na dwy awr i drydar amdani. Felly mae hon yn ffordd rad a rhwydd o hyrwyddo digwyddiadau. Tickets for Meic Stevens’s gig were sold recently within less than two hours of tweeting about it. This is therefore a cheap and easy way to promote events. Ar eithaf arall y sbectrwm o bosibl mae Brwydrau Alecsander Fawr, llawysgrif Peniarth 481D: At the other end of the spectrum perhaps is The Battles of Alexander the Great, MS. Peniarth 481D: www.llgc.org.uk/index.php?id=4432&L=1 Twitter www.twitter.com/nlwales Facebook www.facebook.com Blog www.nlwales.blogspot.com Rhoddwyd neges allan ar Twitter am y llawysgrif hon a thros gyfnod o ychydig ddyddiau yn ystod mis Rhagfyr daeth bron i fil o bobl i ymweld â hi. Roedd llawer o’r rhain yn ganoloeswyr oedd wedi dod ar draws y sylw ar wefan arbenigol oedd hefyd am ysgrifennu erthygl ar y llawysgrif. Felly trwy drydar cyrhaeddodd y Llyfrgell gynulleidfa niche y byddai wedi bod yn eithriadol o anodd ei thargedu fel arall, a hynny gydag ychydig iawn o ymdrech. Flickr www.llgc.org.uk/index.php?id=4432 A message went out on Twitter about this manuscript and over a period of some days in December almost a thousand people visited it. Many of these were medievalists who had come across the message on a specialist website and wished to write an article about the manuscript. So by tweeting the Library reached a niche audience which it would have been exceptionally difficult to target otherwise, and with very little effort. www.flickr.com/photos/llgc Cronfa Wybodaeth QuestionPoint _ Pori ein cronfa ddata Browse our database Cymraeg www.llgc.org.uk/index. php?id=147&L=1 English www.llgc.org.uk/index. php?id=nlwenquiries Lansiwyd QuestionPoint ym mis Mehefin 2010 fel system i gofnodi’r holl ymholiadau a dderbynnir gan y Llyfrgell, boed ar ffurf e-bost, llythyr, ffôn neu ffacs. Gwasanaeth sy’n cael ei gynnal gan gwmni OCLC yw QuestionPoint, a bu’r Llyfrgell yn cydweithio gyda’r cwmni i sicrhau cyflwyno gwasanaeth cwbl ddwyieithog. Un o gryfderau mawr QuestionPoint yw fod yr holl ymholiadau a’r atebion yn cael eu cadw mewn cronfa ddata; mae modd golygu’r holl ymholiadau yn y gronfa, a dewis rhai addas neu’r rhai mwyaf poblogaidd i’w cyflwyno yng nghronfa gwybodaeth QuestionPoint, a adwaenir fel y Knowledge Base. Cyn gosod ymholiadau yn y Knowledge Base, bydd manylion personol yr ymholwyr yn cael eu dileu. Mae modd i’r cyhoedd chwilio’r gronfa hon sy’n cynnwys rhai o’r ymholiadau mwyaf poblogaidd, ac ymholiadau cyffredinol yn ymwneud â’n casgliadau a’n gwasanaethau. Mae hyn felly yn cynnig gwasanaeth llawer hwylusach i’r cyhoedd. QuestionPoint’s Knowledge Base QuestionPoint was launched in June 2010 as the Library’s system for recording all the enquiries received by the Library, whether by e-mail, letter, phone or fax. QuestionPoint is hosted by OCLC, and the Library worked with the company to ensure that it could deliver a fully bilingual service. One of QuestionPoint’s strengths is that it stores all enquiries, and the answers sent, in a database; all the enquiries in this database can be edited, and the most suitable or popular ones can be presented in QuestionPoint’s information database, known as the Knowledge Base. Before any enquiries are placed in the Knowledge Base all personal details relating to the enquirers are removed. This database can be searched by the public and contains some of our most popular enquiries, and general enquiries relating to our collections and services, thereby providing the public with a service that is easier to use. CYFRIFOLDEB CYMDEITHASOL CORFFORAETHOL Social Corporate Responsibility Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 36 — Materion Amgylcheddol Environmental Issues Mae’r Llyfrgell yn ymwybodol fod ei gweithgareddau yn effeithio ar yr amgylchedd ac mae’n parhau i gymryd camau i leihau’r effaith. Llwyddwyd i ennill eto dystysgrif Lefel 2 y Ddraig Werdd a chadwyd Band C y Dystysgrif Dangos Ynni. Yn unol ag argymhellion Cyfarwyddwyr yr Amgueddfeydd mae’r Llyfrgell wedi llacio peth ar yr amodau amgylcheddol (gwres a lleithder) mewn rhai ardaloedd storio a bydd hyn yn gymorth i leihau’r defnydd o ynni. Gosodwyd peiriannau newydd yn un o’r ddwy ystafell gyfrifiaduron ac mae’r arwyddion cychwynnol yn awgrymu y bydd arbediad sylweddol ar ynni. Lle’r oedd modd, cliriwyd yr asbestos oedd yn weddill yn y dyctiau o dan y lloriau ac amgaewyd unrhyw fân olion. Mae’r Llyfrgell wedi bod yn gweithio gyda’r Bwrdd Gwasanaeth Lleol sy’n adolygu’r defnydd o ynni yng Ngheredigion a dangosodd adroddiad ar y cyd nad oedd peiriant gwresogi canolog yn ymarferol o ran cyllid ar hyn o bryd. Cwblhawyd yr arolwg ymddiriedolaeth garbon ond gohiriwyd ystyried ei gasgliadau nes cwblhau adroddiad y Bwrdd Gwasanaeth Lleol. The Library is aware that its activities have an impact on the environment and continues to take steps to reduce the impact. The Library retained the Level 2 Green Dragon award and also retained a C Display Energy Certificate. In line with the Museum Directors’ recommendations the Library has relaxed the environmental conditions (temperature and humidity) maintained in some storage areas and this will help reduce energy usage. New plant has been installed in one of the two computer rooms and initial indications are that significant energy will be saved. The residual asbestos in the below ground service ducts has been removed where possible and any minute traces encapsulated. The Library has been working with the Local Service Board reviewing energy use in Ceredigion and a collaborative report showed that a central heat plant was not financially viable at present. The carbon trust survey was completed but consideration of its findings was delayed until the Local Service Board report was complete. Social Corporate Responisbility Cyfrifoldeb Cymdeithasol Corfforaethol Yn ystod y flwyddyn fe fabwysiadodd y Llyfrgell ei bolisi Cyfrifoldeb Cymdeithasol Corfforaethol cyntaf. Mae’n ymwneud â’r modd y mae’r sefydliad yn alinio’i gweithgareddau gyda disgwyliadau ei rhanddeiliaid mewn perthynas â’n heffeithiau economaidd, cymdeithasol ac amgylcheddol. Mae’r polisi’n datgan yn glir ein nodau a’n hamcanion a’n targedau cyffredinol er mwyn parhau gyda’n hymdrechion sy’n ymwneud â’n cyfrifoldeb cymdeithasol. Mae’n cynnwys gweithgareddau o fewn ein hadeilad yn Aberystwyth, ynghyd â’n dylanwad ar y sector drwy gyfrwng ein polisïau a’n gwasanaethau. Y mae amcanion cynllun gweithredu’r polisi yn mynd i’r afael yn bennaf gyda materion yn ymwneud â moeseg busnes, rheoli ein heffeithiau amgylcheddol, caffael, parchu hawliau ac urddas unigolion a gweithio gyda’r sector cyhoeddus a sefydliadau eraill yn y gymuned. During the year the Library adopted its first Corporate Social Responsibility policy. The policy is about how the institution aligns its activities with the expectations of its stakeholders in relation to our economic, social and environmental impacts. The policy states clearly our overall aims, objectives and targets to continue our efforts in relation to our social responsibility. It covers operations in our building in Aberystwyth, including the influence we have on the sector through our policies and services. The policy’s operational plan will address in particular matters pertaining to business ethics, managing our environmental impact, procurement, respecting the rights and dignity of individuals and working with the public sector and other institutions within the community. _ Pori ein cronfa ddata Browse our database Cymraeg www.llgc.org.uk/index. php?id=147&L=1 English www.llgc.org.uk/index. php?id=nlwenquiries Amrywedd Diversity Hefyd yn ystod y flwyddyn fe fabwysiadodd y Llyfrgell Gynllun Cydraddoldeb Sengl. Mae’r cynllun hwn eto’n dangos yn glir sut y mae’r Llyfrgell yn ymfalchïo yn ei chymuned amrywiol o staff, darllenwyr, gwirfoddolwyr ac ymwelwyr a sut y mae’n barod i ymrwymo ymhellach er mwyn cynnal ei record ardderchog o sicrhau bod cyfle cyfartal i bawb, a hynny wedi’i feithrin mewn amgylchedd o barch ac urddas. Bydd hyrwyddo cydraddoldeb ac amrywedd yn parhau i fod yn un o flaenoriaethau'r Llyfrgell. Mae’r Llyfrgell yn sefydliad cynhwysol a byddwn yn parhau i wneud popeth o fewn ein gallu i sicrhau bod pawb yn gallu cymryd rhan i’r un graddau yn ein holl weithgareddau. Byddwn yn cydnabod, parchu a chlodfori gwahaniaethau rhwng unigolion a phobl. Also during the year the Library adopted a Single Equality Scheme. This scheme again shows how the Library is proud of its diverse community of staff, readers, volunteers and visitors and how it intends to commit itself further in maintaining its excellent record in ensuring there is equality of opportunity for all, fostered in an environment of mutual respect and dignity. Promoting equality and diversity will continue to be a priority for the Library. The Library is an inclusive institution and we shall continue to do everything within our power to ensure that everyone is able to participate in all our activities on an equal footing. We will also continue to acknowledge, respect and celebrate the differences between individuals and people. Mae’r Llyfrgell hefyd yn ystod 2011 wedi cyhoeddi Cynllun Iaith Gymraeg newydd ac wedi cael cyfle i ymateb i ddogfen ymgynghorol Llywodraeth Cymru Iaith fyw: Iaith byw: Strategaeth ar gyfer y Gymraeg. The Library has also during 2011 adopted a new Welsh Language Scheme and has had an opportunity to respond to the Welsh Government’s consultation document Iaith fyw: Iaith Byw: Strategy for the Welsh Language. 37 — Volunteering Gwirfoddoli Yn 2010 fe fabwysiadodd y Llyfrgell bolisi gwirfoddoli. Gan fod gwirfoddoli, cyfranogaeth gymunedol a chynhwysiad cymdeithasol yn faterion sy’n uchel ar agenda’r Llyfrgell gwelai’r sefydliad y byddai mabwysiadu’r cynllun hwn yn gyfrwng i hyrwyddo’r materion hyn. Y mae’r Llyfrgell yn gweld ei hun yn rhan o’r gymuned leol ac nid ar wahân iddi. Y mae am weld a rhoi cyfle, felly, i aelodau’r gymuned leol chwarae’u rhan hwythau i helpu’r Llyfrgell gyflawni ei hamcanion drwy eu hannog i gynnig eu hunain fel gwirfoddolwyr ac i weithio ar brosiectau a thasgau buddiol na fyddai modd i’r staff cyflogedig fyth eu cyflawni. Byddai’r gwaith a gyflawnir gan wirfoddolwyr yn ‘werth ychwanegol’ i wasanaethau presennol. _ Y mae Paul a’i ofalwr yn ymwelwyr cyson â’r Llyfrgell a braf yw medru darparu adeilad hylaw a gwasanaethau eang i bob un o’n defnyddwyr, beth bynnag yw eu anghenion Paul and his carer are among our regular visitors and the Library strives to ensure that our splendid building and services are available to all users, whatever their needs In 2010 the Library adopted a volunteering policy. Volunteering, community participation and social inclusion are high on the Library’s agenda and we see the adoption of this policy as a means of advancing these important issues. The Library already plays a key part in the local community and we wish to expand on this role by bringing volunteers into the Library to work alongside members of staff to achieve the Library strategy. The work done by volunteers would offer ‘additional value’ to our current services. _ Rhan o’r arddangosfa ‘Gwena!’ a roddodd gyfle i ymwelwyr weld rhai o wynebau mwyaf eiconig Cymru o gasgliadau’r Llyfrgell Part of the ‘Say Cheese!’ exhibition that gave visitors an opportunity to see some of Wales’ most iconic faces from the Library’s collection 38 — Derbynion Acquisitions Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 39 — Derbynion Acquisitions Detholiad o’r eitemau/casgliadau di-brint pwysicaf a dderbyniwyd yn ystod y flwyddyn: A selection of the most important non-print items and collections received during the year: Pryniad Purchase Casgliad ychwanegol o lawysgrifau barddonol gan ac yn ymwneud â Dylan Thomas (Jeff Towns Collection: Dylan Thomas Poetry MSS). An additional collection of poetry manuscripts by, and relating to Dylan Thomas (Jeff Towns Collection: Dylan Thomas Poetry MSS). gain o brintiau chromogenic lliw o’r gyfres U ‘Wildwood’ gan Pete Davis, yn ogystal â llyfr o’r delweddau yn dwyn y teitl In Wildwood. 6003205 Twenty colour chromogenic prints of the series ‘Wildwood’ by Pete Davis, together with a book of the images entitled In Wildwood. 6003205 au ffotograff du a gwyn cynnar iawn gan D Roger Fenton: ‘Glyn Lledr from Pwll y Pant’ a ‘Rocks in the Lledr near Pont y Lledr’. 6006389, 6006396 Two very early black and white photographs by Roger Fenton: ‘Glyn Lledr from Pwll y Pant’ and ‘Rocks in the Lledr near Pont y Lledr’. 6006389, 6006396 yfrlliw wedi ei fframio yn dwyn y teitl D ‘A Welsh Cottage Interior’ gan William James Müller (1812-45). 6009591 framed watercolour entitled ‘A Welsh Cottage A Interior’ by William James Müller (1812-45). 6009591 unanbortread bychan, olew ar fwrdd wedi ei H fframio gan Kyffin Williams, c. 1950au. 6017256 arlun mawr dyfrlliw yn dwyn y teitl D ‘The Finding of Taliesin’ gan H. Clarence Whaite1, a chasgliad o ddyfrlliwiau amrywiol wedi eu mowntio2. 1 6017501 2 6023656 asgliad o lythyron oddi wrth Augustus John at C Mavis de Vere Cole, 1934-581, ac at Tristan de Vere Cole, 1944-612. Hefyd casgliad o lythyron oddi wrth Dorelia John at Mavis de Vere Cole, 1951-61, ac at Tristan de Vere Cole, 1951-683, a llythyron eraill yn ymwneud ag Augustus John4. 1 NLW MS 24007 2 NLW MS 24008 3 NLW MS 24009 4 NLW MS 24010 arlun olew ar gynfas gan Julius Caesar D Ibbetson (1759-1817), o John Smith, y telynor dall o Gonwy gyda chantorion penillion, wedi ei lofnodi a’i ddyddio 1793, a chyda ffrâm ‘semiCarlo’ addurniedig. 6043492 small self-portrait, oil on board, framed, by A Kyffin Williams, c. 1950s. 6017256 large watercolour painting entitled ‘The A Finding of Taliesin’ by H. Clarence Whaite1, and a collection of watercolours and drawings by Whaite, in mounts2. 1 6017501 2 6023656 collection of letters from Augustus John to A Mavis de Vere Cole, 1934-581, and to Tristan de Vere Cole, 1944-612. Also a collection of letters from Dorelia John to Mavis de Vere Cole, 195161 and to Tristan de Vere Cole, 1951-683, and other letters relating to Augustus John4. 1 NLW MS 24007 2 NLW MS 24008 3 NLW MS 24009 4 NLW MS 24010 n oil on canvas painting by Julius Caesar A Ibbetson (1759-1817), of John Smith, the blind harper of Conwy with penillion singers, signed and dated 1793, with a C18 carved and gilded ‘semi-Carlo’ frame. 6043492 Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 40 — Rhodd Donation Casgliad o lawysgrifau ychwanegol gan ac yn ymwneud â’r awdures Jan Morris, gan gynnwys teipysgrifau o’i nofelau megis Venice, The Market of Seleukla, South African Winter, The Hashemite Kings, Coronation Everest, The Presence of Spain, Sultan in Oman, Oxford a Coast to Coast, a drafft wedi ei gywiro gan y cyhoeddwr o’i hunangofiant Conundrum, yn ogystal â gohebiaeth, llyfrau nodiadau a deunydd printiedig (ychwanegwyd at Jan Morris Papers). An additional collection of manuscripts by and relating to the author Jan Morris, including typescripts of her novels Venice, The Market of Seleukla, South African Winter, The Hashemite Kings, Coronation Everest, The Presence of Spain, Sultan in Oman, Oxford and Coast to Coast, and the publisher’s corrected typescript of her memoir Conundrum, together with correspondence, notebooks and printed material (added to Jan Morris Papers). Pum llythyr ac un cerdyn, 1873-76, oddi wrth Syr John Rhŷs (1840-1915), at hen daid y rhoddwr, y Parch.William Henry Bliss (1835-1909). Llsgr. LlGC 23981 Five letters and one card, 1873-76, from Sir John Rhŷs (1840-1915), to the donor’s great-grandfather, the Revd William Henry Bliss (1835-1909). NLW MS 23981 Nifer fawr o brintiau a llyfrau o olygfeydd Cymreig, sef casgliad David S. Yerburgh yn dwyn y teitl The Waterfalls of Wales. 6043660 A large number of prints and books of Welsh views being the collection of David S. Yerburgh entitled ‘The Waterfalls of Wales’. 60473660 Llawysgrif yn dwyn y teitl ‘A list of the drawings which were made on a toure in the Oxford long vacation of the year 1795’ gan John Malchair o Rydychen. Llsgr. LlGC 23980 A manuscript entitled ‘A list of the drawings which were made on a toure in the Oxford long vacation of the year 1795’ by John Malchair of Oxford. NLW MS 23980 Casgliad o drigain o weithiau celf mewn ffrâm gan arlunwyr enwog, wedi eu casglu ynghyd gan Sue a Nick Hamer (Sue and Nick Hamer Collection). A collection of sixty framed artworks by famous artists, collected by Sue and Nick Hamer (Sue and Nick Hamer Collection). Bequest Cymynrodd Portread mawr olew ar gynfas o Mrs Elizabeth Poole-Hughes gan Christopher Williams1, a phrint bychan wedi ei fframio o ddarlun gan Christopher Williams yn dwyn y teitl ‘Spring’2. 1 6017414 2 6017431 A large oil on canvas portrait of Mrs Elizabeth Poole-Hughes by Christopher Williams1, and a small framed print of a painting by Christopher Williams entitled ‘Spring’2. 1 6017414 2 6017431 41 — _ Llyfr Aneirin Book of Aneirin _ Lluniau o’r casgliad ‘Yr Arlunydd Cyntefig Cymreig’ Images from ‘The Welsh Primitive Artist’ collection _ Rhodri Morgan yn dadorchuddio portread ohono’i hun yng nghwmni’r Llywydd a’r artist David Griffiths Rhodri Morgan unveiling a portrait of himself in the company of the President and the artist David Griffiths _ fion Hague gyda ni’n lansio’r F gyfrol ‘Lloyd George and Welsh Liberalism’ gan John Graham Jones Ffion Hague launching the book ‘Lloyd George and Welsh Liberalism’ by John Graham Jones Rhoddwyr ac adneuwyr Collection donors & depositors Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 42 — Ebrill 2010 – Mawrth 2011 April 2010 – March 2011 Rhoddwyr / Donors Mr Ifan Moelwyn Hughes, Waunfawr, Aberystwyth Ms Jan Morris, Llanystumdwy, Gwynedd Mr Edward Davies, Hale, Altrincham Mrs Delia W B Twamley, Oxford per Professor T. Charles-Edwards, University of Oxford Mr Alun Burge, Pen-y-lan, Caerdydd Mr Mick Davies, London Mr Glyn Williams, Meifod Mr Whyte G Owen, Rochester MN, USA Dr Elizabeth Parkinson, Devon Miss Sara John, Llangedwyn, Oswestry Mr Peter Davis, Vancouver BC, Canada Mrs E V Walters, Glanaman, Rhydaman Mr Dewi Bowen, Cefn Coed, Merthyr Tydfil Dr Meic Stephens, Yr Eglwys Newydd, Caerdydd Dr H G A Hughes, Cerrigydrudion, Corwen Professor Alistair Crawford, Sudbury, Suffolk Ms Patti Partridge, Dolgellau Mrs Ania Abse, London Wales Young Farmers Club per Ms Diane Moore Mr Ian Cooke, Shobdon, Leominster Mrs Nia Jeacock, Bicester a Ms Siân E Evans, Caerdydd Mrs Cynthia Lodwick, Neath The Rev Canon Dr B M Lodwick, Neath Mrs Beti Jones, Pwllheli Ms Non Davies, Reading Mrs Eunice Davies, Yr Eglwys Newydd, Caerdydd Mr Idris Williams, Prenton, Merseyside Dr T Robin Chapman, Aberystwyth Ms Kathleen R MacMurray, Phoenixville, Pennsylvania, USA Ms Alison Hughes, Llandegfan, Sir Fôn trwy law Mrs Bates, Aberdyfi Mr John Lloyd Jones, Hwlffordd Mr D Gareth Evans, Y Barri Mrs Nerys Ellis, Betws-y-Coed Mr T Arwyn Evans, Bangor, Gwynedd Mrs Eirwen Davies, Abertawe Mrs Margaret June Mortimer, Llanfyllin Mrs Aerona Edwards, Llangennech, Llanelli Simon Lowe Ms Naomi Brightmore, Cardiff Mr Richard Jones, London Mr John Story, Tregaron Mr Marcus Steel, Cheltenham: Bequeathed to NLW by Miss Esther PooleHughes, St Ethelberts, Castle Hill, Hereford Mr David Mortimer-Jones, Conwy Mr M Davies, Four Crosses, Llanymynech Mr Alun Trevor, Chester Ms Violet Huws, Llanbadarn Fawr, Aberystwyth Miss M B Gwilliam, Wolverhampton Professor David Pugh, Kingston, ON, Canada Mrs C A Hughes, Caergybi Mr Alun Evans, London Mr David Jenkins – on the National Eisteddfod Field Mr Tom Jones, Sandbach, Cheshire Arwel Jones, LLGC Mrs Menna Bassett, Pentyrch Cymdeithas Lyfrau Ceredigion per Mrs Delyth Fletcher, Aberystwyth Ms Claudia Williams, Jeffreston, Pembrokeshire William Troughton, NLW Mr Aled L Ellis, Penrhyndeudraeth Mrs Fay Cornes, Cousland, Midlothian Mrs Dilys Jones Thomas, Kingswinford, West Midlands Mr Nicholas Parry, Market Drayton Mr Edmund H Williams, Bridgend Mr Gwilym B Owen, Bangor, Gwynedd Mrs Gwladys Evans, Wrexham Dr Peter T Jones, Reading a Mr David Townsend Jones, Swansea Mrs Barbara M. Philpott, Shrewsbury Mr Herbert Williams, Fairwater, Cardiff Mr Michael Dummer, Bath Ms Olive Jones, Bethel, Caernarfon Ms Jenny Roland, Cambridge Arts Council of Wales per Ms Angela Thomas, Cardiff The Revd Canon David S. Yerburgh, Salisbury Mr Gerald Morgan, Aberystwyth Sir David T R Lewis, Pumpsaint, Llanwrda Ms Eluned Evans, Aberystwyth Mr Gareth Lloyd Hughes, Capel Seion, Aberystwyth Mr Peter Black, Cardiff Mrs Beti Williams, Llanfairpwllgwyngyll Dr Alun Roberts, Miskin, Pont-y-clun Mr David Griffiths, Cardiff Mr Wyn Thomas, Llangunnor Mr Colin Priddey, Swansea Mrs Ceirios Dyfi Munro, Comins Coch, Aberystwyth Ms Sharon Nassauer, London Lord Livsey Papers per Ms Jill Clements, House of Lords, London Papurau Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion / Papers of the Honourable Society of Cymmrodorion trwy law Yr Athro Prys Morgan, Abertawe Mr Dewi Rhys, Pwllheli Mr Alun John Richards, Swansea Mrs Sue & the late Mr Nick Hamer, Maenan, Llanrwst Ms Meg Wise, Thornbury Mr John Griffiths, Bath Council for British Archaeology in Wales Papers per Ms Jenny Britnell, Welshpool Mr T L Thomas, Aberystwyth Mr Ned Thomas, Aberystwyth Professor Ralph Maud, Vancouver, Canada Dr C Stephen Briggs, Llanddeiniol Mr Jeff Towns, Swansea Mr G V Kerry, Windsor Mrs Margarita Kenna, Milford Haven Mr Brian Carter, Witney Dr Daniel Evans, Edinburgh Mr Brian Ll. James, Cardiff Dr John Spink, Aberystwyth Mrs M Haggar, Tenby Mr Dafydd Timothy, Rhyl Mr David Fraser Jenkins, London Aberystwyth Masonic Lodge Papers per Mr John N Fitzpatrick, Aberystwyth 43 — Mr David W Evans, Lebo, Kansas, USA Bradford & District St David’s Society per Mr Glyndwr G Roberts, Bradford Mr Iwan Dafis, Llandudoch Dr Morfydd Owen, Aberystwyth Mrs Gwenlyn E Thornton, Rhydyfelin, Aberystwyth Ms Liz Fleming-Williams, Newbridge-on-Wye Ysgol Rhydypennau trwy law Euryl Rees, Bow Street Mr Chris Bendon, Lampeter Mrs Ann Williams, Dyffryn Paith, Aberystwyth Bridgend Library & Information Service per Ms Margaret Griffiths, Bridgend Ms Shelagh Stephen, Vancouver, Canada Capel Bethania Aberfan trwy law Y Parch Ddr Geraint Tudur, Abertawe Mrs Beryl Hughes, Llandre, Aberystwyth Mrs Margaret Yates, Keele Mrs Mary Mill, Poppit, Cardigan Ms Marian Bowen, Johnstown, Carmarthen Mr Meredudd Daniels, Mydroilyn, Lampeter Ms Ellyn June Harries, Ammanford Y Parch. Ddr Dafydd Wyn Wiliam, Bodedern Ms Rachael Jones, Aberhafesp Mr Bryan Hughes, Chester Mrs Shirley Ellis, Botwnnog Mr Fred Jones, Macomb, Illinois, USA Mr Alan N Owen, Newcastle Emlyn Mr Bill Thomason, Cadishead, Greater Manchester Adneuwyr / Depositors Dr Margaret Siriol Colley, Bramcote, Nottingham Y Parch D Geraint Davies, Carmarthen Rev John Paul Morgan, Swansea Mrs Sue Davies, Four Crosses, Llanymynech Mr Geraint Lloyd Jones, Penrhyndeudraeth Mrs Ina Tudno Williams, Capel Seion, Aberystwyth Miss Rhoswen Charles, Llanedwyn, Oswestry Mr Stephen Leach, Cardiff Y Parch. Ddr D Ben Rees, Liverpool Mrs Annette M Burton, Chepstow, Monmouthshire The Venerable Hywel Jones, Waunfawr, Aberystwyth Papurau’r Eisteddfod Genedlaethol per Hywel Wyn Edwards, Yr Wyddgrug Dr J Lionel Madden, Aberystwyth Yr Athro Gareth Williams, Pontypridd Mrs Elizabeth Royle Evans, Capel Dewi, Aberystwyth codi arian fundraising Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 44 — Codi Arian Fundraising Parhaodd ymdrechion y Llyfrgell i godi arian o ffynonellau ychwanegol yn ystod 2010-11. The Library’s efforts to raise money for additional sources continued during 2010-11. Denodd Penodau, cynllun noddwyr y Llyfrgell, 42 aelod unigol a dau aelod corfforaethol eleni. Mae aelodau Penodau yn mwynhau rhaglen o weithgareddau diddorol sy’n cynnwys teithiau ‘tu ôl i’r llenni’ i weld gwaith y Llyfrgell, achlysuron yng nghwmni siaradwyr cyfeirnod, a theithiau i fannau o ddiddordeb diwylliannol yng Nghymru. Chapters, the Library’s patron scheme, attracted 42 individual members and two corporate members during the year. Members of Chapters enjoy a programme of interesting and varied activities that include behind-the-scenes tours of the Library, keynote speaker events, and excursions to places of cultural interest in Wales. Siaradwr cyweirnod y flwyddyn oedd Terry Jones a draddododd ddarlith hynod boblogaidd a bywiog ar ei ddehongliad gwahanol ef o gyfnod yr Oesoedd Canol. Ymwelodd David Loyn, gohebydd tramor y BBC, â’r Llyfrgell yng Ngorffennaf er mwyn traddodi darlith ddiddorol gyda’r teitl ‘Why don’t politicians learn the lessons of history?’. Gwahoddwyd yr aelodau i fynychu agoriad swyddogol storfa Syr Kyffin Williams ym mis Rhagfyr. This year’s keynote speaker was Terry Jones, who gave a highly popular and entertaining lecture based on his unconventional interpretation of the medieval period. The BBC’s foreign correspondent David Loyn visited the Library in July to deliver a fascinating lecture entitled ‘Why don’t politicians learn the lessons of history?’. In December, members were invited to attend the official opening of the Sir Kyffin Williams store. Trefnwyd ymweliad i Gastell Gwydir, Llanrwst, a dymuna’r Llyfrgell ddiolch i Mr a Mrs Welford am eu lletygarwch hael. Y mae diolch hefyd yn ddyledus i Gerald Morgan am arwain yr aelodau ar daith hanesyddol o Landudoch ac Aberteifi. A visit to Gwydir Castle, Llanrwst, was arranged and the Library wishes to thank Mr and Mrs Welford for their generous hospitality. Thanks are also due to Gerald Morgan, who guided members on an historical tour of Llandudoch and Cardigan. Yn ystod y flwyddyn trefnwyd nifer o ddigwyddiadau a oedd yn canolbwyntio ar waith a chasgliadau’r Llyfrgell, gan gynnwys Archif Genedlaethol Sgrin a Sain Cymru, yr artist Ray Howard-Jones, y cynllun adfer negyddion, digido papurau newydd, a mapiau. A number of events introducing various aspects of Library’s work and collections were organised throughout the year, and focused on The National Screen and Sound Archive of Wales, the artist Ray Howard-Jones, the negative restoration project, the digitisation of newspapers, and maps. Dymuna’r Llyfrgell ddiolch i’r noddwyr canlynol am eu cefnogaeth: The Library wishes to thank the following sponsors for their support: Aelodau Penodau Noddwyr Unigol Chapters Members Single Patrons Dan Clayton-Jones ysw., Pontyclun Yr Athro Neil McIntyre, Llundain Hilda Hunter, Amwythig Dr H. G. Alun Hughes, Cerrigydrudion Y Fon. Helga Martin, Ysbyty Ifan Yr Athro Emeritws R. Geraint Gruffydd, Aberystwyth David Lambert, Caerdydd Dr Margaret Berwyn Jones, Abertawe Mrs N. B. Drew MBE DL, Hwlffordd Dr Hilary Lloyd Yewlett, Caerdydd Dr Robin Gwyndaf, Caerdydd Dr J. H. Jones, Rugby Mrs Patricia J. Evans, Caerdydd Yr Athro Aled Gruffydd Jones, Aberystwyth Yr Arglwydd Aberdare DL, Llundain Meg Elis, Caernarfon Capten Syr Norman Lloyd-Edwards, Caerdydd Dr M. Siriol Colley, Nottingham Mrs Philippa Dodds John, Llundain Mrs Elizabeth Loyn, Aberystwyth Mr Peter Saunders OBE, Tywyn Mr Peter Loxdale, Llanilar ac eraill sy’n dymuno aros yn ddienw. Dan Clayton-Jones esq, Pontyclun Professor Neil McIntyre, London Hilda Hunter, Shrewsbury Dr H. G. Alun Hughes, Cerrigydrudion Helga Martin, Ysbyty Ifan Professor Emeritus R. Geraint Gruffydd, Aberystwyth David Lambert, Cardiff Dr Margaret Berwyn Jones, Swansea Mrs N. B. Drew MBE DL, Haverfordwest Dr Hilary Lloyd Yewlett, Cardiff Dr Robin Gwyndaf, Cardiff Dr J. H. Jones, Rugby Mrs Patricia J. Evans, Cardiff Professor Aled Gruffydd Jones, Aberystwyth The Lord Aberdare DL, London Meg Elis, Caernarfon Captain Sir Norman Lloyd-Edwards, Cardiff Dr M. Siriol Colley, Nottingham Mrs Philippa Dodds John, London Mrs Elizabeth Loyn, Aberystwyth Mr Peter Saunders OBE, Tywyn Mr Peter Loxdale, Llanilar and others who wish to remain anonymous. Cyd-Noddwyr Joint Patrons Mr a Mrs David G. Lewis, Llundain Dr David a Mrs Pamela Selwyn, Llanelli Y Gwir Anrhydeddus Humphrey Lloyd QC a Mrs Ann Lloyd, Surrey Dr W. J. C. a Dr B. A. Roberts, Aberystwyth Dr Dewi a Dr Sheila Roberts, Bangor Y Barwn Dafydd Wigley a Mrs Elinor Bennett, Caernarfon Mr and Mrs David G. Lewis, London Dr David and Mrs Pamela Selwyn, Llanelli His Honour Humphrey Lloyd QC & Mrs Ann Lloyd, Surrey Dr W. J. C. and Dr B. A. Roberts, Aberystwyth Dr Dewi and Dr Sheila Roberts, Bangor Baron Dafydd Wigley and Mrs Elinor Bennett, Caernarfon Er cof am Noddwyr a hunodd yn ystod y flwyddyn In memory of Patrons who sadly passed away during the year Yr Arglwydd Livsey o Dalgarth CBE Ms Anne L Morris, Abertawe The Lord Livsey of Talgarth CBE Ms Anne L. Morris, Swansea Noddwyr Corfforaethol Castell Howell Foods Ltd Sequence Corporate Members Castell Howell Foods Ltd Sequence Ymddiriedolaethau a Sefydliadau 45 — Sefydliad Laura Ashley Academi Cyfeillion Llyfrgell Genedlaethol Cymru Trusts and Foundations The Laura Ashley Foundation Academi Friends of The National Library of Wales Cymynroddion J. K. Evans Kate Alice Megan Lewis Legacies J. K. Evans Kate Alice Megan Lewis Cymdeithas y Cyfeillion Y mae Cymdeithas y Cyfeillion yn parhau i chwarae rhan bwysig iawn ym mywyd a chymdeithas y Llyfrgell fel y mae wedi’i wneud ers dros hanner canrif. Ymhlith yr aelodau y mae unigolion ymroddedig iawn sy’n gweithio’n ddiflino i hyrwyddo’r Llyfrgell ac annog eraill i gefnogi’r sefydliad: rydym yn wir ddiolchgar iddynt. Nid y lleiaf o’r unigolion ymroddedig hyn yw Dr. R. Brinley Jones, cyn Lywydd y Llyfrgell a ymddeolodd ar ôl gwasanaeth diflino yn 2007. Ein braint yn ystod 2011 oedd gallu penodi Dr. Brinley Jones yn Llywydd Anrhydeddus y Gymdeithas – y cyntaf yn ei hanes – a hynny ar sail ei ymroddiad iddi ac i’r Llyfrgell ei hun. Yn wir, y mae Dr. Jones ymhlith ei chyfeillion pennaf. Wrth ei urddo’n Llywydd Anrhydeddus braf oedd medru treulio awr ddiddan iawn yn y Drwm a rhoi’r cyfle i’r Llywydd newydd ‘edrych dros ei ysgwydd’ ar droeon ei yrfa a gwasanaeth cyhoeddus diddorol a lliwgar. Bu uchafbwyntiau eraill yn ystod y flwyddyn yn ogystal, megis ein trip diwylliannol cyffrous i Lŷn ac Eifionydd dan arweiniad ein Cadeirydd medrus, John Dilwyn Williams. Roedd darlith eisteddfodol ragorol Yr Athro John Gwynfor Jones ar Charles Octavius Swinnerton Morgan, sef yr hynafiaethydd ac archeolegydd o Went, yn achlysur i’w gofio a hefyd lansio cyfrol Dr John Graham Jones ar fywyd a gwaith Lloyd George yng nghwmni Ffion Hague. Braf hefyd oedd medru cyflwyno rhodd o £25,000 i’r Llyfrgell ar gyfer ailgynllunio bwyty Pen Dinas. Association of Friends The Association of Friends continues to play a very important role in the life and community of the Library as it has done for over fifty years. The Association is very fortunate to have among its members individuals who work tirelessly to promote the Library and encourage others to support the institution. Not the least of these dedicated individuals is Dr. R. Brinley Jones, former President of the Library who retired after an exemplary period of service in 2007. It was our privilege in 2011 to appoint Dr. Brinley Jones Honorary President of the Association – the first in its history – in recognition of his commitment to the Association and the Library. Indeed, Dr. Jones has been an excellent friend to the Library over many years. During his inauguration ceremony Dr Jones spent some time ‘looking over his shoulder’ on a most interesting and colourful career in public service, much to the delight of the audience. There were other highlights during the year such as our annual cultural trip that took us this year to Llŷn and Eifionydd under the guidance of our Chairman, John Dilwyn Williams. The eisteddfod lecture that was delivered by Professor John Gwynfor Jones on Charles Octavius Swinnerton Morgan, the antiquarian and archaeologist from Gwent, was an occasion to remember, as was the launch of Dr John Graham Jones’s volume on the life and work of Lloyd George in the company of Ffion Hague. It was also a privilege to be able to present the Library with a gift of £25,000 that has been used in redesigning the Pen Dinas restaurant. Datganiadau Ariannol Financial Statements Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 46 — Datganiadau Ariannol Cryno 2010/11 Summary Financial Statements 2010/11 Mae’r datganiad ariannol cryno hwn wedi’i dynnu o’r cyfrifon llawn ac nid yw’n cynnwys digon o wybodaeth i allu cael dealltwriaeth lawn o ganlyniadau a sefyllfa Llyfrgell Genedlaethol Cymru. I gael rhagor o wybodaeth, dylid edrych ar y cyfrifon llawn ac adroddiad yr archwilwyr ar y cyfrifon hynny. Mae copi o’r cyfrifon archwiliedig, sy’n cynnwys yr wybodaeth fanwl sy’n ofynnol yn ôl y gyfraith, arfer gorau ac arweiniad y Trysorlys, ar gael, yn rhad ac am ddim, gan Gyfarwyddwr Gwasanaethau Corfforaethol y Llyfrgell. This summary financial statement is extracted from the full accounts and does not contain sufficient information to allow for a full understanding of the results and state of affairs of the National Library of Wales. For further information the full accounts and the auditors’ report on those accounts should be consulted. A copy of the audited accounts, which contain the detailed information required by law, Treasury guidance and best practice, can be obtained, free of charge from the Director of Corporate Services at the Library. Cefndir Statudol Statutory Background Sefydlwyd Llyfrgell Genedlaethol Cymru drwy Siarter Ymgorffori Frenhinol a roddwyd ar 19 Mawrth 1907 (a Siarter Atodol gyda darpariaethau eraill ar gyfer cyfansoddiad a rheolaeth y llyfrgell ar 5 Medi 1911). Rhoddwyd Siarteri Atodol pellach iddi ar 27 Ebrill 1978 ac ar 19 Gorffennaf 2006. Yn ystod 2010/11 fe’i hariannwyd yn bennaf gan grantiau oddi wrth y Llywodraeth a ddarparwyd trwy Gynulliad Cenedlaethol Cymru. Paratowyd y cyfrifon hyn yn unol â’r Cyfarwyddyd a luniwyd gan Gynulliad Cenedlaethol Cymru gyda chymeradwyaeth y Trysorlys dan Adran 9(4) o Ddeddf Amgueddfeydd ac Orielau 1992. Gellir cael copi o’r Cyfarwyddyd oddi wrth y Cyfarwyddwr Gwasanaethau Corfforaethol. The National Library of Wales was founded by Royal Charter of Incorporation granted 19 March 1907 (and Supplemental Charter with further provisions for constitution and government on 5 September 1911). Further Supplemental Charters were granted on 27 April 1978 and 19 July 2006. During 2010/11 it was funded predominantly from Government grants provided through the National Assembly for Wales. These accounts have been prepared in accordance with the Direction made by the National Assembly for Wales with the approval of the Treasury under Section 9(4) of the Museums and Galleries Act 1992. A copy of the Direction is available from the Director of Corporate Services. Mae’r Llyfrgell yn un o chwe llyfrgell adnau cyfreithiol yn y Deyrnas Unedig ac Iwerddon. Fe’i cymeradwywyd fel ystorfa ar gyfer cofnodion maenoraidd gan Feistr y Rholiau yn 1926; ar gyfer Archifau Eglwys Bresbyteraidd Cymru a adneuwyd yn 1934 a Chofnodion yr Eglwys yng Nghymru a adneuwyd yn 1944. Dan gyfarwyddyd yr Adran Brofiant, trosglwyddwyd y Cofnodion Profiant Eglwysig i’r Llyfrgell yn 1945. Yn 1960, fe’i penodwyd yn ystorfa ar gyfer rhai cofnodion dan Ddeddf Cofnodion Cyhoeddus 1958. Mae Atodlen 4 Deddf Llywodraeth Cymru 2006 yn enwi Llyfrgell Genedlaethol Cymru fel corff a all ond ennill swyddogaethau a hynny dim ond gyda chydsyniad. The Library is one of six legal deposit libraries in the United Kingdom and Ireland. It has been approved as a repository for manorial records by the Master of the Rolls in 1926; for the Archives of the Presbyterian Church of Wales, deposited in 1934, and the Records of the Church in Wales deposited in 1944. By direction of the Probate Division the Ecclesiastical Probate Records were transferred to the Library in 1945. In 1960 it was appointed a repository for certain records under the Public Records Act 1958. Schedule 4 to the Government of Wales Act 2006 names the National Library of Wales as a body that may only gain functions and only with consent. Objects Amcanion Prif amcanion y Llyfrgell yw casglu, diogelu a gofalu am ddeunydd printiedig, graffig a chlyweled, llawysgrifau a chofnodion sy’n ymwneud â phobl Cymru a’r gwledydd Celtaidd, a deunydd ar gyfer hyrwyddo ymchwil lenyddol a gwyddonol ac addysg uwch, fel y’u pennir yn Amcanion y Llyfrgell yn ei Siarteri Brenhinol. O’r herwydd, fe’u hystyrir yn ddiymwad ac maent yn cynnwys yn bennaf llyfrau, llawysgrifau, mapiau, paentiadau, a deunydd sain a delweddau symudol sydd wedi cael eu casglu ers sefydlu’r Llyfrgell. Mae gan y Llyfrgell dros 4,000,000 o eitemau yn ei chasgliad yn dyddio o’r 12fed Ganrif. Mae’r casgliadau hyn ar agor i’r cyhoedd. The principal objects of the Library are the collection, preservation and maintenance of printed, graphic and audio-visual material and manuscripts and records relating to the Welsh and Celtic peoples, and materials for the furtherance of higher education and literary and scientific research, as laid down within the Objects of the Library in its Royal Charters. As such they are regarded as inalienable and primarily comprise books, manuscripts, maps, paintings and sound and moving image material which has been collected since the Library’s foundation. The Library has over 4,000,000 items in its collection dating from the 12th century. The public has access to these collections. Aelodau’r Bwrdd Board Members Ymddiriedolwyr yr Elusen yw aelodau’r Bwrdd, ac mae rhestr o’r rheini a wasanaethodd yn ystod y flwyddyn ariannol ddiwethaf hyd at ddyddiad yr adroddiad hwn ar gael ar dudalen 12 yr Adroddiad Blynyddol hwn. Nid yw aelodau’r Bwrdd yn derbyn cydnabyddiaeth ariannol am eu gwasanaeth. Bydd Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn Aberystwyth yn cadw cofrestr o fuddiannau’r holl aelodau. The Board Members are the Charity’s Trustees, a list of those who have served during the last financial year up to the date of this report is noted on page 12 of this Annual Report. The Board members receive no remuneration for their services. A register of interests of all members is maintained at the National Library of Wales at Aberystwyth. Management Board Bwrdd Rheoli Bwrdd Rheoli sy’n gyfrifol am waith rheoli gweithredol y Llyfrgell o ddydd i ddydd, a nodir aelodau’r Bwrdd ar dudalen 12 yr Adroddiad Blynyddol hwn. Mae manylion cyflogau’r Bwrdd Rheoli ar gael yn y Cyfrifon Archwiliedig llawn. Cafodd y Prif Weithredwr £84,293 yn ystod y flwyddyn a ddaeth i ben ar 31 Mawrth 2011. The day to day executive management of the Library is conducted by a Management Board, whose members are noted on page 12 of this Annual Report. Details of the Management Board salaries are available in the full Audited Accounts. The Chief Executive’s remuneration for year ending 31 March 2011 was £84,293. Results and Appropriations 47 — Canlyniadau a Dyraniadau Arian Paratoir y cyfrifon dan Adran 9(4) o Ddeddf Amgueddfeydd ac Orielau 1992 ar ffurf a bennir gan Gynulliad Cenedlaethol Cymru gyda chymeradwyaeth y Trysorlys. Roedd yr adnoddau net cyfunol a dderbyniwyd gan y Llyfrgell ar gyfer y flwyddyn ariannol yn £4.997m (2009-10 £2.166m). Cyfanswm yr adnoddau cyfunol a gafodd y Llyfrgell oedd £14.858m (2009-10 £14.942m) a chyfanswm yr adnoddau a wariwyd oedd £12.861m (2009-10 £12.776m). Roedd balansau’r cronfeydd ar 31 Mawrth 2011 yn £80.523m (31 Mawrth 2010 £70.643m). Y Llyfrgell yw unig aelod Culturenet Cymru Ltd, cwmni cyfyngedig drwy warant. Ariennir Culturenet gan fwyaf gan grant oddi wrth Gynulliad Cenedlaethol Cymru, a’i nod yw defnyddio adnoddau ar-lein i godi ymwybyddiaeth am ddiwylliant a hanes Cymru, a gwella mynediad atynt i bawb. Mae canlyniadau ariannol Culturenet wedi’u cyfuno â rhai’r Llyfrgell. The accounts are prepared under Section 9 (4) of the Museums & Galleries Act 1992 in a form directed by the National Assembly for Wales with the approval of the Treasury. The Library’s consolidated net incoming resources for the financial year were £4.997m (200910 £2.166m). The Library’s consolidated incoming resources totalled £14.858m (2009-10 £14.942m) and total resources expended were £12.861m (200910 £12.776m). Fund balances at 31 March 2011 stood at £80.523m (31 March 2010 £70.643m). The Library is the sole member of Culturenet Cymru Ltd, a company limited by guarantee. Culturenet is largely funded by grant from the National Assembly for Wales and its aim is to use online resources to increase awareness of, and improve access for all to, the culture and history of Wales. Culturenet’s financial results have been consolidated with the Library’s. Charity The Library is a registered charity, under the name of the National Library of Wales. Elusen Mae’r Llyfrgell yn elusen gofrestredig, o dan yr enw Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Llyfrgell Genedlaethol Cymru Penglais Aberystwyth Ceredigion SY23 3BU Rhif Elusen. 525775 Rhif TAW. 122 1209 32 The National Library of Wales Penglais Aberyswyth Ceredigion SY23 3BU Charity No. 525775 VAT No. 122 1209 32 Datganiadau Ariannol parhad Financial Statements continued Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 Datganiad cyfunol cryno o’r gweithgareddau ariannol am y flwyddyn a ddaeth i ben ar 31 Mawrth 2011 Cronfeydd Cronfeydd 2010/11 Preifat Preifat Anghyfyngedig Anghyfyngedig Cyfanswm £’000 £’000 £’000 2009/10 Cyfanswm £’000 Adnoddau I Mewn Incwm Masnachu Rhoddion a chymynroddion Incwm o Fuddsoddiadau Grantiau Eraill Grantiau Llywodraeth Cyfanswm yr Adnoddau a Gafwyd 555 – – 266 13,834 14,655 – 60 143 – – 203 555 60 143 266 13,834 14,858 528 113 154 513 13,634 14,942 Adnoddau a Wariwyd Costau Cynhyrchu Arian Incwm Gwirfoddol 201 16 217 246 Masnachu ar gyfer codi arian 927 927 929 Gwariant Elusennol Uniongyrchol: Casglu a Diogelu 4,256 1 4,257 4,338 Marchnata, Arddangosfeydd ac Addysg 4,341 26 4,367 4,265 Cadwraeth 1,537 1,537 1,465 Llywodraethu 1,446 1,446 1,223 Cyfanswm Adnoddau a Wariwyd 12,708 43 12,751 12,466 48 — Adnoddau a Wariwyd Costau Cyllid Pensiwn Newid yn nhybiaethau ariannol y Cynllun Pensiwn Cyfanswm Adnoddau a Wariwyd Adnoddau Net a Gafwyd / (Wariwyd) Cyn Trosglwyddiadau Trosglwyddiadau gros rhwng cronfeydd Adnoddau Net a Gafwyd / (Wariwyd) ar gyfer y Flwyddyn Ariannol 110 (3,000) 9,818 43 110 (3,000) 9,861 12,776 310 4,837 180 160 (180) 4,997 – 2,166 – 5,017 (20) 1,997 2,166 Colled wrth waredu asedau sefydlog diriaethol (1) (1) – 11 11 18 234 1,502 207 234 1,502 207 1,032 6,570 – 2,930 2,930 (5,350) 9,655 225 9,880 4,436 59,570 11,073 70,643 66,207 69,225 11,298 80,523 70,643 Enillion wrth waredu asedau y bwriadwyd eu buddsoddi Enillion/(colledion) nas gwireddwyd ar: Buddsoddiadau Ailbrisio Asedau Sefydlog Diriaethol Rhoddion i Gasgliadau Enillion (colledion) actiwaraidd ar gynllun pensiwn â buddion wedi’u diffinio Symudiad Net mewn Cronfeydd ar gyfer y Flwyddyn Ariannol Balansau’r Cronfeydd a Ddygwyd Ymlaen ar 1 Ebrill Balansau Cronfeydd a Gariwyd Ymlaen ar 31 Mawrth Summary consolidated statement of financial activities for the year ended 31 March 2011 Public Funds Unrestricted £’000 Private 2010/11 Funds Unrestricted Total £’000 £’000 2009/10 555 60 143 266 13,834 14,858 528 113 154 513 13,634 14,942 Total £’000 Incoming Resources Trading Income Donations and Bequests Investment Income Other Grants Government Grants 555 – – 266 13,834 14,655 – 60 143 – – 203 Total Incoming Resources Resources Expended Cost of Generating Funds: Voluntary Income 201 16 217 246 Fundraising Trading 927 927 929 Direct Charitable Expenditure: Collection & Preservation 4,256 1 4,257 4,338 Marketing, Exhibition & Education 4,341 26 4,367 4,265 Conservation 1,537 1,537 1,465 Governance 1,446 1,446 1,223 Total Resources Expended 12,708 43 12,751 12,466 110 – 110 310 (3,000) 9,818 43 (3,000) 9,861 12,776 49 — Resources Expended Pension Finance Costs Pension Scheme Change in Financial Assumptions Total Resources Expended Net Incoming / (Outgoing) Resources before Transfers Gross Transfers between Funds Net Incoming / (Outgoing) Resources for the Financial Year Loss on Disposal of Tangible Fixed Assets Gains on Disposal of Assets Intended for Investments Unrealised Gains /(Losses) on: Investments Tangible Fixed Assets Revaluation Gifts to Collection Actuarial Gains(Losses) on Defined Benefit Pension Scheme Net Movement in Funds for the Financial Year Fund Balances Brought Forward at 1 April Fund Balances Carried Forward at 31 March 4,837 180 160 (180) 4,997 – 2,166 – 5,017 (20) 1,997 2,166 (1) (1) – 11 11 18 234 1,502 207 234 1,502 207 1,032 6,570 – 2,930 9,655 225 2,930 9,880 (5,350) 4,436 59,570 11,073 70,643 66,207 69,225 11,298 80,523 70,643 Datganiadau Ariannol parhad Financial Statements continued Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 50 — Y fantolen gyfunol gryno ar 31 Mawrth 2011 2011 £000 2010 £000 Asedau Sefydlog Asedau Cyfredol Credydwyr Asedau Cyfredol Net 84,717 1,394 (709) 685 81,167 1,189 (448) 741 Credydwyr A Ddaw’n Ddyledus Ar Ôl Mwy Na Blwyddyn Asedau Net Heb Gynnwys Rhwymedigaeth Y Cynllun Pensiwn Ased Pensiwn  Buddion Wedi’u Diffinio (Rhwymedigaeth) (19) 85,383 (4,860) (25) 81,883 (11,240) Asedau Net Yn Cynnwys Rhwymedigaeth Y Cynllun Pensiwn 80,523 70,643 Cronfeydd Cyhoeddus Cronfeydd Preifat 69,225 11,298 59,570 11,073 Cyfanswm Cronfeydd 80,523 70,643 2011 £000 2010 £000 Mewnlif arian net o weithgareddau gweithredol Buddsoddiad Ariannol a Gwariant Cyfalaf Rheoli’r adnoddau hylifol 2,621 (2,916) 138 2,747 (3,245) 480 Cynnydd / (Gostyngiad) mewn Arian (157) (18) Datganiad llif arian cyfunol cryno am y flwyddyn a ddaeth i ben ar 31 Mawrth 2011 Nodiadau i’r Datganiadau Ariannol Cryno Sail ar gyfer eu Paratoi Priod Gyfrifoldebau Bwrdd yr Ymddiriedolwyr, y Llyfrgellydd ac Archwilydd Cyffredinol Cymru Daw’r datganiad ariannol cryno hwn o’r cyfrifon cyfunol llawn a baratowyd yn unol â Deddf Amgueddfeydd ac Orielau 1992, a chyfarwyddiadau Cynulliad Cenedlaethol Cymru. Llofnodir y cyfrifon ar ran y Bwrdd gan: Y Bwrdd Ymddiriedolwyr a’r Llyfrgellydd sy’n gyfrifol am y datganiad ariannol cryno. Fi sy’n gyfrifol am roi fy marn i chi ynghylch y ffordd y mae wedi’i baratoi a’i gysondeb â’r datganiadau ariannol llawn ac adroddiad blynyddol ac adroddiad cydnabyddiaeth ariannol yr Ymddiriedolwyr. Yr wyf hefyd yn darllen yr wybodaeth arall yn yr adroddiad blynyddol ac yn ystyried y goblygiadau i’m hadroddiad os dof yn ymwybodol o unrhyw gamddatganiadau ymddangosiadol neu anghysonderau perthnasol â’r datganiadau ariannol cryno. Andrew M W Green Colin R John Llyfrgellydd a Swyddog Cyfrifyddu 15 Gorffennaf 2011 Trysorydd 15 Gorffennaf 2011 Archwilwyr Roedd barn Archwilydd Cyffredinol Cymru ar ddatganiadau ariannol blynyddol Llyfrgell Genedlaethol Cymru ar gyfer y cyfnod a ddaeth i ben ar 31 Mawrth 2011 yn ddiamod. Adroddiad Archwilydd Cyffredinol Cymru i Gynulliad Cenedlaethol Cymru ar y Datganiadau Ariannol Cryno Yr wyf wedi archwilio’r datganiad ariannol cryno ar dudalennau 3 a 4, a baratowyd ar y ffurf ac ar y sail a amlinellir yn nodyn 1 ar dudalen 4. Sail y Farn Yr wyf wedi cyflawni fy ngwaith yn unol â Bwletin 2008/3 – ‘The auditors’ statement on the summary financial statement’ a gyhoeddir gan y Bwrdd Arferion Archwilio ar gyfer ei ddefnyddio yn y Deyrnas Unedig. Barn Yn fy marn i mae’r datganiad ariannol cryno’n gyson â datganiadau ariannol llawn ac adroddiad blynyddol Bwrdd Llyfrgell Genedlaethol Cymru ar gyfer y cyfnod a ddaeth i ben ar 31 Mawrth 2011 ac fe’i paratowyd yn briodol ar y sail a nodir yn nodyn 1 y datganiad ariannol cryno. Huw Vaughan Thomas Swyddfa Archwilio Cymru Archwilydd Cyffredinol Cymru 20 Gorffennaf 2011 24 Heol y Gadeirlan Caerdydd CF11 9LJ Summary consolidated balance sheet as at 31 March 2011 2011 £000 2010 £000 Fixed Assets Current Assets Creditors Net Current Assets 84,717 1,394 (709) 685 81,167 1,189 (448) 741 Creditors Falling Due After More than 1 Year Net Assets Excluding Pension Scheme Liability Defined Benefit Pension Asset (Liability) (19) 85,383 (4,860) (25) 81,883 (11,240) Net Assets Including Pension Scheme Liability 80,523 70,643 Public Funds Private Funds 69,225 11,298 59,570 11,073 Total Funds 80,523 70,643 2011 £000 2010 £000 Net cash inflow from operating activities Capital Expenditure and Financial Investment Management of liquid resources 2,621 (2,916) 138 2,747 (3,245) 480 Increase / (Decrease) in Cash (157) (18) 51 — Summary consolidated cash flow statement for the year ended 31 March 2011 Notes to the Summary Financial Statement Basis of Preparation Respective responsibilities of the Board of Trustees, the Librarian and Auditor General for Wales This summary financial statement is extracted from the full consolidated accounts prepared in accordance with the Museums and Galleries Act 1992, and National Assembly for Wales directions. The accounts are signed on the Board’s behalf by: The summary financial statement is the responsibility of the Board of Trustees and the Librarian. My responsibility is to report to you my opinion on its preparation and consistency with the full financial statements and Trustees’ annual report and the remuneration report. I also read the other information in the annual report and consider the implications for my report if I become aware of any apparent misstatements or material inconsistencies with the summary financial statements. Andrew M W Green Colin R John Librarian & Accounting Officer 15 July 2011 Treasurer 15 July 2011 Auditors The opinion of the Auditor General for Wales on the annual financial statements of the National Library of Wales for the period ended 31 March 2011 was unqualified. Basis of Opinion I have conducted my work in accordance with Bulletin 2008/3 – ‘The auditors’ statement on the summary financial statement’ issued by the Auditing Practices Board for use in the United Kingdom. Opinion Report of the Auditor General for Wales to the National Assembly for Wales on the Summary Financial Statements I have examined the summary financial statements on pages 3 and 4, which have been prepared in the form, and on the basis set out in note 1 on page 4. In my opinion the summary financial statement is consistent with the full financial statements and annual report of the Board of the National Library of Wales for the period ended 31 March 2011 and has been properly prepared on the basis set out in note 1 to the summary financial statement. Huw Vaughan Thomas Wales Audit Office Auditor General for Wales 20 July 2011 24 Cathedral Road Cardif CF11 9LJ AELODAU STAFF Members of staff Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 Swyddfa’r Llyfrgellydd The Librarian’s Office Adran Gwasanaethau Casgliadau (fel ar 31 Mawrth 2011) Department of Collection Services (as at 31 March 2011) Llyfrgellydd Librarian Andrew M W Green MA, DipLib, MCLIP Cynorthwy-ydd Personol Personal Assistant Rhiain Vaughan Williams BA Rheolwr Ymchwil a Datblygu Research and Development Manager Cyfarwyddwr Director Avril Jones BA, DipLib, AMInstLM Cynorthwy-ydd Personol Personal Assistant Meryl Boon Tomkinson BA Sara L Branch BA (Hons), MA Swyddogion Codi Arian Fundraising Executives Rhian Haf Evans BA, MPhil Dawn Toland BScEcon, MScEcon Isadran Datblygiadau Digidol Digital Development Section Pennaeth Head Lyn Léwis Dafis BA, DipLib Uned Metadata ac Amgodio Metadata and Encoding Unit 52 — Rheolwr Rhaglen Ddigido Digitisation Programme Manager Bethan Rees BA Rheolwr Prosiectau Digido Digitisation Projects Manager Menna Morgan BA, PhD Llyfrgellwyr Cynorthwyol Assistant Librarians Morfudd Bevan-Williams BA, MA Siân Medi Davies BA Morfudd N Jones BA Branwen Rhys BMus, MA, PG Dip ILS Cynorthwywyr Llyfrgell Library Assistants Douglas Jones BA, MScEcon, PhD Tommy Pearson BA Gethin Môn Rowlands BA, MA Swyddogion Ansawdd (Prosiect Digido Papurau Newydd a Chylchgronau Hanesyddol) Quality Officers (Historical Newspaper and Journals Digitisation Project) Llion ap Dylan BA Deiniol Glyn Uned Ddelweddu Imaging Unit Rheolwr Uned Ddelweddu Imaging Unit Manager Scott Waby Swyddog Delweddu Hŷn Senior Imaging Officer Julia Thomas BA Swyddogion Delweddu Imaging Officers Elgan R Elias BA Simon Evans Cheryl Hain Rheolwr Llif Gwaith a Sicrwydd Answadd Workflow and Quality Assurance Manager Kathleen Matthews BA Swyddogion Sicrwydd Ansawdd Quality Assurance Officers Gary Griffiths Teresa James Cymunedau 2.0 (Prosiect Treftadaeth Ddigidol yn y Gymuned) Communities 2.0 (Digital Heritage in the Community project) Gweithredwyr Peiriannau Sganio Scanner Operators Swyddog Maes Hŷn Senior Field Officer Susan Davies Teresa Davies BA Steffani Wyn Davies BA Lyn Helps Lee Hughes-Evans BA Hazel Thomas BA Ffotograffydd Hŷn Senior Photographer Carys Evans BA Mark Davey Isadran Derbyn a Systemau Accessions and Systems Section Ffotograffydd Photographer Pennaeth Head Michael Jones 53 — Swyddog Maes Field Officer Kathryn Murphy BA, DipLib Rheoli Prosiect Digido Papurau Newydd a Chylchgronau Hanesyddol Historical Newspaper and Journals Digitisation Project Management Derbyn – Uned Pwrcasu a Rhoddion Accessions – Purchasing and Donations Unit Rheolwr Prosiect Project Manager Paul Joyner MA, PhD, PGCE, Dip. Ed Pennaeth Head Alan Vaughan Hughes BSc, MScEcon Llyfrgellwyr Derbyn Accessions Librarians Rheolwr Cymorth Prosiect Project Support Manager Martin Locock BA, MIFA Aled Betts BA, MA, DipLib Gwyn Tudur Davies BA, DipLib Robert P Lacey BA Swyddog Cymorth Prosiect Project Support Officer Archifydd Derbyn Accessions Archivist Meinir Ann Jenkins Culturenet Cymru Culturenet Cymru Uwch Swyddog y We/TGCh Senior Web/ICT Officer Paul McCann BSc Swyddog y We/TGCh Web/ICT Officer Xian Stannard BSc Swyddogion Casgliad y Werin Cymru Peoples Collection Wales Officers Carys Morgan BA, MA Sioned Rees-Jones BA, MA, TAR/PGCE Lon Vaughan BA Swyddog Hawliau a Gweinyddol Rights and Administrative Officer Anwen Evans Swyddog Delweddu/Metadata Metadata/Imaging Officer Martin Edwards BA, MA Cyfieithydd a Swyddog Data/Mynegeio Translator and Data/Indexing Officer Gareth Tucker BA Rhiannon Michaelson-Yeates BA Cynorthwywyr Catalogio Cataloguing Assistants Rhydian Bowen BA Gwyndaf Evans Siân Wyn Jones Janet Meredith Gwynant Phillips Elaine Turnpenney Cynorthwy-ydd Llyfrgell Library Assistant Euros Evans BA Uned Adnau Cyfreithiol Legal Deposit Unit Llyfrgellydd Derbyn/Adnau Cyfreithiol Accessions Librarian/Legal Deposit Robert Phillips BA, MPhil Llyfrgellwyr Cynorthwyol Assistant Librarians Mark Evans Gethin Williams Cynorthwywyr Catalogio Cataloguing Assistants Janet Meredith J Eluned Stalham AELODAU STAFF parhad Members of Staff continued Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 Cynorthwywyr Llyfrgell Library Assistants Swyddogion Cadwraeth Conservation Officer Owain Edwards Trystan Evans Alex Giles Aled Jones Robert Eryl Jones Janet Passmore Cert Ed Alun Roberts Iris Thompson BA uw Bonner H Gareth Edwards John Jenkins Alun Pugh Elgar Pugh Derek Rattray Pamela Small J Dilwyn Williams Swyddog Archifo’r We Web Archiving Officer Cynorthwywyr Cadwraeth Conservation Assistants Nerys Medi Jones Ruth Evans William Harries Matthew Hopson Emma Thomas Systemau Systems Uwch Rheolwr System/Mudo Data Senior System/Data Migration Manager Jean M Jones BA Rheolwr DAMS DAMS Manager Glen Robson MEng Rheolwr System System Manager 54 — Siân G Thomas BA Rheolwr Safonau Digidol Digital Standards Manager T Vicky Phillips BScEcon Rheolwr Prosesau Amlyncu Ingest Processes Manager Ioan Isaac-Richards BSc Rheolwr Trawsnewid Busnes Business Transition Manager Owain Rhys Roberts MPhys, PhD, MInstP Swyddog Prosiect Llyfrgelloedd am Oes Libraries for Life Project Officers Haydn Foulkes BA, DipLib, MCLIP Paul Jackson LLB Datblygwr Rhaglenni’r We (Prosiectau CyMAL) Web Application Developer (CyMAL Projects) D Michael Jones BSc Isadran Gofal Casgliadau Collections Care Section Pennaeth Head Cynorthwy-ydd Cadwraeth (Prosiect Adfer Negyddion Geoff Charles) Conservation Assistant (Geoff Charles Negatives Restoration Project) Angharad Fflur Davies BA, MA Uned Cynnal Casgliadau Collection Support Unit Rheolwr Manager Rhys Bebb Jones BA, DipLib, MCLIP, AMInstLM Swyddogion Cynnal Casgliadau Collection Support Officers Michael J Drake D R Wynne Emanuel Eirwyn Hughes-Evans Stephen N Jones Cynorthwywyr Llyfrgell Library Assistants Karen Davies Steffan Rhodri Davies D Odwyn H Evans Edryd Evans BA Stephen Dylan James Janet Joel BA I Meilyr Llwyd Robert T Mathias Emma Towner Gweinyddydd Gofal Casgliadau Collections Care Administrator Lea Sedgwick Sally McInnes BA, MPhil, DAA Yn dilyn ymddeoliad Julian Thomas, unwyd unedau Triniaeth ac Ataliol gan greu uned newydd o’r enw Uned Cadwraeth (1/2/2011 ymlaen). Following the retirement of Julian Thomas, the Treatment and Preventative Units were united to create the new Conservation Unit (01.02.2011 onwards). Isadran Data Llyfryddol Bibliographic Data Section Rheolwr Manager Shân Jones BA, DipLib, MCLIP, AMInstLM Iwan Bryn James Pennaeth Head Robert Davies BA, DipLib Arweinydd Tîm Team Leader Cynorthwywyr Catalogio Cataloguing Assistants Siôn England BA Meinir Davies BA, MA Uned Safonau Standards Unit Uned Papurau Newydd a Chylchgronau (Prosiect Digido) Welsh Newspapers and Journals (Digitisation Project) Unit Swyddog Safonau Standards Officer Rheolwr Manager Galen Jones BScEcon, AMInstLM Wyn Thomas BA, DipLib Uned Defnyddiau Didestun Non-text Materials Unit Pennaeth a Llyfrgellydd Mapiau Head and Maps Librarian Huw Thomas BA, MScEcon, FRGS, FBCartS Llyfrgellydd Cynorthwyol Assistant Librarian Heini V Davies BA, MPhil, DipLib Cynorthwywyr Catalogio Cataloguing Assistants Rhodri Evans BScEcon Uned Cynllun Catalogio ar y Cyd Shared Cataloguing Programme Unit Pennaeth Head 55 — I Hawys Davies BA, PhD Llyfrgellydd Cynorthwyol Assistant Librarian Uwch Swyddog Senior Officer Nia Morwen Williams BA, MLib Llyfrgellwyr Cynorthwyol Assistant Librarians Ian Evans BScEcon Wendy Morgan Swyddog Officer Eiry Jones Cynorthwywyr Assistants Cledan Davies Catrin Edwards Shari James BSc Isadran Data Archifol Archival Data Section Pennaeth Head J Glyn Parry MA, DAA Siân M Drake BA, DipLib Uned Llyfrau Prin Rare Books Unit Pennaeth Head Timothy J Cutts MA, DipLib Llyfrgellydd Cynorthwyol Assistant Librarian Jayne Henley BA Uned Llyfryddiaeth Cymru Bibliography of Wales Unit Pennaeth Head Huw Walters BLib, PhD, FSA Llyfrgellydd Cynorthwyol Assistant Librarian Hywel Lloyd BSc, MScEcon, MCLIP Cynorthwywyr Catalogio Cataloguing Assistants Menna H Evans Nia Meleri Jones Uned Archifau Archives Unit Pennaeth Head Alwyn J Roberts BA, DAA Archifyddion Archivists Barbara Davies BA Stephen Benham BSc, DAA Archifyddion Cynorthwyol Assistant Archivists Siân E Bowyer BA, DipLib, MCLlP Ann Francis Evans BA David Moore MA, PhD, DAA Hilary A Peters MA Cynorthwywyr Archifau Archives Assistants Meriel Ralphs Wil Williams BA Uned Cofnodion Modern Modern Records Unit Archifydd Archivist Uned Casgliadau Etifeddol Legacy Collections Unit Pennaeth Head Gwilym Tawy BA, MSc, FRGS, AMInstLM Michael J Pearson BA, PhD Archifyddion Cynorthwyol Assistant Archivists Lorena Schultz Troughton BFA, MA, MScEcon D Rhys Davies BA, DAA Eleri James Cynorthwywyr Archifau Archives Assistants Paul James Robert Evans AELODAU STAFF parhad Members of Staff continued Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 Uned Llawysgrifau a Delweddau Gweledol Manuscripts and Visual Images Unit Pennaeth Head Nia Mai Daniel MA, MScEcon. RMARA Llyfrgellwyr Llawysgrifau Manuscripts Librarians Maredudd ap Huw BA, MPhil, DPhil, DAA Geraint Phillips MA, PhD, DipLib, DAA Llyfrgellwyr Cynorthwyol Llawysgrifau Assistant Librarians, Manuscripts Bethan Ifan MA Rhys Jones BA, DAA Llyfrgellwyr Delweddau Gweledol Visual Images Librarians William Troughton BSc Lona Mason BA, MLib Swyddog Datblygu Archif Lenyddiaeth Cymru Development Officer Wales Literature Archive Ifor ap Dafydd MA, MPhil Llyfrgellydd Cynorthwyol Delweddau Gweledol Prosiect Kyffin Williams Assistant Librarian, Visual Images, Kyffin Williams Project 56 — Iwan Dafis MA Yr Archif Wleidyddol Gymreig The Welsh Political Archive Pennaeth Head J Graham Jones MA, PhD, DipLib, DAA, FRHistS Adran Gwasanaethau Cyhoeddus (ar 31 Mawrth 2011) Department of Public Services (as at 31 March 2011) Cyfarwyddwr Director R Arwel Jones BA, MScEcon Swyddog Gweinyddol a Chydlynydd Cynadleddau Administrative Officer & Conference Co-ordinator Angharad Medi Jones Rheolwr Hawliau a Gwybodaeth Rights and Information Manager Dafydd Tudur BA(Hons), PhD Isadran Gwasanaethau i Ddarllenwyr Reader Services Section Pennaeth Gwasanaethau i Ddarllenwyr Head of Reader Services Carol Edwards BA, DipLib, MCLIP Swyddog Datblygu Gwasanaeth Service Development Officer D Rhian L Davies Tîm Ymholiadau Enquiries Team Rheolwr Ymholiadau Enquiries Manager Nia Wyn Dafydd BA, MScEcon Swyddog Ymholiadau Cynorthwyol Assistant Enquiries Officers Emyr O Evans Lona Jones BA, DipLib Uwch Gynorthwywyr Ymholiadau Senior Enquiries Assistants Camwy MacDonald Caronwen Samuel BA Martin Robson-Riley BA, DipAA D Rhydian Davies E Rhianydd Davies BA (rhan amser / part time) Cynorthwywyr Ymholiadau Enquiries Assistants Hywel C Jones Mark Strong BA Derbynnydd Ymholiadau Enquiries Receptionist Janet Evans Uned South Reading Room Team Rheolwr Ystafell Ddarllen y De a Chydlynydd Hanes Teulu South Reading Room Manager and Family History Co-ordinator Beryl O Evans MA, AMInstILM Cynorthwywyr Darllenwyr Readers’ Assistants Jason Evans Diana Jones Esyllt Jewell Tîm Ystafell Ddarllen y Gogledd North Reading Room Team Addysg Education Rheolwr Ystafell Ddarllen y Gogledd North Reading Room Manager Uwch Swyddog Addysg Senior Education Officer Iwan ap Dafydd BA, MLib, AMInstILM Owen Llywelyn BA TAR / PGCE Cydlynydd Gwasanaeth Service Coordinator Swyddog Addysg Education Officer Jayne Day Rhodri Morgan Cynorthwy-ydd Darllenwyr Readers’ Assistants Elan Owen Nia Lewis E Rhianydd Davies BA (rhan amser / part time) Cynorthwywyr Gwasanaeth Service Assistants Nicola Jones (mamolaeth / maternity) Claire Pugh Rob Rhys BA Catrin Rh Tomos Rhodri Lewis BA Gwion Llŷr Dafydd BSc 57 — Isadran Hyrwyddo a Dehongli Promotion & Interpretation Pennaeth Hyrwyddo a Dehongli Head of Promotion & Interpretation Elwyn Williams Cynorthwy-ydd Cysylltiadau Electronig Electronic Contacts Assistant Siân Henson Hyrwyddo Promotions Rheolwr Hyrwyddo Communications Manager Siôn T Jobbins BA Swyddogion Hyrwyddo Communications Officers Cyril Evans Elin-Hâf Williams BA Swyddog Croeso Welcoming Officer Emyr Lloyd Jones Dehongli Interpretation Swyddog Arddangosfeydd Exhibitions Officer Jaimie Luan Thomas BA, MA Swyddog Dehongli Interpretation Officer Carys Mai Lloyd BA (Hons) Cynorthwy-ydd Arddangosfeydd Exhibitions Assistant Bethan Wyn Daniel BA Swyddog Arddangos Display Officer I Andrew Davies Technegydd Arddangosfeydd Exhibitions Technician Richard Edwards Archif Genedlaethol Sgrin a Sain Cymru National Screen and Sound Archive of Wales Pennaeth Head R Iestyn Hughes BLib, MCLIP Curadur Cynorthwyol Assistant Curator Dafydd J Pritchard BA, DipLib Swyddog Cadwraeth Preservation Officer John Reed BA, MA, FBIPP Swyddog Cadwraeth Cynorthwyol Assistant Preservation Officer Mark Davies BA (Hons) Swyddog Datblygu Ffilm Film Development Officer Iola Baines BA, DAA Swyddog Datblygu a Rheoli Mynediad Access Management and Development Officer Anwen Pari Jones BA Curadur Cynorthwyol Assistant Curator Iwan Jenkins BA, MScEcon Catalogwyr Cataloguers Mary Moylett BA, DipLib Alison Lloyd Smith BA, DipLib Curadur Cynorthwyol Assistant Curator Dan Griffiths DipLib Swyddog Technegol Technical Officer Dafydd E T Evans Cynorthwywyr Technegol Technical Assistants Trystan G Jones BSc Rhodri Shore Cynorthwy-ydd Archif Archive Assistant Lyn Hughes-Evans Cynorthwywyr Gweinyddol Administrative Assistants Elen T Jones BA Catrin Siân Jenkins AELODAU STAFF parhad Members of Staff continued Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 58 — Adran Gwasanaethau Corfforaethol (fel ar 31 Mawrth 2011) Department of Corporate Services (as at 31 March 2011) Cyfarwyddwr Director David H Michael CPFA Uned Gweinyddiaeth Administration Section Y Siop The Shop Rheolwr Croesawfan a Siop Reception and Shop Manager Shân Wynne Price MAAT Cynorthwy-ydd Siop Shop Assistant Carol Davies Derbynfa Reception Delyth Jones Pennaeth Gweinyddiaeth Head of Administration Cynorthwywyr Siop Achlysurol Casual Shop Assistants Pedr ap Llwyd JP, MA, DAA, Chartered MCIPD Nicci Beacham Bethan Davies James Edwards Swyddog Gweinyddol Administration Officer David Greaney BSc, BA, MSc, MinstP Cynorthwywyr Gweinyddol Administrative Assistants Bwyty Pen Dinas Pen Dinas Restaurant Siân Eleri Evans Anna Morgan Marianne Powell Goruchwylydd Arlwyo Blaen Tŷ Front of House Catering Supervisor Uned Adnoddau Dynol Human Resources Unit Rheolwr Adnoddau Dynol Human Resources Manager Corinna Lloyd-Jones BSc, Graduate CIPD Rheolwr Hyfforddiant a Datblygiad Staff Training and Staff Development Manager Siân M Jones BA Swyddog Adnoddau Dynol Human Resources Officer Margaret Powell Cynorthwywyr Bwyty Restaurant Assistants Lisa Colwell Geinor Jenkins Heulwen Lloyd Anne Walters Staff Achlysurol Casual Staff Thomas Gazzard Gerwyn Lewis Lloyd Williams C Annwen Isaac AMInstLM, Associate CIPD Gweinyddwr Hyfforddiant Training Administrator Elin Jones Cynorthwy-ydd Adnoddau Dynol Human Resources Assistant Delyth Morgan Isadran Cyfleusterau’r Adeilad Building Facilities Section Pennaeth Head Fred C Farrow BSc, CEng, MCIBSE Swyddog Cyfleusterau’r Adeilad a Diogelwch Building Facilities and Safety Officer John E L Jones MSc Isadran Gyllid Finance Section Swyddogion Cyllid Finance Officers Uned Cynnal a Chadw Maintenance Unit Wilhelmina Barnden BA (Hons) Karen Deakin MAAT Fei Du ACCA Catrin L Jenkins BScEcon R James Thomas MAAT Rheolwr Cynnal a Chadw Maintenance Manager Rheolwr Datblygu Busnes Business Development Manager Richard J Evans Alan Price-Jones Brian H Richards Uned Reprograffeg Reprographics Unit Swyddogion Gweinyddol Administrative Officers E Linda Davies Sarah Humphreys Christopher James Seiri Coed Carpenters Garddwr Gardener Gary Peters Uned Gofalwyr Attendants Unit Uned Datblygu a Rhwydweithio Development and Networking Unit Rheolwr Gwasanaethau Gofal Attendant Services Manager Prif Swyddog Technegol Chief Technical Officer Andrew Williams Illtud Daniel BSc, RHCE Goruchwyliwr Diogelwch Security Supervisor Uwch Beiriannydd Meddalwedd Senior Development Programmer Erfyl Morgan Dan O Field BEng, RHCE Brian Bulman David Cameron J Wyn Morgans J Dilwyn Phillips Gerald J Powell Alun Davies D J Edgar Davies Adrian Jones R Tegwyn Evans M Hugh Griffiths Rhaglennydd Datblygu DAMS DAMS Development Programmer Goruchwyliwr Gofalwyr Attendants Supervisor 59 — Paul Ingram Geraint Davies Gwyn Jenkins David M Edwards Clive Jones Robert Hughes Aled Davies Gethin Roberts Paul James Robert Davies Isadran TGCh ICT Section Pennaeth Head Paul Bevan BscEcon, PhD Swyddog Telathrebu a Rheolwr Swyddfa Telecommunications Officer and Office Manager Iona M Bailey BA (Hons), AInstAM Remigiusz Malessa Datblygwyr Meddalwedd Software Developer Rhodri Morris BEng Richard Williams BSc David Wadge BSc Uwch Swyddog Data a Thelathrebu Senior Data and Telecommunications Officer Ian Allen Swyddog Data a Thelathrebu Data and Telecommunications Officer Peris Williams Uned Gwasanaethau TGCh ICT Services Unit Rheolwr Gwasanaethau TGCh ICT Services Manager Annwen K Davies AMInstLM Techngewyr Cyfrifiadurol Computer Technicians David L Richards Alwyn J Roberts Uned Cyfryngau Digidol Digital Media Unit e-Olygydd e-Editor Siân Lloyd Pugh BSc Uned Gweithrediadau TGCh ICT Operations Unit Rheolwr Geithrediadau TGCh ICT Operations Manager Einion Gruffudd MSc, AMInstLM Uwch Weinyddwyr Systemau Senior Systems Administrator Owain Pritchard BEng, MIEEE, MBCS, MIET, AMInstLM Gweinyddwr Systemau Systems Administrator Christopher Burton HNC Technegwyr Gweinyddu Systemau Systems Administration Technicians Martin Edwards HNC Andrew L Jenkins Richard Wilson Rheolwr y We Web Manager Sara J Weale BSc Datblygwyr Rhaglenni’r We Web Application Developer D Michael Jones BSc Dylan W Jones BSc, AMInstLM Dayle Rees BSc Adolygiad Blynyddol / Annual Review 2010—2011 Diolchwn i ddeiliaid hawlfraint am ganiatâd i atgynhyrchu eu gwaith. We thank copyright holders for permission to reproduce their work. Mae’r cyhoeddiad hwn ar gael mewn fformatau amgen: cysylltwch â’r Llyfrgell. This publication is available in alternative formats: please contact the Library. _ Ymholiadau cyffredinol General enquiries Gallwch ddanfon ymholiadau atom trwy ein gwasanaeth ymholiadau arlein. You can send us your enquiries through our online enquiry service. © Llyfrgell Genedlaethol Cymru © The National Library of Wales The National Library of Wales Aberystwyth Ceredigion Wales SY23 3BU Rhif Elusen / Charity No. 525775 Rhif TAW / VAT No. 122 1209 32 ISSN 1758–0307 Cymraeg www.llgc.org.uk/index. php?id=nlwenquiries&L=1 English 60 — www.llgc.org.uk/index. php?id=nlwenquiries Dylunio / Design elfen.co.uk Ffotograffiaeth / Photography Mark Davey Mike Jones Dewi Glyn Jones Argraffwyd gan / Printed by HartleyWilprint Ltd 59 — Mae’r adroddiad hwn wedi’i argraffu ar Hello Silk a Think 4 White This report is printed on Hello Silk and Think 4 White Llyfrgell Genedlaethol Cymru The National Library of Wales Aberystwyth Ceredigion SY23 3BU T +44 (0)1970 632 800 F +44 (0)1970 615 709 www.llgc.org.uk