Eibarko Klub Deportiboa 1924-1975
Transcripción
Eibarko Klub Deportiboa 1924-1975
Lehen urratsak 1920. En la cumbre de Kalamua-Max. FOTO OJANGUREN. R IO ER S A 1924 1999 URT E U R R A - A N IV EN Las inquietudes culturales, asentadas previamente en el Eibar de principios de siglo, junto con la irrupción de nuevas modalidades deportivas provenientes de los países anglo-sajones, provocan una apertura sin parangón en el ámbito de la constitución de nuevos clubes. El influjo de los británicos venidos al Gran Bilbao y de la burguesía madrileña que vivía la “Belle-Epoque” donostiarra dió lugar, asimismo, como contrapartida, al impulso de actividades peculiarmente enraizadas en las costumbres del eibarrés de 1924: la pelota, el atletismo y, sobre todo, el montañismo seguirán siendo fundamentales en los momentos de ocio de la vida social de la ciudad. En ese ambiente y respondiendo a esa afición se da el paso de la creación del club, en reunión celebrada el 30 de enero de 1924. Acta Nº 1º. 4 Holan, modu horretan emoten jako hasieria Eibarko Klub Deportiboko historixiari. Akta horretakuak handik bi egunera erabagittakuakin izango dau jarraipena; bertan, mendi eta karreteretako konkurtsuak antolatzen dira eta baitta ibilbidiak zehaztu be. Hiru egun geruago, barriro batu eta komisiño bakotxeko partaidien izenak finkatzen dira. Hasiera bizixa benetan Klub Deportibuana, gau- OJANGUREN FONDOA. UDAL ARTXIBOA. De la Junta General celebrada el 30-1-1924, para la formación de la nueva sociedad. Tras previa convocatoria se celebra hoy, Junta General que preside Don Cándido Arrizabalaga, quien en breves palabras, expone; la finalidad que se persigue con la creación de la nueva Sociedad la cual será defender la afición al atletismo, ciclismo y alpinismo. A continuación se dió lectura del nuevo reglamento, siendo aprobado por unanimidad. Después de breve discusión y también por unanimidad se acordó titular a la Sociedad con el nombre de “Club Deportivo de Eibar”. Se procedió al nombramiento de la junta directiva siendo elegidos los siguientes. Presidente - Lascurain José Vicepresidente - Antonio Telleria Secretario - Mario Ibarrondo Tesorero - Secundino Zabala Contador - Plácido Yarza Vocales - Venancio Egaña, Daniel Larrarte, Bartolomé Arriola, Florencio Larrañaga. La cuota mensual en una peseta y 0'50 para los aspirantes. Se faculta a la directiva para nombrar las comisiones mixtas para alpinistas y ciclistas, y por último, se acordó organizar para la próxima una serie de conferencias a cargo de reputados médicos y distinguidos deportistas. El presidente señor Arrizabalaga, volvió a hacer uso de palabra, alentando a los socios a llevar con cariño la obra emprendida, e hizo ver la necesidad de formar coros para amenizar las excursiones alpinas. Y en medio de mayor entusiasmo se levantó la reunión. El presidente El secretario José Lascurain M. Ibarrondo La presa de Amaña fue la primera piscina de Eibar. OJANGUREN FONDOA. UDAL ARTXIBOA. za asko egitteko gogua zeguala aitzera emoten dabena. Baiña, halan be, zegaittik osatu zan Kluba? Ze giro zeguan orduko Eibarren puntu horretaraiño heltzeko? Mende honetako bigarren hamarkadako Eibar nahiko banatuta zeguan politika arluan eta baitta relijiñuakin zerikusixa zekanakin be. Beste alde batetik, kultura arluan, aittatzekua da Eibarko biztanlien alfabetizaziño mailla. Orduko zentso eta erroldetan agertzen jakunez, biztanlien %90a irakortzeko eta idazteko kapazak ziran, gizonezkuen artian behintzat. Baiña bazeguan be dualismo bat: gehixenak kalian eta euren artian euskeraz jardun arren, gaztelera zan hizkuntza ofiziala, dokumentuetan erabiltzen zana eta eskoletan irakortzeko eta idazteko erakusten zana. Bata, ikusten danez, popularragua bazan be eta ahoz-aho erabiltzen zana, hizkuntza kultua bestia zan. Horren ondorixuak izan leikez Klub Deportiboko aktetan ikusi leikezen noizbehinkako akats ortografikuak. Adibidia be badogu Klub Deportiboko lelengo boletiñian, 1930ekua berau. Mendiko komisiñuak siñatzen daben artikuluan, halan aurkezten dau bere burua: “Nunca creímos que nuestra pobre pluma se vería metida en estos trotes, tan ajena a estas labores, que solicitamos un poco de benevolencia por los barbarismos en que podamos incurrir en gracia del buen deseo que nos anima”. Lelengo aktan bertan “volvió ha hacer uso de palabra” idatzitta daguala ikusi leike. Plaza de Unzaga. Fiestas de San Juan. Actuación del aurreskulari eibarrés Satur Arriola. 5 R IO ER S A 1924 1999 FOTO OJANGUREN. URT E U R R A - A N IV EN 1914. Eibar. Ciclistas en la calle Bidebarrieta. Cuartillas de un veterano Continúa en pag. 7 6 OJANGUREN FONDOA. UDAL ARTXIBOA. 1919. Eran los tiempos del comienzo de la época del Montañismo en nuestro pueblo de Eibar. En 1919 empieza a existir el alpinismo en nuestro Eibar deportivo. El “Mortero 42” un grupo entusiasta que practicaba el excursionismo, este grupo compuesto de jóvenes alpinistas iban de excursión cada domingo a algún monte: Oiz, PolPol, Calamua, y Duranguesado, al coloso “Amboto”... Con este grupo, todo actividad comenzé mis primeras excursiones de montaña. Este año de 1919 subí a las cumbres más importantes de Guipuzcoa y Vizcaya. En 1920 se organizó el primer concurso de montañas bajo la iniciativa de la Sociedad Deportiva de la C. del P., el concurso era de 20 montes distintos de las provincias señaladas de Guipuzcoa,Vizcaya,Alava y Navarra. El concurso de montañas lo finalizaron ocho montañeros, que fueron los siguientes: José Lascurain, Julio Sastre, José Cengotita, Marcelino Barrutia, Marcelino Echeverría, José Guisasola, Federico Lizarralde y Eleuterio Murua. Nos dieron de premio: Medallas y libros de Alpinismo. Dana dala, eta kontuan izanda primariako lau eskola zegozela herrixan -bigarren graduko ikasketak hirugarren hamarkadakin hasi ziran Eibarren- ez zan, ez, makala kulturaren inguruko preokupaziñua edo kezkia, herrixan zein Deporren barruan; kezka hori gaiñera gero barruko boletiñaren izenera pasauko zana denporiaz,“Kezka” aldizkarixakin. Hitzaldixak -medikuenak, esaterako- eta tertulixak jarraipen haundixa zeken. Eibarko Klub Depor tibuaren kasuan, Guimón doktoriak hitzaldi bat baiño gehixago eskindu zeban (berak edota kanpotik etorrittako beste batek emonda), baitta Ziriako Agirre medikuak be; prestaketa fisikuari garrantzi haundixa emoten Carrera pedestre en la plaza de Unzaga. jakon -rekonozimentuak be egitten ziran bertan- eta gauza ezbardiñak ikasteko aukeria eskindu zeban Klubak: esperantua, euskeria, musikia etabar. Kirol arluan, bazeguazen aurretik motibuak Eibarko Klub Deportibo moduko taldia osatzera bideratzen dabezenak.Alde batetik, mende hasierakin batera kirol espezialidade barrixak datozela Europatik; eta bestetik, horrek dakarren kirolaren popularizaziñua. Eibarren Gipuzkuako eta Bizkaiko eragiña jasotzen da: Bizkaixan, Bilbo Haundiko mehatzetara biharrera datozen ingelesak foballa sartzen dabe (ingelesen eragiña terminologixan be nabari da; holan, lelengo aktan,“athletismo” hitza modu horretan jasotzen da, h-kin); Gipuzkuan, “Belle-Epoque”-ren ondorixuak dittugu (Madrilleko burgesak Donostian praktikatzen zittuen kirolak) eta golfa, tenisa, hipikia eta nautikia emoten dira ezagutzera. Kirol guzti horrek herrixan gero eta indar haundixagua hartu arren, pelota eta herri kirolek ez dabe indarrik galtzen, bertakuak diralako. Eta, zer esanik ez! mendizaletasuna eta txirrindularitzaren kasuan, Eibarren haiñ errotuta daguazen aktibidadietan. ELEUTERIO MURUA OJANGUREN FONDOA. UDAL ARTXIBOA. FOTO OJANGUREN. Plaza de toros de Eibar. En los años siguientes se aumentaron hasta 15 alpinistas o más; se hacían excursiones alpinistas en masa, en número de excursionistas muy elevados, año 1921, 1922 y 1923, se iban formando otras Sociedades de alpinistas en el pueblo.Ya en el año 1924 fué el año de la conjunción de todas estas sociedades la unión de todas para formar una sola: El Club Deportivo de Eibar. La primera asamblea de la fundación fué el día 30 de enero de 1924. La primera reunión se celebró en la casa solariega de los Zuloagas en donde existía “el Fomento Industrial. En uno de los salones se reunieron todos los amantes del alpinismo, la asamblea fué presidida por Don Cándido Arrizabalaga. En la reunión hubo muchas iniciativas y muy buenas proposiciones. La primera directiva se formó con José Lascurain de Presidente; asímismo se formaron las comisiones de Alpinismo, Cilcismo, Pelota y Atletismo, siendo la privilegiada la Comisión Alpina. Se implantaron los concursos de montaña, de ciclistas en carretera, partidos de pelota y pruebas de atletismo amateur. En 1924 hubo 30 finalistas de montaña, la primera imposición de medallas, se celebró en San Lorenzo de Elgoibar. La comida de hermandad de los finalistas fue un gran éxito acudiendo a la misma los propagandistas Bandrés y Torrijos. Casa solariega de la familia Zuloaga -“El Fomento Industrial”-, lugar de la primera reunión del C.D.E. 7 R IO ER S A 1924 1999 URT E U R R A - A N IV EN La constitución, en 1924, del Club Deportivo Eibar no supone un hecho aislado. Otros clubes desarrollaban, con anterioridad, tareas similares de apoyo a las diversas actividades deportivas que en Eibar se podían contemplar. El Club Deportivo, de todos modos, consiguió aunar a integrantes de diversas asociaciones, que hasta entonces habían sido impulsadas por diferentes grupos políticos, en un maremagnum apolítico, deseoso de compartir vivencias y conocer nuevas latitudes. Las excursiones, tanto montañeras como ciclistas, constituyeron la actividad preferente de los fundadores del Club Deportivo, sin olvidarse de actividades como el boxeo o las charlas informativas. OJANGUREN FONDOA. UDAL ARTXIBOA. 1922. Componentes de Altza-Praka. 8 FOTO JOAQUÍN ANSOALDE. 25-9-1922. Excursión al monte Oiz. Klub Deportibuaren sorreria Eibarko Klub Deportibuaren aurretik bazeguazen herrixan beste kirol elkarte batzuk be: “Altza-Praka”, “Lagun-Artea”, “Sociedad Deportiva”, “Irrintzi”, “Unión Deportiva Eibarresa”, “Izarra”, “Los Trece” etabar. Azken hirurak foballa eta pelotia bultzatzen bazeben be, mendixaren alde egitten zeben biharra. Eleuterio Muruamendiaraz zanak -fundatzaillietako bat eta geruago presidentia izandakua- alpinismuaren hasieria Eibarren 1919xan kokatzen dau. Berak diñuanez, asteburuero exkursiñuak egitten zi-ttuen herriko gaztiak: Oizera, Pol-Polera, Udalaitzera eta Duranguesaduan, Anbotoraiño. Urte berian, Gipuzkuako eta Bizkaiko mendipunta garrantzitsuenak zapaltzen dittue. Hurrengo urtian, 1920xan, Mendiko Lehelengo Konkurtsua antolatzen dau Casa del Puebloko Sociedad Deportivak, Gipuzkua, Bizkaia, Araba eta Nafarruako 20 mendi desbardiñakin. Zortzi lagun izango dira konkurtsua amaittuko dabenak; euren artian dago Jose Laskurain zana eta Klub Depor tiboko lelengo presidentia izango dana. Opari modura, danak be, domiñak eta alpinismorako liburuak jasoko di-ttue. Hurrengo hiru urtietan (1921, 1922 eta 1923) zortzittik hamabostera egitten dau jauzixa konkurtsua amaitzen dabenen kopuruak. Eibarko mendizaliak, euren artian batziak indarra emongo zetsela siñistuta, eta politikatik ihes egitteko asmuakin, klub barrixa sortzia erabagitzen dabe. Horren inguruan askotan jardungo dau Klubaren billeretan, zalantzazko pausurik susmatu eta berehala; beti be erabagi berbera hartuaz, hau da, politikan ez sartzia. Club Deportivo de Eibar izango da elkarte horren izena. Sortzeko batzar hori Candido Arrizabalagaren zuzendaritzapian egin zan, 80 bat lagunen presentziakin.Aukeratutako lekua, Zuloaga famelixako “Fomento Industrial” izenakin ezagutzen zan etxia, Maria Angela kalian zeguana. Lelengo aktia Candido Arrizabalagaren zuzendaritzapian bildu zan Junta Orokorraren erabagixen barri emoten desku akta horrek. 1924ko eneruaren 30ian egindako Batzarrian atletismua, txirrindularitza eta alpinismua bultzatuko daben elkartia sortzia erabagitzen da. Elkarte horren izena Club Deportivo de Eibar izango dala onartzen da; presidentiaren kargurako Jose Laskurain izendatu zeben, Antonio Telleria presidente-orderako, Mario Ibarrondo sekretarixo lanetan, Secundino Zabala tesorero moduan eta Placido Yarza Kontaduria eruateko. Bokalak honako laurak izango ziran: Venancio Egaña, Daniel Larrarte, Bartolome Arriola eta Florencio Larrañaga. Batzar horretan erabagitzen da baitta be peseta bateko hilleroko kuotia eta aspirantiendako -figura hau geruago desagertuko dana- 0'50ekua izango dala. Maria Angela kaleko -gaur eguneko Errebal- “Café Eulalio” deitzen zana hartuko zan handik aurrera sede moduan. 9 R IO ER S A 1924 1999 FOTO OJANGUREN.. URT E U R R A - A N IV EN 1922. Excursión al Seminario de Bergara. OJANGUREN FONDOA. UDAL ARTXIBOA. Miembros de la Sociedad Deportiva Lagun-Artea, de Eibar. 10 Francisco Larrañaga “Pakol” Klub Depor tiboko bazkidiak, bera sortzaillia ez izan arren, holan gogoratzen dau Klub Deportibua sortu eta hasierako martxia: “Sozialisten Casa del Pueblok eta batzokiko Euzko Gaztedi Igotzailliak antolatzen ez zeben moduko exkursiñuak hasi zan Klub Deportibua antolatzen. Eta beti be reglamen- FOTO OJANGUREN. 1921. Sociedad Deportiva de la Casa del Pueblo. tuan bertan, lelengo artikuluan ipintzen zebanari jarraitzen: politikarik ezin zala sartu”. Halan be, “exkursiño horretako mendiko joerian, euskalduntasuna hor zeguan beti”, Jose Etxeberria “Querido” bazkidiaren esanetan. Jose Laskurain zana, lelengo presidentia (geruago presidente honorarixua) Kirolari bultza egin zetsenen artian, pionerua dogu Jose Laskurain. Bere kontuz antolatzen zittuan exkursiñuak, mendira edo bizikletekin egin biharrekuak. Izarran eta Unión Deportiva Eibarresan ibillittakua, baiña bixak be foball inguruan jarduten zebenez eta profesionalizatzera jotzen zebenez, amateurren aldeko jarreria hartu zeban. Eibarko Klub Deportibua osatu zan urte berian (1924), maietzaren 25eko Pedalaren Egunaren eta Alpinismoko Euskal federaziñuaren bultzatzaillia izan zan Laskurain. Bizikleta gaiñian ondo baiño hobeto moldatzen zan, Ondarruan eta Markiñan karrerak irabaziaz. EibarMadrid-Eibar egin zeban bakarrian eta Frantziako Itzulixa ikusteko Baionara juan eta Eibarren genduan hurrengo egunian. Oiñez ibiltzia be asko gustatzen jakon; horren “erakustaldixa” 1918xan egindakua: arratsaldeko 14.00etan Atxurin zeguan kafia hartzen eta handik 7 ordu t'erdira Untzagako plazan. Urte morduan jardun zeban biharrian Eibarko Klub Deportiboko estamentu guztietan. 11 La llamada de las alturas Julio de 1925. Regil. Excursión del C.D.E. al Ernio. FOTO ROMAN ORTUOSTE. R IO ER S A 1924 1999 URT E U R R A - A N IV EN FOTO OJANGUREN. La tradición montañera ha sido uno de los apartados más distinguidos en la trayectoria del club desde sus inicios. En numerosas ocasiones, dichas actividades se compaginaron con otras organizadas desde otros ámbitos, tales como el ciclismo. No son extrañas las excursiones en que se compaginaban ambas actividades, en una labor que se complementaba con los concursos de Montaña y de Carreteras, institucionalizados a todos los efectos por las respectivas Federaciones. Al fundarse la Federación Vasco Navarra de Alpinismo, impulsada por el Club Deportivo junto con otras agrupaciones montañeras, y en su posterior desarrollo, la labor de integrantes cualificados del Club pasa a primer plano, hasta desembocar en el nombramiento de varios socios del Club para los cargos más importantes de la mencionada Federación. Junto con las excursiones, realizadas con cualquier excusa y en un afán por conocer nuevos lugares, se puede distinguir asimismo la labor realizada por el Club Deportivo en lo que concierne a la construcción de nuevas fuentes y hasta de refugios. En dichas excursiones no se olvidaba la faceta musical y en más de una ocasión fueron contratados diversos grupos con el fin de amenizar las salidas. 1925. San Lorenzo, en Elgoibar. Celebración de los primeros finalistas del C.D.E. 14 ARCHIVO ANTXON BANDRES. 18-5-1924. Elgeta. Fundación de la Federación Vasco-Navarra de Alpinismo. Mendixa, hasiera-hasierako aktibidadia Eibarko mendiko girua onenetakua zan Euskal Herri osuan. Jose Etxeberria “Querido”-k kontatzen dabenez, “ume-umetatik gure jolasa mendixa zan. Untzaga aldekuak bestelako afiziñorik eukiko bazeben be, behe aldekuok Txonta, San Salbador, Topinburu eta Galdaramiño askotan bisitxatzen genduazen. Ibiltzia zan kontua, montañismorik egin barik”. Agustin Zuluaga Aldekoa, Udal Musika Bandako zuzendarixa izandakuak be, Eibarko Klub Deportibuari eskindu zetsan “Los Alegres Alpinistas” konposiziñua 1928an. Horrek aitzera emoten dau herrixan zekan indarra, baiña herrittik kanpo be ikaragarrizko eragiña izan zeben Depor tibuak eta Eibarko beste taldiak. 1924ko maietzaren 18xan Federaziñua -Federación Vasco Navarra de Alpinismo- osatu zanian, Bilboko eta Eibarko klubak izan ziran erreferentzixia; Elgoibarko jentiak be Deporren barruan jarduten eban Federaziñuaren aldeko biharrian. 1925ian bost talde eibartar zeguazen Mendiko Federaziñuan barruan (Klub Depor tibuakin batera, Unión Depor tiva Eibarresa, Chiribiri, Unión Sporting eta Bolingo). Gauza bera esan leike Zentenarixuen konkurtsuekin. Honek, mendi konkurtsuak hasi -1914an- eta handik lau urtera sortu ziran, hau da, 1918xan. Eta 1936xan 100 Mendixetako finalistak 13 taldetan Istripuak 1932xan gertatzen da Eibarko Klub Deportiboko exkursiñuetan parte hartzen zebenen arteko lelengo istripu larrixa: bertan Martin Vitoria bazkidia hiltzen da. Handik bi urtera, 1934ko julixuan, beste zauritutako batzuekin batera, Klub Deportiboko exkursiñuan parte hartzen zeban Adrian Jauregibarria -ez zan sozixuahiltzen da. Halan eta guzti, klubak eskerrak emoten detsez Arabako Pobes herriko medikuari eta Bergarako txofer bateri, eskindutako laguntasunagaittik. Halako detallia 1936xan errepikauko da, Basilio Galarza Oñatiko medikuari bere jarreria eskertuaz, Lucio Markiegiri eskindutako atentziñuagaittik. 15 R IO ER S A 1924 1999 FOTO OJANGUREN. ARCHIVO ANTXON BANDRES. URT E U R R A - A N IV EN 18-5-1924. Elgeta. Fundación de la F.V.N.A. Musikia, Deporreko zatixa Kluba sortzerakuan, momentu hartan be, exkursiñuetarako-eta koruak sortzera animatzen zan bildutako jentia. Orfeoi komisiñua be osatu zan gaiñera, lau lagunekua. 1927xan Albina Madinabeitia artistiari egindako omenaldixan Casino de la Amistad-etik etorrittako Musical Bretón-ek parte hartu zeban ekitaldixan. Baiña exkursiñuetarako, gehixenetan kontratau egitten zan talde bat -1929ko txango batian 30 pezeta ordaindu jakuen bertara juandako hiru musikueri, beste batzuetan 25 pezeta izaten ziran-; 1931an gastu horrek 50 pezetara igotzen dira (prezio hortan bi klarinete eta danborra sartzen ziran). Klubaren XI. urteurrenian, dan- 16 zeguazen eta, hoien ar tian, hiru Eibarkuak ziran: Eibarko Klub Deportibua, Unión Deportiva Eibarresa eta Grupo Alpino Aupa. Euren artian zeguan Jose Martinez, Deportiboko lelengoko “zentenarixua”, 1929xan amaittu zebana. Eibarko eta eibartarren eragiña mendizaletasunaren inguruan argi geratu zan 1930ian be, Federaziñuak “Federación Vasca de Alpinismo” izena hartu zebanian. Urte hartako azaruaren 2xan Arrateraiño eruan zan IV Batzar Orokorra (Kalamua eta Akondiaren artian egin zan). Ikaragarrizko jaixa izan zan Eibarren bizi izan zana. Batzar horretan, gaiñera, Zentenarixuen diplomia emon jakon Raimunda Royori, 100 Mendittakua amaittu zeban lehelengo emakumiari. Mendi konkurtsuetako arluan, Klub Deportibua sortu zan urte berian -hau da, 1924an-, 15 mendik osatu zeben klubak antolatutako kategorixa bakarreko konkur tsua: Kalamua, Arno, Oiz, Anboto, Andutz, Intxorta, Bedartzandi, Aitzorrotz, Leungaiña, Elusu-Mendi, Aitzgorri, Satin, Peña de Lecanda, Alkor ta-Mendi eta Serantes. Berori amaittu zebenak 24 izan ziran, klubeko artxibuan 568 parte laga zebenak. Hurrengo urtian konkurtsua hiru kategorixatara zabaldu zan: 1. kategorixakua (seiñalatutako 20 mendixak); 2. kategorixakua (15 mendikua) eta 3. kategorixakua (10 mendikua, emakumiendako). Finalistak 18 izan ziran 1. maillan, hiru 2.ian eta bakarra emakumien FOTO OJANGUREN. artian. Handik bi urtera, krisi ekonomikua zala-ta, kopuru hori zeozer jaitsi zan. 1928xan adaptaziño barrixa egin zan konkurtsuetan eta bakotxak aukeratutako mendixekin metruetan neurtuko ziran konkurtsuak antolatu ziran. Urte horretan 20.000 metruak gaindittu zebezen lagunak 19 izan ziran; beste zortzik 15.000 metrokua egin zeben eta 10.000kuakin bi andra eta bost gaztetxo izan ziran amaittu zebenak. Gero eta aukera haundixaguak zabaldu ziran mendizaletasunakin lotutako arlo horretan, Deportiboko bazkidiak ondo baiño hobeto aprobetxatzen zittuen. 1930ian, esate baterako, 5.000 parte zegozen entregauta ordurako klubeko artxibuan. 1930eko ur te horretan, gaiñera, kaleratzen dau Eibarko Klub Deportibuak bere lehelengo Boletiña, ixa oso-osorik mendixaren inguruko barrixak jasoko dabena. Modu horretan, bertan topauko dittugu 100 Mendixen Konkurtsuan parte hartzeko betebiharrak. Klub Deportiboko Reglamentu horrek zortzi artikulu dittu: lelenguan, berau betetzeko bost urtetik hamar urteraiñoko epia edo plazua aittatzen da (hau da, ezin da denpora laburraguan ez luziaguan amaittu); bigarrenian esaten da hogei mendi baiño gehixago ezin dirala egiñ urtian; hirugarrenian, mendi bakotxa partiakin justifikatuko dala esaten da eta klubeko tarjetia mendi-puntetako bu- 1928. Día del Finalista. 17 R IO ER S A 1924 1999 URT E U R R A - A N IV EN zoietan jarri bihar dala aittatzen (gaiñera, klubian entregatu biharko dira horrek partiok mendixa egiñ eta 8 egun bete baiño lehen); eta seigarrenian, sari modura mendizale bakotxak urrezko domiña jasoko dabela esaten da eta, horretaz gaiñ, Federación Vasco Navarra de Alpinismok ohorezko diplomia emongo detsela federatutako zentenarixo guztiei. Konkurtso guzti hoietako mendixen artian Eibar inguruko asko zeguazen: Akondia-gaiña (757 m.), Arrate-kurutz (500), Azkonabieta (726), Eguarbitza (731), Galarraga-Untzeta (400), Galdaramiño (668), Kalamua (772), Kurutzegain-Bergetxe (580) eta Urko (797). Alpinismoko edo Mendiko komisiñua Klub Deportibua sortu eta handik sei egunera osatu zan, Txirrindularitzakuakin eta Orfeoiarenakin batera, bakotxa lau lagunekin osatutako komisiñuak. Segidan erabagi zan baitta be egun berian ezin zala konkurtsatu bi soziedadetarako; halan be, posible zan errepidietako konkurtsua eta mendikua konpaginatzia egun berian. Eta handik gitxira, emakumiendako mendixen ibilbidia be egituratu zan, 1925eko eneruaren 13an. 1924ko apirillaren 11an Eibarko Klub Depor tibuak Mendiko Federaziñuan emongo dau izena, Bilboko Klub Deportiboko lokaletan egindako batzar baten ostian. Handik lau hillabetera, abuztuan egindako Deportiboko Batzar Orokorrian, eta beste aldaketa ugariren ar tian, Mendiko komisiñua aldatzen da. Eta ur te berian, Federaziñuak federatuen karnetak lehenbailehen erretiratzeko eskaeria egitten detsa Klubari. Itturrixak egittia, buzoiak ipintziakin batera, izango da Mendiko komisiñokuen geraeziñezko aktibidadietako bat. 1925ian egingo dira Kalamuan itturrixa ipintzeko lelengo estudixuak eta bere kostua 350 pezetatan aurreikusten da; itturri hortarako Alpinismoko Federaziñuak 100 pezeta emongo dittu. Egin 1926xan egitten da, baiña urtia amaittu aurretik konponketia eskatzen dau. Hurrengo urtian, hori itturrixori konpondu eta Galdaramiñokua -Arana eta Altzibarren lanari esker- eta Extixakua -hau 18 FONDOA. UDAL ARTXIBOA. Itturrixak, mendizalie ndako indarbarrit zia Fuente de Kalamua. C.D.E. Hurrengo urtian ospatuko da lelengo bidar Finalista Eguna deittu leikiana. 1925eko egun haundi horretarako Elgoibarko San Lorentzoko auzua aukeratzen da. Mendiko Federaziñuakin batera, Bilboko Klub deportibuak eta Sociedad Deportiva Bancariak be bertan izateko inbitaziñua jasotzen dabe. Beste herri batzuetako taldiekin izandako hartu-emonak ez dabe akaberarik izango eta urtetik ur tera leku batera zein bestera joko dau Eibarko Klub Deportibuak. Entidadien artekua ez da hartu-emon bakarra izan Klubaren historixan: 1925ian bertan, febreruaren 2xan, konkurtsua egitteko karneta bialtzen jako Jose R. Santamaria bilbotarrari; eta handik sei urtera Deportiboko presidentia izendatuko dabe. Holan kontatzen desku berak 1976ko klubeko boletin batian bere bizitzaren zati garrantzitsu baten pasartiak: “El año 24, por fiestas de San Juan, tomé parte en la carrera ciclista Eibar-Deva y regreso. La Ciclista Bilbaína -a la cual pertenecía- organizó varias excursiones al pueblo donde nos recibían con tanta llaneza y gran hermandad. En esa época conocí a Jose Laskurain “Ondarru” y a su socio Sastre, los cuales tenían un garage de bicicletas en Bidebarrieta -frente a la Fundición de “Txomo”-. En una de esas visitas o excursiones, el C. D. de Eibar nos obsequió con un grandioso Concurso de Cintas, en el cual tomaron parte más de un centenar de simpáticas jóvenes. Los más simpatizantes hacíamos -a menudo- el viaje en bicicleta para reunirnos a una alegre y simpática cuerda de eibarresitas, realizando excursiones al Kalamua, Urko,Arrate y Elgeta, así como unirnos a cooperar en la “hinchada”, para animar y vitorear a la Unión Deportiva Eibarresa en sus encuentros de gran pugna, principalmente con Elgoibar. A finales del año 28 me avecindé en Eibar y el 29 me casé.Todas las noches nos reuníamos en el Club: Ojanguren, Pagnon, Azkoitia, Zezeaga y poco a poco con va- 27-7-1934. Inauguración del refugio de Kalamua-Max. El médico Fernando Zuloaga, con los presidentes de Salud y Cultura, la srta. Bustinduy, Antxon Bandres y Jose Lascurain. Amazabalegi baserrikuen baimenakinegitten dira. 1930ian, ostera, Uzartza-ko kantinaren jabiari bere zelaixan itturrixa ipintzeko eskakizunari ez jako aurrera egitten lagatzen, pribatua dalako. Horrek iturri guztiok aberixa eta apurketa bat baiño gehixago jasotzen dabe eta 1933ko azaruan Mendiko Federaziñuak zeintzuk nahi dittuen konpontzia galdetzen detse klub guztieri, bakotxak erabagitzeko eta, horren arabera, Federaziñuak laguntzeko. 1934an, 125 pezetatako aurrekontuakin, Karakateko itturrixa jasotzen da; eta Arrateko errepidian egittia pen-tsauta zeguana bertan behera laga-tzen dabe, hango urak gaixotasunak eragiñ leikialako. Horrek itturrixok, hain bakarrian ez izateko, Diputaziñuari eskatutako zuhaitzen konpaiñia izango dabe 1936ttik aurrera, eurak inguratzen hainbat zuhaitz landatuko diralako. 19 R IO ER S A 1924 1999 ARCHIVO C.D.E. URT E U R R A - A N IV EN Autorretrato de Ojanguren contemplando desde el Aitz Txiki el Alluitz. 15-9-1929. Kurutzeberri. Pagnon, Larrañaga, Zezeaga, Miner, Ugalde e Illarramendi. rios socios fundadores: Antonio Telleria, Cándido Arrizabalaga “Apotxiano”, Angel Miner, Félix Illarramendi, Eleuterio Murua, Miguel Jauregibarria “Viejo de Ermua”, gran txirrindulari ciclo-montañero con el cual y en compañía de Pagnon hicimos varias cumbres hasta su base; sin faltar los primeros centenarios Jose Martinez y Gregorio Santa Cruz; jóvenes que animados por los mayores buscaban la paz de las cumbres como Faustino Mujika y Antonio Narbaiza. Ocupé el puesto de secretario en la presidencia de Pagnon y tuve después el honor de presidir el Club los años 31 y 32. De estas reuniones nació la idea de ver reorganizar nuevamente la F.V.N. de Alpinismo, la cual estaba enferma de gravedad por unos y otros, por tiranteces políticas. Para la unidad se sumaron a nuestra llamada, aparte de Tolosa, el Deportivo Fortuna y Pamplona, también montañeros de Vitoria-Alava, Renteria, Azkoitia, Irun, Villafranca, Beasain, Oñate, Mondragón, Durango y otros pueblos, sin olvidar a Zumárraga ni a Bilbao-Vizcaya. Un feliz domingo, entre Kalamua y Akondia -más tarde en Elgeta- volvió a la vida la deseada “Federación Vasco-navarra de Alpinismo”. Acordándose por cinco años (31 al 36), la Directiva siguiente: Presidente, Francisco Labaien; Secretario, José Ramón Santamaría; y Tesorero,Tomás M. Gantxegi. Con un saldo de cerca de mil afiliados, prueba amplia de la labor desarrollada por la voluntad y disciplina positiva de los montañeros del Club Deportivo de Eibar. El año 34 finalicé mis cien montes. En Eibar, por aquellos años, si no se organizaba la excursión por autobús, los desplazamientos a ciertos lugares eran difíciles. Los guipuzcoanos y vizcainos nos aventajaban con mucho por la facilidad de disponer del ferrocarril del Norte y con numerosas líneas de autobuses.Al igual que aparecen los “perrotxikos”, los montañeros eibarreses se personaban y aparecían tanto en el Aitzgorri, Gorbea,Aralar,Toloño (Alava),Txarlazo (Orduña), en el Serantes (Santurce), como en el Pirineo Navarro”. Urte amaierarako, Klubeko emakume batek -Carmen Izak- lelengo Mendi konkur tsua amaitzen dau eta hurrengo ur teko Finalista Egunian ondo merezittako sarixa jasoko dau, Elorzaren jatetxian egingo dan banketiakin batera. Bertan banatuko diran domiñak 1. maillako 18 zillarrezkuekin batera Carmen Izandako urrezkua - Bartzelonako Gamper y Mir etxiak egingo dittu (Joan Gamper, F.C. Barcelonako lelengo presidentia izan zan). Aldi berian, mendipuntetan ipintzeko buzoi barrixak aurkezten dira eta 100 20 Refugio de Urbia. CASTRILLO ORTUOSTE FONDOA. UDAL ARTXIBOA. Mendixetako Konkurtsua amaitzia lortu dabelako zorixonak emoten jakoz handik urte batzuetara Klubeko presidentia izango dan Indalezio Ojangureni. Horrekin batera, Ojangureni eskindutako albumerako postalian honako dedikaziñua jasotzen da: “A Indalecio Ojanguren, el gran propagandista de las bellas lides montañeras, los compañeros del Club Deportivo”. 1926xan erabagi garrantzitsua hartzen dau Klubak: konkurtsuak errazago egitteko bertarako apropos prestatutako txango eta exkursiñuak egittia onartzen da, andrakumiendako eta umiendako konkur tsuak bultzatzen diran bittar tian. Gaiñera, Mar tinez eta Telleria bazkidiek egindako 100 Mendixen planua, handik aurrera jarraitzeko modelua izango dana, Federaziñora bialtzen da. Urbixako refugixua 1929ko maietzeko 22xan zabalduko da. Bertako prezixuak, Gipuzkuako Komiteko presidentiak bialdutako agirixan agertzen diranez, 10'5 pezeta pentsio konpletua eta 5'5 jatordua. Hor ur tian 100 mendixak betetzera heltzen da Miguel Jauregibarria bazkidia eta bost domiña erosten jakoz Eibarko Casa Gandiagari zentenarixuendako. Urtia amaittu aurretik, Klubak mendizale bat botatzen dau kanpora. Arazuak berak aurkeztutako tarjetiakin hasi ziran, zuzena ez zalako mendi horretan izandako beste bazkidientzat; Federaziñuari be informiak eskatu jakozen halako egoera baten aurrian zer egin jakitteko eta, azkenian, bota egin bihar izan zeben mendizaliak partia faltsifikau egin zebalako. 1930etik 1935eraiñoko tarte horretarako Mendixetako konkurtso barrixa antolatzen dau Klub Deportibuak. Berrehun mendixetara igo biharko dabe mendizaliak konkurtsua amaitzeko: 75 Bizkaikuak eta beste 75 Gipuzkuakuak; Arabakuak 25 izango dira eta Nafarruakuak beste hainbeste. 21 R IO ER S A 1924 1999 FOTO FRANCISCO LARRAÑAGA “PAKOL”. URT E U R R A - A N IV EN 1936. Usartza. Fiesta de Finalistas. Aurrekuakin batera, mendiko komisiñuak bost mendi bihar-biharrezkuak moduan izendau zittuen 15 mendiko konkurtsurako: Oiz, Arno, Udalaitz, Izarraitz eta Aitzgorri. Aittatzekua da be konkurtsua amaitzeko Nemesio Carral mendizaliari emoten jakon aukeria (berak daka 15 mendixak erabagitzeko posibilidadia), kontutan eukitta herrena dala hanka batetik. Konkurtsua egindakuan, makillia oparittuko detsa klubak. Fetxa garrantzitsu baten aurrian aurkitzen da Kluba 1930eko urte horretan, Federaziñuak bere billera nagusixa Arraten egin bihar dabelako. Klub Deportibua ekitaldixan laguntzeko prestatzen da eta Pagnon eta Ojanguren izendatzen dittu ordezkari. Azaruaren 2ko F.V.N.A.-ren IV Batzarra arrakastatsua izatia lortzen dabe. Halan eta guzti, handik urtebetera Federaziñoko Gipuzkuako komiteko klubeko ordezkarixa erretiratzia erabagitzen da. 1931tik 1932ra aldaketa batzuk emoten dira konkurtsuetan: lelengo maillakuan, 18tik 15 mendira jaisten da, bigarrenekuan 14tik Montañeros, Salud (para el Club Deportivo Eibar) Tengo el alto honor de dirigiros un saludo sincero y fraternal en nombre de la F.V. de Alpinismo, donde sin méritos suficientes ocupo un lugar privilegiado, que solo por amor a la montaña y a petición vuestra me fué encomendado. Montañero de varios años, desconocido para muchos, un poco rojo y tímido, pero muy decidido, me tomé el compromiso de laborar en compañía de dos camaradas de la Junta Directiva de la Federación -y también con vuestra colaboración naturalmente- por el resurgimiento de las fuerzas alpinistas de este bello País Vasco. Hoy, la realidad del caso me llena de satisfacción; me inclino ante este suceso colectivo, nuevo y magnífico, y reconozco, una vez más, la precisión de una obra social extensa en el deporte montañero. Con la publicación del presente folleto se inicia la segunda etapa 22 de vuestra marcha triunfante en la conquista de éstas nuestras queridas montañas, tal y como lo escribía para nosotros el estimado compañero Andrés Espinosa: “Creo en el feliz retorno del Euzkeldun a la montaña, porque en ella tiene su mejor escuela; y tarde o temprano la amará, la adorará, como la han amado sus antepasados. ¡Cumbres felices de Euskal-Erria! ¡aguardad la vuelta de los hijos de los valles, que pronto irán a vuestros dominios en busca de lo que abajo no encuentran: eternidad, alegría, amor y libertad!”. Allá en 1924, cuando nació el Club Deportivo Eibar al calor de unos pocos montañeros repartidos en grupos por entidades deportivas de entonces, organizamos las bases para los recorridos o concursos de montañas, tomó cuerpo el deseo, y surgió con vida robusta el Club Deportivo Eibar. En once años de vida de ese Club -jóven aún-, su cuerpo se ha desarrollado con amplitud y moral correcta; sus asociados montañeros son portadores de cariñosos saludos para todos los hermanos montañeros de la Federación, y aún fuera de ella. En 1931 cumplísteis con el alto honor de detener el derrumbamiento de la F.V. de Alpinismo, para lo cual vuestro puntal, firme, sirvió de sostén a la caída de nuestra Federación, auxiliado con buenos y generosos elementos de San Sebastián, Tolosa, Irún y Azcoitia. Así lo recordarán los Sres. Lacort, Terán de Mendía, Vicandi, etc. Hoy es el día que la Federación Vasca de Montañismo se encuentra remozada, vigorizada, esplendente y más deportivizada que nunca; y que en este resurgir, que cada día va plasmando más y más, llegue a su hermoso final, es mi más vivo anhelo. Guiados por el folleto que publicásteis anteriormente, en 1930, formais hoy la legión de honor a la par de otras poblaciones vas- 1924. Gorbea. Primeras excursiones del Club Deportivo. C.D.E. FONDOA. UDAL ARTXIBOA. 12ra -Intxorta derrigorrezkua dala- eta emakumiendako eta gaztetxuendako maillan 10.000 metrotik 8.000ra pasatzen da. Konkurtsuak amaitzen dittuenen kopuruak ez dau aldaketa askorik izango urte batzuetan eta ikusitta partietan be aldia daguala eta asko eta asko dirala oso landuta daguazenak, onenari sarixa emotia onartzen da; aldi berian, argazki konkurtsua egitteko ideia be geroeta zabalagua da. Hau izan leike geruago Argazkilaritza komisiñuaren sorreraren aintzindarixa. 1935ian, Bilbao Alpino Klubak antolauta egingo dan Neurtutako I.ko Ibillaldirako, Klubak bi patrulla bialtzia erabagitzen dau; bixak be 5. eta 6. postuetan kokatuko dira ibillaldia amaitzerakuan. Handik urte batera, Ibillaldixaren II ediziñorako, Klubak lau patrulla bialduko dittu. 1936rako emakumiendako 50 Mendiko konkurtsua antolatzen da, berau 5 eta 10 urteko tartian aurrera eruatekua. Konkurtsuak amaitzen zittuenen artian eta eurek merezittako domiñaren gaiñian eztabaida bat baiño gehixago izan zan. Jose Etxeberria “Querido”-k diñuanez, “urrezko domiñak gerra aurrian 100 pezetan baziran, gero 1.000ra igo ziran. Beteranuak be urrezkua jaso bihar zebela-eta, ordaintzen zan kuotiakin hori ez zan bat etortzen. Jentiak domiña hartu ta gero igual bajia emoten zeban eta medallismuari aurre egitteko, kanpaiña batek urten eban Donostittik”. Horren ondorixua izan zan urrezkotatik zillarrezkora pasatziana Deporren, 1929ko hasierian-. Baiña duda-mudazko sasoiak be izan ziran arlo hortan: barriro be urrezkora bueltatzeko saiuak, urrezkua benetan zillarrezkua eta diplomia baiño garestixagua zan galdetziana etabar. Dozena bat urtetako mendixaren gaiñian egindako errepasuari amaieria emoteko, hamen dogu Antonio Telleriak, Deportiboko presidentia izatetik Alpinismoko Euskal Federaziñoko presidentia izatera salto egin zebanak, 1936ko febreruko Klubeko boletiñian kaleratutako artikulua: congadas; prueba de ello es el grato recuerdo de aquél hermoso día 7 de Abril del pasado año, en que llamásteis a la cita en el histórico pueblecito de Elgueta y acudió la Gran Familia de montañeros vascos a sellar los lazos de confraternidad montañera. Tengo fé en vuestro entusiasmo, y espero que el contenido de este segundo folleto que publicáis servirá de utilidad a los presentes y futuros amantes de la Naturaleza en todos sus aspectos, especialmente en el de la montaña, tan llena de enseñanzas para la formación del perfecto ciudadano: Pureza de corazón, Inteligencia y Salud. ¡Aitzgorri, Ernio, Amboto, Gorbea, Ganekogorta... espaciosas aulas para la cultura física y moral! ¡Adelante! ¡Todavía hay que hacer muchos montañeros conscientes! Antonio Telleria Igarza (Presidente de la Federación Vasca de Alpinismo). 23 R IO ER S A 1924 1999 FOTO ROMAN ORTUOSTE. URT E U R R A - A N IV EN 25-7-1925. El “Autobusito” en Regil. Excursión al Ernio. Exkursiñuak, jente barrixa ezagutzeko aukeria FOTO OJANGUREN. Zeozer baldin badago mendixakin haiñ hestu lotuta, Eibarko Klub Deportibuaren kasuan behintzat, bertatik antolautako exkursiño, txango edo ibillaldiak izan dira. Hasiera-hasieratik gehixenak mendira jotzen bazeben be, geruago, mendiko konkurtsuen arrakastiakin, berauek egitteko asmuakin antolautako txanguak ez dira gitxi izan. Klubaren lehelengo urtian, komisiñuak osatu eta jarraixan, andra batzuk Kalamuara exkursiñua egittia proposau zeben. Segidan beste bat antolau zan Gorbeiako Peñas de Lecandara: goizeko bostak 1926. 24 eta laurdenetan Alfontso XIII-aren plazatik urtengo zana, 30 jarlekuko Berrizeko “auto-car” batian. Prezixua 5 pezetatan ipiñi zan. Hori setienbrian bazan, oktubrian beste bi prestatu ziran: bata, Zumaixan Ignacio Zuloagari omenaldi bat eskintzeko eta bestia Kanpazarko haitzulora. Kulturiaz be arduratuta, hurrengo hillian Bergarako Seminarixora antolau zan txango berri bat. Klub Deportiboko I.ko Finalista Eguna 1925eko martxuaren 22xan ospatu zala esan leike, momentu hartako ekitaldixek izen hori jaso ez arren; fetxa hor tan banatu ziralako lehelengo domiñak. Aukeratutako lekua Elgoibarko San Lorentzo auzua izan zan. Urte hortan antolau zan be Gorbeiarako exkursiñua, garajietako eskaparatietan anuntzixuak ipiñiaz. Hurrengo ur tian Ar tiara, Ondarruako Santa Kurutzera -Pedalaren Egunaren barruan-, Gorbeiako Altamiñapera (jarlekua 5 pezetatan gizonendako eta 4tan emakumiendako) eta Aitzgorrira (azken hau Federaziñuak antolautakua). 1928rako txango batzuk ofizialak modura izendatzen dira eta urte horretarako Erniora eta Arnora egingo dirala onartzen dau Deportiboko batzarrak. Aurrenekorako, Durangoko Garage Morenoren bi autobus betetzen dira, 100 bat lagunekin guztira. Exkursiño ofizialetik kanpo, beste ibillaldi bat be antolatzen da Aitzgorrira, setienbriaren 16xan; azken txango hori defizitarixua izango da eta horreri aurre egitteko hurrengorako jarlekuetan zeozer kargatzia erabagitzen da. Aralarko Irumugarrietara, Anbotora eta Kalamuara egitteko txanguak dira 1929rako antolatzen diran hiru exkursiño ofizialak. Urte horretako beste exkursiño baten reseñia “Pyrenaica” aldizkarira bialtzen da, maiatzaren 5ian Tolosako Uzturrera egindakuarena hain zuzen. C.D.E. FONDOA. UDAL ARTXIBOA. C.D.E. FONDOA. UDAL ARTXIBOA. 1926. Gorbea. Excursión oficial. 25 R IO ER S A 1924 1999 C.D.E FONDOA. UDAL ARTXIBOA. URT E U R R A - A N IV EN Kalamuarako exkursiñora Cultural de Durango, Club Depor tivo Mondragon eta Bilboko Aldatz-Gorakin batera juango dira Deportiboko mendizaliak. Urte bereko beste barri bat hamendik aurrerako txanguak zeiñek erabagitzen dabena da; oiñ arte mendiko komisiñuen lana zana, hamendik aurrera Zuzendaritzakin batera egin biharko dau. Sekulako arrakastia izango dau be urte hortan Aitzgorriraiño egitten dan ibillaldixak; horren ondorixua, F.V.N.A.-tik jasotako “besalamano” bat, zorixonak emonaz. 1931n, eguraldi txarra zala-ta, Kalamuara egin biharreko exkursiñua bi astetan atzeratu zan. Baiña txango berezixa be antolatzen Eibarko Klub Primeras celebracione s del Día del Finalista Marzo de 1925: En el barrio de San Lorenzo, de Elgoibar. Acudieron, por invitación del Club Deportivo, la Federación de Alpinismo, el Club Deportivo de Bilbao y la Sociedad Deportiva Bancaria, también de Bilbao. Marzo de 1926: En Eibar. Incluye la celebración de una comida en el restaurante Elorza, nueva sede del Club, con lo que se da inicio a una costumbre que se repetirá con frecuencia en años posteriores. Marzo de 1927: En Eibar, concretamente en Kalamua. La salida hacia la cumbre se efectuará a las 8 de la mañana, para regresar posteriormente al restaurante Elorza, en donde tendrá lugar la comida. 26 Abril de 1928: Julio de 1931: En Ondarroa, en Tontorramendi. Se En Eibar. En el acto se nombra como celebra, asimismo, una prueba de socio honorario a Félix Garbi. cross-country. Marzo de 1929: Septiembre de 1932: En Eibar. En esta ocasión, la nominada En Elorrio. La celebración del Día del como socia honoraria es Carmen Iza, Finalista de esta fecha tiene lugar junprimera mujer del club que concluyó to con el campeonato social de ciclisun concurso de montaña. mo del mencionado año, por lo que se Marzo de 1930: traslada a Elorrio, lugar donde con En Eibar. Se nombra al doctor frecuencia se desarrollará la citada Guimón presidente honorario, con la prueba txirrindulari. En esta ocasión entrega de una medalla del club; al se disputan, a su vez, diferentes pruemismo tiempo, Nemesio Carral -inválido de un pie y quien había conseguido terminar un concurso de montaña- recibe el correspondiente homenaje. Acude al evento, invitado por el club y en representación de la Federación de Montaña, su presidente Manuel de la 30-3-1930. Entrega de pergaminos al Dr. Sota, junto a Andrés Espinosa. Guimón como presidente honorario y a Félix Garbi como socio honorario. dallas, a la vez que se obsequiará con un album al ciclista Mardaras, con motivo de su homenaje; a las 13’30 comenzará el banquete en el merendero de Ixua y, a continuación, tendrá lugar una romería. Abril de 1935: En Elgeta. Tuvo un enorme éxito y contó con la participación de los más variados clubes de Euskal Herria. FOTO OJANGUREN. bas de atletismo, tales como los 100 metros, el salto de altura y el triple salto. Mayo de 1933: En Eibar. Abril de 1934: En Eibar, en el alto de Usartza. Ese día se da la novedad de la celebración de una prueba de goitibeheras, junto con la prueba de cross-country. De todos modos, con motivo del décimo aniversario de la fundación del club, el programa de ese Día del Finalista se completó de este modo: a las 8 de la mañana, recibimiento a los invitados en la Estación, para posteriormente acudir a las instalaciones del club; a las 9 se rendirá un homenaje en el cementerio a Martín Vitoria, socio fallecido en una excursión organizada por el club ese año; a continuación, se ascenderá a Ixua, por Jardines; a las 11’30 se efectuará la entrega de me- Mardaras, destacado ciclista del C.D.E., recibió un homenaje en la fiesta del Club o Día del Finalista de 1934. Años después se organizó FOTO OJANGUREN. Deportibokuak: halan, partehartzailliak Sollubera eta Serantesera juango dira, baiña ez pasiatzera bakarrikan, bidaixan beste exkursiño batzuetarako biharrezkuak izango ziran artikuluak eta janarixa be erosiko dittue eta: materixala, enlatauak, ... Azken urte horretan, gaiñera, egoeria oso ona zala aprobetxatuaz, klubak laguntza eskinduko detse bazkidiei Orduñara juateko. Bidaillarixak goizeko 5'30xetan urten eta arratsaldeko 20.00etan bueltauko dira,Txarlazora eta Pico del Frailera bisitxia eginda. Exkursiño ofizialak urtez-urte gero eta ugarixaguak dira. 1932xan, esate baterako, honek dira Klubetik antolautakuak: Eguarbitza, Irukurutzeta, Ernio eta Peñas de Aia,Txarlazo eta Butronekin batera -azken hau turismua egitteko antolauta-. 1933ko txanguen artian, aittatzekua da Sollubekua (autorik ez zegualako ber tan behera laga bihar izan zana). Hurrengo ur tian Bilboko Klub Deportibora egitten da beste bisitatxo bat -handik aurrera ohitturia bihurtuko dana-. Billera batian, beste alde batetik, Tolosarako exkursiñua antolatzia eskatzen da (abuztuko 4 eta 5ian bertan jokatzen diralako Espaiñako atletismo txapelketak); arrazoi nagusixena, Eibarko Klub Deportiboko atletak parte hartzen dabela bertan. 1934ko abuztuko billera batian be, eztabaida gogorra zabalduko da exkursiñuen inguruan: zeintzuk izan bihar diran ofizialak eta zein-tzuk ez; zeintzuk balio leikezen konkurtsuetarako eta zeintzuk ez; zenbateko denporiaz abisatu bihar dan ala ez -batzuetan egun berian bi exkursiño antolatzera heldu diralako 5-4-1935. En la plaza del alpinismo de 27 R IO ER S A 1924 1999 OJANGUREN FONDOA. UDAL ARTXIBOA. URT E U R R A - A N IV EN 1924. Carrera de cintas, en la plaza de toros de Eibar. Programa inaugural del C.D.E. y primera fiesta del pedal. Desde el momento en que el Club Deportivo se afilia a la Federación Española de Ciclismo y entra a formar parte de la Unión Velocipédica Española, el ciclismo cobra su verdadero valor en la historia del Club. El año de la constitución de éste se celebra la I Gran Fiesta del Pedal, grandiosa concentración cicloturista de la zona, y dan comienzo los campeonatos sociales que anualmente se disputarán en los siguientes años. La tentación de poder contar con ciclistas profesionales va a ser asimilada con naturalidad por el Club, desestimándose la oferta realizada por la empresa GAC. Txirrindularitzaren tradiziñua, aspaldikua Txirrindularitzaren arluan Klubaren sorreratik bertatik hasi zan biharra egitten hor tara dedikatutako komisiñua. Karreteretako konkurtsua be segidan osatu zan eta prestautako ibilbidiak zekazen albumaren hogei kopixa egin ziran. 1924ko apirillian Federación Española de Ciclismo-n afiliatuko da Klub Deportibua eta Unión Velocipédica Española-n sartu, horretarako eta derrigorrezkua zalako soziedadia eta presidentia federatzen diran bittar tian. Diskutitzen da be txirrindularixeri ordaindu bihar jakuen edo gastueri euren poltsikotik egin bihar detsen aurre. Handik lau urtera 28 FONDO C.D.E. UDAL ARTXIBOA. 1928. Fotografía dedicada por ciclistas del Club. Fiesta del Pedal, en la plaza de Unzaga. OJANGUREN FONDOA. UDAL ARTXIBOA. Depor urten egingo da barriro Unión Velocipédica-tik eta beste bi biharko dira barriro be bueltatzeko, hasi-barrixendako lizentziak etaratzia komeniko jakolako. Maietzaren 25ian, “Club Deportivo. La gran Fiesta del Pedal” lemiari jarraittuaz, inguruko taldien kontzentraziño zikloturistia egitten da Eibarren; goizeko 9'30xetan heltzen dira kanpotik datozenak eta hiru txirrindularik osatutako komisiñuak egingo detse harreria bai Maltzagan eta baitta Olerrian be. Ekitaldirako 400 banderin zurixak inprimitzen dira. Hor urteko ziklismoko txapelketa soziala setienbrian jokatuko da. 1925erako, Errepidietako konkurtso barrixa ipintzen da martxan -Mendikuakin konpaginatu leikiana-; berau 2.000 kilometrokua izango da eta egunian, gitxienez jota be, 30 km. bete bihar dira. Pedalaren eguna hasiera batian martxuan egittia nahi bazeben be, gero setienbrerako lagatzen da eta, azkenian, hurrengo urteko junixuan Ondarruan egin bihar zana ber tan behera lagatzen da. Hurrengua izen horrekin 1934an egingo da, maietzaren 27xan, eta leku guztietatik jasoko dittu felizitaziñuak. Pedalaren egun hori egin zanian be, beti txapelketa soziala jokatu aurretik egingo da. Azken hau, 1925ian oktubrian egingo da, Elorrixon, eta hurrengo urtietan be leku berian jokatuko da. 29 R IO ER S A 1924 1999 OJANGUREN FONDOA. UDAL ARTXIBOA. URT E U R R A - A N IV EN FOTO OJANGUREN. II Fiesta del Pedal. Carrera de cintas en Unzaga. Antonio Dorado. 30 Txapelketa sozial horren inguruan pelota partiduak jokatzen dira, domiñak banatu, sarixak eta hitzaldixak emoten dira. Giro berezixa da Elorrixon sortzen dana; askotan auto batetik jarraitzen dabe karreria eta, denporiaz, Klubaren egun seiñalatutakuenen artian sartzen da Elorrixokua. Esate baterako, 1932kua Depor tibuaren Egunaren izenakin bataiatzen da eta txirrindularitzako txapelketa sozialakin, atletismoko probak be jokatuko dira ber tan. Elorrixoko klubekuak be parte hartuko dabe. X.Txapelketa Sozialian, 1933ko oktubrian 29xan, Mardaras txirrindulari haundixari egingo jako omenaldixa. Errepidietako konkurtsuak aldaketia izango dau 1927rako : berori bi maillatan banatzen da, 1.500 kilometrokua bata eta 1.000kua bestia. Geruago, errazago amaitzekuak egingo dira: bi maillatan banatuta jarraittuko dabe, baiña bata 1.000 kilometrokua dan bittartian, bestian 600 egingo dira. Txirrindularitzak desafiua ipintzen detsa Klub Deportibuari 1928xan. Unión Deportiva Eibarresako txirrindulari batzuk aurkezten jakoz klubari, aurretik GAC markakin korridu dabenak, eta proposamena egitten detse Depor tibuari GAC-k patrozinatutako talde profesionala osatzeko. Kluba laguntzeko prest agertzen da, baiña profesionalizaziño kontu horri ezezko borobillakin erantzuten detsa. Geruago, dana dala, lasterketa profesionala egitteko ideiak gorputza hartuko dau. 1933an Lasarteko txirrindulari batek bere burua eskintzen dau Eibarko Klub Deportibuakin korritzeko. OJANGUREN FONDOA. UDAL ARTXIBOA. 1934. Unzaga. Carrera de cabezudos. Txirrindularitzako komisiñokuak pare bat urte lan haundirik egin barik egon ostian, 1935eko San Juan egunerako beteranuendako karreria antolatzeko permisua eskatzen jako “Unión Velocipédica Españolari”; eta handik gitxira Angel Ibarguren izendatzen dabe Eibar-Madrid-Eibar probia antolatzeko komisiñorako. Ospe haundiko probia izan zan hau orduan sasoian. Ez da bera eibartar bakarra izango halako zeregiñetan: “Informaciones” egunkarixak antolauko daben Espaiñako Itzulixaren lelengo ediziñorako, lau eibartarren -Lucio Bolinaga, Juan Mutiloa, Angel Markaide eta Miguel Barrenetxea- eskuetan geratzen da aprobisionamentuen kontrola. Txapelketa sozialetik eta konkur tsuetatik kanpo, bestelako exkursiñorik be antolatzen zan Klubaren lelengo ur tietan: Zumaiara -turismua 21-12-1925. egiñaz-, Legazpiara etabar. 1926. Arriaga, conocido como Basarri. 31 R IO ER S A 1924 1999 Frontón Astelena. CASTRILLO ORTUOSTE FONDOA. UDAL ARTXIBOA. URT E U R R A - A N IV EN La pelota, como deporte autóctono, no podía ser olvidada por los fundadores del Club. La comisión al efecto constituída pudo presentar la primera pareja de la referida modalidad en el homenaje tributado al pintor Ignacio Zuloaga en Zumaia. Posteriormente, tomando como base el frontón Elorza, sito en la segunda sede del Club, pudo organizar diferentes campeonatos sociales, hasta pasar paulatinamente a jugar dichas competiciones en el histórico frontón del Astelena. El campeonísimo Miguel Gallastegi, quien obtuvo su primera txapela de campeón manomanista en 1948, va a iniciar su carrera precisamente como jugador del Club Deportivo, en los años anteriores al comienzo de la guerra de 1936. OJANGUREN FONDOA. UDAL ARTXIBOA. Elgeta. Finalistas de Montaña del C.D.E. De izda. a dcha., XX, Felisa Eriz, Luisa Ugalde, Basilia Elkoro, Carmen Iza, Inés Elkoro y Carmen Beistegi. Pelotan Elorza Frontoitik Astelenarako jauzixa Pelotiak ez dau Klub Deportibuaren hasierian komisiño propixorik izango, baiña kirol hori Eibarren hain zabalduta egonda (geruago Miguel Gallastegi txapeldun haundixak be Deporrekin jokatuko dau), zailla zan alde batera lagatzia eta txapelketak antolatzen Andrazkoar en garrantzixa Klub Deportibok o lelengo sasoian Andrazkoen partizipaziñuak Klub 32 ez hastia. Pelota txapelketa bat jokatzeko lehelengo proposamena 1924ko abuztukua da. Handik bi hillabetera, bikotia osatzen da Zuloagari omenaldixa egitteko eta Bilboko Zabalbide frontoiko Itxaropena taldiari reglamentua eskatzen jako. Lehelengo txapelketa sozialian arazuak sortzen dira uniformiekin, batez be prakekin -pelotari batzuk oso gaztiak diralako-. Bost izango dira aukeratutako bikotiak eta txapelketia 1925eko febreruan 1ian hasiko da, Elorzaren frontoian.Txapelketa horrek urtero izango dau jarraipena; 1928kuan 1. maillako bi bikote eta 2.eko sei izango dira parte hartzen eta hor sasoian be eskatuko dira Gipuzkuako Federaziñuan sartzeko lelengoko informiak. Julixuan egingo dau Klubak inskripziño hori. 1929xa ez da oso urte ona klubarendako: 1. maillako txapelketia suspendidu egitten da, eta gero txapelketa guztia da bertan behera lagatzen dana, Astelenako atezaiñak ez dabelako txapelketia jokatzeko baimenik eskuratu. Hurrengo urtian bi pelotari deskalifikatuta geratzen dira “por falta seria” eta bikotiak direktibiak aukeratuko dittu apuntau diranen artian -honek indibidualki emon bihar dabe izena-; gaiñera, reglamento barrixa onartzen da. 1932xan frontoia aukeratzeko posibilidadia emoten jako Klub Deportibuari: Isasiko bere sedian zeguan Elorza Frontoia eta Astelenaren artian, bigarrenakin geratzen dira Klubeko arduradunak. Pelota komisiñuaren funtzionamentuak 1933an aldaketa barrixa izango dau. Ikusitta kalendarixua zelan daguan eginda, hamendik aurrera kirol hortako komisiñua junixuan aldatzia erabagitzen da eta ez eneruan, bestelako komisiñuak egitten zeben moduan. Beste nobedade bat Reglamentuan egingo da: 15 egun biharko dira gitxienez partidu bat eta hurrenguaren artian eta txapelketak diharduen bittartian ezingo da jokatu profesionalekin. Hurrengo urtian 9 fitxa eskatuko detsa klubak Gipuzkuako Pelota Federaziñuari: 1. maillako hiru, hiru 2. maillakuak eta beste hiru zesta-puntarako. Zaletasun haundixa zeguanez, pelota partiduak ez ziran txapelketetan bakarrik jokatzekuak izaten. Benefikuak be izaten ziran tartian: 1935ian, egoera larrixan zeguazen famelixeri laguntzeko antolautako jaialdixan 178 pezeta jaso ziran, Udaletxera bialdu ziranak. Deportiboko ekintzetan urtiekin aurrerapausu nabarmenak emon badittu be, ez zeben bidia zabalik aurkittu hasieran. Deportibua sortzeko aktan ez zeguan eurendako ez Mendiko konkurtsorik, ez kuotarik. Hillabetia bihar izan zeben hau guztiau normalizatzeko. Egoeria gehixago normalizau zan Carmen Iza bazkidiak Mendiko Konkurtsua amaitzia lortu zebanian, 1925a amaittu baiño lehenagorako. Halan be, 1926xan, setienbrian Aitzgorrira egindako txanguan, Mendiko Federaziñuak berak ez ze- tsen oso tratu onik emon bertara juan ziran emakumieri -plaza gitxi,aipamenik bez,...-. 1933aren amaierian, Reglamentu barrixa egitterakuan, bazkidiak diran andrazkoak “socio de número” izendatzen dira; ordura arte ez zeguan halakorik. Eta 1934an, bokal moduan bada be, bi andrazko direktibako partaide egitten dira: Luciana Larreategi eta Maria Magunazelai. 1936ko maietzian, bestalde, omenaldixa egitten jako Anboton emakume 3-10-1929. Maria Magunacelaya. mendizaliari, bertara Deporreko jentia ez badoia be: berandu heldu zan abixua eta, gaiñera, Klubak beste exkursiño bat zekan hor egunian. Klubaren datuei begiratuaz, 1924tik 1936ra bazkide egitten diran emakumien kopurua %7ttik justu-justu %10era egitten dau salto, berau haundixa ez bada be. Azken horretan, 257 bazkidetik 24 dira andrak. 33 R IO ER S A 1924 1999 URT E U R R A - A N IV EN FOTO OJANGUREN. ARCHIVO C.D.E. 1933. Eibar. Plaza de la República, al fondo se ven las desaparecidas escaleras de “Obispuanekua”. Los dorsales de los deportistas son hojas de calendario. 34 El atletismo no contó con grandes facilidades para su constitución como comisión dentro del Club. Aunque el propósito de impulsar dicho deporte estaba en la mente de los fundadores del Club, hubieron de transcurrir varios años hasta que pudo plasmarse dicho deseo en la realidad del club. La huella dejada por el eibarrés Luis Alejo Bolunburu tuvo su continuidad en el papel desempeñado por atletas que aparecieron con posterioridad; por ejemplo, Clemente Arrue, primer atleta del Club que cobra por participar en una prueba. El Club, de todos modos, consigue organizar diferentes pruebas de carácter anual: aprovechando la celebración de los Sanjuanes, dentro de la celebración del día del Finalista, etc. ARCHIVO C.D.E. 1936. Recorrido del tradicional cross que organizaba el Club Deportivo. Atletismua: lelengo lagundu eta bultzatu; geruago, komisiñua osatu Eibarko Klub Deportibua sortu zan egun beretik atletismua bultzatzeko asmua egon arren, hasierako bidia ez zan haiñ erraza gertau. Urtebete geruago oindiok, 1925eko febreruan, atletismoko komisiñua sortzeko proposamena atzera bota zan; halan eta guzti, handik hillabete batera -Finalista Egunian- altuera jauzixa eta 100 eta 200 metruak jokau ziran. Hiru urte geruago, egoeria ez da larregi aldatu eta beste proposamen barri bat (Juan Mugerza elgoibar tarrari egin bihar detsen omenaldixan bazkidia ez dan atleta batekin par te har tzia) jaso arren, ezetza emoten jako erantzun moduan. Bestelako bazkidieri askatasuna emoten jakue, Elgoibarrera juan ala ez, gura dabena egitteko; baiña sasoi hor tan kluba ez dago Atletismoko Federaziñuaren barruan. Udala be saiatu zan atletismuari bidia egitten Eibarren eta 1931. urteko San Juanetako programian krosa sartu zeban eta antolaketia klubaren eta Casa del Puebloren eskuetan laga zeban. 1932xakin etorri zan Atletismoko komisiñua sortzeko proposamena onartziana. Urte berian, Elorrixon jokatzen dan txirrindularitzako txapelketa sozialaren barruan, atletismoko proba batzuk egitten dira: 100 metruak, altueria eta triplia. Eibarko kirol-zelaixaren inguruko lehelengo pausuak 1925eko febreruan, Ostalaritzako Gremixuaren Batzarrian Eibarren foball-zelaixa egittiaren ideia bota zan eta, beste talde batzueri moduan, Klub Deportibuari horren barri emon jakon: honek lagunduko dabela esaten dau, baiña diruaz ezin dabela. Handik 5 urtera, Udal-arduradunak komisiño bat bialtzeko eskatzen dabe Deportibotik Udaletxian egingo dan billerara. Beste bost urte itxoin bihar dira Eibarko kirol elkartiekin, Tabernarixen Gremixuakin eta Udalakin komisiño barri bat sortu eta kirol-zelaixa arrendatzeko egitasmua prestatu arte. Eulogio Etxeberria, gure ordezkarixen proposiziñua onartzen da: zelaixa Eibarko kirol elkartien Federaziño batek administratzia. Eta 1936xan kartia idazten jako Villamarcieleko Kondiari, zelaixa 35 R IO 1924 1999 ER S A Kirol barrixak, komisiño barrixen aintzindari URT E U R R A - A N IV EN OJANGUREN FONDOA. UDAL ARTXIBOA. Bestelako kirolen artian, igeriketia, motorismua eta ehiza aittatuko dittugu urte hortan. Presentzia nahiko eskasa dake Klubaren aktibidadien barruan, baiña pixkaka-pixkaka agertzen doiaz behintzat. Igeriketan asuntuan, txapelketa sozial bat egittia 1926ko apirillian proposatzen da lelengo bidar. 1935ian be, Eibarko piszinia txikixa zalako, Deban egitten da beste konkurtso bat. Motorismuan, 1932xa da Indalecio Ojangurenek Deporrek talde motoristia euki leikiala esaten dabenian. Geruago indar gehixago hartuko dau ideia horrek. Ehizaren inguruko arduria ezin da haiñ arrarua izan “armeruen” ezizenakin ezagutzen da Eibar moduko herri baterako. Halan, 1934an ehizarako konkurtsua antolatzia proposatzen danian, ehizaren aldeko biharra egingo daben komisiñua osatzen da. Domiñak eta guzti banatuko jakue urte hortako irabazliei hurrengo urtian. Eibarrerako Itzulixa izendau zeben probia 1932ko mar txuaren 6xan jokatu zan, Klub Deportibuak lokal barrixak inauguratzen zittuala-eta. Lelengoko hiru postuetan sailkatutakuak 20, 15 eta 10 pezeta jaso zeben eta 7 izan ziran guztira banatutako sarixak. Atletismuak, dana dala, oin gitxira arte Eibarren izan daben problemiakin egingo dau topo hasiera-hasieratik. Unbe egiñ arte espazio egokixen falta askotan aittatu da eta horren adibidia dogu 1934ko eneroko billera bat: bertan atletismua zelan egin zeikian galdetzen zan -gimnasia egitteko be, jentiak ez zekixan Astelenara edo Udaletxera jo-. 1934ko Errepublika egunian, Udalak ordaindutako kroseko karreria antolatuko da Klub Deportibotik. Eibarko kaskuan egingo zan karrera horrek hurrengo urtietan be eukiko dau jarraipena -infantil maillako karrerak be egingo dira egun hortan-. Urtiekin, gaiñera, atletak gero eta mailla altuagua doiaz hartzen: Clemente Arrue da hauetako bat -naziñuarteko mailla lortuta, 10 pezeta emoten jakoz karrerako- eta pisu jaurtiketan Gipuzkuako errekorra hautsi zeban Barinagari be domiña emon jakon. Urte batzuk lehenago Luis Alejo Bolunburuk benetako protagonismua izan zeban atletismo munduan: berorrek irabazi zeban krosian lelengo Gipuzkuako txapelketia 1916xan. 1936xan Gipuzkuako Federaziñuak kartia zuzentzen dau Klubera, bertatik Elgoibarrera bateronbat bialtzeko eskatuaz -Elgoibarren profesionalak hartu bihar zeben parte eta ez zeben nahi amateurismua adulteratzerik-. 1934. Piscina al aire libre en el río Ego, a su paso por Eibar. Tenía unos setenta metros de longitud por doce de ancho. 36 El 7 de noviembre de 1924 se opta por crear una biblioteca para el club. En un primer momento, serán los propios socios quienes hagan sus aportaciones, pero en 1932 dicho servicio acabará siendo regularizado, para lo que se creará la figura del responsable semanal. El horario se ampliará a mañana y tarde y como premio por utilización del servicio, se obsequiará con un libro al mejor usuario. Los ciclos de conferencias y otras actividades de índole cultural cuentan con una gran capacidad de impulso desde las estructuras internas del Club, en donde es de mencionar la labor desinteresada del Dr. Guimón, quien llega a hacer revisiones gratuitas del estado de salud de los socios del club. El médico eibarrés Ziriako Agirre toma parte, asimismo, en más de una charla, junto con otros galenos venidos de Bilbao. En este nivel de conferenciantes, tampoco se pueden obviar las diferentes delegaciones enviadas por la Federación Vasco Navarra de Alpinismo. 1930. Primer boletín editado por el C.D.E., que constaba de 42 páginas. Kulturaren gaiñeko kezkiak liburutegixan zeken urteeria 1924ko azaruaren 7xan liburutegixa edo bibliotekia sortzia proposatzen da eta, gaiñera, liburu horrek bazkide bakotxak etxetik ekarriko zittuala esaten da. Baiña gestiñua regularizatzeko 1932ra arte itxoin biharko da; orduan erabagitzen da fondo barrixak erostia eta funtzionamendua aldatzia. Ordutik aurrera, astian sozixo batek hartuko dau liburutegixan arduria: lelengua Jose Ramon Santamaria izango da eta berak apirillaren 25etik 30era jardungo dau biharrian; bere atzetik, beste direktibo guztiak arduratuko dira lan hor taz. Hillabete hor tarako, gaiñera, 50 edo 60 pezeta gordetzen dira liburuetarako. Liburutegiko zerbitzua asko hasten da erabiltzen eta 1933rako Klub Deportibua zeguan lokalaren jabiari liburutegixak okupatzen zeban zatixa bazkidiendako gordetzia eskatzen jako. 1934ko febreruan ordutegixa be zabaldu egitten da: ordura ar37 R IO ER S A 1924 1999 URT E U R R A - A N IV EN Nombres que traspasaron las fronteras del Club. No fueron pocos los que se distinguieron a la hora de afrontar tareas de más alto calado tras su paso por el Club Deportivo. Ejemplos de ello, y más de uno, podemos encontrarlos sobre todo en la propia Federación Vasco Navarra de Alpinismo, en cuya constitución tuvo gran participación el Club como institución. Con el paso del tiempo, en febrero del año 1935, dos de los anteriores presidentes del Deportivo, Antonio Tellería y José Ramón Santamaría, junto con Tomás Miguel Gantxegi -otro componente del club-pasaron a ocupar cargos de verdadera responsabilidad dentro de la Federación Vasco Navarra (concretamente, los puestos de presidente, secretario y tesorero-contador). Este ejemplo, con ser importante, no ha sido el único: en materia ciclista, a su vez, podemos distinguir el nombramiento de Lucio Bolinaga, Juan Mutiloa, Angel Markaide y Miguel Barrenetxea para la organización del control de aprovisionamiento de la 1a Vuelta Ciclista a España, organizada por el diario “Informaciones”. En materia boxística, púgiles como Bruno Velar y Eusebio Lafuente llegaron al profesionalismo tras empezar a entrenar en el gimnasio del Club Deportivo. En pelota, el campeonísimo Miguel Gallastegi comenzó a dar sus primeros pasos como pelotari dentro de los partidos de carácter social que organizaba el Club Deportivo. ¡Qué decir de Indalezio Ojanguren, al que el club indicaba como “el gran propagandista de las bellas lides montañeras”! El que fuera presidente del club, en sus diferentes facetas de montañero y fotógrafo, paseó el nombre del Club allende estas tierras, a la vez que posibilitó el conocimiento de otras latitudes. Su trabajo en diferentes medios de comunicación así lo atestigua. te 6.30xetatik 8.00ak arte zabalik bazeguan, ordutegi hori ez da aldatuko, baiña 9.00etatik 11.00ak arte be liburuak kontsultatzeko aukeria egongo da. 1935ian bost pezeta erreserbatzen ziran hillian liburuak erosteko. Komisiñua eneruan osatzen da eta hor urteko julixuan liburutegixaren erabilleriaren reglamentua onartzen da. Horren arabera, liburutegixak bi zati eukiko dittu: bata, fijua izango da -komisiñuak bihar dittuen liburuak, partiak etabar- eta bestia, zirkulantia -etara leikezen liburuak, beti be arautegi bati jarraittuaz-. Liburu bat etaratzeagaittik 0’25 pezeta ordaindu biharko da eta liburutegiko zerbitzuak gehixen erabiltzen dabenari liburu bat oparittuko jako. Algunas entidades deportivas con las que mantenía relación el C.D.E. 38 1936rako Klub Deportibotik liburutegixak jasoko daben subentziñua 100 pezetakua izango da. Ekartzen diran liburuen artian,“Guía práctica de la Salud” eta “Don Quijote de la Mancha” aittatu leikez. Aurrekuakin lotu leikez be Klub Deportibuak egin zittuan suskripziñuak. Aldizkari asko izango dira kanpoko barri emongo dabenak eta informaziñua jasotzeko erabilliko diranak. Holan, honek aurkittu leikez:“Aire Libre”,“España Sportiva”,“El Excelsior”,“Pyrenaica”, “Peñalara”,“Ola”,“Oasis”, etabar. Hitzaldixak, konozimenduak eguneratzeko aukeria Hitzaldixak Eibarko Klub Deportiboko zati garrantzitsua osatu zeben klubaren lelengo urratsetan. Medikuen presentzia nabarixa zan, eta Guimón doktoriak ahalegiñ haundixa egin zeban arlo hortan: berak emandakuekin batera, beste batzuk be ekartzen zittuan txarla horrek emotera -Bilbotik, Justo Goiri etorri zan-. Suskripziño bat eginda, Ziriako Agirre medikua eta Eibarko semia zanak beste hitzaldi bat emon zeban. Baitta Andres Espinosak be, mendixaren inguruan. Beste alde batetik, Klub Deportiboko boletiña 1930ian urten zan kalera lelengo bidar; gehixenbat mendiko gaixak jorratzen ziran bertan eta apenas zekan anuntzixorik. Bigarrenian, 1936kuan, mendixak jarraitzen zeban garrantzixa gehixenakin (Klub Deportibokuak Euskal Herriko Mendiko Federaziñoko goiko postuetan zeguazen eta kolaboraziñuak bialdu zittuazen) eta ordurako anuntzixuak sartzen dira, gehixenak laguntza moduan ulertu bihar badira be -ez publizidadia egitteagaittik-. Kanpo-harremanak eta laguntasunak Erakundiekin izandako harremanak hestuak badira be, lelengo urtietan beste taldietako jentiakin lotzen diran lazuak dira aittatzekuak gehixen bat. Horrekin batera, Klub Deportibua askotan -lelengo sasoian, batez be- diru larrittasunak izan arren, beti eskuzabalik erantzun detse laguntasuna eske berarengana jo dabeneri: diruakin erantzun ezin bazan be, beste moduko laguntza eskaiñiaz; herrixak krisixa bizitzen zebanian, hor zeguan Klub Deportibua herrixan integrauta. Kluben arteko hartu-emon horren eta eskindutako laguntasunen adibidiak dira honakuak: Solicitud al C.D.E. del periódico deportivo de Bilbao “El Excelsior”. Paulino Uzkuduni Eibarren egindako omenaldixa, “globe-trotter” edo “trotamundos”-ei (Pablo Linn, Angel Percing, Adolfo Koerner) emondako laguntzak, Juan Mugerzari Elgoibarren egindako omenaldixa, Vuelta al País Vasco-rako emondako diru-laguntza, hildako Benedicta Zengotitaren amaren aldeko suskripziñua, Club Ciclista-ri Errepublika eguneko karrerarako diru-laguntzia, Udalari San Juanetako Tonbola Benefikorako laguntzia, paruan egoazeneri laguntzeko Udalari erosittako 30 pezetatako akziñua, 25 pezeta ufalen eragiñaz kaltetutako gipuzkuarrentzat, Kalamuako refugixua (Tomas Meabe izenekua) egitteko Casa del Puebloko Salud y Culturari emondako dirulaguntzia, Fiesta del Pedal egunian jasotakua -1.024 pezetaOspitxalerako, egoera larrixan egoazen famelixendako -pelota jaialdixan jasota- kua- Udalari emondako dirua, Tiro Nazionalari Sanjuanetan eskindutako laguntzia, Ziriako Agirreren bustua egitteko dirulaguntzia, ... Taldien artian, hartu-emonak ugarixak izan baziran be, beruenak honakuekin izan ziran: Club Deportivo de Bilbao, Sociedad Deportiva Bancaria, Unión Deportiva Eibarresa, Elgoibar Futbol Club, Cultural de Durango, Club Deportivo Mondragón, Aldatz-Gora de Bilbao, GAC-Ciclista, Sociedad Montañera de Aragón, Los Amigos de Aralar, Club Deportivo Elorrio, etabar. 39 R IO ER S A 1924 1999 URT E U R R A - A N IV EN Klub Deportibuan emondako pausuak. Barruko funtzionamentua 1926. Alegoría del C.D.E. en el diploma concedido a Garbi como socio honorario. Eibar. Plaza de la República. 40 Akta fundazionalian atletismua, txirrindularitza eta mendizaletasuna bultzatuko zirala esan arren, komisiñuak osatzerakuan atletismokua gerorako geratu zan. Zuzendaritzak, dana dala, komisiñuak osatzeko ahalmena zekan eta baitta komisiño mixtuak egitteko be. Handik aste batera funtzionatzeko bihar daben boteria emoten jako komisiño bakotxari. Normatiban sartu zan lelengo puntuetako bat garbittasunarena izan zan, bazkide batzuk ez ziralako bihar zan moduan txukunduta juaten; hau gimnasixua martxan ipintziakin batera etorri zan. Ez zan, baiña, hori gauza bakarra izan sozixo batzuen portaerian asuntuan: garbittasuna egitten zeban andria be kejau egin zan, batzuk bihar ez ziran berbak bota zetselako. Klub Deportibua osatu eta gitxira lelengo aldaketak be egin bihar izan ziran hasieratik onartutako Reglamentuan; holan, sozixo aspirantiak kendu eta 17 urtetan ipiñi zan edade minimua bazkidia izateko, mar txuaren 8xan. Kondiziño hori betirako kenduko da 1926xan; handik aurrera, gaztiaguak be bazkide egin leikez. Horrekin batera, 6. eta 7. artikuluak aldatu ziran eta -biharrezkua ikusitta- diru-biltzailliaren figuria sortu eta berihala ipiñi zan lan hortan Gonzalez jauna. Horrek kontuok rebisatzeko, bestalde, Toribio Arando eta Julian Ibaibarriaga hasi ziran biharrian. 1924ko urte amaieran geruago be errepikatuko dan arazuaren aurrian izango da Deportibua. Oinguan, txirrindularixak federatzeko asmua dago, baiña zeiñek ordaindu biharko dau? Eztabaidan danetarik entzuten da: batzuk beste taldietan foballari laguntzen badetse, zegaittik ez dan hamen gauza bera egin bihar esaten daben bittartian, beste batzuk txirrindularixak eurek bere poltsikotik pagau ezkero, gehixago ahaleginduko dirala diñue. Txirrindularitzako komisiñuaren lana eskasa dala-ta (batez be, askotan ez ziralako billeretara agertzen), barrixa osatzen da. 1925eko junixuan defizita igartzen da kontuetan eta horreri aurre egitteko 0'5 pezetako borondatezko subentziñua eskatzen jako jentiari, krisixetik urtetzeko. 1926ko martxuan, Artiara egindako exkursiño batian, Mandiola bazkidiak presidentiari esandakuagaittik Klub Deportibuak bere berbok zuzentzia eskatzen detsa; baiña Mandiola ez dago konforme mendiko konkurtsuak egitten diran moduakin eta azkenian kaleratu egitten dabe. Geruago, Santa Kruzek be bere dimisiñua aurkeztuko dau, Klubetik hori ez egitteko eskatu arren. Klub Deportibuak gogor eusten zetsan, ahal zan neurrixan, bere autonomixiari, kanpoko erakundiekin hartu-emon beruak izan arren. Mendiko Federaziñuak, esate baterako, kuotia 3 pezetara igotzeko eskatu zetsenian -1926ko amaierian-, Deporrian ezetz erabagi zan. Unión Deportiva Eibarresakin be pleitua izan zeban orduan sasoian eta Federaziñuaren arbitrajiakin konpondu zan; honek arrazoia emon zetsan Deporri eta Unión Deportiva Eibarresak diru-kopuru bat ordaindu bihar izan zeban. Udalari be aurre egin zetsan orduan, bizikleten patentia 10 pezetara igotziagaittik. 1927xan andrazkoaren kuotia ipintzen da klubian: 0'25 pezetakua; eta beste billera batian hildako bazkidiendako koronia lore artifizialakin egindakua izan bihar dala onartzen da, bestela garestiegixa urtetzen dalako. Klubaren barne-bizitzan izan dira sasoi batzuk bakotxak bere betebiharrei errazago lagatzen zetsenak. Horren aurkako neurrixak askotan hartu izan dira, batzuetan komisiñuak aldatuaz, beste batzuetan multia ipiñitta -Juntetara agertzen ez ziranak 0'25 pezeta ordaintzera bihartzen zeban 1928ko abuztuko akordixo batek-. Sasoi hortan, gaiñera, billeretara mesedez juateko eskatu jakuen direktibueri eta sekretarixua ixa kaleratzeko egon ziran. Geruago, 1934ko julixuan, pregoia eta dana enkargatzen da Batzar Orokorrera dei-tzeko. Konkurtsuetan parte hartzeko kondiziñuetan be aldaketak emon ziran baten baiño gehixaguetan. 1929ko maietzian, jentiari erraztasunak eskintzen jakoz Deporren izena emoteko, baiña aldi berian konkurtsatzeko hiru hillabeteko “antiguedadia” eskatzen da. Situación económica del club: Junio de 1925: Déficit de 347’5 ptas. Septiembre de 1925: Déficit de 50 ptas. Abril de 1926: Saldo a favor por primera vez en la historia del Deportivo. Julio de 1926: Superávit de 131’5 ptas. Octubre de 1926: Déficit de 2’15 ptas. Febrero de 1927: Superávit de 181’95 ptas. Febrero de 1928: Superávit de 247 ptas. Enero de 1929: Superávit de 433 ptas. Enero de 1930: Superávit de 961 ptas. Abril de 1931: Superávit de 531 ptas. Diciembre de 1931: Superávit de 422 ptas. Junio de 1933: Superávit de 104 ptas. Noviembre de 1933: Superávit de 89’95 ptas. Enero de 1934: Superávit de 206’95 ptas. Julio de 1934: Superávit de 844’15 ptas. Septiembre de 1934: Superávit de 1.072 ptas. Enero de 1935: Superávt de 1.409 ptas. Diciembre de 1935: Superávit de 1.694’85 ptas. Marzo de 1936: Superávit de 1.920 ptas. 41 R IO ER S A 1924 1999 URT E U R R A - A N IV EN 1930. Espinosa, Carmen Iza y Antxon Bandres, en Arrate. Carmen Iza fue la primera mujer centenaria de montaña del C.D.E., también fue la abanderada republicana de Eibar. OJANGUREN. FONDOA. EIBARKO UDALA Abanderada republicana de Eibar. 42 1931ko abuztuan presidentia eta sekretarixua aukeratzeko ordura arteko prozesuari amaieria emotia erabagitzen da. Automatikua ezin dala izan onartzen da,“arriskutsua” izan leikialako. Egindako billera hortan, gaiñera, kejia bialtzen jako F.V.A.-ari, sasoi hortan pluralismo gitxi agertzen dabelako. Horri jarraittuaz, aurrerantzian Federaziñuari mezarik be ez jakola emongo erabagitzen da, politikeo larregikua izan zalako Arraten gertautakua. Eta sasoi hartako azken neurrixa moduan, Federaziñoko Gipuzkuako Komiterako klubeko ordezkarixa erretiratzia erabagitzen da. Politikiaren inguruko gora-behera horrek guztiorrek 1933an Errepublikako presidentiak Eibarrera egindako bisitiaren ostian reperkusiño haundixa izango dau Klubaren barruan: Miner bazkidiak zegaittik ez zan banderia ipiñi galdetzen dabenian, gehixenek aurre egitten detse kluba apolitikua dala esanaz. Dana dala, ondorixo garbixak etaratzen dira billeratik: handik aurrera, Eibarko Klub Deportiboko banderia -bere hasierako koloriak berdia eta zurixa ziran, 1926ko eneruaren 18ko aktan diñuanez- Maietzaren 1ian, Apirillaren 14an eta jai patronaletan bakarrik ipiñiko dalako. Handik gitxira Klubaren insignia lokaleko balkoian ipiñiko da eta politikiaren gaiñian jardutia debekatzen da. Banderia be barrixa egittia proposatzen da. Klubak orduan sasoian zekan beste preokupaziñuetako bat bazkidien kopuruana zan, horrek ez zebalako ez gora ez behera egitten. Gauza asko pentsatu ziran arazua konpontzeko: orfeoia osatzia, txanguak bizikletekin... Gaiñera, aurrekuari deskoordinaziño puntua be gaiñeratzen jakon, noizbaitten bi exkursiño antolau ziralako egun berian; hori dala-ta, amonestaziñua jaso zeben Santamariak, Pagnonek eta Zezeagak Klub Depor tibuak Izarraitzerakua anuntziatzen zebanian eurak Lasarterakua prestatu zebelako egun berian. 1933ko amaierian -abenduaren 12xan, hain justu- Reglamento barrixa egitten dau Klub Deportibuak. Horko bigarren kapituluan bost kide izango dittuen komisiñua osatzen da, aholkuak emoteko funtziñuakin. Reglamento barrixan oso-osorik ezabatzen da aurreko Mendirako eta Kanpiñerako Reglamentua. 1934tik aurrera, sozixo barrixen izenak zortzi egunian egon biharko dira tabloian onartuak izateko. Urte hortako kasu batian, bazkide barri bati 5 pezetako “isuna” ipintzen jako “por ingrato”. 1935eko urtia- FOTO OJANGUREN. 1935. Arrate. Homenaje a Antxon Bandres. Jose Laskurain, en nombre del C.D.E., entrega una placa damasquinada. kin batera, Klub Deportiboko presidente-ordia (Antonio Telleria) Alpinismoko Federaziñoko presidentia izendatzen dabe; lan bixekin zelan moldauko dan jakiñ ezian, junixora ar te konpatibilizatzia onar tzen da. Telleria zanakin batera, Santamaria eta Gantxegik be Klubaren autorizaziñua jasotzen dabe Federaziñoko sekretarixua eta tesorerua izateko. Eibarko Klub Deportiboko lelengo sasoiko funtzionamenduan, dana dala, izan ziran une berezixak, hutsunia ekarri zebenak. Bi aittatzekotan, 1934ko oktubreko reboluziñuan ondorixua izango zan bata -hillabete t'erdi egon ziran billerarik egin barik- eta bigarrena, justu sasoi horren amaierian, Gerra Zibillaren eragiñaz eta dana normalizatu arte daguan tartia -ixa hiru urte billerarik egin barik-. Horrek bi zatixok kenduta, 1924 eta 1936 urtien arteko tarte hortan, billerak ixa-ixa astero egitten dira, bata bestiaren atzetik; batzuetan asterokua baiño askoz be epe laburraguan be bai, euren buruak hamabostian behiñ egittera behartu arren. Abuztuak be ez ziran libratzen, orduan sasoian biharra egitten zalako. Junta Direktibiak, dana dala, hiruhillabetian behiñ izaten ziran normalian eta bertan hartzen ziran erabagi garrantzitsuenak, hala nola karguak izendatzia eta aldatzia, reglamentuen berritzia, bazkidiek bete bihar zeben kondiziñuak etabar. 43 R IO ER S A 1924 1999 URT E U R R A - A N IV EN 1932. Proyecto para un gimnasio en el C.D.E. Cuatro sedes para un único espíritu de Club El Club Deportivo ha contado, en sus 75 años de historia, con cuatro sedes: su fundación se llevó a cabo en la casa solariega de los Zuloaga conocida como “Sociedad y Fomento”, sita en la calle Errebal.A partir del 30 de enero de 1924, fecha de la fundación del club, las diversas reuniones a celebrar -con una periodicidad casi semanalse llevaron a cabo en el “Café Eulalio”, sito en los bajos de la men- 44 Lokalaren gaiñerakuak. Izandako aldaketiak Maria Angela kaleko “Sociedad y Fomento” izenakin ezagutzen zan Zuloaga famelixaren “casa solariega”-n egin zan akta fundazionala betetzeko billeria, 1924ko eneruaren 30eko arratsalde-gau hartan. Bertan zeguan “Café Eulalio” hartu zan handik aurrera billerak-eta egitteko zentro moduan. “Educación Física” eta halako gauzak bultzatzen ziran bertatik eta, Deportibua sortu eta gitxira (1924ko febreruan), gimnasixua ipiñi zan. “Puching-ball” eta boxeorako guantiakin, 8 ontzako beste guante paria erosi zeben eta gimnasixa eta boxeua praktikatzeko ordutegixa finkatu zan. Boxeolari bat baiño gehixago urten ziran bertatik: Bruno Velar eta Eusebio Lafuente, kasurako. Velar, gaiñera, profesionala izatera helduko zan geruago, pisu astunen maillan. cionada dirección. Allí se habilitó, asimismo, un gimnasio, de donde salieron contrastados boxeadores que llegaron a pelear como profesionales. Al año de la constitución del club, tras la instauración del juego en dichos locales, el club recibió del conserje del local la comunicación en que se le instaba a cambiar de sede. El traslado al Café Elorza, de la calle Isasi, frente al chalet, se efectuó en febrero de 1925. Esta amplia residencia, que llegó a tener hasta un cine, constaba asimismo de frontón, que fue aprovechado para la celebración de numerosos eventos y actos sociales. Estas ventajas contrastaban con su lejanía del centro, lo que provocaba una escasa asistencia a sus locales; todo ello desembocaría en una nueva partida. La llegada al bar Tupi, sito en el número 1 de la calle Calbetón, se realizó en las mismas condiciones que regían el transcurrir del club en el Café Elorza. El 6 de marzo de 1932 se produjo el cambio de escenario, atendiendo al siguiente programa: prueba de cross a las 9 de la mañana; partido de pelota a las 11; entrega de medallas y premios a los finalistas de las diferentes modalidades; banquete oficial a la una del mediodía; festejos durante toda la tarde. En 1952, por último, se dió el traslado que ha llevado la sede del club hasta sus actuales instalaciones de Toribio Etxebarria 16, lo que viene a indicar que son casi 50 los años en los que perdura en este enclave, con las modificaciones y habilitaciones pertinen- Ur tebete bakarrikan iraun zeban Maria Angelako lokalak Deportiboko sede moduan. Ezer ez zebela ordaintzen eta, bazkidiei bertan kontsumitzia eskatu zetsen arren, tarte hortan jokua sartu zeben bertan, girua pixkat aldrebestuaz. Gisasolak, bertako atezaiñak, lokala lagatzeko kartia jaso zeban eta, bertatik kanporatuta, Isasiko Elorzatarren etxeko kafetegira aldatzia erabagi zan. Bertan frontoia be bazeguan eta hainbat eta hainbat aktibidade aurrera eruateko posibilidadia. Pedalaren eta Finalista egunetako ekitaldixak askotan bertan egindako bazkarixetan amaitzen ziran. Baiña herrixaren erdittik pixkat aparte geratzen zala-ta, erdixago egongo zan lokal batera aldatzia pentsau zan: 1932xan 110 sozixo ziran eta 10 juaten ziran bakarrik Elorzara. Jabiakin akordio batera heldu eta Calbeton kalian zeguan Tupi tabernara juatia erabagi zan. Kondiziñuak bertako jabiakin hitzartu ziran aurretik eta Elorza kafetegixan zeguazen berberak onartu ziran. Lokal barrira sartzeko, egitarau berezixa prestau zan. 1932ko martxuaren 6xan burutuko zan, plan honi jarraittuaz: 9.00xetan, krosa (Eibarko Itzulixa), 10 sarirekin; 11.00etan, pelotia Durangoko bikote bat Klub Deportiboko Balenziaga eta Gomez “Petit”-en aurka; horren ostian, domiñak eta sarixak emongo jakuez 1931ko finalistei; eta 13.00etan, bankete ofiziala egingo da lokal barrixetan, menua 7’50 pezetatan; arratsaldian, festejo gehixago izango dira. Sei hillabete geruago, argixangaittik jabiari diru kopuru bat ordaintzia erabagitzen da eta lokalaren zatixa liburutegirako gordetzen da. “Tupixa tabernako lehelengo pisuan zeguazen lokalak; armarixuak hondo batian eta lau komisiñuak eta direktibia bost zatittan banatutako tokixa hartzen zeben. Illuntzetan egitten zan biharra, martitzenetan; geruago, bestelako egunetan be bai. Eta domeketan, kafia hartzera”, Pako Larrañaga bazkidiaren esanetan. 1933ko febreruan aseguratu egitten da lokala. Kontratautako polizan lokalaren deskripziñua egitten da -helbidia, lokalak, materixala, ...- eta Klub Deportiboko mobiliarixua -Fermin Calbeton kaleko 1 zenbakiko lehelengo pisuan zeguana- 4.000 pezetatan ziurtatu edo aseguratzen da. Beheko solairuan tabernia zeguan. Handik bi urtera, 1935eko febreruan, Lokala eta Gimnasixuaren aldeko komisiñua osatzen da, jabiari diru-laguntza bat emoten jako lokala hobetzeko eta ipar-orratza eta altimetrua erosten dira. Udalari eskatutako gimnasixuak ezingo dau aurrerabiderik egiñ, honek ez detsa-ta baimenik emongo. Hori ikusitta, klubaren gimnasixo barrixa Gau-Txorixaren beheko aldian ipintzia erabagitzen da, lokal horrek kondiziño onak dakazelako. Kostua 11.700 pezetatakua izango da. Tupittik ur tetzerakuan -1950. hamarkadian- Eibarko Klub Deportibua gaur egun kokatuta daguan lokaletara pasauko da. Datos referentes al número de socios en el período previo a la guerra: Enero de 1924: 154 (142 hombres y 12 mujeres) Diciembre de 1924: 144 Febrero de 1925: 123 Septiembre de 1925: 97 Octubre de 1926: 102 Diciembre de 1927: 80 Julio de 1929: 111 Enero de 1930: 100 Julio de 1930: 115 Diciembre de 1930: 116 Enero de 1935: 244 (204 hombres, 28 mujeres y 12 niños) Julio de 1935: 277 (215 hombres, 23 mujeres y 33 niños) Enero de 1936: 257 (208 hombres, 24 mujeres y 25 niños) 45