María Mariño Olga Osorio `Dreamgirls` Norah

Transcripción

María Mariño Olga Osorio `Dreamgirls` Norah
sábado, 3 de febrero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE La Opinión A Coruña
Maestros
de la República
“¿Quién ‘canonizaría’ algún día a estos otros santos, a estos otros mártires, que fueron los maestros republicanos y
que nunca entrarán en el ‘santoral’ ni en la memoria de la Iglesia? ¿Quién les reconocería la labor generosa y
ejemplar que llevaron a cabo con tanto esfuerzo y sacrificio?”. Estas provocadoras preguntas son las que se hizo
María Antonia Iglesias hace un tiempo. Las respuestas las encontrará el lector en este necesario libro que, por
encima de todo, quiere ser un rendido homenaje a los maestros de la República, luchadores comprometidos contra
el atraso y la incultura que fueron asesinados por defender la causa más preciada de la República: la enseñanza.
ARXIMIRO RICO
BALEIRA (LUGO)
BERNARDO PÉREZ MANTECA
FUENTESAÚCO (ZAMORA)
TEÓFILO AZABAL MOLINA
JEREZ DE LA FRONTERA
(CÁDIZ)
SEVERIANO NÚÑEZ GARCÍA
JARAIZ DE LA VERA (CÁCERES)
GERARDO MUÑOZ MUÑOZ
MÓSTOLES (MADRID)
JOSÉ MARÍA MORANTE BENLLOCH
CARCAIXENT (VALENCIA)
CARMEN LAFUENTE
CANTILLANA (SEVILLA)
JOSÉ RODRÍGEZ ANICETO
EL ARAHAL (SEVILLA)
MIGUEL CASTEL BARRABÉS
SANT BARTOMEU DEL GRAU
(BARCELONA)
184
CEFERINO FARFANTE Y BALBINA GAYO
CANGAS DEL NARCEA (ASTURIAS)
NÚMERO
✱ LECTURAS
María Mariño
7
✱ ARTES
8
Olga Osorio
✱ PANTALLAS
‘Dreamgirls’
10
✱ RITMOS
12
Norah Jones
✱ TEBEOS
16
‘Big in Japan’
2
Libros
CASA DE CITAS/HOUSE OF...
PERFÍS E POÉTICAS
Maruja Torres
Planeta
200 páginas
Nilo Casares
Gran Canaria Espacio Digital
104 páginas
Ánxeles Penas
Baía Edicións
108 páxinas
“Beirut es una novela que se
ha metido en mí, que me ha
absorbido y me ha convertido
en uno de sus muchos personajes —secundarios para la ciudad: sin embargo, resulta imposible concebirla sin nosotros,
sus criaturas de ficción verdadera—, obligándome a merodear entre sus cubiertas, a deslizarme
entre sus páginas ya escritas, aventurándome
hacia las que aún permanecen sin escribir,
acompañada conforme avanzo hacia el final por
la misma gente que me incita a vivir.
Como una novela, esto que tienen en sus
manos. Con personajes reales que podrían ser
ficticios y otros de ficción que considero reales,
incluida yo.
Reflexiones y relaciones. Esto
se traduce en que Nilo Casares
invitó a un buen número de
amigos y conocidos ligados al
mundo del arte a enviarle una breve reflexión
sobre el estado de las relaciones interpersonales a
través de los distintos cauces que tenemos para
establecerlas, preferentemente, es obvio, internet,
pero no sólo ésta, también sirven reflexiones
sobre los canales de comunicación que se salgan
del medio web, si es que ello es posible hoy.
Aquellos que decidieron aceptar la invitación a
participar aportaron respuestas de lo más variado, desde sesudos ensayos hasta la (voluntariamente) ininteligible pero muy notable respuesta
del net.artista jimpunk.
Perfís e poéticas é un variado
florilexio en tres tempos:
Poética da palabra, Poética
da ollada e Poética do espazo, unidos por un eixe común, que xa é constante na miña poesía, e que é o sentimento de
cosmicidade, expresado aquí en homenaxe a
un grupo de poetas, artistas plásticos e homes
de pensamento, cuxas creacións me axudaron
a abrir as leiras do sentido e a albiscar as múltiples e sempre metamórficas facianas da realidade, os poliédricos ángulos desde os cales é
posíbel ollar o ser, especialmente o ser da
poesía. (...). Cada un dos poemas deste libro
continúan, dalgún xeito, aquel Perfil cósmico
para tres voces e unha terra de Galicia.
Novedades
LOS AMOS DE LA
PROSTITUCIÓN
UN MUERTO
Y MEDIO
MANUEL AZAÑA UN
POLÍTICO DEL S. XXI
TRES IRMÁS
LADROAS
EXTREMUM
(A FRONTEIRA)
O SON DAS
BUGUINAS
Joan Cantarero, Ediciones B
Gery Palazzotto, Roca Editorial
Enrique Cornide , F. Caixa Galicia
Txabi Arnal, OQO
Manuel Recuero, Ediciós do Castro
Varios Autores, Xerais
La verdad nunca
dicha sobre los
dueños de los
grandes prostíbulos de España El
autor de este
relato, Joan Cantarero, que fue jefe de prensa
de Anela, la asociación de
dueños de locales de alterne.
Palazzoto nos
atrapa con una
novela policiaca
ambientada en
una Palermo
irreconocible,
con un ritmo
vertiginoso y una serie
de golpes de escena.
Ahora que en
España se discute y polemiza
sobre la valía y
la capacidad de
nuestra clase
política. Esta
pequeña publicación nos
enseñan a comprender la
figura de este gran político.
As tres irmás
Fernández non
coñecían máis
oficio que o de
roubar. Oculta, a
maior, escondía
canto roubaba;
Lucía, a mediana, cos seus
ladroízos vivía como unha
artista; e Xusta era a nova.
Novela histórica dedicada a
Munio Alfonso, un fronteiro de orixe
galega que tivo
que abandonar
a súa terra para dedicar
toda a súa vida á loita
fronte ao Islam.
O son das
buguinas é un
libro e DVD
promovidos
por Implicadas/os no
Desenvolvemento (IND), unha Organización Non Gobernamental
(ONG) de voluntariado.
Os máis vendidos en galego
CORSARIOS
DEL LEVANTE
LA CATEDRAL
DEL MAR
LA CANCIÓN
DE LOS MISIONEROS
OS LIBROS
ARDEN MAL
TRES SEGUNDOS
DE MEMORIA
VINTE ANOS
RETORNANDO
Arturo Pérez-Reverte,Alfaguara
Ildefonso Falcones , Grijalbo
Jonh Le Carre, Plaza & Janes
Manuel Rivas, Xerais
Diego Ameixeiras, Galaxia
Xosé Neira Vilas, Xerais
“Durante casi
dos años serví
con el capitán
Alatriste en las
galeras de
Nápoles. Por
eso hablaré
ahora de corsarios, abordajes, matanzas y saqueos.
Así conocerán como mi
patria era respetada...”
La Barcelona
medieval en
tiempos de la
construcción
del templo de
Santa María
del Mar conforma el escenario de esta
soberbia recreación histórica repleta de intriga, violencia y pasión.
Cuando un
traductor de
los servicios
de inteligencia
descubre que
su gobierno es
cómplice del
expolio de un país africano, sólo puede hacer una
cosa: luchar por la vida del
país que ama.
Esta é a agardada novela de
Rivas que se
desenvolve
nun período
que vai dende
1881 ata os
nosos días, entre o falecemento de George Borrow
e o dun vello anarquista
galego chamado Polca.
Un mozo de
trinta anos,
parado e á
espera da próxima oferta de
precariedade
laboral, deambula pola vida contándonos o seu día a día sen
proxectos e sen contas que
saldar co pasado.
Neira Vilas
memorializa
neste libro a
experiencia
das doce viaxes que realizou coa súa
compañeira Anisia Miranda dende 1972 ata 1992,
despois de corenta e tres
anos na emigración.
Novedades
YO UNDERGROUND
Toscano
DRO
GRANDE
Los Galván
DRO
Hip-hop/Rap
El ganador del primer concurso del
Cultura Urbana
(2005), Toscano, saca
su primer disco. Presenta su álbum con colaboraciones
de artistas como Úrsula y Mucho
Muchacho.
RETRODELIA
Retrodelia
AVISPA
Pop-rock
La música recibió
un baño de aire fresco con la llegada al
mundo discográfico
de Los Galván. El
grupo da un paso adelante con este
trabajo que confirma su posición
entre las mejores bandas de pop.
Pop
El grupo Retrodelia
esta dispuesto a ser
el grupo revelación.
La banda liderada
por Gaby Salaverry,
acaba de grabar su primer álbum. producido por Juan de Dios Martín y con
la colaboración de David Cano.
SCARSICK
Pain of Salvation
INSIDEOUT
Heavy-hard
Tras una larga espera de casi tres años,
llega Scarsick, el
último trabajo de
este grupo sueco.
Como viene siendo habitual, se trata
de una producción impecable y para
nada carente de fuerza.
Los más vendidos
ESPAÑA
A CORUÑA
El grupo italiano
Il Divo arrasa en
las listas de ventas
de nuestro país.
Siempre, su último
disco, es número
uno en Galicia.
DVD
TIENDAS CONSULTADAS: El Corte Inglés. Carrefour y Librería Arenas Lista confeccionada del 22 al 28 de enero.
LA AMANTE EN GUERRA
Los más vendidos en castellano
Discos
sábado, 3 de febrero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE La Opinión A Coruña
SABERes
POR LAS SOLAPAS
1 Siempre
Il Divo
2 Los nº 1 de los 40
Varios
3 Guapa
La oreja de Van Gogh
4 Ochenta’s
Soraya Arnelas
5 El tren de los momentos
Alejandro Sanz
GRAN BRETAÑA
EEUU
1 Más guapa
La oreja de Van Gogh
2 Siempre
Il Divo
3 El tren de los momentos
Alejandro Sanz
Alejandro Sanz
sigue en los mejo4
No
promises
res puestos de la
Carla Bruni
lista de éxitos de
5 Ochenta’s
nuestro país. Su
Soraya Arnelas
trabajo es todo un
descubrimiento.
1 BSO Dreamgirls
Varios
2 Konvicted
Akon
3 Daughtry
El sorprendente
Daughtry
resultado de la
4 Future Sex/Love sounds
película DreamJustin Timberlake
girls en los Globos
de Oro ha arrastra- 5 Now 23
do su banda sonoVarios
ra al 1.
1 Back to black
Amy Winehouse
2 Undiscovered
James Morrinson
3 Eyes open
La joven vocalista
Snow patrol
de soul Amy
4
Beatiful World
Winehouse preTake That
senta su segundo
trabajo y lidera la 5 Costello Music
lista de ventas con
The Fratellis
Back to black.
Estrenos
IRAK: EL VALLE DE LOS LOBOS
La trama empieza
con un suceso de la
vida real, el incidente de la capuchas,
cuando las tropas
estadounidenses del
norte de Irak allanaron “por error” un
campamento turco.
TIGER BLADE
Cuando un caso
altamente volátil
enfrenta a un policía, un poli inconformista, joven, con
energías, Mystical,
se pone a trabajar en
él. Entonces se produce la gran batalla.
EL MEDIADOR
John Shepherd es un
investigador privado
que se dedica a
resolver casos de
secuestro.
Un antiguo coronel
nazi encarga una
misión a Dirik, un
asesino a sueldo.
LA CIUDAD PERDIDA
A finales de los 50,
La Habana se ve
atrapada en la violenta transición del
régimen de Batista
al Estado de Fidel
Castro. En medio de
esta confusión, Fico
lucha por su familia.
WORLD TRADE CENTER
Oliver Stone relata la
verdadera historia de
supervivencia y
heroico rescate de
John McLoughlin y
Will Jimeno, dos
policías que quedaron atrapados entre
los escombros.
Tradiciones
D
in que cando Noé baixou da arca
varada no cumio do monte Faro
dexergou unhas escintilantes
luces que producía o sol ao refletirse os seus raios nos acios de uvas dos
extensos viñedos que ao pé do monte
inzaban o val do Miño e do Sil. Isto despertou a súa curiosidade probando o apeticido froito sendo do seu agrado, porén
pensou que se o premía podía conseguir
un zume delicioso e así naceu o viño. Por
tanto a Noé hai que atribuirlle a primeira
baiuca e tamén, por irse máis da conta do
cóbado, a primeira borracheira do saboroso líquido que ao ir dos anos tería a súa
propia divinidade nos deus Baco e milleiros de afervoados devotos.
Nas baiucas, labregos e mariñeiros
atopaban lenir en amigabel conrobla
tan só atricada polos grolos de viño
que aían engulindo. Para os galegos a
baiuca é como a segunda casa un fogar as
veces máis comprensivo e tolerante que a
propia familia. Na baiuca diante dunha
cunca de viño todos soltan a lingua
adquirindo unha maior pibela, aló cóntanse historias, aló atopáse solución, ao
menos mentras dura o viño, aos problemas máis acuciantes e tamén se pode
albendrar ao compañeiro das súas cuitas.
Alguén dixo non sen razón que os homes
somos animais sociais e a maior parte
endexamais bebemos sós pois o beber
viño nunha baiuca e un acto social no que
se irmanan uns amigos co viño, aló fálase aló cántase, aló cómese aló hai de
cando en vez unha acalorada deboura
pero nun tono sempre moderado, aló
vívese sobre todo nas longas tardes invernais cangadas de brétema. Nas baiucas
fanse proiectos futuros, falase das feiras
do gando e das leiras, nelas catro petrucios xogan a berisca, tute, dominó segundo lle tercie porque a partida acompañada de augardente, licor de herbas ou café,
segundo a hora do día, é reglamentaria.
Na baiuca uns mozos fachendean das
súas conquistas amorosas, outros das
facaltruadas do cacique de turno pero
ninguén permanece ao marxe. Na baiuca
atúranse rechinantes e desafinadas cantigas, porque como dice o poeta León Felipe: “O berro sona ben no ventre da
cova”.
Un recorrido por todas as baiucas da
nosa terra sería interminabel pola cantidade que houbo, malia intentar facer
unha perigrinaxe por algunha delas tendo
unha lembranza das xa, case na súa totalidade, desaparecidas. Dicen que as baiucas máis agarimosas estaban en Betanzos
onde aínda é costume na temporada de
viño que as portas das mesmas se enfeiten cun ramallo de loureiro o mesmo que
se facía nas emprazadas ao pé dos camiños onde ao reclamo da pola de loureiro
abaneada polo vento acudía esa raiola de
xente como era a dos oficios andaregos:
zarralleiros, afiadores quincalleiros ou
arrieiros e veterinarios que deixaban a
porta a espera o seu cabalo porque era
desmasiado grande para que coupese,
pero non así o can a quen lle estaba permitida a entrada como a un siareiro máis.
Non podo deixar de recordar as baiucas da Ribeira Sacra da zona de Chanta-
da, como a de Fornellao de Furco, a do
Enrique de Viana, a de Vilas de Penasillás, e, sobre todo, a máis anterga de
todas, a da Señora Pepa do Seixo, onde o
viño facía milagres. Así cóntase que un
veterinario moi coñecido da zona, en
certa ocasión saíndo desta baiuca, puxo o
pé no estribo para subir ao cabalo e
seguir camiño, pero non contaba co efecto do viño e non puido dar o pulo para
situarse enriba do seu lombo, entón pediu
axuda ao ceo dicindo: “Xo Cuca Deus
me axude”, de seguido deu un chouto
indo a caer polo outro lado do cabalo, ao
virse ao o chan esgutiou “Non tanto Chacho que me valeiras”. Tamén se conta
que outra vez, polos mesmos efectos,
montou no cabalo ao revés e ao emprender a marcha e ver ao can en sentido contrario berráballe cando miraba para el
“vuelvete ho”.
Outro lugar onde houbo importantes
baiucas de sona foi Monterroso o que
non debe de estrañar porque a súa feira
atraía a gran número de xente que acudía
de diferentes puntos de Galicia e mesmo
de fóra para mercar cabalos para as tarefas do campo. Dentro das baiucas desta
entrañabel vila imos a nomear a de Casa
Panadeiro polo feito de que aínda segue
en activo. Aló tiven ocasión de escoitar
disparatadas historias entre elas a seguinte. En certa ocasión, contaba, un deses
siareiros de paso, que na súa aldea a parella da garda civil chegado un momento
suspendeu a festa do patrón arxoando
que houbera alteración da orde, aínda
que a razón fora porque o encargado de
encherlles o xerro non se espelía moito
que digamos na tarefa, o certo é que tal
home presentouse diante dos gardas e
preguntoulles quen suspendera a festa.
Ao declarar un dos gardas que fora el,
agarrouno polo correaxe e levantouno en
alto e despois guindouno contra o chan,
logo trepou enriba del dicíndolle: “Que
bon bandullo tes para
un pelexo”. non hai que dicir que o compañeiro fuxiu co medo a lume de carozo.
Todos os que encontraban na baiuca ante
o increible relato quedaron como atordoados sen dicir nin ripio ata que o dono da
baiuca sentenciou como tiña por vezo
cando escoitaba unha destas disparatadas
historias “Para conto está ben”. Aparte
desta ancestral baiuca cabe señalar as de
nomes tan sonoros como a do Casimoure, Amieira ou a do Roán, conformada
como tantas, por rexos blocos de pedra,
que lle dan un bélico aspecto. Nos arredores da vila houbo outras importantes
baiucas entre elas a dos Curros, propiedade dun pintoresco personaxe que deixou un imborrabel recordo entre as xentes que pasaban os serán da invernía en
animada conrobla neste establecemento
dando pé a historias recollidas polo mestre, destas terras do Ulla, Xavier Vázquez
no libro Contos do meu pobo.
Non podemos deixar ao marxe as
baiucas de Vigo así na zona das Travesas,
o Buraquiño ou a Viuda, onde comezou a
súa andaina o grupo da Roda o Porrón.
Aló máis dun se esganou ao non cumplir
co rito de cantar e beber ao mesmo
tempo, María da Praia, onde se quentaban os empregados de Barreras naquela
xiadas que en tempos nos visitaban pola
cidade ou, como non, o Elixio, lugar de
inspiración os literarios e centro de conrobla de boemios da cidade e, como non,
o Rincón das almas perdidas, obrigada
cita dos noctámbulos.
E por último falaremos das baiucas da
terra da chispa, Ourense, que teñen
tamén a súa historia, entre as que estaba
a do Tucho situada dentro dunha prazuela das máis enxebres da cidade, cuxo
tipismo llo da unha casa do século XV
xunto cun cruceiro de pedra. Todo o conxunto coñecese co nome de O Eirociño
dos Cabaleiros.
La Opinión A Coruña ✱ sábado, 3 de febrero de 2007
XOSÉ LUIS RIPALDA
viño
SUPLEMENTO DE CULTURA DE
Din que as baiucas
máis agarimosas estaban en Betanzos onde
aínda é costume na
temporada de viño que
as súas portas se enfeiten cun ramallo de loureiro, o mesmo que se
facía nas emprazadas
ao pé dos camiños.
AS BAIUCAS, espalladas por toda
a xeografía rural e urbana, foron
lugares de acougo e folganza
da xente labrega, despois
de esgotadoras xornadas
de traballo na terra ou no mar
SABERes
Un anaco
de loureiro
Os santuarios
do
3
Diez historias
En el libro de María Antonia Iglesias ‘Maestros de
la República’ se trazan
diez historias heroicas,
ocurridas en distintos
pueblos de España, de
las que dan testimonio,
con dolor y rebeldía,
hijos, nietos, amigos y,
sobre todo, antiguos
alumnos de las víctimas.
Todos aceptaron generosamente el reto propuesto por la autora: hablar
acerca de la vida ejemplar y la muerte, alevosa
y cruel, de los maestros.
La luz de los
humildes
MARÍA ANTONIA IGLESIAS refleja el afán republicano de cambiar el país mediante
la educación y su trágico final a través de diez historias personales
JULIO ANTONIO VAQUERO IGLESIAS
ncontrar una sola razón para calificar un libro de necesario es, para
los críticos, tarea frecuentemente
harto difícil; hallar varias, excepcional. Este último es el caso de este libro,
Maestros de la Républica. Los otros santos, los otros mártires (La Esfera de los
Libros, 2006), del que es autora la conocida periodista María Antonia Iglesias.
Necesario, como razón primera y principal, porque en este pasado año conmemorativo del final del quinquenio de la II
República, era de justicia que alguien rindiese, negro sobre blanco, el debido
homenaje al colectivo de maestros de la
República que no sólo trataron de hacer
realidad el ideal de modernización educativa y democratización cultural que constituyeron una de las tareas prioritarias que
impulsó el régimen republicano, sino que,
además, pagaron en sus carnes la represión y depuración más dura y sistemática
con la que el terror fascista trató de exterminar a sus enemigos vencidos. Dos veces
necesario, además, porque el contenido de
este libro expresa mejor que los argumentos de mil historiadores la necesidad de
una ley sobre la memoria histórica que
vaya más allá del texto legal que se pretende aprobar y llegue a la anulación de todas
la sentencias que, fuera de toda legalidad
de origen y de forma, los tribunales franquistas impusieron a los vencidos. Y no
sólo para la justa reparación de su memoria, sino como compensación del oprobio y
discriminación que sus descendientes
sufrieron durante los cuarenta años de
aquel inmisericorde régimen.
Por tres veces necesario, finalmente,
porque el contenido de este libro que
reconstruye la vida ejemplar y la muerte
trágica de varios de aquellos maestros
republicanos, expresa también mejor que
muchos libros de Historia el nítido contraste entre la naturaleza del proyecto de
libertad y cultura que trató de hacer realidad el régimen republicano y el de exterminio de los vencidos y falta de libertad
que trajeron los sublevados. Y lo hace —y
de ahí la necesidad de libros como éste—
en estos tiempos en los que el revisionismo
histórico patrocinado y alentado por cierta
derecha, pretende presentarnos la dictadura, como bien dice José Antonio Maravall
en el lúcido prólogo que enmarca este
libro, como una “dictablanda desarrollista”, al tiempo que trata de atribuir, añade
el que esto escribe, la responsabilidad del
origen de la Guerra Civil a los propios
republicanos.
Con vehemencia y sin tapujos —ante
tanto horror y tanto odio, ¿podría ser de
ser otra manera?—, María Antonia Iglesias ha reunido los testimonios y ha convocado las memorias individuales de
hijos, familiares, alumnos, testigos, para
reconstruir estas diez historias acerca de
la muerte y la vida de estos once maestros
y maestras de la República repartidos por
toda España, cuyos nombres son repre-
E
Historias
Lecturas
sábado, 3 de febrero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE La Opinión A Coruña
SABERes
4
El crucifijo de la escuela
R
ecuerda Covadonga —la hija de Bernardo Pérez Manteca, el maestro de
Fuentesaúco (Zamora)—, con un punto de indignación, que “luego, para
perjudicarlo, le acusaron de quitar el crucifijo de la escuela, que aquello
fue tremendo, tremendo, una calumnia criminal”, se lamenta levantando los
brazos. Y es que la verdad del maestro de Fuentesaúco es que él, como funcionario del Ministerio de Instrucción Pública que era, sí que tuvo que quitar el crucifijo de la escuela, porque era una orden y había que cumplirla. La verdad de
don Bernardo es que él era creyente, que había sido seminarista muchos años,
que se salió antes de cantar misa porque se enamoró de Aurora, la madre de
Covadonga, y se casó con ella. La verdad de don Bernardo, dice Covadonga, es
que él “era muy amigo del cumplimiento de los mandamientos de la ley de
Dios, que una mentira no la consentía, y además él era de respetar lo ajeno
ante todo… Así que quitó el crucifijo porque había que quitarlo, pero se lo llevó
a su casa debajo de la chaqueta y yo lo tengo ahora conmigo” (página 146).
La memoria y la culpa
Y
o”, rememora Hilda Farfante, hija de los maestros de Cangas del Narcea
Ceferino Farfante y Balbina Gayo, “siempre he tenido a mis padres en la
cabeza, toda mi vida. Y durante mucho tiempo, además de tenerlos
muertos, los tenía en el infierno, condenados, y parece que por eso yo tenía
como la obligación de ser muy buena y muy decente y muy honrada y muy
sana y muy pura y muy estudiosa… Yo tenía que ser un ejemplo para demostrar que mis padres no eran aquello que decían… (…) Pero siempre tenía presentes a mis padres, primero, porque tenía que demostrar que yo era buena
porque ellos habían sido malos. Y luego la falta de mi madre. Pero yo tuve la
suerte de encontrar a la hermana de mi madre, mi tía Guillermina, tan cariñosa
y tan buena. A pesar de ello, cuando quedé embarazada, cuando iba a ser
madre, fue muy doloroso para mí (…). Entonces necesitaba darme cuenta de lo
que había sido mi madre. Me acordé mucho de mis padres (…)” (página 91).
Los maestros y la II República
L
a Segunda República”, escribe Luis García Montero en su prólogo al capítulo de la vida y la muerte del maestro del Arahal (Sevilla) José Rodríguez
Aniceto, “fue un momento de esperanza en la fíbula amarga de España.
Los relojes se pusieron en marcha y los maestros adquirieron un protagonismo
que jamás habían tenido. El respeto social hacia los maestros se nota en el lugar
que ocupan en la plaza del pueblo o de la ciudad, en el sueldo que cobran a final
de mes, en las escuelas que se abren y, sobre todo, en el amor de los alumnos.
La Segunda República hizo un esfuerzo asombroso a favor de la educación, porque la educación estuvo en su ser, porque necesitaba formar ciudadanos para
que discutiesen con palabras la violencia de un desequilibrio social muy injusto, y
porque sabía que la cultura es el principio de la libertad y que el totalitarismo
supone un asalto a la razón por medio de los gritos o el silencio. Por eso la República abrió escuelas, formó maestros, y educó, y, ya en tiempos de guerra, siguió
llenando las trincheras de cartillas con las primeras letras y de gente que unía
su lucha y su esperanza a la buena caligrafía, a la letra bien hecha, para hacer
perfecto y redondo un mundo lleno de complejidades” (página 408).
sentativos de los cientos que asesinaron
legalmente y los miles que depuraron los
sublevados durante y después de la guerra: Arximiro Rico, maestro de Baleira
(Lugo); Ceferino Farfante y Balbina
Gayo, de Cangas del Narcea (Asturias);
Bernardo Pérez Manteca, de Fuentesaúco
(Zamora); Miguel Castel Barrabés, de
Sant Bartomeu del Grau (Barcelona); José
María Morante Benlloch, de Carcaixent
(Valencia); Gerardo Muñoz Muñoz, de
Móstoles (Madrid); Severiano Núñez
García, de Jaraiz de la Vera (Cáceres);
Teófilo Azabal Molina, de Jerez de la
5
SABERes
Frontera (Cádiz); Carmen Lafuente, de
Cantillana (Sevilla), y José Rodríguez Aniceto, de El Arahal (Sevilla).
Cada una de esas diez trágicas
historias constituye un capítulo de
este necesario y emotivo libro y van
introducidas por sendos prólogos,
algunos más brillantes que otros, procedentes de la pluma de conocidos personajes de nuestra vida literaria, intelectual y política: Xosé Manuel Beiras,
Santiago Carrillo, Luis Mateo Díez,
Josep-Lluís Carod Rovira, Manuel
Vicent, Joaquín Leguina, Javier Cercas,
Félix Grande, Almudena Grandes y Luis
García Montero.
SUPLEMENTO DE CULTURA DE
LOS OTROS SANTOS
que
maestros, verdaderos
reformadores sociales cuya tarea sobrepasó
con mucho la de la mera enseñanza, si se
entiende ésta en un sentido limitado, y por
ello nos dejaron a todos una verdadera lección de amor y dignidad en su relación con
los más humildes.
Izquierda
Desde la labor abnegada más allá del
Republicana de Azaña, y se
aula del maestro del Arahal, José Rodríhabían hecho republicanos reformistas ante
guez, que en la casa del pueblo o en el sinun régimen que se tomó la educación en
dicato “arreglaba” los papeles y solucionaserio y veía en ella uno de los principales
ba los problemas de subsistencia de los
instrumentos para sacar a España de atrasos
padres jornaleros de sus alumnos, hasta la
e incurias seculares. No eran tampoco
creación de comedores en su propia casa
siquiera muchos de ellos enemigos declarapara alimentar a sus alumnos más pobres
dos de la religión ni de la Iglesia, como se
que llevaron a cabo otros que se mencionan
extendió después de manera interesada para
en este libro, pasando por las enseñanzas
justificar su represión e intentar traspasar su
prácticas que proporcionaban a sus padres
sobre el cultivo de los campos, los rudimentos de higiene y tantos otros asuntos de
EL MAESTRO DE BALEIRA (LUGO)
sus duras vidas, y los consejos y las ayudas que les prestaban para defender sus derechos frente a las pretensiones
abusivas de los caciques de
turno. La consecuencia de
todo ello puede constatarse
por la prueba del nueve, ina“culpa”, como hizo el nacionalcatolicismo,
pelable siempre para saber quién es buen o
a sus hijos y familiares, sino al contrario,
mal educador: el amor y el respeto que descomo puede claramente apreciarse en este
pertaron en sus alumnos y cuyo eco todavía
libro, creyentes y practicantes. Pero eran
resuena de manera nítida y atronadora, para
educadores peligrosos para los vencedores
escarnio, pero también burla de sus asesi—y en especial para la Iglesia española del
nos, en la memoria de los que desfilan por
momento—, porque tenían ideas pedagógieste libro.
cas modernas y avanzadas que rompían el
LIBRO CONMOVEDOR Y SINGULAR
monopolio y la visión tradicional que las
clases que detentaban el poder y la Iglesia
Estamos, en fin, ante un libro que, adeespañola tenían de lo que debía ser la
más de necesario, es un libro conmovedor
misión de la escuela. Ni aun siquiera percuya lectura emociona y hace brotar las
tenecían en su mayoría, por su origen social,
lágrimas a todo lector bien nacido, porque
a la clase obrera, sino más bien a las capas
no sólo relata la injusta muerte de unos inomedias de la sociedad. Por eso, precisamencentes, sino que la padecieron por tratar de
te, fueron vistos desde el bando sublevado
llevar la luz de la cultura, la educación y la
como traidores a su clase y enemigos pelipalabra a quienes desde la noche de los
grosos por las ideas que difundían.
siglos estaban en nuestro país sumergidos
en la oscuridad de la incultura y la ignoranLUZ DE LOS HUMILDES
cia, a aquella gente humilde que, sometida
Luz de los humildes es el título de un
por la ceguera consecuente, se le había
libro escrito sobre el maestro Arximiro Rico
negado hasta entonces la voz y la palabra
y es, sin duda, como bien dice la autora de
para poder salir de ella. Pero es también un
éste, María Antonia Iglesias, una expresión
libro singular por su carácter polifónico.
que se puede extrapolar para todos aquellos
Está escrito a tres voces: la de la autora, la
maestros de la República, porque define
de la memoria de los testimonios de los
con justeza y propiedad cuál fue la tarea
deudos y testigos, y, finalmente, la de los
que llevaron a cabo. Fueron, sin duda, más
prologuistas, clarificadora y precisa.
A Arximiro Rico, en la sierra de
Montecubeiro, le cortaron los testículos
y la lengua y le sacaron los ojos
La Opinión A Coruña ✱ sábado, 3 de febrero de 2007
Sí, son memorias individuales, personales; pero todas ellas, anudadas unas con
otras, no sólo trazan algo más que un trágico y emotivo cuadro de la muerte de los
maestros de la República, sino que, además, tejen un hermoso tapiz de sus vidas y
la relevancia de la labor que realizaron,
tanto o más significativo que los datos fríos
y objetivos que contamos los historiadores.
Está claro que sus nombres, los de ellos y
los de los que representan, no pasarán a los
altares de la Iglesia católica. Pero, en realidad, fueron los santos laicos, los verdaderos
mártires de la II República.
Basta ver el ensañamiento con que fueron
asesinados y el carácter
sistemático de la represión que sufrieron, si no
más, por lo menos tan
cruel y reprobable como
la que padecieron en el
otro bando miles de sacerdotes, para ser conscientes
de que podemos atribuirles
con pleno derecho ese calificativo.
Denunciados en algunos
casos por los propios párrocos, que se dejaron arrastrar
por la ola cainita que envolvió ambos bandos, y detenidos
la mayoría por el brazo represivo de los sublevados, los
falangistas, muchos de esos
maestros no sólo fueron ajusticiados, fusilados contra las
tapias de los cementerios y enterrados en
fosas comunes, como tantos miles de republicanos, sino que fueron martirizados brutal y sañudamente. Lo ilustra el caso de
Arximiro Rico, a quien en la sierra de Montecubeiro le cortaron los testículos y la lengua y le sacaron los ojos, antes de rematarlo a palos y tiros; o el de don Teófilo, el
maestro de Jerez de la Frontera que fue
arrojado por las murallas del alcázar y luego
paseado como escarnio por la ciudad en
situación lastimosa antes de fusilarlo y
echarlo a un hoyo con otros fusilados de
donde sus deudos no pudieron rescatar su
cadáver hasta ya bien entrada la democracia. Lo que no hicieron con otros republicanos lo hicieron con los maestros. Cuando
habían abandonado las escuelas, huyendo
de la represión, los franquistas enviaron a
veces a buscarlos expresamente allí donde
estaban y volvieron con ellos para fusilarlos
y torturarlos en la plaza pública delante, a
veces, de los ojos de sus propios alumnos.
Al maestro de Móstoles Gerardo Muñoz
Muñoz, ese viaje hacia la tortura y la muerte le obligaron hacerlo, con un sadismo inimaginable, vivo dentro del que iba a ser su
propio ataúd.
¿Por qué tanto ensañamiento y crueldad,
por qué ese odio y sadismo desmesurado
hacia los maestros de la República? Los
motivos de los asesinos a veces son racionales, aunque nunca deben considerarse
como razones que justifiquen sus acciones.
Con la tortura y la muerte de aquellos maestros, mataban o pretendían exterminar simbólicamente al mejor espíritu y todo lo que
significaba la República: el acceso de los
humildes a los espacios públicos y a la cultura que es el principio de la libertad y significaba por ello la amenaza del fin de un
dominio, subordinación y explotación seculares.
Muchos de esos maestros no militaban
siquiera en partidos de la izquierda radical y
revolucionaria, sino que eran miembros de
partidos republicanos burgueses como
sábado, 3 de febrero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE La Opinión A Coruña
SABERes
6
Alternativas al
nacionalismo
JUAN PABLO FUSI ILUSTRA cómo el nacionalismo y el no nacionalismo son manifestaciones
distintas de la identidad, la vida colectiva y la política de regiones y nacionalidades
IDENTIDADES PROSCRITAS. EL NO NACIONALISMO
EN LAS SOCIEDADES NACIONALISTAS
Juan Pablo Fusi
Seix Barral, Barcelona 2006
352 páxinas
DIEGO DÍAZ
T
odos los sionistas son judíos, pero no
todos los judíos son sionistas. La crispación del debate sobre la llamada “cuestión nacional” nos hace a veces olvidar
cosas tan obvias como ésta. Y es que aunque el
nacionalismo tienda a representarse como el
único portavoz “natural” y legítimo de su
comunidad, lo cierto es que las cosas son bastante más complejas. La historia, nos muestra
Juan Pablo Fusi, está llena de judíos que aborrecen el proyecto sionista israelí, de vascos que
también se sienten españoles, de irlandeses que
nunca renunciaron a sus raíces anglosajonas o
de trabajadores que antepusieron la identidad
de clase a la nacional.
El último libro de Fusi se centra en el estudio de esas corrientes no nacionalistas que han
pervivido incluso en sociedades fuertemente
nacionalistas. No por casualidad la portada del
libro es una oveja negra. Frente a la creencia
difundida por el nacionalismo de que todos
somos obligatoriamente nacionalistas, de un
tipo u otro, el autor defiende la existencia de
una identidad no nacionalista. ¿Acaso el sentimiento nacional es un sentimiento universal en
todos los seres humanos, un sentimiento al que
resulta imposible escapar? Por supuesto que no,
nos dice Fusi, para quien el cosmopolitismo u
otro tipo de identidades (la de clase, principalmente), han representado las principales alternativas al discurso nacionalista desde el siglo
XIX.
Elogio del no nacionalista, del disidente, del
“traidor a la patria”, Fusi no oculta sus simpatías por el no nacionalismo, reivindicando (a
veces rescatando del olvido) a aquellos que
muchas veces han sido condenados al basurero
de la historia por los discursos historiográficos
nacionalistas. Las páginas de Identidades proscritas. El no nacionalismo en las sociedades
nacionalistas recuerdan a gentes como Joyce,
Beckett o Bernard Shaw, ilustres irlandeses que
optaron por conservar sus raíces inglesas y
decidieron autoexiliarse de la tan verde como
opresiva, provinciana y católica Irlanda poscolonial (cuyo Gobierno, por ejemplo, apoyó al
bando franquista en nuestra Guerra Civil), el
compromiso de muchos comunistas y liberales
blancos en la lucha contra el nacionalismo afrikaner en la Suráfrica del apartheid, o la postura antisionista de los judíos que prefirieron integrarse en sus respectivas sociedades antes que
emigrar a Israel. Y es que el nacionalismo no ha
ostentado nunca el monopolio exclusivo de las
identidades colectivas. Señala el autor cómo los
nacionalistas han competido desde el siglo XIX
en espacios fuertemente industrializados como
Euskadi o Escocia con un movimiento obrero
que defendía otra identidad colectiva alternativa, esta basada en la clase social y no en las
señas culturales.
Ajuste de cuentas con el nacionalismo escrito por un vasco no nacionalista, tal vez se echa
en falta en el libro un mayor esfuerzo teórico
por definir el concepto de no nacionalismo, de
nación, de nacionalidad. A un principiante no
sería menester pedírselo, pero Fusi no lo es, a
sus espaldas tiene una extensa bibliografía
sobre el nacionalismo, y es uno de los principales especialistas sobre el tema en nuestro país,
así que si algo criticaría yo en el libro es su tono
excesivamente descriptivo. ¿Se puede ser no
nacionalista en un mundo de naciones? Muchas
veces desde el nacionalismo se ha criticado, no
MIles de personas en el Alderdi Eguna (Día del Partido), que el PNV celebra en Vitoria.
sin razón, el pretendido universalismo de intelectuales como Fusi. Y es que como señalan
algunos intelectuales nacionalistas, aquellos
que defienden posturas universalistas o no
nacionalistas lo hacen siempre desde la adhesión a un Estado nación, y generalmente oponiéndose a un nacionalismo sin Estado. ¿Pueden existir ciudadanía y derechos sin Estado
nación? Éste habría sido un debate interesante,
pero Fusi lo rehuye, aunque hay que decir en su
favor que en su libro busca ejemplos tanto de
nacionalismos con Estado, como sin Estado. Ya
se sabe que para muchos sólo existen el nacio-
OTROS NACIONALISMOS
a un recién nacido Estado de Israel, además de
condenar la pretensión sionista de crear un
Estado nación para los judíos en lugar de encarar el antisemitismo e integrarse en sus respectivas sociedades. Otros que reivindica Fusi son
los olvidados comunistas y liberales surafricanos, que fueron los primeros en soñar con una
Suráfrica democrática y plural, defendiendo un
proyecto de sociedad multirracial claramente
enfrentado al segregacionismo afrikaner, pero
también diferente del nacionalismo negro del
primer Nelson Mandela y el Congreso Nacional
Africano. Conmovedora la lucha de muchos de
estos blancos que
renunciaron a sus privilegios raciales para
sufrir cárcel, torturas e
incluso exterminio
físico por traicionar a
su “raza” y su nación.
Fusi no lo dice
expresamente, pero de
las páginas de su libro
puede deducirse que la
identidad de clase ha sido la principal rival o
competidora a la identidad nacional. Los comunistas surafricanos fueron los primeros en integrar en su partido a blancos (anglosajones,
holandeses y judíos), negros e hindúes y propugnar un sindicalismo multirracial que unificase a la clase obrera surafricana sin importar el
color. En otros lugares como Escocia o Euskadi
el nacionalismo tuvo serias dificultades para
ganarse a las clases populares, con una conciencia e identidad de clase muy marcadas.
Interesante a pesar de su tono demasiado
descriptivo, el último libro de Fusi constituye
un bien argumentado ataque al nacionalismo (el
autor no oculta su escasa simpatía por esta ideología), poniendo de relieve el abismo entre la
nación real y la nación imaginada por los nacionalistas, la pluralidad y diversidad políticas
existentes incluso en las sociedades más compactas y homogéneas. Provocará desagradables
sarpullidos a los amantes incondicionales de la
nación, pueden llevarse un buen chasco leyendo
sus páginas, ya que las “ovejas negras” y los
“traidores a la patria” han sido más abundantes
en la historia de lo que algunas simplificaciones
nos tienen acostumbrados.
El libro de Fusi también puede ser leído como una
aproximación a fenómenos nacionalistas poco
conocidos como los de Suráfrica, Quebec o Escocia
nalismo vasco, irlandés o bretón, pero no el
nacionalismo español, inglés o francés. Por el
contrario, Fusi pone como ejemplos de nacionalismos de Estado los siniestros modelos del
sionismo israelí y el afrikaner surafricano. Eso
sí, de todo el panorama nacionalista Fusi escoge siempre los ejemplos más impresentables,
conservadores y reaccionarios. Nos recuerda el
escaso respeto que los nacionalismos “oprimidos” han sentido una vez en el poder con respecto a otras culturas e identidades minoritarias, así como las políticas homogeneizadoras
que llevaron con más bien poco tacto.
Telegráfico a veces, demasiadas cosas para
tan pocas páginas, el libro puede ser leído no
obstante como una interesante aproximación a
fenómenos nacionalistas tan interesantes como
poco conocidos (Suráfrica, Quebec, Escocia),
también a personalidades tan interesantes como
Samuel Beckett, a quien el estallido de la II
Guerra Mundial le sorprendió en Francia, y que
al ser requerido por su familia para regresar a
Irlanda les respondió: “Prefiero vivir en una
Europa en guerra antes que en una Irlanda en
paz”, o Hannah Arendt, la filósofa judeoalemana que pronosticó un estado de guerra perpetua
Dinamiteira da fala
Medir é unha grande arte
Obra completa de María Mariño
A MEDICIÓN DO MUNDO
MARGA ROMERO
D
OBRA COMPLETA
María Mariño
Editorial Xerais,
Vigo, 2006
213 páxinas
RAMÓN NICOLAS
A
chégase o Día das Letras
e xa se van ultimando
diversas monografías
dedicadas a María Mariño que de agora en diante cumprirá ter en conta. Neste sentido,
e que agora coñezamos, cómpre
agardar o traballo de investigación e interpretación de Carmen
Blanco —baixo o título de María
Mariño. Vida e obra—, o intenso
achegamento biográfico de
Xerardo Agrafoxo en Galaxia,
alén doutro volume dedicado a
explicar o contexto no que viviu a
autora e a aproximar as claves da
súa obra e personalidade aos
máis cativos da man de Fran
Alonso baixo o título d´A vida
secreta de María Mariño. Con
todo, xa circula entre nós desde
hai algún tempo, na colección
Clásicos de Edicións Xerais, a
denominada Obra completa de
María Mariño, nunha edición de
Victoria Sanjurjo, quen xa ofrecera no seu día unha edición da
poesía de Mariño —hoxe esgotada—, que inspira basicamente,
con algunhas modificacións, o
presente volume.
Teño para min que este é un libro
necesario para todos aqueles que
non estean familiarizados coa
obra da denominada poetisa do
Courel pois, sen
dúbida, a
súa resultaba unha voz
que demandaba, desde
hai algún
tempo, unha
revisión e
mais unha
reactualización que contribuísen a subliñar e facer
pública a vontade que a autora amosou
por escribir
desde unha
propia e asumida condición
feminina, alén
de transmitir ao
longo dos seus
versos tanto a
incuestionable
pegada do peso
da tradición poética popular, como a influencia
do paisaxismo
das montañas do
Courel —onde
viviu algúns varios anos—, ou
mesmo esa exemplar
reflexión sobre a morte,
que devén nun intimismo
de natureza radical e que nos
deixou dun xeito explícito e
modulado extraordinariamente
nos seus últimos poemas. Libro
necesario, aínda máis, se partimos da premisa de que a súa escasa obra poética tampouco gozou da difusión e valoración que
en xustiza lle correspondería polos altos valores poéticos que de
seu encerrou, pola súa propia singularidade e orixinalidade no panorama da poesía galega de pos-
guerra, coa salvidade de meritorias achegas puntuais que viñeron
da man de Méndez Ferrín, Novoneyra, Carmen Blanco, LópezCasanova, Miro Villar, Ana Romaní e poucos investigadores
máis.Como é ben sabido, a obra
de María Mariño redúcese, practicamente, á publicación de senllos libros poéticos como foron
Palabra no tempo (1963), único
volume que publicou en vida, e
Verba que comeza, poemario póstumo que non vería a luz até o
ano 1992, nunha edición custeada
polo Concello de Noia e que promovera no seu día tanto Avilés de
Taramancos como Uxío Novoneyra, devoto seguidor da poesía
de Mariño e a quen lle corresponde unhas das cualificacións máis
expresivas e afortunadas dedicadas á poeta de Noia como foi o de
“dinamiteira da fala”. A presente
edición de Victoria Sanjurjo, alén
de reproducir os poemas de María Mariño coa inserción de útiles
notas explicativas a rodapé, como
cómpre nunha edición divulgativa deste tipo aplícase unha mínima actualización ortográfica ás
composicións sendo, por outra
parte, extraordinariamente respectuosa coas opcións lingüísticas da autora —rexistro que, sen
dúbida, é un dos grandes méritos
da súa poesía como estudou con
acerto hai pouco Xandra Santos—. Por outra banda, ofrécese
un cumprido estudo biobibliográfico no que, amais de deseñar o
perfil biográfico, abórdase a súa
traxectoria poética, afondando
con prisma analítico nos seus
dous poemarios e esculcando nalgunhas das dimensións que os
singularizan.
La Opinión A Coruña ✱ sábado, 3 de febrero de 2007
e certo, no tempo de
Alexander von Humboldt (1769-1859) e no
de Carl Friedrich Gauss
(1777-1855) medir era unha responsabilidade que non se podía
tomar con lixeireza. E tampouco
se pode tomar con tal este libro
de Daniel Kehlmann (Múnic,
1975). A súa tradución ao galego
ten tanta importancia como a que
tiveron no seu día (1949) aqueles
volumes de poemas titulados
Musa Alemá (Colección Benito
Soto), e Poesía inglesa e francesa
vertida ao galego (Editorial
Alborada, Bos Aires); se ben que
hoxe xa non temos que demostrar
que o galego é unha lingua literaria capacitada para traducir as
realidades doutros espazos; agora
a Editorial Galaxia, con publicacións como a do libro que nos
ocupa ou a de Brooklyn Follies de
Paul Auster, sitúanos desde a
empresa no mundo, demostrando
que definitivamente chegamos a
Europa sen pasar por Madrid.
Agora si que o alleo nos pertence
por estarmos no mundo, agora si
que somos capaces de medir as
distancia que nos separan e
exploralas. O libro de Kehlmann
tampouco debe tomarse á lixeireza polo feito de poder ser considerado un best seller polo número de ventas en Alemaña, pola
aparente lectura fácil, que pode
disgustar a algún tipo da crítica
que sempre desconfía dos libros
tan lidos. Esta obra distribuída en
16 capítulos —que comeza cun
encontro verídico entre o matemático Gauss e o explorador Alexander von Humbolt en Berlín,
no camiño desa vellez, que para
Gauss non é traxedia (tal “é unha
ridiculidez”), que regresa ao
pasado dos dous protagonistas
principais e que nos conduce,
alteradamente, polas viaxes a través do Amazonas, do Orinoco ou
pola subida á montaña máis alta
do mundo; ou que nos fecha no
mundo estático e interior de
Gauss—, non é un libro de historia, tampouco un libro de anécdotas enfiadas con destreza. A
medición do mundo escrita,
segundo di o seu autor nalgunha
entrevista, coa paixón dun historiador tolo, vén ser unha parodia
que pecha unha crítica moi profunda: á nosa maneira de ser e
estar no mundo, ao xeito de
medirnos con el. Pertencemos a
ese grupo de “moitos que consideran que os seus propios costumes son regras fundamentais do
mundo”, ao grupo dos exploradores que deben improvisar, aos que
percorren o mundo para atoparse
ou ao grupo dos que se pechan
nun espazo e nunha actividade que dominan para atopar
o seu interior
sen saír del,
mentres viaxamos polo firmamento sen
saír da casa. A
obra
ofrece
moitas lecturas;
como nos di
Ehrenberg “Hai
unha verdade
superficial
e
outra máis profunda” e engade: “É algo que
ben sabemos os
alemáns”. Nestas frases salferidas en todos os
capítulos nas
que se cuestiona, tamén, a personalidade do
pobo alemán, o
seu humor, a súa
obediencia (“un
alemán é un
home que sempre está recto”),
a necesidade do
coñecemento
metafísico, etc
están as claves
do que puido
acontecer despois.
O libro que parodia o
desexo febril pola sabedoría, que se experimenta
no propio corpo até extremos
insospeitados, cuestiona o
mundo da ciencia e o seu valor, e
trae a actualidade o debate científico. Persoas de intelixencia
excepcional non son capaces de
ver o que o resto dos mortais
observan. A duplicidade e a necesidade de ser individuos motivou
a vida dos irmáns Humboldt,
como lemos nun dos capítulos
máis emocionantes: A estepa.
SUPLEMENTO DE CULTURA DE
Daniel Kehlmann
Tradución de Patricia Buján
Editorial Galaxia
Vigo, 2006
318 páxinas
SABERes
Feitos e ficcións
7
Artes
sábado, 3 de febrero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE La Opinión A Coruña
SABERes
8
A autora
Olga Osorio naceu en
Lugo no ano 1972. Licenciada en Xornalismo pola
Universidade Complutense de Madrid, na actualidade é profesora de
narrativa audiovisual na
Universidade da Coruña.
Antes de dedicarse á
docencia traballou en
diversos medios de
comunicación, e ten
recibido diversos premios
por traballos literarios e
pola elaboración de materiais docentes innovadores e multimedia.
Reflexións
A ARTISTA LUGUESA OLGA OSORIO gaña o premio do Club Náutico de Vigo
L. O. C.
Centro Social Caixanova de Vigo
acolle as trinta fotografias da artista luguesa Olga Osorio, que
ven de gañar o Primeiro Concurso de Creación Forográfica do Real Club
Naútico vigués. A artista fai unha profunda reflexión de diversos personaxes co
mar, dende unha deportista de élite ata a
conselleira de pesca. Todos se reflicten
nestes especiais cadros de mar.
O
Olga Osorio define, no prólogo do
libro, Reflexións este traballo do seguinte
xeito: “Explicáronme que todo o que
vexo son reflexos. Dixéronme que o mar
non ten cor, que todo o máis reflicte a luz
e deixa ver algo do que ten no fondo.
Supoño que tamén a xente que vexo non
deixa de ser un reflexo. Da luz, claro, e
tamén da vida que viven, do que ven, do
que son... E cando lles fago unha foto o
que teño é un reflexo momentáneo dentro
da miña cámara, unha imaxe da que me
apropio. Por tanto, se reflexiono sobre
iso, pode que cando estou a facer unha
foto do mar non faga máis que apresar o
reflexo dun reflexo. É un xogo. Como o
que propoñen estas fotos (...). Mariñeiros, mariscadores, ecoloxistas, surfistas,
peixeiras, políticos... Xentes que dialogan co mar a cotío e tamén os que deciden sobre el sen velo, os que buscan desculpas para miralo de fronte e os que
soñan con facelo. Sempre co mar de
fondo”.
CARLOS L. BERNÁRDEZ
ais, curiosamente, case todas
estas fotografías están baleiras.
Baleira a Ponte d’Acueil, xunto
ás murallas, baleiras as pomposas escadarías, baleiros os patios, baleiras
as explanadas dos cafés e baleira como tiña
de ser, a Place de Tertre. Non son solitarias,
mais si sen ambiente; a cidade, nestas fotografías, parece unha casa arrombada que
aínda non ten inquilino”
As palabras de Walter Benjamin, da súa
Kleine Geschichte der Photographie
(Pequena historia da fotografía, 1931),
referidas á obra do grande fotógrafo francés
de finais do XIX e comezos do XX Eugène
Atget viñéronme á mente contemplando a
última produción do fotógrafo galego
Manuel Sendón, Casas doentes, mostra que
se pode ollar na sede viguesa da Fundación
Pedro Barrié de la Maza até o 1 de abril.
Como no comentario de Benjamin, estamos
perante un baleiro construído mais neste
caso dun baleiro non anterior a calquera
momento de habitación, como suxería o
pensador alemán a propósito das fotos de
Atget, senón posterior, amosando a ferida
lañada do abandono por medio da representación de fachadas de vivendas.
As “casas doentes”, tema exclusivo da
exposición, son casas tapiadas, cegas e
mudas mais que conservan a pasar do abandono a dignidade e harmonía dun pasado
que se nos aparece como unha fenda aberta
no noso presente, como materia para a nosa
reflexión.
A historia da fotografía é, sobre todo, a
historia da ollada e a de Manuel Sendón é
unha ollada laica e directa, mais nunca
inxenua, que define un lugar, un espazo,
unha construción, consciente de que quen
concibe un lugar concreto proba unha presenza e ao tempo unha ausencia. Neste
sentido, o fotógrafo ofrécenos fachadas de
casas de toda Galiza, “doentes” no duplo
significado da palabra, xa que amosan a
súa doenza, a súa enfermidade, mais
tamén a súa carraxe, como animais convulsos, vítimas de brutal agresión, metáforas dun mundo rural e dun territorio seiturado polo suposto progreso. Mais o fotógrafo actúa non para resaltar a fealdade
senón todo o contrario, para desde un
coherente proxecto estético utilizar un traballo realizado co concepto de arquivo
para unha finalidade evocativa que non
agacha as contradicións sociais que a fotografía fai explícitas, pero que non quere
actuar dun xeito paternalista na súa denuncia. Preséntanos, daquela, o caos, a incoherencia, o eclecticismo, mais tamén a
beleza da materia, con alusións e diálogos
coa historia da arte contemporánea, desde
a pintura informalista até as “envolturas” á
maneira de Christo.
O artista define tres espazos diferenciados na montaxe: na planta baixa ofrece
unha espectacular instalación, con proxeccións aleatorias nun ambiente de praza,
acompañadas as fotografías dun ruído
ambiental de sons diversos e prolongados
silencios, que lembra, na solución técnica
as instalacións da videocreadora dinamarquesa Eva Koch, e na que se empregan
catro canóns que proxectan trescentas fotografías de fachadas de casas a tamaño practicamente real que van mudando de unha en
unha sen seguiren unha orde determinada.
No segundo espazo, as fotos de casas
do mundo rural son unha auténtica metáfora da destrución deste mundo no noso
país; mentres no terceiro espazo, co
mundo urbano e vilego como protagonista,
reforza o sentido de “doenza” con referen-
La Opinión A Coruña ✱ sábado, 3 de febrero de 2007
M
SUPLEMENTO DE CULTURA DE
O FOTOGRÁFO CORUÑÉS MANUEL SENDÓN presenta o seu último traballo
na Fundación Barrié de Vigo ata o vindeiro 1 de abril
SABERes
Casas doentes
9
cias máis explícitas á arte contemporánea,
como xa sinalamos anteriormente.
UN PROXECTO ORGÁNICO
Sendón actúa con consciencia do valor
comunicativo da imaxe. No seu caso, a realidade ofrecida perante a ollada do espectador transmite un elemento perturbador ao
facer referencia á relación entre os lugares,
as casas e mais o seu pasado, a súa función,
a súa identidade, as súas posibilidades de
seren moradas. En traballos anteriores,
como é o caso da serie amosada na exposición Ausencias e memoria, Manuel Sendón
presentábanos o retrato da ausencia, “a
memoria do álbum”, álbum no que xa foran
arrincadas as vellas fotografías. Nesta ocasión, a ausencia de figuras enxalza a súa
presenza, a nosa presenza na realidade,
creando un paradoxo que é, ao tempo,
visual e interpretativo, sendo simultaneamente imaxes realistas e, ao tempo, case
non naturais na súa desolada soidade. A
fotografía confórmase como un proxecto
orgánico que en certo sentido devolve a
vida ao lugar ao amplificar a súa resonancia
emotiva. Son casas que tiveron un relato,
unha historia, e que nos lembran a necesidade de que o noso universo construtivo.
Pantallas
sábado, 3 de febrero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE La Opinión A Coruña
SABERes
10
NO EN LA ACADEMIA de ‘Operación Triunfo’, sino en la de Hollywood: la película
‘Dreamgirls’, con ocho candidaturas a los Oscar, arrasa en España
CARMEN VILLAR
C
on ocho candidaturas a la estatuilla,
Dreamgirls ha sido la película
mejor parada en las nominaciones a
los Oscar que se entregarán el próximo 25 de febrero, aunque no podrá optar
al premio a la Mejor Película, al que era
una de las favoritas. Se trata de una adaptación de un musical de Broadway, como
hace cuatro años lo fue Chicago, que se
llevó seis galardones, incluido el de Mejor
Película. Ahora Dreamgirls trata de repetir
dicho éxito y para ello cuentan con la
dirección de Bill Condon (Kinsey), que
fue nominado a un Oscar por el guión de
Chicago.
El argumento se basa en gran parte en
la historia del grupo de Diana Ross, The
Supremes, que en la película reciben el
nombre de The Dreams. El trío surge en el Detroit de los
años sesenta —como
las Supremes—, y
BSO
En ‘Dreamgirls’, Beyoncé
interpreta a la líder de
un trío de soul inspirado
en las Supremes de
Diana Ross. Las canciones de la película están
también influidas por
ese espíritu y ese sonido. En ellas, la ex Destiny’s Child cuenta con
la colaboración de las
también cantantes y
actrices Anika Noni Rose
y Jennifer Hudson.
es lanzado a la fama por Curtis Taylor Jr.
(Jamie Foxx), un vendedor de coches que
quiere hacer carrera en la industria musical y para ello, como diría Risto Mejide,
necesita “un buen producto”: las Dreams.
La cantante y actriz Beyoncé Knowles
da vida al personaje Deena Jones, trasunto
de Diana Ross. Es una bella vocalista que
en la ficción —como ocurrió en la vida
real— atrae la atención de los focos mientras la solista Effie White (interpretada por
Jennifer Hudson, nominada al Oscar a la
Mejor Actriz Secundaria por este trabajo)
desaparece entre las sombras.
En el reparto también destaca Eddie
Murphy (nominado a Mejor Actor Secundario), que encarna a James
Thunder
Early, un cantante de Detroit para el que
las Dreams comienzan haciendo los
coros.Alguien podría también encontrar
paralelismos entre la historia de las Dreams (las Supremes) y la de Destiny’s
Child, el trío liderado por Beyoncé.
La estrella afroamericana, que canta el
tema Listen, candidato al Oscar a la Mejor
Canción Original, ha eclipsado también en
la vida real a sus compañeras de grupo,
aunque aclara que el personaje de Deena
no tiene mucho que ver con su persona, es
mucho más sutil y con una voz menos poderosa: “Siempre me decía a mí
misma: ‘no utilices toda la voz, canta como Deena” —explica Beyoncé Knowles—. Sé que muchos
esperan
ver
a
Beyoncé, pero no
hay Beyoncé en
esa película”.
11
SABERes
SUPLEMENTO DE CULTURA DE
JOHN MALKOVICH protagoniza ‘Klimt’, una película que retrata la vida
del cotizado pintor austriaco, autor del conocido cuadro ‘El beso’
C. V.
n 1900 recibía una medalla de oro por
su obra Filosofía. Ahí comienzan los
recuerdos febriles de Klimt, 18 años
después, tendido ya en su lecho de
muerte. Así comienza el director Raúl Ruiz su
película Klimt, una particular biografía del
conocido pintor austriaco, que no fue profeta
en su tierra, pero sí en la capital de la bohemia
artística del momento, París. En la película que
ya está en las pantallas da vida al genial creador el actor John Malkovich.
Klimt vivió tal y como pintó. Sus romances
con modelos y musas le valieron treinta hijos,
aunque su relación más apasionada fue con la
bailarina y actriz francesa Lea de Castro (Saffron Burrows). Este vínculo, junto al platónico
establecido con Emilie Flöge (Verónica Ferres)
y la presencia de una opresora figura paterna
que acompaña al pintor como un fantasma y
que recibe el nombre de “secretario de Estado”, es el eje central de la narración, tal y como
ha escogido plantearla Ruiz (chileno afincado
en Francia), cuyo currículum incluye más de
cincuenta películas en veinte años. Sin embargo, será la intensa amistad que unió a Klimt
con el también pintor Egon Schiele la que lleve
la voz narrativa en el largometraje.
Ruiz advierte a los espectadores de que la
película no es una biografía “lineal”, a pesar de
que se sirve de hechos, citas y conversaciones
del entorno cercano a Klimt para dotar de
autenticidad a la acción. Él lo define más bien
como “un vals”. “Da vueltas y más vueltas, se
acelera, marea y llena de júbilo. Al fin y al
cabo, incluso el vals vienés era chocante en
aquel entonces”. Incluso va más allá y añade:
“Es más bien una fantasía o, si lo prefieren, una
fantasmagoría, como si fuera uno más de sus
cuadros”.
El “aquel entonces” al que se refiere es la
Belle Époque, un momento en el que reinó la
bohemia, pero que no era ajena al convulso
mundo político de la Viena de inicios de siglo.
“Mi intención es servirme de las características estilísticas únicas de la obra de Klimt, la
preponderancia de la belleza, el exceso de
color, la distorsión espacial y los ángulos complejos, para dotar de vida e iluminar una de las
épocas más ricas, contradictorias y extravagantes de la historia moderna”, afirma el realizador, quien asegura también que en esta película “la muerte es motivo de alegría”.
E
La Opinión A Coruña ✱ sábado, 3 de febrero de 2007
Ebrio de mujeres y
Ritmos
Jazz
para las masas
EL NUEVO ÁLBUM de Norah Jones,
‘Nor Too Late’, despierta gran expectación
y ya es número uno en ventas anticipadas
RAFA LÓPEZ
a encontrado un auténtico filón
musical a medio camino entre el
jazz vocal, el pop y el folk, con
una sensibilidad muy al gusto de
los oídos adultos, y quizá esto explique
que haya vendido más de 44 millones de
copias, y tenga en su poder ocho premios
Grammy, sobre todo de sus dos primeros
álbumes, Come Away With Me (2002) y
Feels Like Home (2004). El nuevo trabajo de la cantante y compositora norteamericana Norah Jones, Not Too Late, va
camino de batir nuevos récords: la expectación que ha generado lo ha situado en el
número uno en ventas anticipadas de la
H
Historias
sábado, 3 de febrero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE La Opinión A Coruña
SABERes
12
Grammy
En la edición de los
Grammy de 2003 su
debut arrasó con ocho
galardones, incluidos los
cuatro principales: Disco
del año, Álbum del año,
Canción del año y Artista
revelación. Nadie había
conseguido tal hazaña
desde Christopher Cross
en 1981.
tienda de MP3 iTunes en 13 países, entre
ellos España.
La espera acaba de terminar para los
fans de la hija de Ravi Shankar: el pasado
lunes salió a la venta Not Too Late, que
tuvo como anticipo el sencillo Thinking
About You, un tema compuesto en 1999
en colaboración con Ilhan Ersahin cuando ambos militaban en la banda Wax Poetic. “Siempre pensé en ella como en una
canción demasiado pop para mí —confiesa la cantante—. Intentamos hacer una
versión para incluirla en mi anterior
álbum, pero sonada demasiado countryrock. Finalmente hemos encontrado la
forma de hacer que funcione. Cuando
pasan siete años y todavía te gusta un
La hija aventajada
del maestro
Shankar
esde su nacimiento como Geethali Norah
Jones Shankar en Nueva York el 30 de
marzo de 1979, Norah Jones —nombre
que adoptó a los 16 años—, ha parecido predestinada al éxito. Ha heredado los genes musicales de su padre, el maestro indio del sitar
Ravi Shankar, conocido por su colaboración con
los Beatles, con el que —dicen los rumores—,
no se lleva muy bien. He aquí algunos hitos y
datos curiosos en su escalada al estrellato:
• Es hermanastra de la también músico Anoushka Shankar, hija del segundo matrimonio de
Ravi Shankar e intérprete, como su padre, de
sitar.
• Pasó su infancia con su madre, Sue Jones,
con la que se trasladó a Texas a los cuatro años.
• Descubrió su vocación músical escuchando a
clásicos del jazz como Bill Evans y Billie Holiday, con cuyo estilo vocal se la ha comparado.
“Mi madre tenía una caja con ocho álbumes de
Billie Holiday. Escogí uno y lo puse una y otra
vez”, ha dicho.
• Comenzó cantando en coros de iglesia y
tomando lecciones de piano. Incluso probó con
el saxofón alto. Tras pasar por varias escuelas
completó los estudios de piano de jazz en la
universidad. Allí ganó por dos veces el premio a
la mejor vocalista de jazz.
• Su álbum de debut, ‘Come Away with Me’,
publicado hace exactamente cinco años, vendió
veinte millones de copias en todo el mundo.
D
tema, significa que es muy bueno”.
El resto de las 13 canciones han sido
firmadas por la artista —algunas en colaboración— y producidas por Lee Alexander, su bajista y colega desde sus comienzos musicales.
En su primer disco se centró en el jazz
y en el segundo optó por una línea folk.
Las nuevas canciones son, a juicio de
Norah Jones, “mucho más sinceras y viscerales. Algunas canciones son oscuras y
cínicas, pero hay también un sentido de
esperanza. Esa es la razón por la que el
álbum se llama Not Too Late (No demasiado tarde). Me gusta el mensaje positivo”—, concluye la cantante neoyorquina.
Ahora, sólo hay que escucharlo.
13
SABERes
R. L.
P
or su rostro podría ser el hermano
pequeño de Chris Martin, el cantante de
Coldplay, y su nombre coincide con el
mítico líder de los Doors. También ha
sido comparado con James Blunt, porque es
inglés, joven, y compone sus canciones, aunque ahí acaban los paralelismos con el ex militar que saltó a la fama con la omnipresente
balada You’re Beautiful. James Morrison es un
veinteañero dueño de una voz rugosa que nada
tiene que envidiar a la de Joe Cocker y a la de
Rod Stewart, otros británicos blancos con alma
negra, y que se asemeja a la de aquella estrella
fugaz ochentera llamada Terence Trent D’Arby
(¿se acuerdan?). Creció tocando a la guitarra
temas de Otis Redding, Marvin Gaye y Stevie
Wonder, una influencia soul que se hace patente en You Give Me Something el primer sencillo de su álbum de debut, Undiscovered.
Su biografía lo acerca más a sus héroes
negros que al típico artista prefabricado: es el
mediano de tres hermanos y su padre los abandonó cuando James era pequeño. Su madre
tenía que hacer frecuentes mudanzas por culpa
de las deudas. “Nos iban a echar de la casa, así
que nos íbamos —recuerda el cantante— . No
voy a decir que yo lo tuve más difícil que
nadie. Pero la mayor parte de la emoción de
mis canciones proviene de mi etapa de crecimiento”, explica.
Después de unos frustrados estudios musicales que lo llevaron a trabajar fregando furgonetas, un encuentro casual le abrió las puertas
del show business. Así que terminó en un estudio de Londres con el productor Martin Terefe,
colaborador del músico canadiense de culto
Ron Sexsmith y de la revelación escocesa KT
Tunstall. El resultado es Undiscovered, cuyo
título alude, según James Morrison, a tantos y
tantos talentos por descubrir.
El suyo ya ha quedado plasmado en su
álbum de debut: una voz que no se olvida tras
la primera escucha.
El sueño recurrente
de Crowded House
R. L.
L
a trayectoria del grupo australiano-neocelandés duró apenas una década (19861996), y ahora, más de diez años después,
retoman su carrera con la intención de editar un nuevo álbum para final de año. Crowded
House vuelve a los estudios y a los escenarios
superando así el suicidio de uno de sus miembros fundadores, el batería Paul Hester, ocurrido
hace dos años. Parafraseando el título de uno de
sus temas, Recurring Dream, el “sueño recurrente” continúa.
La banda que popularizó temas eternos como
Don’t Dream It’s Over —que Paul Young convirtió en un éxito mundial en 1991—, Weather
with You y Fall At Your Feet vuelve para “lograr
que las giras y que las nuevas canciones sean tan
vitales como lo fueron en el pasado”, según ha
explicado su líder, el compositor neocelandés
Neil Finn, que ha confirmado de esta forma los
rumores surgidos en internet sobre la reaparición de Crowded House.
Finn pasó la mayor parte del pasado año
componiendo música con Nick Seymour, el tercer miembro fundador del grupo. Lo que en
principio parecía un nuevo disco en solitario de
Neil Finn se convirtió en la resurrección de la
Casa repleta y una consiguiente gira mundial de
un año de duración. El nuevo álbum llevará por
título Time On Earth.
“Tenemos la sensación de que es el momento adecuado para que la banda se reagrupe y
junto a Mark Hart —multiinstrumentista de
Supertramp y colaborador de la banda—, guardamos la esperanza de volver a conectar con
nuestro público, por el que continuamos sintiendo un gran respeto”, indicó Finn mediante un
comunicado emitido en Londres por su discográfica.
La decisión de Crowded House de continuar
sin Paul Hester, que fue encontrado sin vida en
un parque de Melbourne cuando contaba 46
años, ha dividido a los fans, aunque la mayoría
aplaude la reunión. Sobre la ausencia de Hester,
Finn recordó que su compañero “era más que un
gran batería” y señaló que esperaban encontrar a
“alguien especial” para asumir ese papel.
De hecho, continúan las audiciones para
encontrar al sustituto. Tras la disolución de
Crowded House Neil Finn había descrito el
ambiente de la banda como
el de “un matrimonio mal
avenido, y encima sin sexo”.
Parece evidente que
la química
ha vuelto.
La Opinión A Coruña ✱ sábado, 3 de febrero de 2007
UNA VOZ PRODIGIOSA Y UNAS LETRAS QUE TRANSPIRAN EMOCIÓN,
es ‘Undiscovered’, el álbum debut de esta promesa británica de la canción
SUPLEMENTO DE CULTURA DE
James
Morri
s
on
una voz por descubrir
Protesta
‘www.amnesty.org’
La organización proderechos humanos Amnistía
Internacional ha lanzado
una campaña en internet
para reclamar el cierre
del centro de detención
de EEUU en Guantánamo
(Cuba). Propone reunir
una “flotilla de protesta”
a la que se han unido
más de 7.000 personas.
Cajas no
tan tontas
CÉSAR MUÑOZ ACEBES
n los últimos años se ha especulado con que el PC e internet ganarían la batalla contra la televisión,
en vista de que los jóvenes se sientan cada vez menos delante del televisor.
Pero si el vídeo no mató a la estrella de la
radio, al contrario de lo que auguraba la
canción de The Buggles en 1979, el ordenador tampoco enviará al
cajón de los recuerdos a la televisión,
según se puso de
manifiesto la
Feria Internacional de la
Electrónica
(CES) en
Las Vegas.
En Estados Unidos
los televisores de
cristal
líquido
(LCD) y plasma han
sido la estrella de la temporada navideña y el próximo
año las ventas superarán los
18.000 millones de dólares, según
la Asociación de Productos Electrónicos (CEA).
Sharp presentó una pantalla plana de
108 pulgadas de LCD (2,4 metros por 1,3
metros), que afirma que es la mayor fabricada hasta ahora con esa tecnología.
Además, Sony investiga formas de
bajar el precio de las pantallas a base de
diodos orgánicos emisores de luz, conocidos en inglés por sus siglas OLED, que se
iluminan cuando se les aplica una corriente eléctrica. Esos aparatos consumen
menos y reducen el grosor de las ahora
conocidas como pantallas planas.
El salto en la capacidad reproductora
de los televisores obligará a filmar con
mayor calidad y mayor atención al detalle,
según destacó en una de las presentaciones en la Feria Jerry Bruckheimer, productor de las películas Piratas del Caribe,
quien trabaja en la tercera entrega de la
serie.
Claro que algunas personalidades de la
E
artefactos
Tecnologías
sábado, 3 de febrero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE La Opinión A Coruña
SABERes
14
LA TELEVISIÓN SE ESCAPA
del televisor y se cuela
en los coches y en
los teléfonos móviles
pantalla,
incluida la periodista Diane Sawyer, ya se
han quejado, pues la alta definición revela
las arrugas, los granos y las ojeras con la
claridad despiadada de un espejo en el servicio.
Un cambio más radical que la calidad
de la imagen será el vuelco en el modelo
por el que se ha regido la televisión desde
la II Guerra Mundial.
Mientras el audio ha saltado de la vieja
radio a internet, a las bibliotecas personales del usuario en el PC y a los reproductores de MP3, hasta hace muy poco la
televisión se ha visto mayoritariamente
confinada al aparato en la esquina de la
sala de estar.
Las cosas han comenzado a cambiar,
sin embargo. Robert Iger, el máximo eje-
cutivo de Walt Disney, se jactó de que Perdidos, uno de los programas más vistos de
ABC, “puede ser descargado a teléfonos
móviles casi en cualquier lugar del
mundo, incluso una isla”, como el lugar
donde transcurre la trama de la serie.
El siguiente paso es eliminar la barrera
entre los aparatos en la casa, lo que en el
argot tecnológico se ha bautizado como
“convergencia”.
En Las Vegas,
Pinnacle presentó una
nueva versión de su
PCTV, que permite
al consumidor
ver en un ordenador con una
conexión
a
internet
los
programas en
alta definición
que recibe en el
televisor de su casa,
aunque se haya llevado el portátil de viaje
por China.
En la dirección
contraria, Open
M e d i a
N e t wo r k
ofrecerá un
sistema para
transferir del PC
al televisor los vídeos
educativos y documentales que hayan sido
descargados de su página de internet. Y
Samsung presentó una nueva tecnología
que permitirá recibir las emisiones digitales de televisión en el automóvil y en el
móvil, aunque sólo de estaciones locales.
El resultado final será la supresión de
las diferencias entre plataformas, de
manera que las telenovelas podrán ser vistas por las tardes en cualquier aparato con
una pantalla que esté conectada por una
señal inalámbrica a un servidor central en
una casa.
No obstante, esta tendencia inquieta a
los canales de televisión, que temen que
una señal tan fácilmente transferible
pueda ser ahora un fácil blanco de la
piratería.
ETIQUETADORA
Brother QL-1050 y QL-1050N
TELÉFONO MÓVIL
Samsung X820
NAVEGADOR Y REPRODUCTOR DE MÚSICA
LG LAN-9600R
PVP: a consultar
PVP: 300 euros (libre aprox.)
PVP: 1.500 euros
Gracias a su
completo
paquete de
software
de edición
y de transferencia de datos, las nuevas
impresoras de etiquetas y rótulos son
la solución ideal para la creación de
etiquetas con códigos de barras, logotipos, tablas... Son las primeras impresoras de su categoría que permiten la
impresión directa desde lectores de
códigos de barras, básculas, aparatos
de medición y cualquier dispositivo con
puerto de serie. Un buen compañero
para las tareas relacionas con la logística, la industria, el comercio, la sanidad o el almacenaje.
“El teléfono móvil más delgado que
haya existido en el mundo”. Así anuncia la marca coreana Samsung su
nuevo X820, que dispone de una buena
cantidad de funciones en sólo 6,9 milímetros de grosor. Cuenta con una
cámara de 2 megapíxeles con zoom
digital de 4X, al nivel de algunas cámaras digitales, y 80 MB de memoria para
guardar las imágenes. La agenda
puede almacenar
1.000 entradas, y
el amplio y cómodo
teclado hace que
todo sea más fácil y
accesible. Está acabado en un elegante color negro con
toques plateados.
La firma coreana LG, que se
ha introducido
en el mercado
de los navegadores para
coche, ha lanzado éste que combina
las funciones de navegador y reproductor de música. Se coloca en el
hueco de la radio del coche y dispone
de una pantalla de 7 pulgadas motorizada que se escamotea automáticamente. En el interior dispone de un
disco de 2 GB que permite almacenar
música y vídeos, soportando los formatos MP3, WMA y DivX. También es
posible conectarle tarjetas SD y discos USB, y dispone de manos libres
Bluetooth.
RUBÉN SÁNCHEZ ANTUÑA
ctualmente casi todo está de una u
otra forma en la World Wide Web,
de tal manera que, a través de los
buscadores, se puede encontrar información sobre cualquier tema que se precise. La web se ha convertido en la más
completa enciclopedia del conocimiento
humano que ha habido a lo largo de la historia. Pero no solamente se queda en eso,
sino que, además, permite realizar tareas
que facilitan nuestra labor diaria, por ejemplo, comprar entradas para el cine, transacciones bancarias, reservas en hoteles,
matricularse en universidades y así
una larga lista de actividades cotidianas. No obstante, su creador, Tim Berners-Lee,
no se conforma y aspira a más: quiere
una internet en
la que los dispositivos conectados no sólo sean
capaces de presentar información contenida
en páginas web
como sucede ahora, sino que también
puedan “entender”
dicha información. Es
un paso más, conocido
como la web semántica o
web 3.0.
Algunos mantienen que es una
utopía, pero entidades del nivel académico de la Universidad de Stanford o la
Universidad de Karlsruhe, e incluso
empresas como IBM o Google, están
apostando por lograrlo. Hasta el momento, solamente se han conseguido en fase
experimental aplicaciones sencillas que
simplifiquen la planificación de viajes o
vacaciones. Se pretende, en un primer
A
estado, crear sistemas que respondan
“inteligentemente” a la siguiente búsqueda: “Quiero un lugar donde la temperatura oscile entre los 22 y los 28 grados, a
poder ser dos semanas, para un matrimonio con un hijo de 4 años y un presupuesto de 2.000 euros”. La respuesta dada por
la web 3.0 debiera ser tan meticulosa
como la que aportaría un agente de viajes humano al cual hiciéramos
la misma petición.
Si se hiciera
esa bús-
queda en la
web actual habría que
tener en cuenta los potenciales
lugares, los vuelos, los hoteles y hasta el
alquiler del coche, lo cual implicaría
pasar varias horas leyendo comentarios u
observaciones en páginas web o blogs
sobre si un hotel es mejor o peor. Toda
esa información sería sopesada y clasificada en la web 3.0 mediante una deducción cognitiva que encontrase las mejores
opciones para los requerimientos previos.
Para ello, la nueva web, o mejor dicho,
el paso siguiente a nuestra actual web,
sería que tuviera la capacidad para construir una base de conocimiento con las
preferencias de los internautas, resultado
de combinar su capacidad de
procesamiento y
la información disponible en
ella. De hecho, se está
buscando un lenguaje de programación que permita el poder aplicar a
internet las mismas reglas que cualquier
sistema de representación del conocimiento, pudiendo distinguir que la palabra “estupendo” implica una categoría
superior a “bueno”.
El camino a seguir no es sencillo, pero
merece la pena intentarlo. En una conferencia celebrada recientemente, Tim Berners-Lee afirmaba que internet se encontraba en su fase Lego, ya que diferentes
elementos podían unirse unos a otros; sin
embargo, algún día las máquinas a ella
conectadas empezarán a hacer cosas
“inteligentes”.
¿Serán los móviles como
una blackberry?
R. S. A.
na empresa europea ha anunciado un
novedoso servicio de correo electrónico aplicable a la mayor parte de los
teléfonos móviles convencionales, lo
cual supone que, al fin, existe una alternativa a la “exclusividad” de la Blackberry de Research In Motion, que lleva dominando el
mercado de los dispositivos móviles con este
tipo de prestación desde hace tiempo.
La aplicación en cuestión, conocida
como Berggi, permite a los usuarios enviar
y recibir correos electrónicos en sus teléfonos, usando para ello servicios web de
U
Yahoo!, Microsoft o Google. Por el momento, se
puede enviar texto, pero
no ficheros adjuntos.
Para hacer uso de la
aplicación es necesario
registrarse en www.berggi.com.
El servicio en Estados Unidos
cuesta 9,99 dólares al mes; sin embargo,
en Europa el modelo de negocio será diferente, ya que los usuarios europeos pagarán
por los datos que consuman. Un precio estimativo indica que entre 10 o 20 correos
electrónicos costarán un euro.
La Opinión A Coruña ✱ sábado, 3 de febrero de 2007
LA WEB SE HA CONVERTIDO EN LA MÁS COMPLETA ENCICLOPEDIA del conocimiento humano,
pero ahora se busca que también se interprete esa información: es la web 3.0
SUPLEMENTO DE CULTURA DE
semántica
SABERes
Hacia una web
15
Tebeos
sábado, 3 de febrero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE La Opinión A Coruña
SABERes
16
¡¡¡Canastas!!!
EL 3 DE SEPTIEMBRE DE 2006 LA SELECCIÓN ESPAÑOLA DE BALONCESTO se alzó
con el oro en el Mundial de la FIBA. Este cómic narra esa gran experiencia
FLORENTINO FLÓREZ
ste tebeo ha sido editado por la
Federación Española de Baloncesto y describe la travesía de
nuestra selección en el último
mundial. No es un caso habitual en la
industria y por eso lo menciono aquí.
Uno de los tradicionales problemas en el
mundo del cómic hispano es la progresiva disminución de lectores. Tras perder
los quioscos, allá por los ochenta, prácticamente las únicas incorporaciones
han venido de la mano de las series japonesas de animación. Algunos autores y
editores se han planteado encontrar esos
nichos del mercado donde pueden
esconderse nuevos lectores. Ocurre de
tanto en cuanto en el caso del humor,
como los ejemplos de Maitena o Juanjo
Sáez demuestran. Pero esa siempre ha
sido una zona más universal que las
aventuras gráficas que asociamos de una
manera más específica con los tebeos.
En ocasiones se ha intentado la contaminación con otros medios, como el
cine o los videojuegos, aspectos de la
industria del entretenimiento que sin
duda rebosan de aficionados dispuestos
a lo que sea, con tal de prolongar sus
relaciones de fantasía con los héroes que
pueblan su imaginación. O las viñetas se
han dibujado pensando en sectores concretos, como el universo gay, una de las
zonas que más se han desarrollado en las
librerías. Más ocasionalmente se ha pensado en los deportes.
Y lo cierto es que parece casi obvio.
Si los seguidores de Fernando Alonso,
Nadal o Beckham consumen todo lo que
se escribe, edita, publica y produce
sobre ellos, podríamos añadir algunos
tebeos a esa abultada lista. Curiosamente, esa no ha sido la norma y, salvo
excepciones, los deportes y el cómic se
han mantenido como universos paralelos. Recuerdo como algo tremendamente exótico aquellas historietas cortas
sobre futbolistas que aparecían en las
viejas revistas argentinas, como El Tony.
Luego Eric Castell vino a jugar con el
Barcelona en las páginas de Bruguera,
donde también se publicó una serie
E
Recorrido
La historia, contada
por el guionista Luis
Felipe Campuzano,
arranca el 10 de julio
de 2006, con la presentación del equipo
español en el Madrid
Arena, y concluye con
la gala del Premio
Príncipe de Asturias. El
título hace referencia a
una canción del compositor y actor estadounidense Tom Waits,
quien habla en una
canción de un viaje de
unos chicos que consiguen lo inimaginable.
deportiva muy interesante, el Equipo R.
Ahora son los japoneses los que han
vuelto al género, con series de futbolistas, boxeadores, jugadores de béisbol y
lo que sea.
Por supuesto, no podemos olvidar el
clásico Michel Vaillant, que reflejaba la
pasión por los coches y la velocidad.
Pasión que ahora mismo renueva Pau en
las páginas de una revista de Tuning,
donde publica la última aventura de Los
Repartidores. Es uno de esos pocos
autores que está intentando ese salto de
los lectores habituales a un público, si
no más amplio, al menos diferente. Confiemos en que le vaya bien y su talento
sea finalmente reconocido como se
merece.
En cuanto a este Big in Japan es saludable por lo que supone: explorar nuevos territorios, extender al lenguaje del
cómic la pasión por un juego que cada
día consigue más adeptos en nuestro
país. En ese sentido, es una iniciativa
que debemos aplaudir. Siempre he pensado que para que los productos más
personales y especulativos sean viables,
antes deben existir obras populares y
masivas, que fortalezcan un mercado
siempre en crisis. Obras como ésta.
Otra cuestión son los valores concretos de este trabajo. En primer lugar,
debo decir que, incluso para un completo iletrado en el mundo del baloncesto
como yo, el álbum resulta entretenido.
Se nota que ha sido producido a toda
velocidad, con un color digital un tanto
oscuro y un dibujo funcional sin florituras. Pero el resultado final es aceptable y
el guionista ha tenido la astucia de enfatizar los momentos más humanos, como
son todas las expulsiones de aquellos
que quedan fuera de la selección, o la
comentada muerte del padre del entrenador, que fue silenciada para que no afectara al equipo. Así se consigue una
narración fluida, con mucho humor,
aunque también una paradoja. En un
tebeo sobre un equipo de baloncesto,
apenas se habla de baloncesto. O mejor,
apenas vemos cómo juegan. Entiendo
que una representación gráfica adecuada
de los partidos habría sido muy complicada, así que los autores los eluden,
incluyendo breves imágenes, como si de
resúmenes televisivos se tratara. En fin,
una experiencia curiosa, con una bonita
portada.

Documentos relacionados