Trikitixari buruz ezagutzen den ia dena bildu da `Soinuaren Hotsa

Trikitixari buruz ezagutzen den ia dena bildu da `Soinuaren Hotsa

CULTURA
MARTES, 22 DE MARZO DE 2005
iDVl
MÚSICA P. 66
TELEVISIÓN P, 72
El Orfeón Donostiarra interpretará la 'Sinfonía
número 2' de Mahler el jueves en Toulouse
Fernando Guillen dice que 'Motivos personales'
«es una isla en un océano de vulgaridad»
LAS PROYECCIONES
Martes 29: Ballenas del Noroeste del Pacífico (EE UU), de
John McKenney; Huida hacia el
espacio, de Haluk Cecan (Turquía); Aldebaran, de Daniel Cornel y Jacques Parain (Francia);
Érase una vez, de Leandro Blanco (España); Sueños de amor
multicolor, de Leandro Blanco
(España).
^ Miércoles: Mar de Japón, de
Oleg Bozhok (Rusia); Sopa de
Trikitixari buruz ezagutzen den ia dena
bildu da 'Soinuaren Hotsa' datu-basean
• «Trikitixaren entziklopedia izango denaren lehenengo urratsa» da hau
• Interneten jarri du Euskal Herriko Trikitixa Elkarteak
aleta de tiburón, de Rubén
Casas Oché (España); Pepinos
de mar fritos, de Rubén Casas
Oché (España); Durante la
noche, de Rafael Herrero Massieu (España).
^ Jueves: La luce diferente, de
Sergio Loppel (Italia); Operación Capelan, de Jean Claude
Eugene; Plongee baignoire, de
Jean Claude Eugene; Praslin,
de Joao Ponces de Carvalho
(Portugal); El color de los pulpos, de Mike Degruy y Euwer
Peck (Estados Unidos).
•Viernes: Blue Jazz, de Sergio
Loppel (Italia); Les dents de la
mer, de Daniel Auclair (Francia); Le grandplogee, de Marc
Charley (Francia); Nel Mare di
Pantelleria, de Guido Picchetti
(Italia); Mantas azules, de Stephane Rozotte (Francia); El mundo de los gasterópodos, de
Danny Van Belle (Bélgica); Mar
de estrelas, de Jorge J. Candan
(España).
»• Sábado 2: Coral Critters, de
j John Boye (Inglaterra); Entre
• pecios, de Herminia Gestal
(España); Las mantas diablo, de
Tino González y Heprninia Gestal (España); Las islas encantadas, de Tino González (España).
^ Todas las proyecciones en el
I salón de Actos Kutxa, calle
Andia de San Sebastián, en dos
sesiones, a las 18.00 y a las
20.00 horas. Entrada libre.
Las proyecciones
en el Aquarium se
posponen debido
a las obras
zar, algunas de cuyas composiciones están dedicadas a personas relacionadas con el mar
como Francisco Pizarro,
Vicente Zaragüeta y Aureliano Cordovilla.
Este año se posponen las
proyecciones en el Aquarium,
debido a las obras, hasta una
fecha que se anunciará oportunamente.
J
Kike Tallado.
FÉLIX IBARGUTXI
DONOSTIA. DV. «Trikitixaren entziklopedia izango denaren lehenengo urratsa da hau». Hitz hauekin definitu zituzten atzo Trikitixa Elkartekoek Interneteko
Soinuaren Hotsa datu-basean dauden materialak. Deskripzio apalegia izan zen seguru asko, material ugari eta ongi landuak jarri
baitituzte web gune horretan. Trikitixaren historiaz jabetzeko, adibidez, hauxe izango da gaur egun
dagoen argibide osatuena. Interneteko helbide honetan dago:
www.trikimailua.com
Gipuzkoako Foru Aldundiaren
laguntzarekin egin du web gune
berria Euskal Herriko Trikitixa
Elkarteak. Lehendik ere bazuen
beste web gune bat elkarteak
-www. trikitixa.net- etahorrek
ere jarraituko du, baina albistegi
f kutsuarekin eta gaurkotasunari
lotua.
Soinuaren Hotsa, berriz, historiarako eta ikerketarako tokia
izango da batik bat. Hiru atal
nagusi ditu: Kronologia, Doinutegia eta Hiztegia. Lehenengoan,
trikitixaren historia eskaintzen
da, ordena kronologikoan antolatuta; bigarrengoan, doinu zaharrak, oraingoz hamar, baina denboraz ugaltzen joango direnak; eta
hirugarrengo atalean hiztegi espezializatua dator, «ahal izan den
neurrian umore eta ironia piska
batekin», atzoko aurkezpenean
Joseba Tapiak esan zuenez.
Datu zaharrena, 1619koa
1619koa da trikitixarekin lotu daitekeen lehen gertaera, datu-baseak dioenez. Hau da azalpena:
«Irailak 27 zituela, kopla-paperak
azaldu ziren Tolosako zenbait ate
eta bazterretan itsatsirik, Antonio Olazabal eta bere emaztearen
kontra. Egileak, itxuraz, Leaburuko erretore Juan Otazu eta beste zenbait apaiz izan ziren».
Hurrengo erreferentzia 1685koa
da, hauxe, alegia: «Abuztuak 5
zituela, igandez, Migel Bazterretxeak kopla batzuk kantatu
zituen Eibarko Untzaga plazan
bikarioaren ibili sexualak agerian
utziz. Bikarioak auzia jo eta Migel
, Bazterretxea preso sartu zuten
Azkoitian».
Trikitixa Elkarteakoek topatu
duten lehenengo soinujolea,
berriz, 1869an jaioa da, Bermeoko Muñagoikoa baserrian. Gregorio Abaro zuen izena.
Soinua Euskal Herrira ñola iritsi zen iritzi kontrajarriak daude.
Dauden teoriak eskaintzen ditu
Soinuaren Hotsak-ek, eta jarraian
zehaztapen edo kritikak egiten.
1909ko Paradox, rey narrazioan,
Pío Barojak Elogio sentimental del
acordeón izenburuko testua txertatu zuen, honela hasten zena: «No
habéis visto, algún domingo al
caer de la tarde, en cualquier puertecillo abandonado del Cantábri-
,
(
•
>
N
>
>
,<<<¿<<'A
^
Trikitixa Elkarteko Gema Sistiaga eta Joseba Tapia, web guneko irudi nagusiaren aurrean. [JÓSE MARI LOPEZ]
timentales, repetidas hasta el infi*
nito, al anocher, en el mar, ante el
horizonte sin límites, producen
una tristeza solemne».
Aingeru Berguices bizkaitar
ikerlariak, berriz, esaten du bere
historia oraindik argitara eman
gabean soinua lotuago dagoela
lehorreko nekazari giroari portuei baino.
Rafael Agirre Francok, bere
Trikitixa liburuan (1990) adierazi zuen soinu txikia italiarrek ekarri zutela Euskal Herrira. Hots,
Irun-Olazti trenbidea egitera etorritako Aostako langileek ekarri
co, sobre la cubierta de un negro ornen zuten.
Trikitixa Elkartea, batzuei eta
quechemarín o en la borda de un
patache , tres o cuatro hombres besteei zehaztapenak egin eta
de boina que escuchan inmóviles gero, ondorio honetara iritsi da:
las notas que un grumete arran- «Funtsean, lehendik beste zer edo
ca de un viejo acordeón? Yo no sé zer bazegoen lekuetan hartu zuen
por qué, pero esas melodías sen- sustrai esku-soinuak, trikitia edo,
r
Izena: Soinuaren Hotsa.
Helbidea: www.trikimailua.com
Atal nagusiak: Kronologia, Doinutegia eta Hiztegia.
Doinutegia: Atal honetan hamar
pieza daude oraingoz, hamarrak
zaharrak eta bestela topatzen zailak.
Azpiatalak: Debekuak, Diskografia, Erromeria, Hitzaldiak, Koplak,
Omenaldiak, Soinuaren etorrera,
Soinuaren kolorea, Soinugileak, Trikitilariak, Txapelketak.
Hiztegi umoretsua
F. I.
Hona hemen datu-baseko Hiztegia ataleko lehenengo hitz
sorta:
Abaro, Gregorio. Soinujole
bizkaitarra, Bermeon sortua
1869an. Hauxe da ezagutzen
dugun soinujolerik zaharrena.
Abarka. Gure jatorkeriaren
ikurretako bat, dantza arrotzen
galbidean sartzea eragozten
diguna.
hobeto esanda, panderoa indarrean zegoenetan, tresna ahulagoak ordezkatuz. Horrek ez du
esan nahi portuetatik heldu ez
zenik. Ezta portuetatik bakarrik
heldu zenik ere. Erromerietara
hurbiltzen ziren kanpoko eta
hirietako musikari sasi-profesionalek ere edukiko zuten eraginik...».
Aipatutako hiru atal nagusiez
gain, web guneak dozena bat
azpiatal ditu. Besteak beste,
koplak. debekuak -erromeria eta
debekua beti lotuta ibili dirá»,
esan zuten atzo Joseba Tapiak eta
Agurtzane Aizpuruk-, hitzaldiak,
diskografia, trikitilarien izenak,
omenaldiak eta txapelketak azaltzen dirá horietan. Trikitilariak
era honetara sailkatu dirá web
gunean: panderojoleak, soinujoleak, bikoteak eta taldeak.
Aizpurutxo. Erromeri tokia,
Gipuzkoako Azkoitian, Urretxuko mugan. Bertan egon zen
erretore Julen Lekuona (19382003), hauspoa ez baina kitarra
besotan ibiltzen zen kantaria.
Aingeru guardakoa. inor
dantza lotuko piezaren bat jotzen hasten bazen, han azalduko
zen isilaraztera, alguazil jantzian.
Alboka. Soinujoleek egindako
bekatu handi eta ugarien artean, alboka baztertzearena ez da
makalenetakoa.
Aire, aire!. Trikitixan egiten
den aldarria, jendea animatzeko. Eta entzuleak hankalotuak,
maíz.
Altaboza. Ozengailua, edo hotsa zabaltzeko asmakizun elektrikoa. Alegia, kantaera zaharraren akabera.