komportashon kriminal na ulanda
Transcripción
komportashon kriminal na ulanda
edishon 9 - 2010 Ougùstùs 2010 KOMPORTASHON KRIMINAL NA ULANDA Earn money with Kyocera printers and copiers T 465-6345 l [email protected] Pagina 4 11 dia despues di sinta kastigu di 6 aña Brò ta kometé asesinato Pagina 5 Antianonan ta reda nan mes despues ku “Opsporing Verzocht” a pasa nan grabashon Pagina 14 Ekseso di violensia ta inkomprendibel Pagina 15 Despues di aresto sensashonal na Kòrsou: ANTIANO TA SKAPA KASTIGU DI BIDA LARGU NA ULANDA Kongreso riba abusu doméstiko: A yega momentu pa bringa kontra violensia domestiko 2 HustisiA Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial OPINION Nos mes mester traha riba kambio di mentalidat R MICHAEL CRAANBERG elashoná ku e periodo di reseso tras di lomba, nos a skohe pa elaborá riba e krímen ku antianonan ta kometé na Ulanda pa e edishon aki. Esaki no pa desakredita nos hendenan, pero mas bien pa señalá un desaroyo na Ulanda ku realmente no ta sano. Un desaroyo ku ta duna henter e kolonia antiano un mal nòmber, ora sali na kla ku nos antianonan (partikularmente kurasoleño) ta sòru pa krímennan pisa keda kometé. Den un kombersashon ku mi tabatin algun tempu tras di lomba ku Ludo Goossens, hues ku a traha 4 aña aki na Kòrsou i despues a bira vise presidente di Korte na Rotterdam, a duna di konosé ku media ulandes no ta eksaherá ora ku nan bisa ku e antiano ta kousa di hopi molèster, pa motibu ku den su trabou komo hues e ta nota ku dia pa dia e kantidat di antianonan ta sigui oumentá den proseso penal. E loke ku ta remarkabel, ta e ekseso di violensia ku e antiano ta usa den su akshon kriminal. Violensia ku den kasonan di otro nashonalidatnan no ta bin dilanti hopi. Mi ta kere ku akinan nos tur ku ta forma parti di e komunidat aki por yuda. Nos tur tin sea un ruman, tio, primu òf prima, konosí bibá na Ulanda ku nos influensia pa kambia e rumbo aki. Si kada un di nos, mustra nos hendenan bibá na Ulanda, pa komportá nos mes, biba manera un suidadano íntegro, sigur ora ku nos mes a skohe pa bai biba serka e ulandesnan den nan pais. Nos mester trata di kita e imágen manera ku tin relatá den e diferente verediktonan penal ku nos a relatá, esta ku nos hendenan ta skohe for di edat hóben pa ta un kriminal i ku nos inteligensia ta asina abou ku e ulandes no sa kon pa yuda nos hendenan, ku un programa edukashonal of kualke otro programa ku por yuda e antiano subi un kaminda drechi. Gran parti di e edishon aki ta relatá kasonan penal ku ta mustra kon nos hendenan ta aktua ora ku nan skohe e bida kriminal na Ulanda. Na algun okashon e forma kon nos a relatá e susesonan, por ta un poko pisá, pero esei no ta pa sensashonalisa, pero mas bien pa ilustrá e seriedat di kada suseso. Kolofon Editor: QLG Productions N.V. KONTENIDO 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 - Prologo; Nos mes mester traha riba kambio di mentalidat. Despues di aresto sensashonal na Kòrsou: Antiano ta skapa kastigu di bida largu na Ulanda ‘Rip deal’ ku konsekuensia fatal: 11 Dia despues di sinta kastigu di 6 aña Brò ta kometé asesinato Antianonan ta reda nan mes despues ku “Opsporing Verzocht” a pasa nan grabashon Databank di DNA ta solushoná kaso intento di “rape” dos aña anterior Esnan ku a kumpra kas despues mester tabata sa: No por kap palu di katunbòm ku tin mas ku 50 aña plantá Dos dia di Pasku drama despues di fiesta antiano Mama (17) ta pone fin na bida di baby resien nase Korte na Ulanda kansá ku atrakadó antiano korte ta dòbel kastigu Violensha Kontra di Hende Muhé mester para. Kondena pa relashon seksual ku kasa ku malesa terminal 13 Médiko suspendé pa motibu di falta di kumplimentu di su deber 14 Investigashonnan di estado mental ta revelá karakter di akusadonan antiano: Ekseso di violensia ta inkomprendibel - Antianonan no tabatin’e fásil durante “rip deal” ku morto komo konsekuensia 15 A yega momentu pa mundu bringa kontra violensia domestiko. 16 Violesia domestiko un problema ku ta mishi ku nos tur. 17 Kon por resolvé violensia doméstiko: Yabi pa solushon di violensia doméstiko ta “nos” 18 FMA: Influensha di alkohòl i su Konsekuensha a largu plaso 19 Ombudsman; Preguntanan mas hasi na defensor di pueblo 20 Aporte Huridiko; Kosnan ku mi haña riba kaya ta bira mi propiedat? Adres: Socratesstraat 1F Vredenberg, Curaçao N.A. P.o.box: 3179 [email protected] Tel: (599-9) 6923250 Cell: (599-9) 5141768 - 5278475 Redakshon: Michael Craanberg Kolaborador: Ellen Braaf-Pietersz Arte gráfiko: Patricia Fuenzalida ‘Hustisia’ ta un publikashon mensual i pa kualke informashon òf sugerensia por manda esaki na e-mail: [email protected] Nota: Ta prohibí pa reprodusí sea integral òf parsial publikashonnan di ‘Hustisia’ pa metanan komersial sin previo outorisashon di QLG Productions N.V. Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial HustisiA 3 Despues di aresto sensashonal na Kòrsou: ANTIANO TA SKAPA KASTIGU DI BIDA LARGU NA ULANDA Un sospechoso antiano (Brò) di 27 aña di edat ku a hui bin Kòrsou, despues di a kometé su krímennan, a skapa un kondena di bida largu. Apesar ku e tribunal ta haña ku e demanda di bida largu tabata na su lugá, e echo ku Brò tin solamente 27 aña di edat, e tribunal a skohe pa un kondena di 30 aña prizon. Dunando asina Brò e perspektiva ku un dia e lo rekobrá su libertat. Brò a hasi su mes kulpabel na asesinato durante un “rip deal” i tambe atrakonan brutal, kaminda ku violensia den forma di mas kruel a keda usa. E atrakonan aki tabata tuma lugá den kas di famia. Loke ku a hasi e situashon di Brò difísil i ku bida largu a keda pidí, ta pa motibu ku dia 2 di yanüari 2008 Brò ta rekobrá su libertat despues di a sinta un kastigu di 6 aña na Ulanda. Apénas dos siman despues ku Brò ta den libertat, el kuminsá tira atrako i kometé un asesinato durante un “rip deal”. sianan. Durante un di e atrakonan aki, nan a bai ku por lo ménos 6 oloshi karu. Dia 6 di aprel 2008, reshèrshenan a arestá un persona antiano relashoná ku un otro kaso, esta un kaso di asesinato ku a tuma lugá na Utrecht dia 13 di yanüari 2008. E asesinato a tuma lugá durante un “rip deal” di koka. Durante ku e antiano aki tabata será, el a haña bishita di vários konosí. E loke a sali na kla ku Brò ta na Kòrsou i no na Ulanda. Mesora reshèrshenan a mobilisá outoridatnan antiano na Kòrsou pa yuda den e investigashon. Un di e métodonan ku no ta falta den e tipo di investigashonnan aki, ta tapmentu di telefon. Pa medio di kòmbersashonnan ku a keda di tap, polisnan a saka eksaktamente afó ta ken nan tin mester ku ta responsabel pa e asesinato. E motibu ku a bira fásil via di tap ku polis por a arestá e sospechoso mayó ku e sospechoso antiano aki no tabata sa ta ku polis e momentu ei tabata usando e método di investigashon, esta graba kòmbersashonnan konfidensial. A sali na kla ku e persona ku a pasa durante un di e programanan di ”Opsporing Verzocht” relashoná ku atrakonan den kas di famia, ta e mesun persona (Brò) ku a tira un Marokano mata na Utrecht durante un “rip deal”. Durante e kombersashon di e asesinato di e marokano, ta pa motibu ku Brò hui bin Kòrsou lagando debenan atras di vários hende na Ulanda ku el hasi negoshi di oloshi karu ku e no a paga esnan ku a yuda. Nan tabata papia di sumanan ku ta varia di 20 pa 60 mil euro. A logra arestá Brò aki na Kòrsou dia 13 di yüli 2008. Brò tabata na Kòrsou for di 25 di mart 2008. Pues el a keda kasi 4 luna na Promé aresto Konforme veredikto di Utrecht di e aña aki registrá bou di e number LJN: BM2730, ta ilustrá Brò komo un persona sin eskruplo i no ta basilá pa kometé su aktonan kriminal. Esaki por keda dedusí for di un testimonio di un ko-akusado ku a anda kuné e último 6 lunanan promé ku el a kai será i e ko-akusado aki ta kalifiká Brò komo un “Real”. Brò ta desidido den su aktonan i no ta basilá. Manera ariba menshoná Brò di 27 aña di edat a keda kondená pa asesinato i un seri di atrako kometé den Eindhoven. Un kaso ta saka otro Den luna di febrüari 2008 tabatin un seri di atrako ku tabata tuma lugá den kas di famia den Eindhoven. E atrakadónan tabata yega na kas di famia primi bèl i manera e porta habri, nan ta pusha e porta violentamente i fuertemente armá ku arma di kandela i nan ta abusá di e famia, dor di maltratá nan i bai ku nan pertinen- Kòrsou sin ku polis por a pone man riba dje. E loke ku a hasi e situashon di Brò difísil, ta e echo ku dia 2 di yanüari 2008 e ta rekobrá su libertat na Ulanda despues di a sinta 6 aña pa un kondena di 9 aña. Apénas 12 dia afó, Brò a kuminsá tira atrako i kometé un asesinato. Demanda i kondena Esaki ta motibu ku fiskal di Ministerio Públiko no tabata mira otro opshon i a pidi un kastigu di bida largu. Pa supstansia su demanda, fiskal a hiba un rekisitorio amplio i a bai hopi profundo den e personalidat di e akusado ku a skohe for di mucha pa aktividatnan kriminal. Korte Penal di Promé Instansha di Utrecht a bisa ku e demanda di Ministerio Públiko ta komprendibel, un kondena di bida pa Brò ta na su lugá. Pero mirando e demanda for di perspektiva humano, pa motibu ku Brò tin solamente 27 aña di edat i kondena di bida largu, no konosé pordon, (e areglo di lei manera a keda kambiá), no ta duna chèns mas pa evaluashon ora ta trata di bida largu. Pues si imponé un kastigu di bida largu riba e akusado aki, ta kita tur perspektiva di e akusado ku un dia kisas e lo por rekobrá su libertat. Esaki ta motibu ku e tribunal a skohe pa kondená Brò na 30 aña di prizon, ku ta e kastigu di durashon mas largu ku e kódigo penal konosé. (Lesa página 4) Brò lo hasi bon uso di e chèns ku e tribunal a dun’é E pregunta ku aki 20 aña kisas lo por haña kontesta, ta si Brò lo a hasi bon uso di e chèns ku e tribunal di korte ulandes a dun’é. Pa motibu ku ‘Bida Largu’ ta bida largu na Ulanda i no tin chèns di pordon. E tribunal a skohe pa duna Brò un chèns den bida i a kondená Brò na 30 aña. Esaki ta nifiká ku Brò lo sinta dos tersera parti ku ta 20 aña. Den un senario normal, Brò lo rekobrá su libertat ora e kumpli 47 aña. Esaki ta nifiká ku ainda Brò tin henter un bida su dilanti. E pregunta ta; Brò lo skohe pa eduká su mes den prizon, siña algu pa ora e sali, e ta un mihó hende, òf Brò ta skohe pa tuma e rísiko di bolbe drenta den baho mundu ku e chèns e ora ei di bai será pa ‘Bida Largu’. Brò lo mester pensa hopi bon durante e 20 añanan aki, pa motibu ku e chèns ku el a haña ta un di oro. E senario aki ta si Ministerio Públiko no apelá e veredikto aki. 4 HustisiA Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial ‘Rip deal’ ku konsekuensia fatal: 11 Dia despues di sinta kastigu di 6 aña Brò ta kometé asesinato Despues di a sinta 6 aña den prizon kumpliendo ku un kondena di 9 aña pa atrako armá, kaminda ku e víktima a keda seriamente heridá, 11 dia despues di a rekobrá libertat (VI) Brò ta tira un hende mata den un ‘Rip deal’. Pero pa pone man riba Brò a dura lunanan largu, pa motibu ku Brò a bai skonde na Kòrsou, despues di su krímennan kometé na Ulanda. Dos antiano di kua nan edat ta respektivamente 22 i 27 aña dia 13 di yanüari 2008 a sali Den Bosch i bai Utrecht pa kumpra koka serka un marokano. E dos antianonan a bishita e marokano i su amigu den un “theehuis”. Un ratu despues nan kuater huntu ta bandoná e “theehuis” den e outo di e antianonan. E marokano i su amigu tabata sintá patras den e outo. E antiano (sospechoso mayó o sea Brò) tabata esun ku ta stür e outo. Nan a bai stashoná den e kaya kaminda ku e marokano ta biba. E marokano ta baha for di outo kana bai su kas. Despues di un ratu el a regresá i nan a bai para un poko mas leu di e kas di e marokano, pero den mesun kaya. E marokano a saka un saku di plèstik ku koka aden i a mustra e antianonan. Netamente akinan e problema ta start, pa motibu ku Brò a tuma e saku den su man i bisa e marokano pa e bai kue e sobra koka, miéntras e ta keda ku esun saku ward’é regresá. Mas ku lógiko e marokano no ta konfia e kos aki i a ninga. E marokano a bisa ku mester paga promé i despues e ta bai kue e sobra koka. Brò tòf por sierto, ku e momentu ei no ta konfia ni nan sombra, a heringá un ratu, pa despues tòg e duna e marokano e saku di koka bèk. Na mes momentu, Brò a dobla dilanti i hinka su man bou di stul i saka un arma di kandela koló di nikel for di bou di stul. Por a nota mesora ku e kara di Brò kambia i bira hopi hostiná. Ku bos haltu Brò a bisa ku e no ta tuma e kos aki i e tin sufisiente plaka pa paga tur kos. Na mes momentu el a bisa pa niun hende no baha for di outo, sino e ta tira mata. Loke ku el a hasi tambe i ku a kontribuí na un kondena di 30 aña. (Pa sa kon e suseso aki ta kaba, lesa tambe artíkulo riba página 14). Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial HustisiA 5 Antianonan ta reda nan mes despues ku “Opsporing Verzocht” a pasa nan grabashon Despues di a rekobrá libertat dia 2 di yanüari 2008, despues di a sinta 6 aña un kastigu di 9 aña, dia 13 di yanüari 2008 e ta kometé un asesinato durante un ‘rip deal’. Den luna di yanüari te ku febrüari, e mesun akusado antiano (Brò) aki a kometé un seri di atrako brutal den kas di famia na Eindhoven. Atrakonan tabata bai kompañá ku hopi violensia. E hendenan, prinsipalmente hendenan di edat bibá den Eindhoven tabata den pániko. Eindhoven a haña alivio ora ku un persona ku polis tabatin será pa asesinato, a papia ku su konosínan tokante e atrakonan ku tabatin den Eindhoven, despues ku a pasa vidio di esnan ku ta tira atrako den e programa “Opsporings Verzocht”. D en luna di yanüari i febrüari 2008, un grupo di hende a keda atraká den nan kas na Eindhoven. Ironia ta ku e grupo aki tur konosé otro. Nan ta sinta tur djabièrnè huntu den un cafe. Tres di e famianan aki a bira víktima i dos di nan tabatin un intento di atrako riba nan den nan kas. Un di e famianan ku a bira víktima di intento di atrako tabatin un grabashon di e kámaranan di seguridat ku e tin rondó di su kas. Pero e tabatin miedu di a duna polis e grabashonnan aki, pa motibu di represaya di parti e atrakadónan. Despues di a tuma un kurashi el a duna un konosí e grabashon. E grabashon aki a keda pasá durante e programa di “Opsporing Verzocht”. Akinan e antianonan a reda nan mes, ora ku un ku ta será pa un kaso di asesinato a mira su mes riba e grabashon na televishon i a kuminsá papia ku su konosínan riba e atrakonan aki i pa motibu ku polis a usa e método di skucha tur kombersashon di e sospechoso e momentu ei, a logra solushoná e atrakonan aki tambe. Na wow’i angua E famia ku a hera di keda atraká den su kas a duna di konosé ku nan tabata na kas dia 6 di febrüari 2008 ora ku den kareda di mitar di diesun di anochi nan ta tende bèl di porta zona. E habitantenan ku e momentu ei no tabata ferwagt niun bishita, no a konfia e situashon. Nan a bai wak e televishon di seguridat ku e momentu ei ta grabando. E momentu ei nan a mira dos hende hòmber koló skur ku kapushon riba nan kabes na nan porta di kas. Esaki a pone ku nan no a habri e porta di kas, pa motibu ku nan no konosé e hendenan aki i por sierto nan tabata figuranan hopi dudoso. Un ratu despues nan a mira kon e dos hòmbernan aki a kita bai for di e porta i riba un otro kámara ku nan tin pafó, nan ta mira e dos suhetonan bai den un outo, pa despues e outo kore bai. Ora ku e famia a bai wak e vidio kompleto, nan a mira kon e mesun outo aki tabata pasa den e kaya i klaramente tabata vigilá nan kas. Un ratu despues e outo ta para dilanti e kas i dos hòmber koló skur ta baha i miéntras nan tabata kana bai na porta di e kas, nan a bisti nan kapushon i na mes momentu tur dos a saka nan arma di kandela i harma esaki i a yega na porta di e kas i primi e bèl. E famia aki no ta habri e porta i asina a skapa di bira víktima di atrako. Na tres okashon e duo aki tabatin éksito, kaminda ku nan a bai ku pertinensianan di hopi balor, manera entre otro oloshinan hopi karu. Usando e método “Opnemen Vertrouwelijke Communicatie” (OVC), o sea graba kòmbersashonnan konfidensial di prezu i su bishitante, reshèrshe ulandes ta logra solushoná e kasonan di atrako den kas di famia. Di e forma aki tambe polis a haña sa ku un di e sospechosonan di e atrako ta na Kòrsou i e mesun sospechoso aki ta e persona ku a tira un marokano mata durante un ‘rip deal’ na Utrecht. Tur kos ta indiká ku e kondena aki lo bai apelashon i kisas te asta kasashon, pa motibu ku Ministerio Públiko a pidi bida largu pa Brò ku a tira mata (esun ku tabata skondí na Kòrsou), ya den dos siman ku el a sali prizon sintando un kastigu di 6 aña na Ulanda, e ta mata un hende i despues sigui ku su racha, tirando atrako den kas di famia. E akusado aki mes ku no tin nada di pèrdè awor aki tambe lo apelá. E otro akusado a keda kondená na 16 aña di prizon. 6 HustisiA Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial Databank di DNA ta solushoná kaso intento di “rape” dos aña anterior D atabank di DNA ta solushoná kaso di intento di “rape” di dos aña anterior, kaminda ku un antiano ta embolbí. E akusado ku por sierto ta un antiano no ta basilá pa e logra su meta, pa motibu ku apesar ku e dama víktima tabata den su periodo di menstruashon, e akusado a saka e dama su tampon for di su vagina pa e tòg logra penetrá. Den e kaso spesífiko aki, un persona ku tabata kana ku su kachó den e ora di mardugá ei, a frustra e intenshon di e akusado ku a pone ku e no a logra su meta. Veredikto registrá LJN: BM0871. Un dama ku tabata na ka- minda di kas a konfrontá un problema serio ora ku un hòmber a aserk’é primeramente ku intenshon pa yud’é, pa despues esaki resultá den un intento di violashon seksual. E dama ku a kaba di baha for di trein na Nijmegen, tabata kanando bai su baiskel ku tabata na lòk. Un hòmber a aserk’é i puntr’é ku e por yud’é ku e lòk di baiskel, loke ku e dama a ninga. Pero e hòmber a sigui kana banda di e dama, pa un dado momentu choka e dama i rank’é bai kuné den un parke djis pegá ku e stashon di trein. Akinan e hòmber a menasa e dama ku tabata grita, pa e keda ketu sino e ta yama mas hende aserka i e tin un kuchú ku no ta basilá pa usa esaki. Esaki ta momentu ku el a logra dominá e dama un tiki i akinan el a lòs su boton di karson i baha esaki huntu ku su panty. Esaki a habri oportunidat ku e por a pone su man na e vagina e dama. El a sinti ku e dama tabatin un tampon. E último aki no a pone ku e hòmber a stòp ku su avansenan i a saka esaki i a hinka su man mei mei di e dama su pia i kuminsá frega su man riba vagina di e dama te na e ko’i sinta di e dama. E tabata pasa su man, manera ta su propiedat e ta andando kuné. Nèt na e momentu ei un hòmber ku tabata kana ku su kachó den e parke a tuma nota di e loke ku ta pasando i violashon seksual, polis a kue material for di riba e faha di kachó i tambe e karson di e dama, pa realisá tèst di DNA. Dia 19 di yüni 2009, durante un otro investigashon, polis ta tuma material pa saka DNA for di un hòmber. Dia 25 di yüni 2009, e resultado di e DNA aki a keda deponé den e databank di DNA na Ulanda i mesora e databank a señalá un “match”. E match ta kuadra eksaktamente ku e kaso di intento di violashon ku a tuma lugá den a mardugá di 29 pa 30 di mart 2007. Apesar ku resultado di un DNA ta 99.99% sigur, semper ta keda un aspekto difikultoso pa prueba ku ta e hòmber aki mes ta e malechor di intento di violashon seksual. E abogado defensor a usa tur método posibel pa desviá Korte i trata di trese duda den e akusashon. Esaki ta un forma ku abogadonan sa apliká, pa motibu ku kaminda ku korte tin duda, e benefisio mester kai na fabor di e akusado. Den e kaso aki e abogado enkuestion no ta logra, pa motibu ku banda di e resultado di DNA, tantu e dama víktima, e hòmber ku ta kana ku e kachó i tambe un otro testigu ku a mira un hòmber kore pasa banda di stashon Den intento di “rape” hòmber antiano ta saka tampon di su víktima e hòmber aki a kue e faha ku e tabatin su kachó mará na dje, pasa esaki rondó di garganta di e hòmber i ranka e hòmber for di riba e dama. E hòmber ta lanta i kore limpi bai. Di e forma aki e dama skapa di a keda violá seksualmente. Databank DNA A dura dos aña pa polis logra solushoná e kaso. E suseso aki a tuma lugá den mardugá di 29 pa 30 di mart di aña 2007. Dia 30 di mart 2007 nèt despues di e intento di di trein, tur a señalá e hòmber di tin kabes un poko bashí i ku e tin un paresido di antiano. Esaki tabata for di dos aña anterior ku e testigunan a duna nan testimonio. E hòmber ku e DNA tèst a kuadra kuné ta un antiano. Esaki a pone ku huesnan di e tribunal di “meervoudig kamer’ yega na un kondena di 24 luna mas mil euro na daño perhuisio òf 20 dia será. Di e forma aki databank ta duna resultado ku éksito i asina kita un “rape-do” for di riba kaya pa un par di tempu. Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial HustisiA 7 Esnan ku a kumpra kas despues mester tabata sa: No por kap palu di katunbòm ku tin mas ku 50 aña plantá Den Emmastad sinku famia a entamá kaso kontra di dos famia pa molèster di palunan di katunbòm ku nan tin den nan kura. Segun e opheshon, e palunan ta okashoná hopi molèster i asta na algun okashon, ta kousa malesa pa habitantenan ku ta bibá pabou di e palunan aki. E petishon na korte tabata pa kap e palunan aki, pero hues no ta honra e petishon, pa motibu ku korte ta di opinion ku e famianan ku a bai biba besiña di esnan ku tin e palunan di katunbòm, mester tabata sa esaki promé. Por sierto e palunan ta plantá mas ku 50 aña na e sitio aki. Sinku famia ku ta biba den Margrietlaan Emmastad, a entamá un huisio sumario kontra di dos famia ku tin palu di katunbòm den nan kurá di kas. E motibu ku e sinku famianan a entamá e huisio sumario ta pa motibu ku ora e palunan di katunbòm, ta den nan periodo di flora, nan ta kousa un molèster enorme pa e famianan. E famianan a deskribí e periodo ei, manera sneu ta kai. Nan kura ta keda ku un tapeit di sneu. Nan a supstansia esaki ku potrètnan ku nan a saka tambe. E katunanan aki ta verstòp aparatonan elektróniko, manera erko, pòmp di pisina i drenta kas. Dos miembro di famia ta sufri di alergia, manera e palu aki kuminsá flora. Despues ta tuma masha hopi tempu i esfuerso pa deshasí di e katuna nan aki. E famianan ku tin e palunan den nan kurá, a oponé kontra di e petishon pa kita e palunan, pa motibu ku e palunan tei mas ku 50 aña i ta flora un bes den dos aña, pa dos luna largu. E loke tambe ku a bin dilanti ta ku dos di e famianan ku a entamá kaso pa likidá e palunan, tin 25 aña bibá einan. Pa hues e dos famianan aki no tin nada di bin buska despues di 25 aña. Pa loke ta trata otro famianan, ku tin 15 aña, 18 luna i algun luna, promé ku nan a kumpra nan kas, nan mester tabata sa òf aló ménos mester a pone nan mes na altura di e bisindario di e posibel palunan aki. E palunan ta grandi i tur hende por mira esaki i sa e rísiko di e tipo di palunan aki. Hues a bisa ku e periodo ku e palunan ta flora ta kada dos aña i pa solamente dos luna, no ta hustifiká pa kita e palunan ku tin mas ku 50 aña plantá. Si e erkonan i pòmpnan di e pisina ta verstòp ta pa rísiko di e hende ku a bin biba despues. Ta nan mester buska medida pa evitá ku e katunanan aki ta okashoná molèster ku nan ta trese kuné den e periodo kòrtiku ku e palu ta flora. Esaki tabata motibu ku hues a rechasá e petishon di e sinku famianan. E veredikto aki ta registrá bou di e number LJN: BM1509 8 HustisiA Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial Dos dia di Pasku drama despues di fiesta antiano Un fiesta antiano ku a tuma lugá di dos dia di Pasku 2007 a kaba den un tiroteo. E echo ku e víktimanan no a habri porta di kas a pone ku e meta ku e akusado ku a bai na kas di e víktimanan no a keda kristalisá. Kaso ketu bai andando den korte na Ulanda. Konforme veredikto di Hoge Raad LJN: BL6765, e tribunal ta manda e kaso bèk pa Korte Superior na Leeuwarden kaminda ku e korte ei mester motivá su sentensia mihó pa loke ta trata e aspekto di intento di asesinato, ku nan a formulá komo un echo proba. Tur kos a kuminsá durante e fiesta di dos dia di Pasku na un klup nokturno na Groningen. Durante e fiesta ku tabata kana masha dushi mes, tabatin un ‘mucha hòmber’ (gordo) ku tabata hopi drùk i ku su aktitut no tabata kai na agrado di tur hende. Un dado momentu el a manda un glas riba un hòmber ku tabata den e fiesta i primu di e hòmber aki a aserka e gai gordo i a dal e un moketa benta abou i na suela el a skop’e na su kabes. Un ratu despues e gai gordo aki tabata huntu ku polis i ora e tabata kana bai ku polis, el a grita ku nan lo wak kiko ta pasa ora e regresá. Polis a hiba e gai gordo aki hospital pa e haña tratamentu pa e wowo i tambe un penk ku lo mester a kibra. Un konosí di e gai gordo ku tabata den hospital kuné a tende e gai gordo bisa, ku si e tin di haña ganchu den su wowo, e lo hasi solamente un yamada telefóniko na Kòrsou i mama di e hòmber ku a dal e moketa lo keda likidá mesora, pa motibu ku e tin sufisiente famia na Kòrsou ku por hasi e kos ei pe. Pero e gai gordo aki tabata dje agitá ei, ku e no por a dominá su rabia, a bandoná hospital 4.27 di mar- dugá i ya pa 4.43 a drenta un informe na polis di un tiroteo ku a kaba di tuma lugá na un apartamentu den Groningen. Despues di e konfrontashon na e fiesta, e personanan ku tabatin problema ku e gai gordo a bai kas. Nan tur tabata na kas, preparando pa bai drumi, ora ku nan a tende bochincha pafó. Ora ku nan a wak pafó, nan a mira un outo ku hopi hende aden pasa dilanti nan apartamentu pa despues e outo aki a kue brek i bèk. Einan, nan a mira dos hende baha i kana bai direkshon di nan apartamentu. Un dado momentu nan a tuma nota ku e hendenan tabata subi trapi bin ariba i nan a sali pafó pa wak kiko ta kiko a disidí di bai paden i bai skonde. Nan a sera e porta na yabi i skonde paden. Nan a tende un hende bati na porta pa un par di sekònde despues nan a tende tiru di bala ta zona i kon bala ta pasa den nan kas. Bala a pasa den porta di kamber etcetera. Un otro antiano ku e momentu ei tabata pafó di e apartamentu a duna di konosé ku el a mira un outo ku por lo ménos 5 antiano den e outo i el a tende un stèm ta bisa pa stòp einan. Bou di mandamentu di palabra malu ‘k@#$%^&*.’ Na papiamentu. nan a baha for di outo i bisa ku awor e ta bai likidá e hendenan. Despues di tiramentu, nan a tende stèm di un hende muhé, por sierto frei di e gai gordo a yama e pistolero na su nòmber pa nan bai for di einan. Ministerio Públiko a pidi 8 aña di prizon, pa intento di asesinato premedita, pero a kondená e gai gordo na 5 aña. E akusado aki a apelá te na Korte di kasashon, pa motibu ku e ta di opinion ku no tabatin intenshon pa kita bida di niun hende premedita. Kasashon tambe ta di akuerdo ku e gai gordo aki. Kasashon ta di opinion ku tira riba porta di kas no ta nifiká ku a trata den un forma intenshonal di mata e hendenan den kas. E porta di kamber no ta den e linia di e tiramentu. P’esei Korte di Kasashon a pidi pa wak e kaso di nobo i pa yega na un veredikto, fórmula e veredikto di nobo pa loke ta trata e aspekto defensa propio menshoná. Kaso ta andando ketu bai den Korte na Ulanda. Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial HustisiA 9 Pa motibu di miedu di su tata Mama (17) ta pone fin na bida di baby resien nase Un mucha muhé di 17 aña di edat a haña un kondena kaminda ku lo intern’e den instituto pa hóben, pa e haña tratamentu terapéutiko intensivo. Motibu di e kolokashon den e instituto aki ta ku e hobensita aki a pone fin na bida di su yu hòmber resien nase. U n hobensita di 17 aña di edat a hinka su mes den un kalvario, ora ku el a disidí di skonde su embaraso i haña su yu i mesora a pone un fin na su bida. E mucha a sali na estado di su amigu, tempu ku e tabatin 16 aña. Pa motibu ku e tabatin un miedu inmenso di henter su ambiente di famia, prinsipalmente su tata, a pone ku el a skonde e embaraso i a sigui biba manera nada no a pasa. Den su deklarashon na polis, e hobensita aki a deklará ku e tabatin un miedu inmenso di su tata si e tata haña sa ku e ta na estado. Dia ku e yu a nase, e hobensita tabata su so. El a deklará ku e por a kòrda ku riba un djadumingu mainta, el a kuminsá sinti doló di parto. Poko poko e tabata kana rabia di e doló inmenso ku e tabatin. Na e último momentu e ta duna lus na un yu hòmber, ku el a sinti ta move mei mei di su pia. E mes a saka su plasenta. Pa e a separá e plasenta for di e baby, el a ranka esaki for di otro. E ta kue e baby lora den un “dekbedhoes” i a skonde e baby bou di kama. Henter su kama tabata bou di sanger i su mannan tabata tur na sanger. El a sali for di su kamber pa bai den baño pa e laba su kurpa, pero a topa ku su mama den gang. E mama a puntr’é kiko ta pasando i el a bisa e mama ku e tin un menstruashon hopi pisá. Pero e mama no por a komprondé dikon e yu tin tantu sanger asina na su kurpa i a sigui puntra e yu kiko ta pasando. E yu a duna komo kontesta ku el a kaba di pèrdè barika. E mama preokupá a bai dòkter ku e yu i na regreso na kas, e yu a trata di tene e famia for di su kamber i a bisa nan ku e mes ta limpia su kamber. Pero e no por a skonde e bèrdat aki mas i e mama a drenta tòg den kamber, topa ku un desaster i a bin topa ku un baby resien nasé bou di kama. E yu tabata sunú drumi riba su barika, ya sin bida. Un patólogo ku a hasi outopsia riba e kurpa di e baby sin bida, a saka afó ku e yu tabatin 55 perforashon na su kurpa, di kua na su kabes, garganta, lomba, pechu. Esunnan na su kabes a bai dje hundu ei ku a mishi ku partinan delikado di e selebre di e baby. E yu a fayesé dor di pèrdè hopi sanger, su selebre a keda afektá i tambe e baby a stek, dor di un mea ku e hobensita a hinka den boka di e baby. Mas ku klaro un tipo di suseso asina na Ulanda ta haña e atenshon spesial i a interná e hobensita mesora den un instituto kaminda ku e por haña e kuidou adekuá. A realisá tur tipo di investigashon di e kondishon men- tal i emoshonal di e hobensita aki i rapòrtnan a konkluí ku e hobensita aki mester di un tratamentu terapéutiko intensivo den un klínika spesialisá pa atendé ku su depreshon. Esaki ta loke ku tur partido a bai di akuerdo kuné tambe i korte a yega na e desishon ku lo interná e hobensita den un di e institutonan ariba menshoná, pa e haña tratamentu. Na Ulanda e tipo di krímen- nan aki ta kai bou di un lei speshal, kaminda ku no por kondená un mucha asina pa asesinato òf asesinato premedita. Pero ta kai den un lei pa menor di edat kaminda ku einan lo interná e mucha den un instituto spesial ku un durashon máksimo di 4 aña. Den e kaso spesífiko aki esei ta e konklushon di korte tambe. E veredikto aki ta registrá bou di e number LJN: BL8559. 10 HustisiA Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial Korte na Ulanda kansá ku atrakadó antiano KORTE TA DÒBEL KASTIGU Despues di a studia e akusashonnan ku tabatin kontra un hòmber antiano di 26 aña di edat, e tribunal di ‘meervoudig kamer’, a konkluí ku e 4 aña ku fiskal a pidi pa e antiano, no ta reflehá seriedat di e loke ku e hòmber aki a kometé. Motibu di esaki, ta ku e tribunal a imponé un kastigu di 8 aña di prizon. Den un veredikto registrá bou di e number LJN: BM7181 ‘meervoudig kamer’ a motivá nan desishon. Ta trata di un akusado antiano ku a hasi su mes kulpabel na un seri di atrako den un periodo hopi kòrtiku. Riba mesun dia e ta atraká tres hende muhé, kaminda ku e ta usa forsa brutu i lastimando e hendenan aki malamente. Unda despues e ta bolbe kometé un otro atrako riba un hende muhé. E hòmber aki tabata skohe solamente hende muhé pa su víktimanan. E tabata kore ku su baiskel, pasa banda di e hende muhénan aki, pusha nan benta abou, pa despues gòlpia su viktimanan ku skòp i moketa na kara, menasando nan, si nan grita òf resistí, e lo pasa un bala ku su arma di kandela den nan kabes. E modus operandi ta meskos tur biaha. Un di e víktimanan a asta pèrdè konosementu, ora ku el a kai for di e baiskel ora el a dal su kabes riba tròtuar. Di e forma aki e ta bai ku e víktimanan su baiskel, telefon selular, pòtmòni i hopi kos mas balioso ku e víktimanan tabatin huntu ku nan. Tur e víktima nan keho ta riba un linia, esta ku ta trata di un hòmber koló skur, probablemente antiano i otro señalamentu nan tur ta meskos. Esaki a hasi polis su trabou un poko mas fásil i no a dura mashá ku a arestá e persona enkuestion. Abogado di e akusado a pleita pa korte apsolv’é tur e akusashonnan ku tin den kontra di e akusado, apelando riba e forma kon a apliká e konfrontashon di foto, ku na opinion di e abogado no ta bon. Estado mental Advocaten / Attorneys at law / Abogados Un di e aspektonan ku e tribunal a pone hopi atenshon riba dje i ku tabata determinante pa e durashon di e kastigu ku nan a imponé, esta e kondishon mental di e akusa- do aki. Ta trata di un persona ku mentalmente hopi malu i ku hopi problema síkiko. Rapòrtnan anterior ta ilustrá ku e akusado aki mester haña kuido den institutonan ku kondishonnan estrikto, sigur si tuma na konsiderashon ku e persona aki no ta dispuesto pa koperá ku niun investigashon di su kondishon mental. Pa skapa e komunidat i protehá i alabes pa logra yuda e akusado, e tribunal ta di opinion ku 4 aña ta muchu tiki pidí i p’esei a imponé un kastigu di 8 aña di prizon. E hòmber aki tin un karchi kastigu yen di kondena pa krímennan similar, kaminda ku el a sinta kastigunan severo kaba i tin tambe partinan di kastigu kondishonal ku hues a bisa ku lo bai imponé pa e sinta e kastigunan aki ta tambe. R.A.S. Messenger Services Ta duna servisio di kur outo, kumpra number i seguro, paga awa, koriente i telefon i hopi mas...! mr. A. HUIZING mr. E.J.J. HUIZING Rooi Catootjeweg 5 - Willemstad, Curaçao Tel.: (599-9) 738 2311 - Fax: (599-9) 738 2314 / 738 2315 E-mail: [email protected] Ruben A. Snoijl Managing Director Kaya Bastimentos 39 ~ Willemstad, Curaçao T: (599-9) 523 0668 ~ E: [email protected] Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial HustisiA 11 12 HustisiA Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial Kondena pa relashon seksual ku kasa ku malesa terminal Korte na ‘s-Hertogenbosch ta kondená un hòmber ku a tene relashon seksual ku su kasá ku tabatin un malesa (kanser) terminal. Tur kos ta indiká ku e hòmber di 44 aña di edat tin un karakter maniatiko, pa motibu ku banda di e echo ku el a abusá di su señora seksualmente, miéntras e señora ta den un estado kritiko di malesa, polis a hañ’é ku no ménos 10 DVD, ku masha hopi vidio di pornografia hubenil i tambe a abusá di un mucha muhé ku e tempu ei no a kumpli 15 aña ainda. Pa loke ta trata e vidionan ku a haña e hòmber kuné, tabatin imágennan di sèks brutu ku muchanan di 7 aña, kaminda ku penetrashon ta tuma lugá den tur forma ku un hende por pensa. For di konosementu Banda di esaki, durante 5 luna largu e hòmber aki ta- bata tene relashon seksual ku su kasá ku tabata den un situashon di malesa kritiko i ku e no por a resistí e intentonan di e hòmber. E hòmber aki tabata tene relashon seksual ku su kasá, ora e kaba di tuma “chemo” i ku e muhé tabata for di konosementu. Esaki ta momentu ku e hòmber tabata tene relashon seksual ku e muhé. Na otro okashon e tabata yuda e muhé ku bañamentu i akinan sigur na mas ku un okashon e tabata tene relashon ku e muhé analmente. Pero e último aki, tabata òrdu di dia ora e muhé tabata for di konosementu. Esaki ta momentu ku e muhé no por a resistí e intentonan di e hòmber. Konfiansa El a faya ku konfiansa ku a pone den su persona, pa e wak un mucha muhé ku su edat no a yega 15 aña ainda. El a abusá di e mucha muhé aki tambe seksualmente. Ministerio Públiko a pidi un kastigu di 3 aña di kua 1 aña kondishonal i un periodo di prueba di 3 aña. Korte a haña e loke ku e hòmber a hasi ta sin sintimentu, pa motibu ku e señora tabata den su último fase di bida i ku e tin di soportá avansenan pisa manera e hòmber tabata hasi kuné. Korte ta di opinion ku nèt e momentu ku e muhé mester tabatin e konfiansa i trankilidat ku e lo pasa su último dianan trankil i ku un kuido adekuá manera e tabatin mester, pa e keda di e forma ei mal usa. Korte a yega na un kondena di 30 luna di kua 6 luna kondishonal i un periodo di prueba di 2 aña. Durante e dos añanan aki e hòmber mester sigui guia na poliklínika forensiko kaminda ku ei nan e mester haña guia den un instituto sikiátriko. Finalmente korte a imponé un but di 1050 florin. Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial HustisiA 13 Médiko suspendé pa motibu di falta di kumplimentu di su deber K orte Superior di Antia i Aruba a ratifiká un veredikto di Korte di promé Instansha, ora ku korte ta dikta fayo na fabor di Sint Maarten Medical Center (SMMC) pa suspendé entrada di un médiko spesialista den hospital. Gerensia di SMMC, un dado momentu no a tolerá mas e forma kon e spesialista ta atendé ku su obligashon. Den nan dokumentashon mandá pa Korte, SMMC ta indiká riba un suseso ku a tuma lugá i ku nan kana a yena. Riba e dia enkuestion, Direktor di hospital a yama e spesialista na vários okashon tokante un pashènt di Saba ku mester a keda interná. Pero nan no por a haña e spesialista na telefon. Un verpleegster haltu tambe a yama e spesialista na vários okashon, pero sin resultado. Hospital a disidí di manda e-mail i por fin despues 3 dia e spesialista ta kontesta i a bisa ku konekshon di telefon no ta konfiabel i esei lo ta e estorbo ku e no a yega. Den e kaso aki no ta promé biaha e tipo di insidente aki ta tuma lugá. Banda di esaki e koperashon di trabou ku koleganan i otro spesialistanan ta leu for di bon. E spesialista enkuestion ta ekspresá su mes den un forma negativo ku su koleganan. Gerensia di Hospital ta di opinion ku konflikto ku un spesialistanan no mester perhudiká desaroyo di e hospital. Segun Gerensia t’asina ku problema personal mester keda pafó di e hospital i riba tereno di trabou e koperashon mester kontinuá normal. Pero e spesialista no tabata koperá ku esaki tampoko. Ora ku e direktor a intentá di papia ku e spesialista, el a ninga esaki tambe i asta ora e Presidente di Konseho di Supervishon di médikonan a papia ku e spesialista, e no a TASK ALFA 300CI (color & black and white) sæ æ"ESTæ4OTALæ#OSTæOFæ /WNERSHIPæ4#/æINæ THEæINDUSTRYæ sæ 5LTRAæRELIABLEæ sæ %COSYSTEMæFRIENDLYæ sæ 5SERæFRIENDLYæ sæ æ3TRONGæFEATURESæSETæ STANDARDææOPTIONALæ sæ 4RUEæVALUEææSOLUTIONæ “Regardless of the application Regardless of the TASK Your job done right The first time and every time” mustra muchu interes pa a yega na solushon. Di e forma aki a sali kartanan ku tin múltiple di insidentenan kontra di e spesialista aki ku ta difikultá e bida diario di hospital. Di e forma aki Korte Superior no ta honra e apelashon di parti di e médiko i a suspendé a keda na vigor. Veredikto registrá bou di number LJN: BL3947. FS4020DN (black and white) sææ2ECOMMENDEDæMONTHLYæ VOLUMEææTOææ PAGES sææ&ASTæOUTPUTæSPEEDæOFæ æPAGESæPERæMINUTE sææ%#/393®æLONGæLIFEæ CONSUMABLESæREDUCEæOPER ATINGæCOSTS sææ-AXIMUMææSHEETæ PAPERæCAPACITYæWITHæBULKæ FEEDERæOPTION sææ5NIQUEæ+8æPRINTæDRIVERæANDæADVANCEDæNETWORKæ MANAGEMENTæSOFTWARE sææ0RODUCTIVEæDUPLEXæFUNCTIONæSAVESæ PAPER sæ5LTRARELIABLEæTECHNOLOGY ECONOMICAL. ECOLOGICAL. ECOSYS PRINTERS. KAYA KOOYMAN 22 l T 465-6345 l F 465-6017 l [email protected] l WWW.INFOTRANS.AN 14 HustisiA Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial Antianonan no tabatin’e fásil durante “rip deal” ku morto komo konsekuensia E antianonan, esta Brò (27) i su amigu (22) ku ta sosten’é 100% den su aktividatnan kriminal, a sinti ku e dil ku e marokano pa kompra di koka no ta kanando manera nan ke. Nan tabata di opinion ku e marokano ke “rip” nan, esaki ta aló ménos e loke ku e amigu di Brò ta indiká den un kombersashon ku polis a graba ora e tabatin bishita serka dje den prizon na Ulanda. Esaki por keda lesá bou di e punto 3.3.10 di e veredikto di 22 página. Investigashonnan di estado mental ta revelá karakter di akusadonan antiano: Ekseso di violensia ta inkomprendibel E loke ku ta resaltá for di e diferente veredikto di e akusadonan antiano ku nos a skohe pa e edishon aki, ta sali na kla ku e profeshonalnan ulandes riba tereno síkiko no por komprondé e ekseso di violensia ku nan ta usa. E ulandesnan no sa kon dil ku e karakter antiano, ora ta trata ekseso di violensia. E promé kos ku hustisia ulandes ta trata di hasi ora ku un persona kai será pa un krímen, ta laga investigá su estado físiko mental. E linia kòrá ku ta kore den e verediktonan di e akusado antiano, ta ku niun no ta koperá pa investigá nan kondishon mental i tur ta hasi uzo di nan derecho di keda ketu. Esaki ta hasi ku e akusadonan aki no por haña yudansa pa koregí nan forma di atendé ku suidadania. Riba su mes hustisia ta respetá un hende ku no ke koperá ku investigashon di su personalidat, pa motibu ku esaki ta un derecho ku kada hende tin. Pero di e forma aki korte no por haña un bista di e estado físiko i mental di e akusado. Un aspekto ku den mayoria kaso a sobresalí, ta ku hopi di e akusadonan aki a skohe for di edat hopi hóben pa aktividatnan kriminal. Esta pa yega na plaka fásil, nan no ta basilá pa hasi un otro hende daño. Den nan aktonan kriminal, e hendenan aki no ta basilá pa hasi uso di arma di kandela i usa violensia den un forma sin presedente. E último aki ta hala atenshon, pa motibu ku te na ora ku e akusado a logra su meta, esta kita plaka for di su víktima, tòg e ta sigui ku su maltrato i den mayoria kaso, e maltrato ta hopi severo. E tipo di aktitut aki ta parse di ta un kos masha normal pa e grupo ya menshoná. Desafortunadamente e loke ku tambe ta sali na kla ta e nivel di inteligensia di e kriminal antiano ta hopi abou, loke ku ta hasi difísil pa por ehèmpel reclassering bin ku un plan pa atendé ku e hendenan aki. Den algun kaso hustisia a bai dje leu, ku ora un akusado no ke koperá, ta obligá nan pasa den un investigashon den un instituto pa korekshon mental den e kaso aki Pieter Baan Centrum. Pero hopi biaha e resultado no ta konkluí den kambio di mentalidat. E testigu ku a duna e testimonio aki, esta e amigu di e marokano, ku tambe tabata sintá patras den e outo, a spanta enormemente i no a pèrdè pa gana, apesar ku su bida ta na peliger, a habri porta di e outo i kore limpi bai. Pues e testigu aki no por a bisa nada mas di e asesinato di su amigu. Otro testigunan ku tabata djis eibanda a tende zundramentu i nan a duna di konosé ku nan a nota ku tabatin problema entre di dos antiano i un marokano. Aparentemente tabata bisto pa sa ku ta antiano i marokano ku tabatin problema. E antiano a baha for di outo i a obligá e marokano pa bai kuné pa kue e koka, pero esaPromé ku korte a yega na un kondena pa e akusado antiano aki, e kaso a bin dilanti den korte na 13 okashon. E promé fecha ku e kaso a keda tratá den korte tabata 12 di novèmber 2008 i e último biaha tabata 14 di aprel 2010. Hopi aspekto a keda investigá i evaluá di e akusado (Brò) aki i kada bes tabata sali mas kos ku korte mester a tene kuenta kuné. Pues promé ku korte a yega na e kondena aki, a evaluá e akusashonnan ku tabatin kontra di Brò hopi djaserka. Brò ta keda akusá di ta e outor di morto di un marokano bendedó di koka i tambe un seri di atrako. E akusado a keda kondená na 30 aña i e koakusado na 16 aña di prizon. Verediktonan registrá bou di e numbernan LJN: BM2730 i LJN: BM 2743. ki no tabata ke i e marokano tabata trata di kita e yabi di outo for di e antiano. Ta trata di un marokano kurpa basta grandi ku por bringa. A surgi un forsageo i despues ku e marokano a logra poderá di e yabi di outo, e tabata ke a tira e yabi di outo den e kloaka ku tin riba kaya. E antianonan ku un dado momentu no por a dominá e marokano, a mira un chèns i a tira e marokano den pechu. Ora e marokano a kai, Brò ta yega serka i pa siguransa a bolbe tira. Despues Brò ta kue e yabi for di e marokano drumi na suela i nan ta bai su kas i kue e sobra koka bai kuné. Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial Stichting Slachtofferhulp Curaçao, Politiebureau Rio Canario Winston Churchillweg, Curaçao N.A. HustisiA 15 T: 866 6109 888 7575 F: 868 2558 A YEGA MOMENTU PA MUNDU BRINGA KONTRA VIOLENSIA DOMESTIKO A yega momentu pa tur pais na mundu tuma akshon pa bringa violensia òf abusu kontra di e ser femenino o sea violensia doméstiko. Esaki ta e mensahe ku Hues Désiréé Bernard ku ta forma parti di e tribunal di Korte di Karibe a trese na luna di mei tras di lomba durante e kongreso riba abusu domestiko. Dia 20 i 21 di mei ultimo “Stichting Slachtofferhulp Curaçao” (SSHC) a organisá un Kongreso ku e tópiko ‘Domestic abuse, how can we solve this, is it solvable?’. Na e okashon ei, Hues Désiréé Bernard ku ta forma parti di e tribunal di Korte di Karibe ku su sede na Guyana tabata e oradó prinsipal. Paisnan mester ta enkurashá pa bini ku lei pa protehá e hende kontra di tur forma di violensia, i nan mester lucha pa e leinan keda reforsá i tambe ta efektivo. Reglanan legal solamente, no ta sufisiente, pero mester bai huntu ku kambio di aktitut. Tantu gobièrnu komo organisashonnan no gubernamental mester tuma programanan di treinen pa siña hóben i adulto, partikularmente e hende hòmber, ku hende muhé no ta propiedat di niun hende, pero ta un ser humano ku su nesesidat i emoshon, ku mester trata ku rèspèt i tambe komo partner igual. Atenshon spesífiko mester keda duná na hóbennan en partikular mucha hòmbernan for di tempran durante desaroyo di nan bida i siña e balor di bida. Mester siña e hóben ku tin otro forma pa resolvé problema i ku violensia nunka ta un opshon. Solamente por spera ku e lès ku ta siña e hubentut por logra di haña mas hòmber responsabel, miéntras ta sigui buska solushon pa e problemanan kontinuamente di violensia den famia. Pa loke ta e ròl di iglesia hues Bernard a bisa ku ta nesesario pa tur institushon religioso laga tende nan bos ku ta kondená e akto di violensia. Nan influensha ta mishi ku kada un di nan fielnan for di mucha t’e ku hende grandi. Nan ta den un posishon ekselente pa influensha nan sagudidónan pa respetá derecho di otro. Resolushon ‘Ofisina Yudansa pa Víktima’ a saka un resolushon durante e kongreso ku resientemente a keda organisá riba maltrato doméstiko. E pregunta sentral tabata ‘si maltrato doméstiko ta solushonabel i kon por solushon’é’. Tur e partisipantenan presente a yega na algun punto di rekomendashon. E puntonan aki mester yega na solushon ku ta hasi e chèns grandi pa por frena e desaroyo negativo aki òf elimin’é kompletamente. E rekomendashonnan ta: * E deseo i nesesidat pa yega na un kampaña nashonal di konsientisashon i duna un bon informashon kaminda ku rèspèt pa e ser femenino ta sobresalí. * Baha e drèmpel pa yega na yudansa. * Mester di un grupo grandi di boluntario ku por duna un man den e esfuersonan aki. Mester di hendenan manera maestronan di skol, médikonan i otro profeshonalnan, ku por keda di train di manera nan por señalá ora ku un persona ta víktima di maltrato doméstiko. * Tur instansha konserní mester por traha mihó ku otro. Esaki ta e rekomendashonnan ku a sali for di e kongreso i ku ‘Ofisina Yudansa pa Víktima’ lo traha duru pa kumpli ku e rekomendashonnan. Hues Désiréé Bernard ku ta forma parti di e tribunal di Korte di Karibe: ‘Mester siña e hóben maskulino ku tin otro forma pa resolvé problema i ku violensia nunka ta un opshon. 16 HustisiA Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial “kla pa yuda ABO!” VIOLENSIA DOMESTIKO UN PROBLEMA KU TA MISHI KU NOS TUR D urante e último añanan por a mira un kresementu di den e forma kon ta solushoná problema di violensia doméstiko. Esaki ta bai den e forma tradishonal, esta laga sera e agresor. Esaki ta e úniko forma ku den mayoria kaso ta duna un satisfakshon. Pero riba un tèrmino largu e “solushon” ta inefektivo i alabes hopi karu. E konsekuensia di djis sera e agresor ta ekstremadamente negativo pa e amor propio i desaroyo di nos nashon. Daira Leer direktor di e Fundashon Yudansa pa Víktima Kòrsou, a trese dilanti durante e Kongreso riba abusu doméstiko, ku algun aña atras, diseño di e struktura nobo di gobernashon, konseheronan i polítikonan a kristalisá un vishon nobo i a tuma e kurashi pa kibra ku e pensamentu tradishonal. Nan a disidí pa tuma bèk responsabilidat di e sektor sosial di krímen, den e kaso aki Violensia Doméstiko. No solamente e responsabilidat pa prevenshon di krímen, pero tambe pa koregí esaki, por ehèmpel pa medio di un intervenshon di krísis, tratamentu i mediashon. Nos mester mira krímen òf violensia manera entre otro violensia doméstiko, komo un konflikto entre e agresor, víktimanan i nan komunidat sosial. E sektor sosial mester eksigí i haña bèk su responsabilidat pa hasi suidadanonan responsabel. Hasiendo esaki nan ta fasilitá e maneho propio i transformashon di e problema. Plannan bunita organisá ta un parti importante di implementashon, pero nan di implementá métodonan sosial manera training di konsientisashon pa e víktima i e agresor i terapia pa ámbos. Daira Leer direktor di e Fundashon Yudansa pa Víktima Kòrsou ta e promé stapnan chikí. Profeshonalnan den sektor sosial rápidamente mester laga e kambio aki traha dor E sektor sosial mester di profeshonalnan na nivel haltu pa konfrontá e kompleksidat di violensia doméstiko. E sektor mester pensa den tèrminonan interaktivo. Bira “partner” ku sektor di hustisia pa den forma stratégiko, husga ora ku mester atendé ku man duru i mobilisashon pa husga kaminda mester di man duru. E mester surpasá aserkamentu nan negativo i individual i ofresé métodonan di solushon pa e relashon. Violensia doméstiko ta un problema ku ta mishi ku nos tur. Pues laga nos tuma responsabilidat pa prevenshon sosial i korekshon. Ofisina yudansa di víktima kontentu ku último desaroyonan Daira Leer, direktor di Stichting Slachtofferhulp Curaçao” ta hopi kontentu ku e mensahe ta yegando tur kaminda, prinsipalmente serka e víktimanan i tambe e abusador. Leer ta reakshoná satisfaktorio riba e diferente konferenshanan di ‘violensia Doméstiko’ ku tabatin den e último tempunan. Mas ku klaro kaminda ku nan komo organisashon por duna un man, lo hasi esaki sin mas. Manera ariba menshoná, importante ta ku mensahe ta yegando tur kaminda den komunidat. QLG Writing Services/Publisher/Printing QLG professional writing services help you communicate efficiently and cost effectively. We offer printing services at very high quality and good prices... Articles Resumes Creative writing Business writing Copywriting Press releases Booklets Manuals Whatever else you might need! For more information call: 692 3250 Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial HustisiA 17 “kla pa yuda ABO!” Kon por resolvé violensia doméstiko: Yabi pa solushon di violensia doméstiko ta “nos” E pregunta ku na opinion di Minister di Hustisia Magali Jacoba mester kontesta, ta kon por resolvé violensia doméstiko. E kontesta ta “nos”. Esaki ta e yabi pa solushon, di akuerdo ku Minister Jacoba. D urante e Kongreso organisá pa ‘Ofisina Yudansa pa Víktima’, ku tabatin komo tema ‘Abusu doméstiko, kon por solushoná esaki, e ta solushonabel, Minister Jacoba a duna di konosé ku violensia doméstiko por keda konsiderá komo un krímen algu mas severo ku un krímen kometé riba kaya, pasombra e agresor ta un hende ku e víktima supuestamente ta konfia. E deskonfiansa ta loke aktualmente ta kousa di hopi daño mas ku tur otro kos. E violensia ta tuma lugá na kas, i ta hustamente un sitio kaminda e hende mester sintié sigur. Kada aña, miónes di hende muhé ta hasi denunsia di a keda abusá. Nos ta hasiendo sufisiente pa atendé ku e problema di violensia doméstiko òf e ta eksagerá?. Violensia doméstiko ta okurí den tur segmento di nos komunidat no opstante religion, rasa, klase orientashon seksual òf nivel di edukashon. E ta mishi ku nos tur. E number eksakto di kasonan di violensia doméstiko ta varia hopi. Mester envolví salubridat, desaroyo sosial, konsehero i otro profeshonalnan pa sostené e lucha kontra e tipo di abusu aki. E pregunta ketu bai ta, kon nos por resolvé violensia doméstiko; kon nos por resolvé kualke problema ku ta “kaba” ku nos komunidat. E palabra ku ta e yabi pa kontesta di ámbos pregunta ta “nos”,“nos” ta e solushon. Na promé lugá, nos mester lubidá e idea ku violensia doméstiko òf kualke otro problema den nos komunidat ta afektá solamente ‘algun di nos”. E no t’asina. Nos tur mester ta envolví den solushon dje problema. E famia ku ta biba bou di abusu, ta biba den un konstante miedu. E strès ku e tin ta stroba su produktividat na skol i trabou. Esaki ta konta pa tur miembro di famia. Den sierto kaso e tipo di violensia aki ta sosodé durante un periodo masha largu i ta kondusí na konsekuensia trágiko kuné. Esaki ta afektá e bario kaminda e famia ta biba, e ta afektá maestronan na skol, kolega, amigu i otro miembro di famianan. “Pues manera mi a bisa anteriormente e ta mishi ku nos tur direktamente òf indirektamente”. Nos tur mester mira e problema aki komo unu ku ta persistí, un problema ku hopi ta ignorá, un problema ku mester di nos atenshon i un problema ku nos por resolvé, si nos tur tuma parti di e solushon. E mentalidat aki por keda apliká pa kualke problema i e por tin resultado, di akuerdo ku Minister di Hustisia Magali Jacoba. 18 HustisiA Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial FUNDASHON PA MANEHO DI ADIKSHON Influensha di alkohòl i su Konsekuensha a largu plaso B o igra ta un dje órganonan ku ta sufri mas tantu ora bo ta bebe demasia-do alkohòl. E igra ta traha overtaim. Bo kurpa ta konsiderá alkohòl komo venenu, anto e ta kuminsá traha masha duru mes pa saka tur e venenu ei fei bo kurpa. Demasiado alkohòl ta stroba bo igra funshoná normal: e no por saka tur alkohòl ku bo bebe mesora i e mester kibra e esaki na pida pida. Pa kada shòt ku bo ta dal e igra ta tuma 1 te 2 ora promé ku e kaba di elimin’é for di bo sistema. E igra no por traha mas duru ku esei. No ta yuda si bo bebe yen di awa, limonada òf kòfi. No ta yuda mashá tampoko si bo move hopi, òf dal un baño. I tur esten ku bo igra no por saka tur e alkohòl bo ta keda kana basta ratu ku e alkohòl den bo kurpa. Kemèn saka bo sòm ora bo bebe 7 glas di alkohòl: ta dura 10 ora i mei promé tur alkohòl sali for di bo kurpa bèk! Bo igra ta kibra 95 porshentu di e alkohòl den bo kurpa i sobrá bo ta saka via di bo urina, sodó i rosea, ku por sierto ta hole stinki alkohòl. Alkohòl por kousa akumulashon di vèt den e higra Esaki ta kousa doló, ta kita apetit i por pone bo saka. Parti di e igra por bira asina duru ku e no por filtra mas. Alkohòl a lo largu por kambia struktura di bo higra di tal manera ku e ta bai traha riba alkohòl so i ta keda sin eliminá otro venenu for di bo kurpa.(‘levercirose’). E malesa aki ta inkurabel i por resultá fatal. i si kisas bo a hasi òf bisa kos ku ta duel bo despues. Si regularmente bo ta haña un ‘black out’ , esei ta nifiká ku bo ta bebe di mas i chèns ta grandi ku bo ta kousa daño permanente na bo serebro. Awor, e pregunta ta surgi ku si funshonamentu di bo serebro ta bai atras si esei no ta pone ku bo ta bira mas bobo. Hecho ta ku bo ta daña bo serebro permanentemente si bo ta bebe mas ku 25 glas di alkohòl pa siman. Anto bo por ta sigur e ora ei ku denter di 4 a 5 aña bo memoria a bai atrás. Den Bebementu di mas ku 3 glas di alkohòl pa dia ta subi e rísiko di haña kanser na boka, garganta i esófago. Si e persona ta bebe i huma e rísiko ta mas haltu ainda. Hende muhé ku ta bebe mas ku dos glas pa dia tin mas chèns di haña kanser na pechu i alkoholistanan tin mas chèns di haña kanser na higra i na tripa. KOMPLIKASHON PRE- I POSTNATAL Alkohòl ta afektá e yu den e mama su barika i por asta kousa un miskraam. Bebementu por kousa retraso den kresementu físiko i mental di e yu. Si e mama ta bebe hopi esaki e por kousa daño ireparabel na yu: e ta stroba desaroyo di e sistema nervioso di e yu i por kousa asta un retardo mental. Mama ku ta bebe i ta duna pechu, ta pasa e alkohòl pa e beibi ku tur konsekuensha ku esaki ta trese kuné. ALKOHÒL I REMEDI Mester tene kuidou ku alkohòl den kombinashon ku remedi. Alkohòl por pone ku e higra ta kibra sierto remedi di moda ku nan no por hasi nan trabou den e kurpa; Di otro banda alkohòl por pone ku sierto remedi ta keda sirkulá muchu largu den e kurpa dor ku e igra ta bai saka e alkohòl promé. Semper puntra bo dòkter ora bo mester usa sierto remedi i bo sa bebe. No usa alkohòl den kombinashon ku remedi pa drumi òf kalmante. E alkohòl ta ‘vèrdof’ bo kaba i e remedinan aki ta reforsá esaki. SEREBRO Alkohòl ta afektá bo serebro: despues di un òf dos glas so kaba bo serebro ta funshoná ménos bon ku normal. E ta pone ku bo por pensa ménos lihé, bo ta reakshoná mas poko poko. E ta brua bo persepshon, emoshonnan, bista, oido i kordinashon. Esaki por tin konsekuensha serio i asta fatal ora bo tin ku stür. Alkohòl ademas ta pone bo serebro kremp bira mas chikí i por afektá bo memoria te tal grado ku bo por haña un blackout. Tambe alkohòl por kousa un derame serebral. Black out ‘Black out’ ta un siñal ku bo serebro no por mas ku e alkohòl. Bo serebro no ta registrá mas loke bo a kaba di hasi , bisa òf loke a kaba di pasa ku bo. P’esei bo no ta kòrda nada mas siguiente dia. Bo ta puntra bo mes ta kon ba yega kas, ta ku ken ba balia. Ta gewoon sierto parti di bo memoria a bai pèrdí anto e ferfelu ta ku Dios sa kiko bo hasi henter anochi, kon ridíkulo bo a komportá bo mes KANSER kuminsamentu bo no ta ripará esaki lihé. Bo ta kuminsá lubidá kos, bo ta komprondé kosnan ménos lihé, bo ta bira ménos kreativo, kemèn enberdat bo ta bira mas bobo. Si bo keda bebe hopi anto bo por bira demente ku 35 aña kaba. KURASON Bebementu di alkohòl por kousa preshon haltu, estorbo den batimentu dje kurason KANSANSIO Tin hende ta kere ku alkohòl ta yuda bo drumi mihó. Alkohòl por pone ku bo ta pega soño mas lihé pero bo ta drumi malu i lanta mas kansá; ALKOHÒL I DROGA Alkohòl den kombinashon ku droga ta hopi peligroso i por ta fatal. Tin droga ta pone bo sinti mas fuma ainda; Otro ta pone bo bebe mas tantu pasobra e droga ta pone ku bo no ta sinti fuma. Kombinashon di droga i alkohòl por pone hende bira miedoso òf agresivo i tambe e por bira sikótiko (e persona ta imaginá, mira, sinti i hole kosnan ku no tei ) ADIKSHON I finalmente tin adikshon na alkohòl (Alkoholismo). Esaki ta un malesa hopi serio ku ta eksigí tratamentu profeshonal. Si bo tin problema ku alkohòl bo por akudí na FMA pa yudansa. Edishon 9 - ougùstùs 2010 Publikashon ku énfasis hudisial HustisiA 19 DEFENSOR DI PUEBLO TA INFORMÁ Defensor di Pueblo tei pa atendé keho di tur servisionan di Gobièrnu Insular Inkluso BC, Gezaghebber i Konseho Insular Mensualmente Defensor di Pueblo ta informá pueblo di Kòrsou di su aktividatnan pa pueblo por konosé e trabounan di su ofisina. Nos tei pa atendé bo keho kontra Bestuurscollege, Gezaghebber, Konseho Insular i tur servisionan di Gobièrnu Insular. PREGUNTANAN MAS HASI NA DEFENSOR DI PUEBLO Tarea di Ombudsman Ombudsman òf Defensor di Pueblo di Kòrsou ta un instansha ku: • ta establesé pa lei; • ta fungi independiente i imparsial i • ta promové bon gobernashon No tin diferensha entre e palabranan Ombudsman, Ombudsfunctionaris i defensor di pueblo. Defensor di pueblo pa lei tin komo tarea pa; riba un keho di suidadano òf riba propio inisiativa, hasi investigashon tokante aktuashon di órganonan di Gobièrnu di Kòrsou, esta di Bestuurscollege, Gezaghebber i Konseho Insular, i tambe di e empleadonan públiko ku ta kai bou di nan. Defensor di pueblo ta investigá si nan a kumplí ku e eksigenshanan di bon gobernashon, pa despues duna un huisio tokante nan aktuashon. Defensor di pueblo tambe tin un ròl di intervení òf intermediá, pa yega na un solushon pa e keho. Defensor di pueblo ta trata e kehonan aki konforme stimulashonnan den lei. Ken por entrega keho? Kon mester entrega un keho? Tur hende òf instansha, pues kada suidadano, por entregá un keho tokante un aktuashon di un órgano di Gobièrnu Insular di Kòrsou òf di un empleado públiko, den un asuntu partikular. Mester ta trata di un asuntu singular (no general). Un keho por ta un ekspreshon di kualkier disgustu di un suidadano tokante aktuashon di parti di Gobièrnu òf su servisio i un keho por ta tambe un denunsiá tokante mal atministrashon òf iregularidat. Mester entregá kehonan por eskrito. Ofisina di ombudsman por yuda e kliente yena un formulario di keho na ofisina si e kliente ta deseá esei. Tambe por hasi uso di e-mail i fax pa manda un karta propio òf un formulario yena ku e keho. Por pidi pa haña e formulario aki via fax òf e-mail ([email protected]). Por pòst un karta ku e keho tambe pa medio di koreo. Despues lo invitá e kehante pa pasa na ofisina di Defensor di Pueblo pa hasi “intake”. No tin gastu mará na esaki pa e kehante. KEN TA FORMA PARTI DI E TEAM PROFESIONAL DI DEFENSOR DI PUEBLO? - Sr. Radameh M.F. Da Costa Gomez: Sekretario di Defensor di Pueblo - Sra. Marjorie I. Tromp: Investigado prinsipal - Sra. Sulaica A. Martis: Office Manager - Sra. Alba Martijn Kua servisionan ta kai bou di kompetensha di Ombudsman? E servisionan di Gobièrnu di Kòrsou, tokante kual suidadano por entregá keho ta e.o.: A.J.Z. Brandweer; Bureau Domeinbeheer; Dienst Economische Zaken (DEZ); Dienst Landbouw, Veeteelt & Visserij (LVV); Dienst Openbare Werken (DOW); Dienst Ruimtelijke Ontwikkeling en Volkshuisvesting (DROV); Dienst voor Arbeidszorg (DAZ); Geneeskundige & Gezondheidsdienst (GGD); Kantoor Eilandsontvanger; Milieu Dienst; Ofisina di Reibeweis; Registro Sivil ( Burgelijke Stand/Kranshi); Servisionan asuntunan di Enseñansa (S.A.E.), Servisio pa Trabou i En- trada (Ban Bario Bèk), Servisio Transporte Públiko, Servisio di Kontròl i Seguridat (S.K.S), Servisio Pa Komunikashon i Informashon; Servisio Skolnan Públiko (DOS) i Veterinaire Dienst. Defensor di Pueblo, Den koperashon ku un servisio di Gobièrnu, por trata na yega na un solushon pa e kehante mas pronto posibel. Esei por sosodé den kasonan ku ta duna e posibilidat aki. Den otro kasonan Defensor di Pueblo ta kondusí un investigashon ofishal. Orario di ofisina di djaluna pa djabierne: 08.30 ‘or – 11.30’or Concordiatraat 22 Tel. 461.0303 Fax 461 9483 E-mail: [email protected] No tin gastu mara na nos servisio Edishon 9 - ougùstùs 2010 Kosnan ku mi haña riba kaya ta bira mi propiedat? Punto di salida di lei Lei ta distinguí entre dos tipo di situashon kaminda un hende por haña algu ku no ta pertenesé na un otro persona i/o no ta konosí kende ta doño di e bien en kestion. E promé kategoria ta trata di biennan ku nunka no a pertenesé na niun hende. E di dos kategoria ta konserní biennan ku ta pará desampará o sea onbeheerd. Promé kategoria Lei ta stipulá ku biennan ku bo haña i ku no ta pertenesé na niun hende, manera por ehèmpel bestianan shimaron òf di mondi, ta bira bo propiedat. Biennan ku no ta pertenesé na niun hende ta por ehèmpel e yuana ku bo a yag i kue den mondi òf e piská ku bo a piska den laman. Pa haña propiedat di e biennan aki no ta nesesario ku apoderashon di e biennan aki tuma lugá di un forma legal òf ilegal. Tene kuenta si ku bestianan ku tin nan doño kaba, no ta bestia shimaron. Tur esakinan ta konta pa biennan móbil. Lei ta stipulá ku biennan inmóbil manera por ehèmpel un kas ku no ta pertenesé na niun hende ta bira propiedat di e teritorio insular kaminda e propiedat inmóbil aki ta situá. Di dos kategoria Pa loke ta e biennan ku a bai laga desampará lei ta stipulá ku esun ku haña un bien asina ta obligá na sea hasi deklarashon, esta mèldu e hayasgo aki mas pronto posibel seka outoridatnan kompetente, òf informá e persona di kende e tin mag di kere ku esaki ta doño di kurpa di e bien desampará ku e a haña. Si bo haña un bien ku nan a bai laga desampará o sea pa su kuenta den un kas, un edifisio òf un medio di transporte ta urgente pa mas pronto posibel informá e persona ku ta doño di e kas, edifisio o medio di transporte kaminda a haña e biennan en kestion. Lei ta stipulá mas aleu ku por si akaso gobièrnu ordená ku mester duna biennan desampará ku a ser hañá den kustodia di gobièrnu e ora ei mester kumpli ku e stipulashon gubernamental aki. Kumplimentu ku loke lei te stipulá tin su benefisio ya ku lei tambe ta stipulá ku despues di un aña ku a hasi denunsia na gobièrnu i/o a notifiká e propietario di e lugá kaminda a haña e biennan bo ta bira doño di e biennan. Pa lei no ta importante si ta trata di un bien valioso òf no. Pues no ta importante si ta trata di kosnan di oro òf un simpel pen ku bo haña abou. na suela. Ta importante pa bo ta di buena fe. Esun ku no ta di buena fe lo no bira doño legal di e biennan despues di un periodo di un aña. Bou di sierto sirkunstansha e persona aki – ku pa lei e ora ei ta ser konsiderá di mala fe – por bira doño si na momentu ku e tin e biennan hopi tempu den su poder.