komportashon kriminal na ulanda

Transcripción

komportashon kriminal na ulanda
edishon 9 - 2010
Ougùstùs 2010
KOMPORTASHON
KRIMINAL NA
ULANDA
Earn money
with Kyocera
printers
and copiers
T 465-6345 l [email protected]
Pagina 4
11 dia despues di sinta
kastigu di 6 aña Brò ta
kometé asesinato
Pagina 5
Antianonan ta reda
nan mes despues ku
“Opsporing Verzocht”
a pasa nan grabashon
Pagina 14
Ekseso di violensia ta
inkomprendibel
Pagina 15
Despues di aresto sensashonal na Kòrsou:
ANTIANO TA SKAPA KASTIGU
DI BIDA LARGU NA ULANDA
Kongreso riba abusu
doméstiko:
A yega momentu pa
bringa kontra violensia
domestiko
2
HustisiA
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
OPINION
Nos mes mester traha riba
kambio di mentalidat
R
MICHAEL CRAANBERG
elashoná ku e periodo
di reseso tras di lomba,
nos a skohe pa elaborá
riba e krímen ku antianonan
ta kometé na Ulanda pa e
edishon aki. Esaki no pa desakredita nos hendenan, pero
mas bien pa señalá un desaroyo na Ulanda ku realmente
no ta sano. Un desaroyo ku ta
duna henter e kolonia antiano
un mal nòmber, ora sali na kla
ku nos antianonan (partikularmente kurasoleño) ta sòru pa
krímennan pisa keda kometé.
Den un kombersashon ku mi
tabatin algun tempu tras di
lomba ku Ludo Goossens, hues
ku a traha 4 aña aki na Kòrsou
i despues a bira vise presidente
di Korte na Rotterdam, a duna
di konosé ku media ulandes no
ta eksaherá ora ku nan bisa
ku e antiano ta kousa di hopi
molèster, pa motibu ku den su
trabou komo hues e ta nota ku
dia pa dia e kantidat di antianonan ta sigui oumentá den
proseso penal.
E loke ku ta remarkabel, ta e
ekseso di violensia ku e antiano ta usa den su akshon kriminal. Violensia ku den kasonan
di otro nashonalidatnan no ta
bin dilanti hopi.
Mi ta kere ku akinan nos tur ku
ta forma parti di e komunidat
aki por yuda. Nos tur tin sea
un ruman, tio, primu òf prima,
konosí bibá na Ulanda ku nos
influensia pa kambia e rumbo
aki. Si kada un di nos, mustra
nos hendenan bibá na Ulanda,
pa komportá nos mes, biba
manera un suidadano íntegro,
sigur ora ku nos mes a skohe
pa bai biba serka e ulandesnan
den nan pais.
Nos mester trata di kita e imágen manera ku tin relatá den e
diferente verediktonan penal
ku nos a relatá, esta ku nos
hendenan ta skohe for di edat
hóben pa ta un kriminal i ku
nos inteligensia ta asina abou
ku e ulandes no sa kon pa
yuda nos hendenan, ku un programa edukashonal of kualke
otro programa ku por yuda e
antiano subi un kaminda drechi.
Gran parti di e edishon aki ta
relatá kasonan penal ku ta
mustra kon nos hendenan ta
aktua ora ku nan skohe e bida
kriminal na Ulanda.
Na algun okashon e forma kon
nos a relatá e susesonan, por ta
un poko pisá, pero esei no ta pa
sensashonalisa, pero mas bien
pa ilustrá e seriedat di kada
suseso.
Kolofon
Editor:
QLG Productions N.V.
KONTENIDO
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
- Prologo; Nos mes mester traha riba kambio di
mentalidat.
Despues di aresto sensashonal na Kòrsou:
Antiano ta skapa kastigu di bida largu na Ulanda
‘Rip deal’ ku konsekuensia fatal:
11 Dia despues di sinta kastigu di 6 aña Brò ta
kometé asesinato
Antianonan ta reda nan mes despues ku “Opsporing
Verzocht” a pasa nan grabashon
Databank di DNA ta solushoná kaso intento di “rape”
dos aña anterior
Esnan ku a kumpra kas despues mester tabata sa:
No por kap palu di katunbòm ku tin mas ku 50 aña
plantá
Dos dia di Pasku drama despues di fiesta antiano
Mama (17) ta pone fin na bida di baby resien nase
Korte na Ulanda kansá ku atrakadó antiano
korte ta dòbel kastigu
Violensha Kontra di Hende Muhé mester para.
Kondena pa relashon seksual ku kasa ku malesa
terminal
13
Médiko suspendé pa motibu di falta di kumplimentu
di su deber
14
Investigashonnan di estado mental ta revelá
karakter di akusadonan antiano:
Ekseso di violensia ta inkomprendibel
- Antianonan no tabatin’e fásil durante “rip deal”
ku
morto komo konsekuensia
15
A yega momentu pa mundu bringa kontra
violensia domestiko.
16
Violesia domestiko un problema ku ta mishi ku
nos tur.
17
Kon por resolvé violensia doméstiko:
Yabi pa solushon di violensia doméstiko ta “nos”
18
FMA: Influensha di alkohòl i su Konsekuensha a
largu plaso
19
Ombudsman; Preguntanan mas hasi na defensor
di pueblo
20
Aporte Huridiko; Kosnan ku mi haña riba kaya ta
bira mi propiedat?
Adres: Socratesstraat 1F
Vredenberg, Curaçao N.A.
P.o.box: 3179
[email protected]
Tel: (599-9) 6923250
Cell: (599-9) 5141768 - 5278475
Redakshon:
Michael Craanberg
Kolaborador:
Ellen Braaf-Pietersz
Arte gráfiko:
Patricia Fuenzalida
‘Hustisia’ ta un publikashon
mensual i pa kualke informashon òf sugerensia por
manda esaki na e-mail: [email protected]
Nota:
Ta prohibí pa reprodusí sea integral òf parsial publikashonnan
di ‘Hustisia’ pa metanan komersial sin previo outorisashon di
QLG Productions N.V.
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
HustisiA
3
Despues di aresto sensashonal na Kòrsou:
ANTIANO TA SKAPA KASTIGU
DI BIDA LARGU NA ULANDA
Un sospechoso antiano (Brò) di 27 aña di edat ku a hui bin Kòrsou, despues di a kometé su krímennan, a skapa un kondena di
bida largu. Apesar ku e tribunal ta haña ku e demanda di bida
largu tabata na su lugá, e echo ku Brò tin solamente 27 aña di
edat, e tribunal a skohe pa un kondena di 30 aña prizon. Dunando asina Brò e perspektiva ku un dia e lo rekobrá su libertat.
Brò a hasi su mes kulpabel na asesinato durante un “rip deal” i tambe
atrakonan brutal, kaminda ku violensia den forma di mas kruel a keda
usa. E atrakonan aki tabata tuma lugá
den kas di famia. Loke ku a hasi e
situashon di Brò difísil i ku bida largu
a keda pidí, ta pa motibu ku dia 2 di
yanüari 2008 Brò ta rekobrá su libertat despues di a sinta un kastigu di
6 aña na Ulanda. Apénas dos siman
despues ku Brò ta den libertat, el kuminsá tira atrako i kometé un asesinato durante un “rip deal”.
sianan.
Durante un di e atrakonan aki, nan a
bai ku por lo ménos 6 oloshi karu.
Dia 6 di aprel 2008, reshèrshenan a
arestá un persona antiano relashoná
ku un otro kaso, esta un kaso di asesinato ku a tuma lugá na Utrecht dia
13 di yanüari 2008. E asesinato a tuma
lugá durante un “rip deal” di koka.
Durante ku e antiano aki tabata será, el
a haña bishita di vários konosí. E loke
a sali na kla ku Brò ta na Kòrsou i no
na Ulanda. Mesora reshèrshenan a
mobilisá outoridatnan antiano na
Kòrsou pa yuda den e investigashon.
Un di e métodonan ku no ta falta
den e tipo di investigashonnan aki,
ta tapmentu di telefon. Pa medio di
kòmbersashonnan ku a keda di tap,
polisnan a saka eksaktamente afó ta
ken nan tin mester ku ta responsabel
pa e asesinato.
E motibu ku a bira fásil via di tap ku
polis por a arestá e sospechoso mayó
ku e sospechoso antiano aki no tabata sa ta ku polis e momentu ei tabata
usando e método di investigashon,
esta graba kòmbersashonnan konfidensial. A sali na kla ku e persona ku
a pasa durante un di e programanan
di ”Opsporing Verzocht” relashoná
ku atrakonan den kas di famia, ta e
mesun persona (Brò) ku a tira un Marokano mata na Utrecht durante un
“rip deal”. Durante e kombersashon
di e asesinato di e marokano, ta pa
motibu ku Brò hui bin Kòrsou lagando debenan atras di vários hende
na Ulanda ku el hasi negoshi di oloshi
karu ku e no a paga esnan ku a yuda.
Nan tabata papia di sumanan ku ta
varia di 20 pa 60 mil euro.
A logra arestá Brò aki na Kòrsou dia
13 di yüli 2008.
Brò tabata na Kòrsou for di 25 di mart
2008. Pues el a keda kasi 4 luna na
Promé aresto
Konforme veredikto di Utrecht di
e aña aki registrá bou di e number
LJN: BM2730, ta ilustrá Brò komo un
persona sin eskruplo i no ta basilá pa
kometé su aktonan kriminal. Esaki
por keda dedusí for di un testimonio
di un ko-akusado ku a anda kuné e
último 6 lunanan promé ku el a kai
será i e ko-akusado aki ta kalifiká Brò
komo un “Real”. Brò ta desidido den
su aktonan i no ta basilá.
Manera ariba menshoná Brò di 27
aña di edat a keda kondená pa asesinato i un seri di atrako kometé den
Eindhoven.
Un kaso ta saka otro
Den luna di febrüari 2008 tabatin un
seri di atrako ku tabata tuma lugá
den kas di famia den Eindhoven.
E atrakadónan tabata yega na kas
di famia primi bèl i manera e porta
habri, nan ta pusha e porta violentamente i fuertemente armá ku arma di
kandela i nan ta abusá di e famia, dor
di maltratá nan i bai ku nan pertinen-
Kòrsou sin ku polis por a pone man
riba dje.
E loke ku a hasi e situashon di Brò
difísil, ta e echo ku dia 2 di yanüari
2008 e ta rekobrá su libertat na Ulanda despues di a sinta 6 aña pa un
kondena di 9 aña. Apénas 12 dia afó,
Brò a kuminsá tira atrako i kometé un
asesinato.
Demanda i kondena
Esaki ta motibu ku fiskal di Ministerio
Públiko no tabata mira otro opshon
i a pidi un kastigu di bida largu. Pa
supstansia su demanda, fiskal a hiba
un rekisitorio amplio i a bai hopi profundo den e personalidat di e akusado ku a skohe for di mucha pa aktividatnan kriminal.
Korte Penal di Promé Instansha di
Utrecht a bisa ku e demanda di Ministerio Públiko ta komprendibel, un
kondena di bida pa Brò ta na su lugá.
Pero mirando e demanda for di perspektiva humano, pa motibu ku Brò tin
solamente 27 aña di edat i kondena
di bida largu, no konosé pordon, (e
areglo di lei manera a keda kambiá),
no ta duna chèns mas pa evaluashon
ora ta trata di bida largu.
Pues si imponé un kastigu di bida largu riba e akusado aki, ta kita tur perspektiva di e akusado ku un dia kisas
e lo por rekobrá su libertat. Esaki ta
motibu ku e tribunal a skohe pa kondená Brò na 30 aña di prizon, ku ta e
kastigu di durashon mas largu ku e
kódigo penal konosé.
(Lesa página 4)
Brò lo hasi bon uso di e chèns ku e tribunal a dun’é
E pregunta ku aki 20 aña kisas lo por haña kontesta, ta si Brò lo a hasi bon uso di e chèns ku
e tribunal di korte ulandes a dun’é. Pa motibu
ku ‘Bida Largu’ ta bida largu na Ulanda i no tin
chèns di pordon.
E tribunal a skohe pa duna Brò un chèns den
bida i a kondená Brò na 30 aña. Esaki ta nifiká
ku Brò lo sinta dos tersera parti ku ta 20 aña.
Den un senario normal, Brò lo rekobrá su libertat ora e kumpli 47 aña. Esaki ta nifiká ku ainda
Brò tin henter un bida su dilanti.
E pregunta ta; Brò lo skohe pa eduká su mes
den prizon, siña algu pa ora e sali, e ta un mihó
hende, òf Brò ta skohe pa tuma e rísiko di bolbe
drenta den baho mundu ku e chèns e ora ei di
bai será pa ‘Bida Largu’.
Brò lo mester pensa hopi bon durante e 20
añanan aki, pa motibu ku e chèns ku el a haña
ta un di oro.
E senario aki ta si Ministerio Públiko no apelá e
veredikto aki.
4
HustisiA
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
‘Rip deal’ ku konsekuensia fatal:
11 Dia despues di sinta kastigu di 6 aña
Brò ta kometé asesinato
Despues di a sinta 6 aña den prizon
kumpliendo ku un kondena di 9
aña pa atrako armá, kaminda ku e
víktima a keda seriamente heridá, 11
dia despues di a rekobrá libertat (VI)
Brò ta tira un hende mata den un
‘Rip deal’. Pero pa pone man riba Brò
a dura lunanan largu, pa motibu ku
Brò a bai skonde na Kòrsou, despues
di su krímennan kometé na Ulanda.
Dos antiano di kua nan edat ta
respektivamente 22 i 27 aña dia 13
di yanüari 2008 a sali Den Bosch i bai
Utrecht pa kumpra koka serka un
marokano.
E dos antianonan a bishita e marokano i su amigu den un “theehuis”.
Un ratu despues nan kuater huntu ta
bandoná e “theehuis” den e outo di e
antianonan. E marokano i su amigu
tabata sintá patras den e outo. E antiano (sospechoso mayó o sea Brò)
tabata esun ku ta stür e outo. Nan
a bai stashoná den e kaya kaminda
ku e marokano ta biba. E marokano
ta baha for di outo kana bai su kas.
Despues di un ratu el a regresá i
nan a bai para un poko mas leu di e
kas di e marokano, pero den mesun
kaya. E marokano a saka un saku di
plèstik ku koka aden i a mustra e
antianonan.
Netamente akinan e problema ta
start, pa motibu ku Brò a tuma e
saku den su man i bisa e marokano
pa e bai kue e sobra koka, miéntras e
ta keda ku esun saku ward’é regresá.
Mas ku lógiko e marokano no ta
konfia e kos aki i a ninga. E marokano a bisa ku mester paga promé
i despues e ta bai kue e sobra koka.
Brò tòf por sierto, ku e momentu ei
no ta konfia ni nan sombra, a heringá un ratu, pa despues tòg e duna
e marokano e saku di koka bèk. Na
mes momentu, Brò a dobla dilanti
i hinka su man bou di stul i saka un
arma di kandela koló di nikel for
di bou di stul. Por a nota mesora
ku e kara di Brò kambia i bira hopi
hostiná.
Ku bos haltu Brò a bisa ku e no ta
tuma e kos aki i e tin sufisiente plaka
pa paga tur kos. Na mes momentu el
a bisa pa niun hende no baha for di
outo, sino e ta tira mata. Loke ku el
a hasi tambe i ku a kontribuí na un
kondena di 30 aña.
(Pa sa kon e suseso aki ta kaba,
lesa tambe artíkulo riba página 14).
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
HustisiA
5
Antianonan ta reda nan mes despues ku
“Opsporing Verzocht” a pasa nan grabashon
Despues di a rekobrá libertat dia 2 di yanüari 2008, despues di a sinta
6 aña un kastigu di 9 aña, dia 13 di yanüari 2008 e ta kometé un asesinato durante un ‘rip deal’. Den luna di yanüari te ku febrüari, e mesun
akusado antiano (Brò) aki a kometé un seri di atrako brutal den kas di
famia na Eindhoven. Atrakonan tabata bai kompañá ku hopi violensia. E hendenan, prinsipalmente hendenan di edat bibá den Eindhoven
tabata den pániko. Eindhoven a haña alivio ora ku un persona ku polis
tabatin será pa asesinato, a papia ku su konosínan tokante e atrakonan
ku tabatin den Eindhoven, despues ku a pasa vidio di esnan ku ta tira
atrako den e programa “Opsporings Verzocht”.
D
en luna di yanüari i
febrüari 2008, un grupo
di hende a keda atraká
den nan kas na Eindhoven.
Ironia ta ku e grupo aki tur
konosé otro. Nan ta sinta tur
djabièrnè huntu den un cafe.
Tres di e famianan aki a bira
víktima i dos di nan tabatin
un intento di atrako riba nan
den nan kas.
Un di e famianan ku a bira
víktima di intento di atrako
tabatin un grabashon di e
kámaranan di seguridat ku
e tin rondó di su kas. Pero
e tabatin miedu di a duna
polis e grabashonnan aki, pa
motibu di represaya di parti
e atrakadónan.
Despues di a tuma un
kurashi el a duna un konosí
e grabashon. E grabashon
aki a keda pasá durante e
programa di “Opsporing Verzocht”. Akinan e antianonan
a reda nan mes, ora ku un ku
ta será pa un kaso di asesinato a mira su mes riba e
grabashon na televishon i a
kuminsá papia ku su konosínan riba e atrakonan aki i
pa motibu ku polis a usa e
método di skucha tur kombersashon di e sospechoso e
momentu ei, a logra solushoná e atrakonan aki tambe.
Na wow’i angua
E famia ku a hera di keda
atraká den su kas a duna di
konosé ku nan tabata na
kas dia 6 di febrüari 2008
ora ku den kareda di mitar
di diesun di anochi nan ta
tende bèl di porta zona.
E habitantenan ku e momentu ei no tabata ferwagt
niun bishita, no a konfia e
situashon. Nan a bai wak e
televishon di seguridat ku e
momentu ei ta grabando. E
momentu ei nan a mira dos
hende hòmber koló skur ku
kapushon riba nan kabes
na nan porta di kas. Esaki
a pone ku nan no a habri e
porta di kas, pa motibu ku
nan no konosé e hendenan
aki i por sierto nan tabata
figuranan hopi dudoso. Un
ratu despues nan a mira kon
e dos hòmbernan aki a kita
bai for di e porta i riba un
otro kámara ku nan tin pafó,
nan ta mira e dos suhetonan
bai den un outo, pa despues
e outo kore bai.
Ora ku e famia a bai wak e
vidio kompleto, nan a mira
kon e mesun outo aki tabata
pasa den e kaya i klaramente
tabata vigilá nan kas.
Un ratu despues e outo ta
para dilanti e kas i dos hòmber koló skur ta baha i miéntras nan tabata kana bai na
porta di e kas, nan a bisti nan
kapushon i na mes momentu tur dos a saka nan arma
di kandela i harma esaki i a
yega na porta di e kas i primi
e bèl. E famia aki no ta habri
e porta i asina a skapa di bira
víktima di atrako.
Na tres okashon e duo aki
tabatin éksito, kaminda ku
nan a bai ku pertinensianan
di hopi balor, manera entre
otro oloshinan hopi karu.
Usando e método “Opnemen Vertrouwelijke Communicatie” (OVC), o sea graba
kòmbersashonnan konfidensial di prezu i su bishitante,
reshèrshe ulandes ta logra
solushoná e kasonan di
atrako den kas di famia.
Di e forma aki tambe polis a
haña sa ku un di e sospechosonan di e atrako ta na Kòrsou i e mesun sospechoso
aki ta e persona ku a tira un
marokano mata durante un
‘rip deal’ na Utrecht.
Tur kos ta indiká ku e kondena aki lo bai apelashon
i kisas te asta kasashon,
pa motibu ku Ministerio
Públiko a pidi bida largu pa
Brò ku a tira mata (esun ku
tabata skondí na Kòrsou), ya
den dos siman ku el a sali
prizon sintando un kastigu
di 6 aña na Ulanda, e ta mata
un hende i despues sigui ku
su racha, tirando atrako den
kas di famia. E akusado aki
mes ku no tin nada di pèrdè
awor aki tambe lo apelá.
E otro akusado a keda kondená na 16 aña di prizon.
6
HustisiA
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
Databank di DNA ta solushoná kaso
intento di “rape” dos aña anterior
D
atabank di DNA ta
solushoná kaso di
intento di “rape” di
dos aña anterior, kaminda
ku un antiano ta embolbí.
E akusado ku por sierto ta
un antiano no ta basilá pa e
logra su meta, pa motibu ku
apesar ku e dama víktima tabata den su periodo di menstruashon, e akusado a saka
e dama su tampon for di su
vagina pa e tòg logra penetrá. Den e kaso spesífiko aki,
un persona ku tabata kana
ku su kachó den e ora di mardugá ei, a frustra e intenshon
di e akusado ku a pone ku e
no a logra su meta. Veredikto
registrá LJN: BM0871.
Un dama ku tabata na ka-
minda di kas a konfrontá
un problema serio ora ku
un hòmber a aserk’é primeramente ku intenshon pa
yud’é, pa despues esaki resultá den un intento di violashon seksual.
E dama ku a kaba di baha
for di trein na Nijmegen, tabata kanando bai su baiskel
ku tabata na lòk. Un hòmber
a aserk’é i puntr’é ku e por
yud’é ku e lòk di baiskel, loke
ku e dama a ninga.
Pero e hòmber a sigui kana
banda di e dama, pa un dado
momentu choka e dama i
rank’é bai kuné den un parke
djis pegá ku e stashon di
trein.
Akinan e hòmber a menasa
e dama ku tabata grita, pa
e keda ketu sino e ta yama
mas hende aserka i e tin un
kuchú ku no ta basilá pa usa
esaki.
Esaki ta momentu ku el a
logra dominá e dama un tiki
i akinan el a lòs su boton di
karson i baha esaki huntu ku
su panty.
Esaki a habri oportunidat ku
e por a pone su man na e
vagina e dama. El a sinti ku
e dama tabatin un tampon.
E último aki no a pone ku e
hòmber a stòp ku su avansenan i a saka esaki i a hinka
su man mei mei di e dama su
pia i kuminsá frega su man
riba vagina di e dama te na
e ko’i sinta di e dama. E tabata pasa su man, manera ta
su propiedat e ta andando
kuné.
Nèt na e momentu ei un
hòmber ku tabata kana ku
su kachó den e parke a tuma
nota di e loke ku ta pasando i
violashon seksual, polis a kue
material for di riba e faha di
kachó i tambe e karson di e
dama, pa realisá tèst di DNA.
Dia 19 di yüni 2009, durante
un otro investigashon, polis ta tuma material pa saka
DNA for di un hòmber. Dia 25
di yüni 2009, e resultado di e
DNA aki a keda deponé den
e databank di DNA na Ulanda
i mesora e databank a señalá
un “match”. E match ta kuadra
eksaktamente ku e kaso di intento di violashon ku a tuma
lugá den a mardugá di 29 pa
30 di mart 2007.
Apesar ku resultado di un
DNA ta 99.99% sigur, semper
ta keda un aspekto difikultoso pa prueba ku ta e hòmber
aki mes ta e malechor di intento di violashon seksual.
E abogado defensor a usa
tur método posibel pa desviá Korte i trata di trese duda
den e akusashon. Esaki ta un
forma ku abogadonan sa apliká, pa motibu ku kaminda
ku korte tin duda, e benefisio mester kai na fabor di e
akusado.
Den e kaso aki e abogado
enkuestion no ta logra, pa
motibu ku banda di e resultado di DNA, tantu e dama
víktima, e hòmber ku ta kana
ku e kachó i tambe un otro
testigu ku a mira un hòmber
kore pasa banda di stashon
Den intento di “rape” hòmber
antiano ta saka tampon di su
víktima
e hòmber aki a kue e faha ku
e tabatin su kachó mará na
dje, pasa esaki rondó di garganta di e hòmber i ranka e
hòmber for di riba e dama.
E hòmber ta lanta i kore limpi bai. Di e forma aki e dama
skapa di a keda violá seksualmente.
Databank DNA
A dura dos aña pa polis logra
solushoná e kaso. E suseso
aki a tuma lugá den mardugá di 29 pa 30 di mart di
aña 2007. Dia 30 di mart 2007
nèt despues di e intento di
di trein, tur a señalá e hòmber di tin kabes un poko
bashí i ku e tin un paresido
di antiano. Esaki tabata for di
dos aña anterior ku e testigunan a duna nan testimonio.
E hòmber ku e DNA tèst a
kuadra kuné ta un antiano.
Esaki a pone ku huesnan di e
tribunal di “meervoudig kamer’ yega na un kondena di
24 luna mas mil euro na daño
perhuisio òf 20 dia será. Di e
forma aki databank ta duna
resultado ku éksito i asina
kita un “rape-do” for di riba
kaya pa un par di tempu.
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
HustisiA
7
Esnan ku a kumpra kas despues mester tabata sa:
No por kap palu di katunbòm
ku tin mas ku 50 aña plantá
Den Emmastad sinku famia a entamá kaso kontra di dos famia pa molèster di palunan di katunbòm ku nan tin den nan kura. Segun e opheshon,
e palunan ta okashoná hopi molèster i asta na
algun okashon, ta kousa malesa pa habitantenan
ku ta bibá pabou di e palunan aki. E petishon na
korte tabata pa kap e palunan aki, pero hues no ta
honra e petishon, pa motibu ku korte ta di opinion ku e famianan ku a bai biba besiña di esnan ku
tin e palunan di katunbòm, mester tabata sa esaki
promé. Por sierto e palunan ta plantá mas ku 50
aña na e sitio aki.
Sinku famia ku ta biba den Margrietlaan Emmastad,
a entamá un huisio sumario kontra di dos famia ku
tin palu di katunbòm den nan kurá di kas.
E motibu ku e sinku famianan a entamá e huisio
sumario ta pa motibu ku ora e palunan di katunbòm, ta den nan periodo di flora, nan ta kousa un
molèster enorme pa e famianan.
E famianan a deskribí e periodo ei, manera sneu ta
kai. Nan kura ta keda ku un tapeit di sneu. Nan a
supstansia esaki ku potrètnan ku nan a saka tambe. E katunanan aki ta verstòp aparatonan elektróniko, manera erko, pòmp di pisina i drenta kas.
Dos miembro di famia ta sufri di alergia, manera
e palu aki kuminsá flora. Despues ta tuma masha
hopi tempu i esfuerso pa deshasí di e katuna nan
aki.
E famianan ku tin e palunan den nan kurá, a oponé
kontra di e petishon pa kita e palunan, pa motibu
ku e palunan tei mas ku 50 aña i ta flora un bes den
dos aña, pa dos luna largu.
E loke tambe ku a bin dilanti ta ku dos di e famianan ku a entamá kaso pa likidá e palunan, tin 25
aña bibá einan. Pa hues e dos famianan aki no tin
nada di bin buska despues di 25 aña.
Pa loke ta trata otro famianan, ku tin 15 aña, 18 luna
i algun luna, promé ku nan a kumpra nan kas, nan
mester tabata sa òf aló ménos mester a pone nan
mes na altura di e bisindario di e posibel palunan
aki. E palunan ta grandi i tur hende por mira esaki i
sa e rísiko di e tipo di palunan aki.
Hues a bisa ku e periodo ku e palunan ta flora ta
kada dos aña i pa solamente dos luna, no ta hustifiká pa kita e palunan ku tin mas ku 50 aña plantá.
Si e erkonan i pòmpnan di e pisina ta verstòp ta
pa rísiko di e hende ku a bin biba despues. Ta nan
mester buska medida pa evitá ku e katunanan aki
ta okashoná molèster ku nan ta trese kuné den e
periodo kòrtiku ku e palu ta flora.
Esaki tabata motibu ku hues a rechasá e petishon
di e sinku famianan.
E veredikto aki ta registrá bou di e number LJN:
BM1509
8
HustisiA
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
Dos dia di Pasku drama
despues di fiesta antiano
Un fiesta antiano ku a tuma lugá di dos dia di
Pasku 2007 a kaba den un tiroteo. E echo ku
e víktimanan no a habri porta di kas a pone
ku e meta ku e akusado ku a bai na kas di e
víktimanan no a keda kristalisá. Kaso ketu bai
andando den korte na Ulanda.
Konforme veredikto di Hoge
Raad LJN: BL6765, e tribunal ta manda e kaso bèk pa
Korte Superior na Leeuwarden kaminda ku e korte ei
mester motivá su sentensia
mihó pa loke ta trata e aspekto di intento di asesinato,
ku nan a formulá komo un
echo proba.
Tur kos a kuminsá durante e
fiesta di dos dia di Pasku na
un klup nokturno na Groningen.
Durante e fiesta ku tabata
kana masha dushi mes, tabatin un ‘mucha hòmber’
(gordo) ku tabata hopi drùk
i ku su aktitut no tabata kai
na agrado di tur hende. Un
dado momentu el a manda
un glas riba un hòmber ku
tabata den e fiesta i primu di
e hòmber aki a aserka e gai
gordo i a dal e un moketa
benta abou i na suela el a
skop’e na su kabes.
Un ratu despues e gai gordo
aki tabata huntu ku polis
i ora e tabata kana bai ku
polis, el a grita ku nan lo wak
kiko ta pasa ora e regresá.
Polis a hiba e gai gordo aki
hospital pa e haña tratamentu pa e wowo i tambe
un penk ku lo mester a kibra.
Un konosí di e gai gordo ku
tabata den hospital kuné a
tende e gai gordo bisa, ku si
e tin di haña ganchu den su
wowo, e lo hasi solamente
un yamada telefóniko na
Kòrsou i mama di e hòmber
ku a dal e moketa lo keda
likidá mesora, pa motibu ku
e tin sufisiente famia na Kòrsou ku por hasi e kos ei pe.
Pero e gai gordo aki tabata
dje agitá ei, ku e no por a
dominá su rabia, a bandoná hospital 4.27 di mar-
dugá i ya pa 4.43 a drenta
un informe na polis di un
tiroteo ku a kaba di tuma
lugá na un apartamentu
den Groningen. Despues di
e konfrontashon na e fiesta,
e personanan ku tabatin
problema ku e gai gordo
a bai kas. Nan tur tabata
na kas, preparando pa bai
drumi, ora ku nan a tende
bochincha pafó. Ora ku nan
a wak pafó, nan a mira un
outo ku hopi hende aden
pasa dilanti nan apartamentu pa despues e outo aki
a kue brek i bèk. Einan, nan a
mira dos hende baha i kana
bai direkshon di nan apartamentu. Un dado momentu
nan a tuma nota ku e hendenan tabata subi trapi bin
ariba i nan a sali pafó pa wak
kiko ta kiko a disidí di bai
paden i bai skonde. Nan a
sera e porta na yabi i skonde
paden.
Nan a tende un hende
bati na porta pa un par di
sekònde despues nan a
tende tiru di bala ta zona
i kon bala ta pasa den nan
kas. Bala a pasa den porta di
kamber etcetera.
Un otro antiano ku e momentu ei tabata pafó di e
apartamentu a duna di konosé ku el a mira un outo ku
por lo ménos 5 antiano den
e outo i el a tende un stèm
ta bisa pa stòp einan.
Bou di mandamentu di
palabra malu ‘k@#$%^&*.’
Na papiamentu. nan a baha
for di outo i bisa ku awor e ta
bai likidá e hendenan.
Despues di tiramentu, nan
a tende stèm di un hende
muhé, por sierto frei di e gai
gordo a yama e pistolero na
su nòmber pa nan bai for di
einan.
Ministerio Públiko a pidi 8
aña di prizon, pa intento di
asesinato premedita, pero
a kondená e gai gordo na 5
aña. E akusado aki a apelá
te na Korte di kasashon, pa
motibu ku e ta di opinion
ku no tabatin intenshon
pa kita bida di niun hende
premedita.
Kasashon tambe ta di
akuerdo ku e gai gordo
aki. Kasashon ta di opinion
ku tira riba porta di kas no
ta nifiká ku a trata den un
forma intenshonal di mata e
hendenan den kas. E porta di
kamber no ta den e linia di e
tiramentu.
P’esei Korte di Kasashon a
pidi pa wak e kaso di nobo
i pa yega na un veredikto,
fórmula e veredikto di nobo
pa loke ta trata e aspekto
defensa propio menshoná.
Kaso ta andando ketu bai
den Korte na Ulanda.
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
HustisiA
9
Pa motibu di miedu di su tata
Mama (17) ta pone fin na
bida di baby resien nase
Un mucha muhé di 17 aña di edat
a haña un kondena kaminda ku lo
intern’e den instituto pa hóben,
pa e haña tratamentu terapéutiko
intensivo. Motibu di e kolokashon
den e instituto aki ta ku e hobensita aki a pone fin na bida di su yu
hòmber resien nase.
U
n hobensita di 17 aña
di edat a hinka su mes
den un kalvario, ora ku
el a disidí di skonde su embaraso i haña su yu i mesora
a pone un fin na su bida.
E mucha a sali na estado di su
amigu, tempu ku e tabatin 16
aña. Pa motibu ku e tabatin
un miedu inmenso di henter
su ambiente di famia, prinsipalmente su tata, a pone ku
el a skonde e embaraso i a
sigui biba manera nada no a
pasa.
Den su deklarashon na polis,
e hobensita aki a deklará ku e
tabatin un miedu inmenso di
su tata si e tata haña sa ku e
ta na estado.
Dia ku e yu a nase, e hobensita tabata su so. El a deklará ku
e por a kòrda ku riba un djadumingu mainta, el a kuminsá
sinti doló di parto. Poko poko
e tabata kana rabia di e doló
inmenso ku e tabatin. Na e
último momentu e ta duna
lus na un yu hòmber, ku el a
sinti ta move mei mei di su
pia. E mes a saka su plasenta.
Pa e a separá e plasenta for di
e baby, el a ranka esaki for di
otro. E ta kue e baby lora den
un “dekbedhoes” i a skonde e
baby bou di kama. Henter su
kama tabata bou di sanger
i su mannan tabata tur na
sanger.
El a sali for di su kamber pa bai
den baño pa e laba su kurpa,
pero a topa ku su mama den
gang. E mama a puntr’é kiko
ta pasando i el a bisa e mama
ku e tin un menstruashon
hopi pisá. Pero e mama no
por a komprondé dikon e
yu tin tantu sanger asina na
su kurpa i a sigui puntra e yu
kiko ta pasando. E yu a duna
komo kontesta ku el a kaba
di pèrdè barika.
E mama preokupá a bai dòkter ku e yu i na regreso na kas,
e yu a trata di tene e famia for
di su kamber i a bisa nan ku e
mes ta limpia su kamber.
Pero e no por a skonde e
bèrdat aki mas i e mama a
drenta tòg den kamber, topa
ku un desaster i a bin topa ku
un baby resien nasé bou di
kama. E yu tabata sunú drumi
riba su barika, ya sin bida.
Un patólogo ku a hasi outopsia riba e kurpa di e baby
sin bida, a saka afó ku e yu
tabatin 55 perforashon na
su kurpa, di kua na su kabes,
garganta, lomba, pechu. Esunnan na su kabes a bai dje
hundu ei ku a mishi ku partinan delikado di e selebre di
e baby. E yu a fayesé dor di
pèrdè hopi sanger, su selebre
a keda afektá i tambe e baby
a stek, dor di un mea ku e hobensita a hinka den boka di
e baby.
Mas ku klaro un tipo di suseso asina na Ulanda ta haña
e atenshon spesial i a interná
e hobensita mesora den un
instituto kaminda ku e por
haña e kuidou adekuá.
A realisá tur tipo di investigashon di e kondishon men-
tal i emoshonal di e hobensita aki i rapòrtnan a konkluí
ku e hobensita aki mester di
un tratamentu terapéutiko
intensivo den un klínika spesialisá pa atendé ku su depreshon.
Esaki ta loke ku tur partido a
bai di akuerdo kuné tambe i
korte a yega na e desishon ku
lo interná e hobensita den un
di e institutonan ariba menshoná, pa e haña tratamentu.
Na Ulanda e tipo di krímen-
nan aki ta kai bou di un lei
speshal, kaminda ku no por
kondená un mucha asina pa
asesinato òf asesinato premedita. Pero ta kai den un lei
pa menor di edat kaminda
ku einan lo interná e mucha
den un instituto spesial ku
un durashon máksimo di 4
aña. Den e kaso spesífiko aki
esei ta e konklushon di korte
tambe.
E veredikto aki ta registrá bou
di e number LJN: BL8559.
10
HustisiA
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
Korte na Ulanda kansá ku atrakadó antiano
KORTE TA DÒBEL KASTIGU
Despues di a studia e akusashonnan ku tabatin kontra un hòmber
antiano di 26 aña di edat, e tribunal di ‘meervoudig kamer’, a konkluí
ku e 4 aña ku fiskal a pidi pa e antiano, no ta reflehá seriedat di e
loke ku e hòmber aki a kometé. Motibu di esaki, ta ku e tribunal a imponé un kastigu di 8 aña di prizon. Den un veredikto registrá bou di
e number LJN: BM7181 ‘meervoudig kamer’ a motivá nan desishon.
Ta trata di un akusado antiano ku a hasi su mes kulpabel
na un seri di atrako den un
periodo hopi kòrtiku. Riba
mesun dia e ta atraká tres
hende muhé, kaminda ku e ta
usa forsa brutu i lastimando
e hendenan aki malamente.
Unda despues e ta bolbe kometé un otro atrako riba un
hende muhé.
E hòmber aki tabata skohe
solamente hende muhé pa
su víktimanan. E tabata kore
ku su baiskel, pasa banda di
e hende muhénan aki, pusha
nan benta abou, pa despues
gòlpia su viktimanan ku skòp
i moketa na kara, menasando
nan, si nan grita òf resistí, e lo
pasa un bala ku su arma di
kandela den nan kabes.
E modus operandi ta meskos
tur biaha. Un di e víktimanan
a asta pèrdè konosementu,
ora ku el a kai for di e baiskel
ora el a dal su kabes riba tròtuar. Di e forma aki e ta bai
ku e víktimanan su
baiskel, telefon selular, pòtmòni i hopi
kos mas balioso ku
e víktimanan tabatin huntu ku nan.
Tur e víktima nan
keho ta riba un linia, esta ku
ta trata di un hòmber koló
skur, probablemente antiano
i otro señalamentu nan tur ta
meskos.
Esaki a hasi polis su trabou
un poko mas fásil i no a dura
mashá ku a arestá e persona
enkuestion.
Abogado di e akusado a
pleita pa korte apsolv’é tur
e akusashonnan ku tin den
kontra di e akusado, apelando riba e forma kon a apliká
e konfrontashon di foto, ku
na opinion di e abogado no
ta bon.
Estado mental
Advocaten / Attorneys at law / Abogados
Un di e aspektonan ku e tribunal a pone hopi atenshon
riba dje i ku tabata determinante pa e durashon di e kastigu ku nan a imponé, esta e
kondishon mental di e akusa-
do aki. Ta trata di un persona
ku mentalmente hopi malu
i ku hopi problema síkiko.
Rapòrtnan anterior ta ilustrá ku e akusado aki mester
haña kuido den institutonan
ku kondishonnan estrikto,
sigur si tuma na konsiderashon ku e persona aki no ta
dispuesto pa koperá ku niun
investigashon di su kondishon mental.
Pa skapa e komunidat i protehá i alabes pa logra yuda
e akusado, e tribunal ta di
opinion ku 4 aña ta muchu
tiki pidí i p’esei a imponé un
kastigu di 8 aña di prizon.
E hòmber aki tin un karchi kastigu yen di kondena pa krímennan similar, kaminda ku el a
sinta kastigunan severo kaba i tin tambe partinan di kastigu kondishonal ku hues a bisa ku
lo bai imponé pa e sinta e kastigunan aki ta
tambe.
R.A.S.
Messenger Services
Ta duna servisio di kur outo,
kumpra number i seguro, paga awa,
koriente i telefon i hopi mas...!
mr. A. HUIZING
mr. E.J.J. HUIZING
Rooi Catootjeweg 5 - Willemstad, Curaçao
Tel.: (599-9) 738 2311 - Fax: (599-9) 738 2314 / 738 2315
E-mail: [email protected]
Ruben A. Snoijl
Managing Director
Kaya Bastimentos 39 ~ Willemstad, Curaçao
T: (599-9) 523 0668 ~ E: [email protected]
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
HustisiA
11
12
HustisiA
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
Kondena pa relashon seksual
ku kasa ku malesa terminal
Korte na ‘s-Hertogenbosch ta kondená un hòmber ku a tene relashon
seksual ku su kasá ku tabatin un malesa (kanser) terminal. Tur kos
ta indiká ku e hòmber di 44 aña di edat tin un karakter maniatiko, pa
motibu ku banda di e echo ku el a abusá di su señora seksualmente,
miéntras e señora ta den un estado kritiko di malesa, polis a hañ’é ku
no ménos 10 DVD, ku masha hopi vidio di pornografia hubenil i tambe
a abusá di un mucha muhé ku e tempu ei no a kumpli 15 aña ainda.
Pa loke ta trata e vidionan
ku a haña e hòmber kuné,
tabatin imágennan di sèks
brutu ku muchanan di 7 aña,
kaminda ku penetrashon ta
tuma lugá den tur forma ku
un hende por pensa.
For di konosementu
Banda di esaki, durante 5
luna largu e hòmber aki ta-
bata tene relashon seksual
ku su kasá ku tabata den un
situashon di malesa kritiko i
ku e no por a resistí e intentonan di e hòmber. E hòmber
aki tabata tene relashon seksual ku su kasá, ora e kaba di
tuma “chemo” i ku e muhé tabata for di konosementu. Esaki ta momentu ku e hòmber
tabata tene relashon seksual
ku e muhé. Na otro okashon
e tabata yuda e muhé ku bañamentu i akinan sigur na
mas ku un okashon e tabata
tene relashon ku e muhé
analmente. Pero e último aki,
tabata òrdu di dia ora e muhé
tabata for di konosementu.
Esaki ta momentu ku e muhé
no por a resistí e intentonan
di e hòmber.
Konfiansa
El a faya ku konfiansa ku a
pone den su persona, pa e
wak un mucha muhé ku su
edat no a yega 15 aña ainda.
El a abusá di e mucha muhé
aki tambe seksualmente.
Ministerio Públiko a pidi un
kastigu di 3 aña di kua 1 aña
kondishonal i un periodo di
prueba di 3 aña.
Korte a haña e loke ku e hòmber a hasi ta sin sintimentu,
pa motibu ku e señora tabata den su último fase di bida i
ku e tin di soportá avansenan
pisa manera e hòmber tabata
hasi kuné.
Korte ta di opinion ku nèt e
momentu ku e muhé mester
tabatin e konfiansa i trankilidat ku e lo pasa su último
dianan trankil i ku un kuido
adekuá manera e tabatin
mester, pa e keda di e forma
ei mal usa.
Korte a yega na un kondena di 30 luna di kua 6 luna
kondishonal i un periodo di
prueba di 2 aña.
Durante e dos añanan aki e
hòmber mester sigui guia na
poliklínika forensiko kaminda
ku ei nan e mester haña guia
den un instituto sikiátriko.
Finalmente korte a imponé
un but di 1050 florin.
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
HustisiA
13
Médiko suspendé pa motibu di
falta di kumplimentu di su deber
K
orte Superior di Antia i Aruba
a ratifiká un veredikto di Korte
di promé Instansha, ora ku
korte ta dikta fayo na fabor di Sint
Maarten Medical Center (SMMC)
pa suspendé entrada di un médiko
spesialista den hospital.
Gerensia di SMMC, un dado momentu no a tolerá mas e forma kon
e spesialista ta atendé ku su obligashon.
Den nan dokumentashon mandá pa
Korte, SMMC ta indiká riba un suseso
ku a tuma lugá i ku nan kana a yena.
Riba e dia enkuestion, Direktor di
hospital a yama e spesialista na
vários okashon tokante un pashènt
di Saba ku mester a keda interná.
Pero nan no por a haña e spesialista
na telefon. Un verpleegster haltu
tambe a yama e spesialista na vários
okashon, pero sin resultado.
Hospital a disidí di manda e-mail i
por fin despues 3 dia e spesialista
ta kontesta i a bisa ku konekshon
di telefon no ta konfiabel i esei lo
ta e estorbo ku e no a yega. Den e
kaso aki no ta promé biaha e tipo di
insidente aki ta tuma lugá.
Banda di esaki e koperashon di
trabou ku koleganan i otro spesialistanan ta leu for di bon. E spesialista enkuestion ta ekspresá su
mes den un forma negativo ku su
koleganan.
Gerensia di Hospital ta di opinion
ku konflikto ku un spesialistanan
no mester perhudiká desaroyo di
e hospital. Segun Gerensia t’asina
ku problema personal mester keda
pafó di e hospital i riba tereno di
trabou e koperashon mester kontinuá normal. Pero e spesialista no
tabata koperá ku esaki tampoko.
Ora ku e direktor a intentá di papia
ku e spesialista, el a ninga esaki
tambe i asta ora e Presidente di Konseho di Supervishon di médikonan
a papia ku e spesialista, e no a
TASK ALFA 300CI (color & black and white)
sæ æ"ESTæ4OTALæ#OSTæOFæ
/WNERSHIPæ4#/æINæ
THEæINDUSTRYæ
sæ 5LTRAæRELIABLEæ
sæ %COSYSTEMæFRIENDLYæ
sæ 5SERæFRIENDLYæ
sæ æ3TRONGæFEATURESæSETæ
STANDARDææOPTIONALæ
sæ 4RUEæVALUEææSOLUTIONæ
“Regardless of the application
Regardless of the TASK
Your job done right
The first time and every time”
mustra muchu interes pa a yega na
solushon.
Di e forma aki a sali kartanan ku tin
múltiple di insidentenan kontra di e
spesialista aki ku ta difikultá e bida
diario di hospital.
Di e forma aki Korte Superior no ta
honra e apelashon di parti di e médiko i a suspendé a keda na vigor.
Veredikto registrá bou di number
LJN: BL3947.
FS4020DN (black and white)
sææ2ECOMMENDEDæMONTHLYæ
VOLUMEææTOææ
PAGES
sææ&ASTæOUTPUTæSPEEDæOFæ
æPAGESæPERæMINUTE
sææ%#/393®æLONGæLIFEæ
CONSUMABLESæREDUCEæOPER
ATINGæCOSTS
sææ-AXIMUMææSHEETæ
PAPERæCAPACITYæWITHæBULKæ
FEEDERæOPTION
sææ5NIQUEæ+8æPRINTæDRIVERæANDæADVANCEDæNETWORKæ
MANAGEMENTæSOFTWARE
sææ0RODUCTIVEæDUPLEXæFUNCTIONæSAVESæ
PAPER
sæ5LTRARELIABLEæTECHNOLOGY
ECONOMICAL. ECOLOGICAL. ECOSYS PRINTERS.
KAYA KOOYMAN 22 l T 465-6345 l F 465-6017 l [email protected] l WWW.INFOTRANS.AN
14
HustisiA
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
Antianonan no tabatin’e fásil
durante “rip deal” ku morto
komo konsekuensia
E antianonan, esta Brò (27) i su amigu (22) ku ta sosten’é 100%
den su aktividatnan kriminal, a sinti ku e dil ku e marokano pa
kompra di koka no ta kanando manera nan ke. Nan tabata di
opinion ku e marokano ke “rip” nan, esaki ta aló ménos e loke ku e
amigu di Brò ta indiká den un kombersashon ku polis a graba ora
e tabatin bishita serka dje den prizon na Ulanda.
Esaki por keda lesá bou di e punto 3.3.10 di e veredikto di 22 página.
Investigashonnan di estado mental ta
revelá karakter di akusadonan antiano:
Ekseso di violensia
ta inkomprendibel
E loke ku ta resaltá for di
e diferente veredikto di e
akusadonan antiano ku nos
a skohe pa e edishon aki, ta
sali na kla ku e profeshonalnan ulandes riba tereno
síkiko no por komprondé e
ekseso di violensia ku nan ta
usa. E ulandesnan no sa kon
dil ku e karakter antiano, ora
ta trata ekseso di violensia. E
promé kos ku hustisia ulandes ta trata di hasi ora ku un
persona kai será pa un krímen, ta laga investigá su estado físiko mental.
E linia kòrá ku ta kore den e
verediktonan di e akusado
antiano, ta ku niun no ta koperá pa investigá nan kondishon mental i tur ta hasi uzo di
nan derecho di keda ketu.
Esaki ta hasi ku e akusadonan
aki no por haña yudansa pa
koregí nan forma di atendé
ku suidadania.
Riba su mes hustisia ta respetá un hende ku no ke koperá ku investigashon di su
personalidat, pa motibu ku
esaki ta un derecho ku kada
hende tin.
Pero di e forma aki korte no
por haña un bista di e estado
físiko i mental di e akusado.
Un aspekto ku den mayoria
kaso a sobresalí, ta ku hopi di
e akusadonan aki a skohe for
di edat hopi hóben pa aktividatnan kriminal. Esta pa yega
na plaka fásil, nan no ta basilá
pa hasi un otro hende daño.
Den nan aktonan kriminal, e
hendenan aki no ta basilá pa
hasi uso di arma di kandela
i usa violensia den un forma
sin presedente. E último aki
ta hala atenshon, pa motibu
ku te na ora ku e akusado
a logra su meta, esta kita
plaka for di su víktima, tòg e
ta sigui ku su maltrato i den
mayoria kaso, e maltrato ta
hopi severo.
E tipo di aktitut aki ta parse di
ta un kos masha normal pa e
grupo ya menshoná.
Desafortunadamente e loke
ku tambe ta sali na kla ta e
nivel di inteligensia di e kriminal antiano ta hopi abou,
loke ku ta hasi difísil pa por
ehèmpel reclassering bin ku
un plan pa atendé ku e hendenan aki.
Den algun kaso hustisia a bai
dje leu, ku ora un akusado no
ke koperá, ta obligá nan pasa
den un investigashon den un
instituto pa korekshon mental den e kaso aki Pieter Baan
Centrum. Pero hopi biaha e
resultado no ta konkluí den
kambio di mentalidat.
E testigu ku a duna e testimonio aki, esta e amigu di e
marokano, ku tambe tabata
sintá patras den e outo, a
spanta enormemente i no
a pèrdè pa gana, apesar ku
su bida ta na peliger, a habri
porta di e outo i kore limpi
bai. Pues e testigu aki no por
a bisa nada mas di e asesinato di su amigu.
Otro testigunan ku tabata
djis eibanda a tende zundramentu i nan a duna di
konosé ku nan a nota ku tabatin problema entre di dos
antiano i un marokano. Aparentemente tabata bisto pa
sa ku ta antiano i marokano
ku tabatin problema.
E antiano a baha for di outo
i a obligá e marokano pa bai
kuné pa kue e koka, pero esaPromé ku korte a yega
na un kondena pa e
akusado antiano aki, e
kaso a bin dilanti den
korte na 13 okashon. E
promé fecha ku e kaso
a keda tratá den korte
tabata 12 di novèmber
2008 i e último biaha
tabata 14 di aprel 2010.
Hopi aspekto a keda
investigá i evaluá di e
akusado (Brò) aki i kada
bes tabata sali mas kos
ku korte mester a tene
kuenta kuné. Pues promé ku korte a yega na
e kondena aki, a evaluá
e akusashonnan ku tabatin kontra di Brò hopi
djaserka. Brò ta keda
akusá di ta e outor di
morto di un marokano
bendedó di koka i tambe un seri di atrako. E
akusado a keda kondená na 30 aña i e koakusado na 16 aña di
prizon. Verediktonan
registrá bou di e numbernan LJN: BM2730 i
LJN: BM 2743.
ki no tabata ke i e marokano
tabata trata di kita e yabi di
outo for di e antiano. Ta trata
di un marokano kurpa basta
grandi ku por bringa. A surgi
un forsageo i despues ku e
marokano a logra poderá di e
yabi di outo, e tabata ke a tira
e yabi di outo den e kloaka
ku tin riba kaya. E antianonan
ku un dado momentu no por
a dominá e marokano, a mira
un chèns i a tira e marokano
den pechu. Ora e marokano
a kai, Brò ta yega serka i pa
siguransa a bolbe tira.
Despues Brò ta kue e yabi
for di e marokano drumi na
suela i nan ta bai su kas i kue
e sobra koka bai kuné.
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
Stichting Slachtofferhulp Curaçao,
Politiebureau Rio Canario
Winston Churchillweg,
Curaçao N.A.
HustisiA
15
T: 866 6109
888 7575
F: 868 2558
A YEGA MOMENTU PA MUNDU BRINGA KONTRA
VIOLENSIA DOMESTIKO
A yega momentu pa tur pais na mundu tuma akshon pa bringa violensia òf abusu kontra di e ser femenino o sea violensia doméstiko. Esaki ta e mensahe ku Hues Désiréé Bernard ku ta forma parti di e tribunal di Korte di Karibe a trese na luna di mei tras di lomba
durante e kongreso riba abusu domestiko.
Dia 20 i 21 di mei ultimo “Stichting Slachtofferhulp Curaçao” (SSHC) a organisá un Kongreso
ku e tópiko ‘Domestic abuse, how can we solve
this, is it solvable?’. Na e okashon ei, Hues Désiréé
Bernard ku ta forma parti di e tribunal di Korte
di Karibe ku su sede na Guyana tabata e oradó
prinsipal.
Paisnan mester ta enkurashá pa bini ku lei pa
protehá e hende kontra di tur forma di violensia, i nan mester lucha pa e leinan keda reforsá i
tambe ta efektivo.
Reglanan legal solamente, no ta sufisiente, pero
mester bai huntu ku kambio di aktitut. Tantu
gobièrnu komo organisashonnan no gubernamental mester tuma programanan di treinen pa
siña hóben i adulto, partikularmente e hende
hòmber, ku hende muhé no ta propiedat di niun
hende, pero ta un ser humano ku su nesesidat
i emoshon, ku mester trata ku rèspèt i tambe
komo partner igual.
Atenshon spesífiko mester keda duná na hóbennan en partikular mucha hòmbernan for di
tempran durante desaroyo di nan bida i siña e
balor di bida. Mester siña e hóben ku tin otro
forma pa resolvé problema i ku violensia nunka
ta un opshon.
Solamente por spera ku e lès ku ta siña e hubentut por logra di haña mas hòmber responsabel,
miéntras ta sigui buska solushon pa e problemanan kontinuamente di violensia den famia.
Pa loke ta e ròl di iglesia hues Bernard a bisa ku
ta nesesario pa tur institushon religioso laga
tende nan bos ku ta kondená e akto di violensia. Nan influensha ta mishi ku kada un di nan
fielnan for di mucha t’e ku hende grandi. Nan ta
den un posishon ekselente pa influensha nan
sagudidónan pa respetá derecho di otro.
Resolushon
‘Ofisina Yudansa pa Víktima’ a saka un resolushon
durante e kongreso ku resientemente a keda organisá riba maltrato doméstiko. E pregunta sentral tabata ‘si maltrato doméstiko ta solushonabel i kon por
solushon’é’.
Tur e partisipantenan presente a yega na algun punto
di rekomendashon. E puntonan aki mester yega na
solushon ku ta hasi e chèns grandi pa por frena e desaroyo negativo aki òf elimin’é kompletamente.
E rekomendashonnan ta:
* E deseo i nesesidat pa yega na un kampaña nashonal di konsientisashon i duna un bon informashon kaminda ku rèspèt pa e ser femenino ta sobresalí.
* Baha e drèmpel pa yega na yudansa.
* Mester di un grupo grandi di boluntario ku por duna
un man den e esfuersonan aki. Mester di hendenan
manera maestronan di skol, médikonan i otro profeshonalnan, ku por keda di train di manera nan por
señalá ora ku un persona ta víktima di maltrato doméstiko.
* Tur instansha konserní mester por traha mihó ku
otro.
Esaki ta e rekomendashonnan ku a sali for di e kongreso i ku ‘Ofisina Yudansa pa Víktima’ lo traha duru pa
kumpli ku e rekomendashonnan.
Hues Désiréé Bernard ku ta forma parti di e tribunal di Korte
di Karibe: ‘Mester siña e hóben maskulino ku tin otro forma
pa resolvé problema i ku violensia nunka ta un opshon.
16
HustisiA
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
“kla pa yuda ABO!”
VIOLENSIA DOMESTIKO UN
PROBLEMA KU TA MISHI KU NOS TUR
D
urante e último
añanan por a mira
un kresementu di
den e forma kon ta solushoná problema di violensia
doméstiko. Esaki ta bai den
e forma tradishonal, esta
laga sera e agresor. Esaki
ta e úniko forma ku den
mayoria kaso ta duna un
satisfakshon. Pero riba un
tèrmino largu e “solushon” ta
inefektivo i alabes hopi karu.
E konsekuensia di djis sera e
agresor ta ekstremadamente
negativo pa e amor propio i
desaroyo di nos nashon.
Daira Leer direktor di e
Fundashon Yudansa pa Víktima Kòrsou, a trese dilanti
durante e Kongreso riba
abusu doméstiko, ku algun
aña atras, diseño di e struktura nobo di gobernashon,
konseheronan i polítikonan
a kristalisá un vishon nobo i
a tuma e kurashi pa kibra ku
e pensamentu tradishonal.
Nan a disidí pa tuma bèk
responsabilidat di e sektor
sosial di krímen, den e kaso
aki Violensia Doméstiko. No
solamente e responsabilidat
pa prevenshon di krímen,
pero tambe pa koregí esaki,
por ehèmpel pa medio di un
intervenshon di krísis, tratamentu i mediashon.
Nos mester mira krímen òf
violensia manera entre otro
violensia doméstiko, komo
un konflikto entre e agresor,
víktimanan i nan komunidat
sosial. E sektor sosial mester
eksigí i haña bèk su responsabilidat pa hasi suidadanonan responsabel. Hasiendo
esaki nan ta fasilitá e maneho propio i transformashon
di e problema.
Plannan bunita organisá
ta un parti importante di
implementashon, pero nan
di implementá métodonan
sosial manera training di
konsientisashon pa e víktima i e agresor i terapia pa
ámbos.
Daira Leer direktor di e Fundashon Yudansa pa Víktima Kòrsou
ta e promé stapnan chikí.
Profeshonalnan den sektor
sosial rápidamente mester
laga e kambio aki traha dor
E sektor sosial mester di profeshonalnan na nivel haltu
pa konfrontá e kompleksidat di violensia doméstiko.
E sektor mester pensa den
tèrminonan interaktivo. Bira
“partner” ku sektor di hustisia pa den forma stratégiko,
husga ora ku mester atendé
ku man duru i mobilisashon
pa husga kaminda mester di
man duru.
E mester surpasá aserkamentu nan negativo i individual i ofresé métodonan di
solushon pa e relashon.
Violensia doméstiko ta un
problema ku ta mishi ku
nos tur. Pues laga nos tuma
responsabilidat pa prevenshon sosial i korekshon.
Ofisina yudansa di
víktima kontentu
ku último
desaroyonan
Daira Leer, direktor di
Stichting
Slachtofferhulp Curaçao” ta hopi
kontentu ku e mensahe
ta yegando tur kaminda,
prinsipalmente serka e
víktimanan i tambe e
abusador.
Leer ta reakshoná satisfaktorio riba e diferente
konferenshanan di ‘violensia Doméstiko’ ku tabatin den e último tempunan.
Mas ku klaro kaminda ku
nan komo organisashon
por duna un man, lo hasi
esaki sin mas.
Manera ariba menshoná,
importante ta ku mensahe ta yegando tur kaminda den komunidat.
QLG
Writing Services/Publisher/Printing
QLG professional writing services
help you communicate efficiently
and cost effectively.
We offer printing services at very
high quality and good prices...
Articles
Resumes
Creative writing
Business writing
Copywriting
Press releases
Booklets
Manuals
Whatever else
you might need!
For more information call: 692 3250
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
HustisiA
17
“kla pa yuda ABO!”
Kon por resolvé violensia doméstiko:
Yabi pa solushon di violensia
doméstiko ta “nos”
E pregunta ku na opinion di Minister di
Hustisia Magali Jacoba mester kontesta,
ta kon por resolvé violensia doméstiko.
E kontesta ta “nos”. Esaki ta e yabi pa
solushon, di akuerdo ku Minister Jacoba.
D
urante e Kongreso organisá pa ‘Ofisina Yudansa pa
Víktima’, ku tabatin komo
tema ‘Abusu doméstiko, kon por
solushoná esaki, e ta solushonabel,
Minister Jacoba a duna di konosé
ku violensia doméstiko por keda
konsiderá komo un krímen algu
mas severo ku un krímen kometé
riba kaya, pasombra e agresor ta un
hende ku e víktima supuestamente
ta konfia.
E deskonfiansa ta loke aktualmente
ta kousa di hopi daño mas ku tur
otro kos. E violensia ta tuma lugá na
kas, i ta hustamente un sitio kaminda e hende mester sintié sigur.
Kada aña, miónes di hende muhé ta
hasi denunsia di a keda abusá. Nos
ta hasiendo sufisiente pa atendé ku
e problema di violensia doméstiko
òf e ta eksagerá?.
Violensia doméstiko ta okurí den
tur segmento di nos komunidat no
opstante religion, rasa, klase orientashon seksual òf nivel di edukashon. E ta mishi ku nos tur. E number eksakto di kasonan di violensia
doméstiko ta varia hopi.
Mester envolví salubridat, desaroyo
sosial, konsehero i otro profeshonalnan pa sostené e lucha kontra e tipo
di abusu aki.
E pregunta ketu bai ta, kon nos por
resolvé violensia doméstiko; kon
nos por resolvé kualke problema
ku ta “kaba” ku nos komunidat. E
palabra ku ta e yabi pa kontesta di
ámbos pregunta ta “nos”,“nos” ta e
solushon. Na promé lugá, nos mester
lubidá e idea ku violensia doméstiko
òf kualke otro problema den nos komunidat ta afektá solamente ‘algun
di nos”. E no t’asina. Nos tur mester ta
envolví den solushon dje problema.
E famia ku ta biba bou di abusu,
ta biba den un konstante miedu. E
strès ku e tin ta stroba su produktividat na skol i trabou. Esaki ta
konta pa tur miembro di famia. Den
sierto kaso e tipo di violensia aki ta
sosodé durante un periodo masha
largu i ta kondusí na konsekuensia
trágiko kuné. Esaki ta afektá e bario
kaminda e famia ta biba, e ta afektá
maestronan na skol, kolega, amigu
i otro miembro di famianan. “Pues
manera mi a bisa anteriormente e
ta mishi ku nos tur direktamente òf
indirektamente”.
Nos tur mester mira e problema aki
komo unu ku ta persistí, un problema ku hopi ta ignorá, un problema ku mester di nos atenshon i
un problema ku nos por resolvé, si
nos tur tuma parti di e solushon. E
mentalidat aki por keda apliká pa
kualke problema i e por tin resultado, di akuerdo ku Minister di Hustisia
Magali Jacoba.
18
HustisiA
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
FUNDASHON
PA MANEHO DI ADIKSHON
Influensha di alkohòl i su
Konsekuensha a largu plaso
B
o igra ta un dje órganonan ku ta sufri mas
tantu ora bo ta bebe demasia-do alkohòl. E
igra ta traha overtaim. Bo kurpa ta konsiderá
alkohòl komo venenu, anto e ta kuminsá traha masha duru mes pa saka tur e venenu ei fei bo kurpa.
Demasiado alkohòl ta stroba bo igra funshoná normal: e no por saka tur alkohòl ku bo bebe mesora i
e mester kibra e esaki na pida pida. Pa kada shòt ku
bo ta dal e igra ta tuma 1 te 2 ora promé ku e kaba
di elimin’é for di bo sistema.
E igra no por traha mas duru ku esei. No ta
yuda si bo bebe yen di awa, limonada òf kòfi.
No ta yuda mashá tampoko si bo move hopi,
òf dal un baño.
I tur esten ku bo igra no por saka tur e alkohòl
bo ta keda kana basta ratu ku e alkohòl den
bo kurpa.
Kemèn saka bo sòm ora bo bebe 7 glas di
alkohòl: ta dura 10 ora i mei promé tur alkohòl
sali for di bo kurpa bèk!
Bo igra ta kibra 95 porshentu di e alkohòl den
bo kurpa i sobrá bo ta saka via di bo urina,
sodó i rosea, ku por sierto ta hole stinki alkohòl.
Alkohòl por kousa akumulashon di vèt den e
higra Esaki ta kousa doló, ta kita apetit i por
pone bo saka. Parti di e igra por bira asina
duru ku e no por filtra mas.
Alkohòl a lo largu por kambia struktura di bo
higra di tal manera ku e ta bai traha riba alkohòl so i ta keda sin eliminá otro venenu for di
bo kurpa.(‘levercirose’). E malesa aki ta inkurabel i por resultá fatal.
i si kisas bo a hasi òf bisa kos ku ta duel bo despues.
Si regularmente bo ta haña un ‘black out’ , esei ta
nifiká ku bo ta bebe di mas i chèns ta grandi ku bo
ta kousa daño permanente na bo serebro.
Awor, e pregunta ta surgi ku si funshonamentu di
bo serebro ta bai atras si esei no ta pone ku bo ta
bira mas bobo. Hecho ta ku bo ta daña bo serebro
permanentemente si bo ta bebe mas ku 25 glas di
alkohòl pa siman. Anto bo por ta sigur e ora ei ku
denter di 4 a 5 aña bo memoria a bai atrás. Den
Bebementu di
mas ku 3 glas di
alkohòl pa dia
ta subi e rísiko di haña kanser na boka, garganta i
esófago. Si e persona ta bebe i huma e rísiko ta mas
haltu ainda. Hende muhé ku ta bebe mas ku dos
glas pa dia tin mas chèns di haña kanser na pechu
i alkoholistanan tin mas chèns di haña kanser na
higra i na tripa.
KOMPLIKASHON
PRE- I POSTNATAL
Alkohòl ta afektá e yu den e mama su barika i por asta kousa un miskraam. Bebementu por kousa retraso den kresementu
físiko i mental di e yu. Si e mama ta bebe
hopi esaki e por kousa daño ireparabel na
yu: e ta stroba desaroyo di e sistema nervioso di e yu i por kousa asta un retardo
mental.
Mama ku ta bebe i ta duna pechu, ta pasa
e alkohòl pa e beibi ku tur konsekuensha
ku esaki ta trese kuné.
ALKOHÒL I REMEDI
Mester tene kuidou ku alkohòl den kombinashon ku remedi. Alkohòl por pone ku
e higra ta kibra sierto remedi di moda ku
nan no por hasi nan trabou den e kurpa;
Di otro banda alkohòl por pone ku sierto
remedi ta keda sirkulá muchu largu den e
kurpa dor ku e igra ta bai saka e alkohòl
promé. Semper puntra bo dòkter ora bo
mester usa sierto remedi i bo sa bebe.
No usa alkohòl den kombinashon ku remedi pa drumi òf kalmante. E alkohòl ta
‘vèrdof’ bo kaba i e remedinan aki ta reforsá esaki.
SEREBRO
Alkohòl ta afektá bo serebro: despues di un òf
dos glas so kaba bo serebro ta funshoná ménos bon ku normal. E ta pone ku bo por pensa
ménos lihé, bo ta reakshoná mas poko poko.
E ta brua bo persepshon, emoshonnan, bista,
oido i kordinashon. Esaki por tin konsekuensha serio i asta fatal ora bo tin ku stür. Alkohòl ademas ta pone bo serebro kremp bira mas chikí i por
afektá bo memoria te tal grado ku bo por haña un
blackout. Tambe alkohòl por kousa un derame serebral.
Black out
‘Black out’ ta un siñal ku bo serebro no por mas
ku e alkohòl. Bo serebro no ta registrá mas loke
bo a kaba di hasi , bisa òf loke a kaba di pasa ku
bo. P’esei bo no ta kòrda nada mas siguiente dia.
Bo ta puntra bo mes ta kon ba yega kas, ta ku ken
ba balia. Ta gewoon sierto parti di bo memoria a
bai pèrdí anto e ferfelu ta ku Dios sa kiko bo hasi
henter anochi, kon ridíkulo bo a komportá bo mes
KANSER
kuminsamentu bo no ta ripará esaki lihé. Bo ta kuminsá lubidá kos, bo ta komprondé kosnan ménos
lihé, bo ta bira ménos kreativo, kemèn enberdat bo
ta bira mas bobo. Si bo keda bebe hopi anto bo por
bira demente ku 35 aña kaba.
KURASON
Bebementu di alkohòl por kousa preshon haltu, estorbo den batimentu dje kurason
KANSANSIO
Tin hende ta kere ku alkohòl ta yuda bo drumi
mihó. Alkohòl por pone ku bo ta pega soño mas
lihé pero bo ta drumi malu i lanta mas kansá;
ALKOHÒL I DROGA
Alkohòl den kombinashon ku droga ta hopi peligroso i por ta fatal. Tin droga ta pone bo sinti mas
fuma ainda; Otro ta pone bo bebe mas tantu pasobra e droga ta pone ku bo no ta sinti fuma. Kombinashon di droga i alkohòl por pone hende bira
miedoso òf agresivo i tambe e por bira sikótiko (e
persona ta imaginá, mira, sinti i hole kosnan ku no
tei )
ADIKSHON
I finalmente tin adikshon na alkohòl (Alkoholismo).
Esaki ta un malesa hopi serio ku ta eksigí tratamentu profeshonal. Si bo tin problema ku alkohòl
bo por akudí na FMA pa yudansa.
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Publikashon ku énfasis hudisial
HustisiA
19
DEFENSOR DI PUEBLO TA INFORMÁ
Defensor di Pueblo tei pa
atendé keho di tur servisionan di Gobièrnu Insular
Inkluso BC, Gezaghebber i
Konseho Insular
Mensualmente Defensor di
Pueblo ta informá pueblo
di Kòrsou di su aktividatnan pa pueblo por konosé e
trabounan di su ofisina.
Nos tei pa atendé bo keho
kontra
Bestuurscollege,
Gezaghebber, Konseho Insular i tur servisionan di
Gobièrnu Insular.
PREGUNTANAN MAS HASI NA DEFENSOR DI PUEBLO
Tarea di Ombudsman
Ombudsman òf Defensor
di Pueblo di Kòrsou ta
un instansha ku:
• ta establesé pa lei;
• ta fungi independiente i imparsial i
• ta promové bon gobernashon
No tin diferensha entre e palabranan
Ombudsman, Ombudsfunctionaris i
defensor di pueblo.
Defensor di pueblo pa lei tin komo tarea pa; riba un keho di suidadano
òf riba propio inisiativa, hasi investigashon tokante aktuashon di órganonan di Gobièrnu di Kòrsou, esta di Bestuurscollege, Gezaghebber
i Konseho Insular, i tambe di e empleadonan públiko ku ta kai bou di
nan.
Defensor di pueblo ta investigá si nan a kumplí ku e eksigenshanan di
bon gobernashon, pa despues duna un huisio tokante nan aktuashon.
Defensor di pueblo tambe tin un ròl di intervení òf intermediá, pa yega
na un solushon pa e keho. Defensor di pueblo ta trata e kehonan aki
konforme stimulashonnan den lei.
Ken por entrega keho?
Kon mester entrega un keho?
Tur hende òf instansha, pues kada suidadano,
por entregá un keho tokante un aktuashon di
un órgano di Gobièrnu Insular di Kòrsou òf di
un empleado públiko, den un asuntu partikular.
Mester ta trata di un asuntu singular (no general).
Un keho por ta un ekspreshon di kualkier disgustu di un suidadano tokante aktuashon di
parti di Gobièrnu òf su servisio i un keho por ta
tambe un denunsiá tokante mal atministrashon
òf iregularidat.
Mester entregá kehonan por eskrito. Ofisina di
ombudsman por yuda e kliente yena un formulario di keho na ofisina si e kliente ta deseá esei.
Tambe por hasi uso di e-mail i fax pa manda un
karta propio òf un formulario yena ku e keho.
Por pidi pa haña e formulario aki via fax òf e-mail
([email protected]). Por pòst un karta ku e keho tambe pa medio di koreo. Despues
lo invitá e kehante pa pasa na ofisina di Defensor di Pueblo pa hasi “intake”. No tin gastu mará
na esaki pa e kehante.
KEN TA FORMA PARTI DI E TEAM
PROFESIONAL DI DEFENSOR DI PUEBLO?
- Sr. Radameh M.F. Da Costa Gomez:
Sekretario di Defensor di Pueblo
- Sra. Marjorie I. Tromp:
Investigado prinsipal
- Sra. Sulaica A. Martis:
Office Manager
- Sra. Alba Martijn
Kua servisionan ta kai bou di kompetensha di Ombudsman?
E servisionan di Gobièrnu di Kòrsou, tokante kual suidadano por entregá keho ta e.o.: A.J.Z. Brandweer; Bureau Domeinbeheer; Dienst Economische Zaken (DEZ);
Dienst Landbouw, Veeteelt & Visserij (LVV); Dienst Openbare Werken (DOW); Dienst Ruimtelijke Ontwikkeling en
Volkshuisvesting (DROV); Dienst voor Arbeidszorg (DAZ);
Geneeskundige & Gezondheidsdienst (GGD); Kantoor
Eilandsontvanger; Milieu Dienst; Ofisina di Reibeweis;
Registro Sivil ( Burgelijke Stand/Kranshi); Servisionan
asuntunan di Enseñansa (S.A.E.), Servisio pa Trabou i En-
trada (Ban Bario Bèk), Servisio Transporte Públiko, Servisio di Kontròl i Seguridat (S.K.S), Servisio Pa Komunikashon i Informashon; Servisio Skolnan Públiko (DOS) i
Veterinaire Dienst.
Defensor di Pueblo, Den koperashon ku un servisio di
Gobièrnu, por trata na yega na un solushon pa e kehante mas pronto posibel. Esei por sosodé den kasonan
ku ta duna e posibilidat aki. Den otro kasonan Defensor
di Pueblo ta kondusí un investigashon ofishal.
Orario di ofisina di djaluna
pa djabierne:
08.30 ‘or – 11.30’or
Concordiatraat 22
Tel. 461.0303
Fax 461 9483
E-mail: [email protected]
No tin gastu mara
na nos servisio
Edishon 9 - ougùstùs 2010
Kosnan ku mi haña riba kaya ta bira mi propiedat?
Punto di salida di lei
Lei ta distinguí entre dos tipo di situashon kaminda un hende por haña
algu ku no ta pertenesé na un otro
persona i/o no ta konosí kende ta
doño di e bien en kestion. E promé
kategoria ta trata di biennan ku nunka no a pertenesé na niun hende. E di
dos kategoria ta konserní biennan ku
ta pará desampará o sea onbeheerd.
Promé kategoria
Lei ta stipulá ku biennan ku bo haña
i ku no ta pertenesé na niun hende,
manera por ehèmpel bestianan shimaron òf di mondi, ta bira bo propiedat. Biennan ku no ta pertenesé na
niun hende ta por ehèmpel e yuana
ku bo a yag i kue den mondi òf e
piská ku bo a piska den laman. Pa
haña propiedat di e biennan aki no ta
nesesario ku apoderashon di e biennan aki tuma lugá di un forma legal
òf ilegal. Tene kuenta si ku bestianan
ku tin nan doño kaba, no ta bestia
shimaron.
Tur esakinan ta konta pa biennan
móbil. Lei ta stipulá ku biennan inmóbil manera por ehèmpel un kas
ku no ta pertenesé na niun hende ta
bira propiedat di e teritorio insular
kaminda e propiedat inmóbil aki ta
situá.
Di dos kategoria
Pa loke ta e biennan ku a bai laga
desampará lei ta stipulá ku esun
ku haña un bien asina ta obligá na
sea hasi deklarashon, esta mèldu e
hayasgo aki mas pronto posibel seka
outoridatnan kompetente, òf informá
e persona di kende e tin mag di kere
ku esaki ta doño di kurpa di e bien
desampará ku e a haña.
Si bo haña un bien ku nan a bai laga
desampará o sea pa su kuenta den un
kas, un edifisio òf un medio di transporte ta urgente pa mas pronto posibel informá e persona ku ta doño di e
kas, edifisio o medio di transporte kaminda a haña e biennan en kestion.
Lei ta stipulá mas aleu ku por si akaso
gobièrnu ordená ku mester duna biennan desampará ku a ser hañá den
kustodia di gobièrnu e ora ei mester
kumpli ku e stipulashon gubernamental aki.
Kumplimentu ku loke lei te stipulá tin
su benefisio ya ku lei tambe ta stipulá
ku despues di un aña ku a hasi denunsia na gobièrnu i/o a notifiká e
propietario di e lugá kaminda a haña
e biennan bo ta bira doño di e biennan.
Pa lei no ta importante si ta trata di
un bien valioso òf no. Pues no ta importante si ta trata di kosnan di oro
òf un simpel pen ku bo haña abou. na
suela. Ta importante pa bo ta di buena fe. Esun ku no ta di buena fe lo no
bira doño legal di e biennan despues
di un periodo di un aña.
Bou di sierto sirkunstansha e persona
aki – ku pa lei e ora ei ta ser konsiderá
di mala fe – por bira doño si na momentu ku e tin e biennan hopi tempu
den su poder.

Documentos relacionados