berria - datu
Transcripción
berria - datu
Igandea Maiatzaren 30a 2010. VIII. urtea 2.155. zenbakia 1,60 € www.berria.info Gerra kantak,berriz Karlisten eta liberalen bertsoak musikatu ditu Joseba Tapiak q 38 Igandea Bardeako ubideko herriek mende erdia bete dute q GEHIGARRIA Paxkal Indo Seaskako lehendakaria «Larrialdi hau ikusirik, mobilizazio handi bat bultzatu beharko dugu» Seaskaren egoera ekonomikoa kezkagarria da: Herri Urrats egunean ez zuen espero adina diru jaso, eta Eusko Jaurlaritzak diru laguntzak gutxitu dizkio Berrehun ikasle gehiago hartuko dituzte ikastoletan heldu den ikasturtean, eta egoerari aurre egiteko dirua behar dute; besteak beste, egoitzak eraiki eta berritzeko q 2-3 Euskal gazteen aurkako errepresioa salatu dute Bruselako kaleetan GaztEHerriak deituta, eskubide zibil eta politikoen alde eta torturaren aurka egin dute manifestazioa ehunka gaztekq 8 Javier Agirresarobe Argazki zuzendaria «Filmarekin amets egin behar duzu prestaketetan ari zarenetik» Euskal Herritar Unibertsal izendatu du Jaurlaritzak; Los Angelesen bizi da egun JUAN CARLOS RUIZ / ARP Elkarrizketa q 36-37 Reala Vila-real B Bakerako Hezkuntza Plana EAJrekin hitzartuko duela ziur da PSE-EE ETAren, GALen eta BVEren biktimen testigantzak eramango dituzte ikastetxeetara, Pastorrek dioenez; ez torturak pairatutakoenak q 11 2 1 DLehen Maila,gero eta gertuago. Espainiako Ligako Bigarren Mailan hiru denboraldi egin ondoren, esku-eskura du Realak Lehen Mailara igotzeko aukera. Atzo irabazi egin zion Vila-real B-ri, eta, ondorioz, hiru partida besterik ez zaizkio geratzen Realari helburua lortzeko. Atzoko partida zaila eta gogorra izan zen, baina, estu bada estu, garaipena etxean geratu zen. Irudian Xabi Prieto, lehen gola ospatzen. q 20-21 p GAUR 48 ORRIALDE q HARIAN 2 IRITZIA 4 GAURKOA 7 EUSKAL HERRIA 8 MUNDUA 16 q KIROLA 20 q AGENDA 28 q PLAZA 36 2 berria 2010ko maiatzaren 30a, igandea Harian› Seaska D Egoera ekonomiko larrian Falloux legearekin posible da murgiltze eredua garatzea? Debekua saihesteko tarterik ematen du Astier legeak? Herri Urratsek dirua biltzeko jarritako kontu zenbakiak Frantziak 1850ean onartu zuen Falloux legea. Geroztik, eskola publikoaren ardura botere publikoena da. Eskola pribatua onartzen du, finantzabide pribatuaren esku utziz. Seaskak hitzarmen bat dauka Frantziarekin, baina hitzarmen horrekin ez zaio aitortza publikorik egiten, eta eskola pribatu gisa hartzen dute. Astier legea 1919ko uztailaren 27an onartu zuten. Lanbide heziketari eta hezkuntza teknikoari dagokie. Falloux legeak ezarritako hesian zirrikitu bat izan da, eta eredu pribatuetan baliatu izan dute eraikinak egiteko laguntza publikoak jasotzeko. Funtzionamendurako laguntzak ere ahalbidetu ditu. Aurtengo Herri Urratsek eguraldi kaskarrarengatik espero baino diru gutxiago bildu duenez, bi kontu zenbaki zabaldu dituzte jendeak dirua emateko. Hauek: p3035-0059-82-0590731197. (Euskadiko Kutxako kontua) p2101-0045-97-0003310786. (Kutxako kontua) ? ? 2.700 pIkasle kopurua. Heldu den eskola sartzean 2.700 haur hartzea espero du Seaskak. Aurten, 2.500 ikasle izan dira. Kopuruen bilakaerari so eginez, urtero 200 ikaslez emendatzen da banaz bertze. Botere publikoek ez dute beren gain hartzen eraikinek eragin xahutzea. Seaskak nahiaren hozkak igo behar ditu ezinaren murruan Diru laguntzak murriztu dizkio Eusko Jaurlaritzak, baina Seaskak murgiltze eredua garatzeko engaiamendua berretsi du Ikastola zaharrak arraberritzea eta berriak eraikitzea da Seaskaren erronkarik larriena Aitor Renteria Baiona Maiatzaren 9an Herri Urratsera joateko deia egin zien Seaskak Euskal Herri osoko euskaltzaleei. Jendearen sostengu ekonomikoa «sekula baino beharrezkoagoa» zuela jakinarazi zuen Seaskak. Batetik, Itsasun eta Lekornen (Lapurdi) ikastolak egin nahi zituen Herri Urratseko etekinekin. Premia gorri gehiago ere badira: saihestezinak dira ikastolen arraberritzeak, eta egokitu eta zabaldu behar da kolegioen eta lizeoen eskaintza. Erronka ekonomikoa inoiz baino handiagoa da Seaskarentzat, funtsezkoa. Euriak jendea ohildu zuen, bereziki familiak, eta, ondorioz, diru sarrerak espero baino apalagoak izan ziren Herri Urratsen, ikastolen eraikuntza bera arriskuan ezartzeraino. Aldi berean, Eusko Jaurlaritzak murriztu egin ditu orain artean egoitzak eraikitzeko Seaskari ematen zizkion diru laguntzak. «Murgiltze ereduaren hedapena bermatu nahi badugu, gure gain hartu beharko dugu geroa, eta diru iturriak ugaldu beharko ditugu», azaldu du Hur Gorostiaga Seaskako zuzendariak. Eraikinen egoera kezkagarria da. Gorostiagak ikastola bakoitzaren beharrak zerrendatu ditu, azalduz egoeraren larria. Lapurdin hasi du bidea. Hendaian bigarren ikastola bat eginen zuela hi- tzeman zuen aspaldian herriko etxeak. «Lur bila omen dabiltza oraindik», adierazi du Gorostiagak. Egun 220 ikasle daude Hendaian, bi ikastolatan banaturik. Bata zaharkitua, eta bertzea txikiegia. Urtero emendatzen da ikasle kopurua. Ez da egoera larrian dagoen ikastola bakarra. Hamabost urte ditu Urruñako ikastolak eta dagoeneko txiki gelditu da. Garaian, adreiluak saldu zituzten eraiki ahal izateko. Parte handi bat gurasoek berek ordaindu zuten. Ikastola berria egiteko, Seaskak argi dio, diru zama hori ezin dela gurasoen gain gelditu. Botere publikoek aterabiderik atzematen ez badute, diru iturria atzeman beharko du Seaskak. Kasu deigarririk baldin badago, Donibane Lohizunekoa da. 1992an ikastola berria eginen zuela hitzeman zuen Alliot Marie garaiko auzapez eta Frantziako Justizia ministroak. Ondoko auzapezak berretsi egin zuen eskaintza. 2011ko eskola sartzerako bukaturik behar zuen. Oraindik ez dira abiatu lanak. Ikastola zaharkitua da; ura sartzen da, beroa, hotza. Azkaineko ikastola beterik egonen da aurki, Sarakoa bezala. Hiriburukoa ere txiki gelditu da, baina hor ustekabeko arazo bat sortu da. Ikastolaren ondoan Wimax antenak daude, eta gurasoek behin eta berriz salatu dute haurren osasuna arriskuan ezartzen dutela. Herriko etxeak proposamenik egiten ez badu, gurasoen parte batek haurrak Baionako ikastolara eramatea erabaki dezake. Horrek kolokan jarriko luke ikastola horren geroa, nahiz eta inguruetako haurrak erakarri dituen orain artean. Kanboko ikastola beterik dago, baina Itsasukoa irekitzean, haurren parte bat hara joanen da. Gauza bera gertatzen zen Hazparneko ikastolarekin. Arberoako ikastola irekitzean, ikasleak apalduko zirela uste zuten. Arberoakoa garatzen ari da, baina Hazparnekoa gainezka dago. Garapenak diruaren muga dauka, ordea. Hiriburutik Hazparneraino, ez dago ikastola bakar bat ere. Hazparnetik Bidaxuneraino ere ez. Herri mugimenduari dei eginez sortu zen Zuberoan Sohütako ikastola. Gaur egun gainezka dago, eta handitze lanak premiazkoak dira. Herri Urrats, lehendabizikoz, Kanboko Xalbador kolegioa eraikitzeko sortu zen. Geroztik, eraikinak finantzatzeko baliatu da dirua, baina Xalbador zahartu da. Zurerian lan handiak egin behar dira, eta teilatuak konpondu. Garai batean, bertan egiten zen Seaskaren barnetegia, baina egun ez du horrelako ahalik. Engaiamendua berretsi «Milioitan zenbatzen da larrialdia, eta botere publikoek behar den arduraz kudeatu beharko lukete egoera», dio Gorostiagak. Seaskak garapenaren bidea berretsi du, eta lurraldean eskaintza osoa antolatu nahi du. Egoeraren larriaz jabetzen dela dio Max Brisson EEP Euskararen Erakunde Publikoko presidenteak. Akitaniak eta Kontseilu Nagusiak Herri Urratsen egindako iragarpenak berretsi ditu. «BAM Euskararen aldeko atxikimenduaren adierazpena izateaz gain,Herri Urrats Donibane Lohizuneko ikastolaren egoera adierazgarria da. BOB EDME Baiona-Angelu-Miarritze Herri Elkargoan lanbide heziketa eta teknologia arloko lizeoa egiteko xedea lantzen ari gara». Aski aitzinatua dela dio, eta horregatik, adierazpenetan zuhurtzia atxikitzea aholkatzen du. Bide batez, Seaskaren laugarren kolegioa egiteko borondatea berretsi du. «Euskaldunak sortzea da gure hizkuntza politikaren ardatzik garrantzitsuena, eta eginkizun horretan Seaska eragile nagusietarikoa da». Herri Urratsen iragarri bezala, Brissonek azaldu du kolegioen arraberritzea eta lau- garren lizeoaren erronka beren gain hartuko dutela. Aitortu du Seaskaren eskaintza osatuko lukeela laugarren lizeoak. BAM herri elkargoan egitea da helburua, eskaintza osatzeaz gain ez liokeelako Kanboko kolegioari ikaslerik kenduko. Barnetegiaren egonkortasuna funtsezkoa dela uste du Brissonek. Egituraketa administratiboaren ondorioz, Akitaniak du lizeoen arloan eragiteko eskumena, eta Paueko Kontseilu Nagusiak kolegioen ardura. Falloux legearen mugak gainditu, eta lege zirri- 2010ko maiatzaren 30a, igandea berria 3 9›› ‘Udalbiltza auzia’ salatu eta sostengua emateko babes taldeak sortuko dira 16›› Mockus eta Santos, parekatuta; bigarren itzulian ebatziko da Kolonbiako presidentetza SeaskaD Egoera ekonomiko larrian Landetan dago Seaskaren barnetegia,berriaren zain Kattalin Sainte-Marie, Maider Galleras eta Bixente Hirigarai Baionako Etxepare lizeoan ari dira ikasten. Astelehenetan Landibarretik, Lukuzetik eta Baigorritik heldu dira lizeora. Zuberoako eta Nafarroa Behereko ikasle guztiak bezala, barnetegiaren beharra dute ikasketak euskaraz egin ahal izateko. Alta, barnetegia ez dago Lapurdiko hiriburuan, Landetako Tarnoze herrian baizik. Baionatik hurbil egon arren, egunero 40 minutu dira, eta bi autobus hartu behar izaten dituzte lizeora heltzeko. Batzuetan oren eta laurden. Hiru urte eman dituzte barnetegian eta ikasle gisa preziatzen dute eskaini dien autonomia. «Unibertsitatera joanen garelarik, bizikidetzaren oinarriak ohitura izanen dira guretzako, bar- Barnetegiko ikasleak, Etxepare lizeoan. BERRIA netegiko esperientzia balio handikoa baita garapen pertsonalean», diote aho batez. Eskertuko lukete hurbilago egotea barnetegia. Alta, lizeoaren egoitza berean ez egotea hobesten dute, eskola eta eskolaz kanpoko bizia hobeki bereizteko. Usu aldatu da barnetegiaren kokapena. Kanbon, Tarnozen, Baionan eta opor tokietan egon izan da, egitura finko bat izan bitartean. Paxkal Indo q Seaskako lehendakaria Ikasle kopurua urtero emendatu arren, diru laguntza publikoek ez dute Seaskaren garapena bermatzen, eta engaiamendu argia eskatzen diete hautetsiei legearen trabak saihesteko. «Larrialdia ikusirik, mobilizazio handi bat bultzatu beharko dugu» Aitor Renteria Baiona besta diru iturri ere bada. GAIZKA IROZ kituak baliatzearen alde agertu da Brisson. Alde horretatik, azaldu du Falloux legea ez litzatekeela arazo bat izanen barnetegia eta lizeo teknikoa egiteko. Astier legea baliatuz, 300 ikaslerentzako barnetegia egin daitekeela dio. Gaur egun, 60-80 ikasleren artean hartzen ditu barnetegiak. Oraingo erronka gainditzekotan, ikuspegia hamar urterako errealitatean jarri behar dela uste du Brissonek. Gaurtik hasita, 2020ko beharrei ihardesteko egiturak sortu behar direla dio. Alta, ez ditu gogo onez hartu Christine Bessonart Senpereko auzapez eta Auzapezen Biltzarreko presidentearen adierazpenak. Bessonartek jakinarazi zuen Falloux legearen aurkako ekimena bultzatuko dutela, nahi duen herriak laguntza eman ahal izateko Seaskari. Brissonen iritziz, gaur egun indarrean dagoen legeria baliatu behar da hizkuntza politika garatzeko. Indarrean dagoen legeriarekin, gaur egun egiten dena baino anitzez gehiago egin daitekeela uste du, eta ildo horretan lan egitera deitu ditu hautetsiak eta Seaska. Herri Urratsen bildutako dirua funtsezkoa da Zuberoan, Nafarroa Beherean eta Lapurdin ikastolak sustatzen jarraitzeko. Baina egoera ez da erraza. Eguraldi txarrak jende gutxiago erakarri zuen aurten festara. Orain artean Eusko Jaurlaritzak ematen zituen diru laguntzak ere kolokan daude. Paxkal Indo Seaskako lehendakariaren arabera, ikastolen garapena bermatu ahal izateko, mobilizazioari ekin beharko diote. Bai bestak antolatuz, bai Falloux legearen aurkako presioa handituz. Egoera ekonomikoa sekulan baino larriagoa dela iragarri zuen Seaskak Herri Urrats bestaren karietara. Zerk eragin du hori? Zailtasun ekonomikoa berri on batetik sortzen da. Seaskak gero eta haur gehiago erakartzen ditu murgiltze eredura. Ipar Euskal Herrian garatzen den hezkuntza eredu bakarra da Seaska. Hori pozgarria da. Arazoa baliabideetan datza. Botere publikoek ez dute egiten egin beharrekoa. Nahita ere ezin dute, zentzurik gabeko lege zaharkituek trabak ezartzen dituztelako. Aurten, 200 haur gehiago ditu Seaskak, eta hazkuntza hori jarraitua da. Haur horiek eskolatzeko, baliabideen beharra gero eta handiagoa da. 200 haur hartzeak esan nahi du beste ikastola bat eraiki beharra dagoela. Adibide bat aipatuko dut. Eskola publikoko ikasle bakoitzeko 12.000 euro xahutzen dira egoitzatan. Horrek esan nahiko luke 22 ikasle berri dagoen herri batean, eskola bat egiteko adina dirutza, 250.000 euro alegia. Sos kopuru hori da Herri Urratsi esker eskuratzen duguna. Beraz, etekin guztiak es- kola bakar bat egiteko xahutu beharko genituzke. Eta, hala ere, emendatzearen %10 baino ez genuke bermatuko. Ikastola gehiago egin behar ditugu, zaharrak arraberritu, kolegioak konpondu eta lizeo berria egin. Murgiltze ereduaren erakargarritasuna da arazoa, botere publikoek ez dutelako bere egiten arazoa. Eusko Jaurlaritzak diru laguntzak apalduko dituela iragarri duzue. Nolako eragina ukanen du horrek? Eusko Jaurlaritzaren laguntzak apaldu dira, eta ostiko handia da hori. Gogotsu hartzen dugu laguntza oro. Baina diru hori Bizkaiko, Arabako eta Gipuzkoako herritar ororen emaitza da, ez Eusko Jaurlaritzarena. Borondate horrek ez du mugarik edo eperik, unean uneko agintariek jartzen diotena ez bada. Borondate politikoan oinarritzen da laguntza. Ipar Euskal Herrian ere, herriko etxe batzuek ez dute laguntzeko gogorik. Batzuek ez dute ibilmolderako laguntzarik emanen, bertze batzuek ez dute beren gain hartuko egoitzen finantzaketa. Eusko Jaurlaritzatik datorkigun laguntza opari gisa hartu beharra dago. Duela bi urte, 1,1 milioi eurokoa izan zen. Iaz, ez genuen deus jaso. Ez dugu hitzarmenik izenpetu, eta, ondorioz, ez dago laguntzen kopuru zehatza jakiterik. Urte osoko ekimenak bultzatu behar zirela adierazi zenuten Herri Urrats egin ondoren. Zer esan nahi du horrek? Diru sarrerak murriztu dira, eta ikasle gehiago ditugu. Ezin diogu dirua eskatu nehori, eta guk bultzatu beharko ditugu ekimenak. Noski, dagokien erantzukizuna hartzea eskatuko diegu hautetsiei. Euskararen normalizatzeko GAIZKA IROZ eta ofizial egiteko lana egin behar dugu. Euskara eta ikastolak behar gorritan dira. Larrialdia ikusirik, guk ere mobilizazio handi bat bultzatu beharko dugu. Zein ekimen egin ditzake Seaskak berak? Adibidez, ekainean dugun Haurren Eguna indartzea aztertzen ari gara, edo irailean egiten dugun Glissegunari bertze indar bat ematea. Euskara sustatzeko balio dute, baina baita dirua lortzeko ere. Talo salmentak ez ditu behar guztiak aseko. Zein da aterabidea, Falloux legearen aurka borrokatzea? Eskolim izeneko taldearen barnean erabaki hori hartu dugu, Falloux legearen kontra borrokatzea. Ez dugu bilatzen eskola publiko eta pribatuen arteko gerla berpiztea. Hezkuntza arloa lantzen dugu bertze eskolak bezain- bat, eta, aldi berean, gure bizkar dugu hizkuntza politikaren ardatz nagusia. Brissonek dio aski dela orain dugun koadroa beharrei erantzuteko. Legerik gabe lan egin daitekeela diote. Guk ezetz diogu. Falloux legea hor deno, ikastolei dirua emateko trabak errealitate bat dira. Belaunaldi gazteengan eragitea da hizkuntza politikaren xedea. Nola egin daiteke gure eredua zabaltzeko eta bermatzeko baliabiderik ez badugu? Diotena egia bada, ezin dira diru murrizketak pairatu. Koadro argia behar dugu. Trabarik ez egotea eskatzen dugu. Herriko etxeek, Akitaniak eta Kontseilu Orokorrak, egoitzen eraikuntza eta mantenua ordaindu nahi badute, oztoporik ez edukitzea. Herri Urratsen hainbat iragarpen egin zituzten Akitaniako eta Paueko ordezkariek.Nola hartu dituzue? Ez ditugu proposamenak hartzen, elkarrekin lantzen baizik. Urtebeteko lana dago horien gibelean. Brissonekin batera landu ditugu Xalbador ikastetxea zaharberritzeko beharra eta kolegio berri bat egitea BAMen, hain segur Baionan. Ez badugu egiten, Ziburuko eta Kanboko ikastetxeak tipiegiak izanen dira aurki. Aitzinetik prestatu behar da. Herri Urrats baliatu dute iragarpenak egiteko, baina oraingoz iragarpenak baino ez dira. Ez dakigu nola gauzatuko diren, Baionako lizeoan barnetegia egitea aztertzen ari gara. Ez dakigu lizeoa oraingoa izanen den, edo berria. Ikasle gehienak Lapurdiko kosta aldean daude, eta hor behar da barnetegia. Nafar batek edo zuberotar batek euskaraz ikasi nahi badu, nahi edo ez kostara jo beharko du. Funtsezkoa da barnetegia. 4 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Harian › Iritzia Galeusca Iparmin G H CiU, eta batez ere, Unio, Madrilen aliatu, Katalunian independentziaren aldeko erreferendumean baiezkoa bultzatuko duena, baina Madrili, hilzorian dagoenean, lagunduko diona. «Katalualeusca politikoa. Sabino Aranaren niak etekina atera dezan», nola ez. garaian sortu zena eta egun, noizPragmatismoa deitzen diote horri. EAJ behinka, komenentziaren arabera agerere pragmatikoen artean errealistena. tzen dena. Euskadiren —eta soilik Euskadiren— Hiru alderdi abertzale nagusien topaonura bilatuko duena, nahiz eta arerio leku. Hiru aberrien defentsa bateratua politikoarekin —etsai, behar bada— marrazteko plataforma. Batzuepaktatu beharra. Ongi. Politika. Une tan, Europari begira, plataforhonetan, Madrilek behar ez duelama elektoral bateratu gisa aurko, eta hori helarazten diolako keztu dena. Indarrak metatzeezekoak ematen dituena. Minko modu bat. Espainiako duta. BNG, auskalo, gaur Gobernuari aurre egiteko zuri eta bihar gorri. gune bateratua. BatzueGaleusca politikoa. Litetan. Oso Gutxitan. Espairarioaren antz gutxi dueniako Gobernuak Galeus- Jira na. Izan behar zuena eta cako kideak, banan bana, Xabier Lekuona ez dena. Pragmatikoa. beti, erabili izan dituena. Zuzendaria: Martxelo Otamendi Zuzendariordea: Xabin Makazaga Edizio arduraduna: Lurdes Huizi Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Publizitatea: Iragarri SM Lege gordailua: SS-0662/03 Batzorde parekidea: 0712I84059 Egoitza nagusia: Martin Ugalde kultur parkea. Gudarien Etorbidea, z/g. 20140 Andoain. Telefonoa: (0034) 943-30 40 30 Faxa: (0034) 943-30 09 43 Webgunea: www.berria.info Posta elektronikoa: [email protected] Publizitatea: [email protected] Harpidetza saila: (0034) 943 - 30 43 45 Date: 30/05/2010 Exemplaire: 2.155 Editeur: Euskal Editorea s.l. Directeur de publication: Martxelo Otamendi Comission paritaire: 0712I84059 Delegation Labourd: Lisses 3, 64100-Baiona. Tel.: (0033) 559256220. Fax: (0033) 559254303. E-mail: [email protected] ORDEZKARITZAK Araba: Bizenta Mogel, 6. Posta kodea: 01008 Gasteiz. Telefonoa: 945-15 04 52. Erredakzioko faxa: 945-14 83 07. Posta elektronikoa: araba @berria.info. Bizkaia: Uribitarte kalea, 18, 3. C. Posta kodea: 48001 Bilbo. Telefonoa: 94-435 26 00. Erredakzioko faxa: 94-423 49 75. Posta elektronikoa: [email protected]. Lapurdi: Lisses, 3. Posta kodea: 64100 Baiona. Telefonoa: 559-25 62 20. Faxa: 559-25 43 03. Posta elektronikoa: lapurdi @berria.info. Nafarroa: Iratxeko Monasterioa, 45, 13. Posta kodea: 31011 Iruñea. Telefonoa: 948-36 66 22. Publizitatea: 948-36 66 23. Posta elektronikoa: [email protected]. berria de eta argi urriko xinaurrien moduan gabiltza, aitzina, atzera, aitzina, etengabe. Hiria argitaletxeak plazaratu Joseba Aurkenerenaren Ipar Haizeak kronika bildumak ez du besterik erakusten: bizian-hemenka aditzen da iparraldetza pilpiratsua, adiskidantza keinu ugaan euskararenak egina duela, salbu riak, izateko nahikunde zilarra eta asteerrailearen karreraren bermatzekoak rik aste garatzen diren kultur gertakaalaina. Gaitzitzen gara ez ditugulako riak. Olerki, testu eta eranskin anitz egiak maite. Euskadi global distiratsuakausitzen da memoriaren harrotzeko. ren alde ilunean geratuko gara beti, hiJosebaren perpausak zintzoak tzak ahul dabilzkigulakoan, aldizkadira, ez gaitu jujatzen, ezin baitu riek paper hormatuaren ordez fotoiparraldeko eleen zurrunbiloekopia industriala erabiltzen tan urtzen doan arau. Novemdutelakoan, musikariek ez dutelakoan diskorik grabatzen eta gai sapopulania ezezagunerako bikonen jorratzeko ustezko diplodaiari maiteminduaren ikusmak eskas ditugulakoan. molde ukitua dastatu Ordea, ez daitezela engaidudala dirudit, erdizka na, ez gara ilusioz asetzen Bira lauetan... Sokratesen harpeko kideHotel Atalaiako bedeItxaro Borda en antzera, kanpoan gauratzigarren irakasgaia. Aro berria Joseba Felix Tobar-Arbulu Ingeniaria A ro berrian gaude, inolako dudarik gabe, eta askotxok diotenez, ezkerra galdurik dago, batzuk paradisu galduaren bila (errezeta zaharrekin) eta beste batzuk hitzen zorabioan (nominalismoa nagusi, badakizue!). Aipa ditzagun aro berri honetako zenbait puntu interesgarri: Hainbat herrialdetan (Grezia, Baltikoko estatuak, Islandia) zor-deflazioa hedatu da, hortaz hartzekodunei ordaindu behar diete. Hartzekodunen ustez, zor guztiak ordaindu behar dira: lan-indarrak eta industriak ordaindu behar dute. Klase finantzarioak ordainketa horiek erabiliko ditu lan-indarrari eta industriari mailegu gehiago luzatzeko, azkenak are zordunago bilakatuz. Hortaz, nazioarteko finantza-klasea, oligarkia finantzarioa berau, bankuen alde dago, lan-indarraren eta industria-ekonomia erreala-ren kontra. Kontua da zerga zama aberatsengandik langileriarengana eta industria txiki eta ertainera pasarazi dutela. Arazo teoriko nagusia hauxe da: bankugintzak edo banku-sistemak eta kreditu-sistemak nola funtzionatzen duten jakitea. Baina arazoa, praktikan, bi arlo desberdinetan agertu da: alde batetik Europa zaharrean, bestetik Europa berrian. Lehen arloan (Grezian, kasu) euroa da moneta bakarra. Bigarrenean (Hungaria, Errumania, Baltikoko estatuak, Islandia) moneta propioak erabiltzen dira, nahiz eta haien zorrak eurotan izendatuak izan. Kontua da ea nola irabaziko duten truke atzerritarra ordaintzeko, ordainketa-balantzan azaltzen den desoreka eta defizita zuritzeko. Gil- tza politika fiskalean datza. Jabegoa zergapetu barik, higiezin erreala askatu egin da, burbuila bat bultzatuz, eta atzerri merkataritza orekatzeko behar diren esportazioak produzitzeko barneko inbertsioa geldiaraziz. Horrela, zorrak handituz joan dira, gainera atzerritar monetatan (Europa berrian). Europa zahar horretan, jabetzaburbuila lehertu denean, higiezin erreala ekitate negatiboan azaldu da. Orain herrialde horiek ez dira gai atzerritar maileguak erakartzeko, iraganeko merkataritza defizitak finantzatzearren. Hortaz, soilik Nazioarteko Diru Funtsetik (NDF) eta Europar Batasuneko herrialde sendoetatik (Alemania, Frantzia) maileguak jaso ditzakete. Alegia, zor publikoa areagotzen da atzerritar diruan izendaturiko jabego pribatuen zorrak ordaintzearren. Hori ez da dinamika jasangarri bat. Okerrago oraindik, baldin eta gobernu nazional batek zor pribatuak bere gain eskuratzen baditu, eta baldin eta zor horiek atzerritar gobernuei edo nazioarteko hartzekodun erakundeei (kasu NDFri) ordaindu behar badizkie, orduan Europak garrasi egingo du. (Antzeko gauza bat gertatu zaie post-sobietar ekonomiei Europar Batasunekiko, Europa berriko estatu horiek EBrekiko aparteko menpekotasuna jasaten ari dira,euroa dela kausa. Europa zaharrak herrialde horiek merkatu neokolonial gisa hartu ditu.) Gaur egungo finantza-gerla industriaren, lan-indarraren, lehengo Sobietar Batasuneko ekonomien eta Hirugarren Munduaren kontra da. Gobernuen aurka gerla da, gastu publikoaren aurka: oinarrizko azpiegituren, eskola eta irakaskuntza publikoaren, osasungintza eta beste zerbitzu publikoen kontra. Hori da hankaz gorako politika fiskal zehatz bat: herrialdeek beren interes ekonomikoen alde izan behar dute lehentasuna, ez atzerritar mailegari harraparien alde. Grezian, kasu, kontua ez da aberatsak zergapetzea, haien errenta aske uztea baizik, bankuen bahituran jartzearren, are atzerritar mailegatze gehiago erakartzeko, barneko ekonomia azpigaratua eta menpekotasunean utziz. Grezia, Espainiar estatua, Portugal, Italia ordainketa-balantzaren krisian daude, zeren haien zorrak Alemaniako eta Austriako, baita Frantziako ere, hartzekodunei baitagozkie. Hortaz, euro gunean bi polo azaltzen dira argi eta garbi. Europa finantzarioki polarizatuta dago, gainera politika fiskal atzerakoi baten testuinguruan. Herrialde baten zorra beste baten aurrezkiak dira. Hortaz, baldin eta balantza orriko pasibo aldeko zorrak ezin badira ordaindu, orduan baten batek galdu behar du. Hasieran, mailegu txarrak egin zituzten bankuek galduko dute. Baina gobernuak banku horiei diruopariak luzatzen ari zaizkie, zergaordaintzaileen kalterako, hots, lan-indarraren eta industriaren kalterako, edo eta erosle berriei enpresa publikoak saldu. Horrek are okertuko du Europaren egoera. Greziako irakaspenak mundu osoarentzat dira. Izan ere, austeritatezko neurriak erabili izan dira AEBetan, eta erabiliko nonahi, gizarte segurantza eta osasun-zerbitzuak, pentsioak, zerbitzu publikoak eta gobernuaren gastu publikoak mozteko. Austeritatea da, eta epe luze batez izango da, modako hitza. Grezian gertatzen ari dena eredu izango da beste herrialdeetarako. Alegia, zientziaren izenean, zabor-ekonomia izango da nagusi nazioarteko politikan, eta bankariek ez dute izango oztoporik beren bono-iragarpena betetzeko. Opari greziarra tarp delakoaren antzeko bat da alemaniar eta europar bankarientzat, baita espekulatzaile globalentzat ere. (TARP: Troubled Asset Relief Program, hots, finantza erakundeetatik aktiboak erostea finantza-sektorea indartzeko). Dirua beste gobernu batzuek emango dute (bide batez, barneko gastua moztuz), atzerritar bonodunei ordaintzeko, zeintzuek bono horiek erosi baitzituzten prezio oso baxuetan azken asteetan. Ustekabeko irabazi hori zerga ordaintzaileek pagatuko diete europar gobernuei (Alemaniakoari batez ere), NDFri eta are AEBetako Altxor Publikoari. Baina bankariak ez dira leloak, badakite, ongi jakin, finantza joko (eta jolas) horrek ezin duela luze iraun. Hortaz, jokatzen ari dira epe laburrean eta Greziaren atzean beste herrialde batzuk jasanen dute eraso berbera. Hudson-ek dioenez, zor askotxo ezin dira zuritu. Zorrak egokitu behar dira merkatuaren balioarekiko, eta gobernuek beren zergapetze atzerakoia (lan-indarraren eta kapital industrialaren aurka) aldatu behar dute. Zergak lurraren eta monopolioen gainean ezarri behar dira, finantzaren, aseguruen, eta higiezin errealaren gainean . Gainera, NDF ezin da irtenbidearen parte izan, arazoaren partea baita. Gobernuek aberatsak zergapetu behar dituzte. Alemaniak ez du hori egingo. EBk ez dauka gobernu bat hori egiteko (eta europar ezkerrak ez daki zertan datzan gaur egungo egoera). Hortaz, zer egin daiteke? Randall Wray-k zenbait proposamen egin ditu: alde batetik krisi orokorrari aurre egiteko eta, bestetik, Eurolandiako egoerari buelta emateko. Neoliberalismo finantzario gogor horren aurka, zeinak ekonomia osoa finantzializatu egin duen, gobernu sendoak behar dira, politika fiskal progresibo eta egoki eta zehatz bat martxan jarriko dutenak, baita zerbitzu publikoetan inbertsio berriak egiteko gai direnak ere. Eta Euskal Herrian? Estaturik gabeko lurralde honetan, zer egin daiteke? Jakitunak ote gara egoeraren larritasunaz? Ala pesimismo hutsa (sic) ote da kontu hau? 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 5 Iritzia ‹ Harian b Tabakalera Hizpideak Kolonbia,bakarra Jon Ordoñez [email protected] olonbia ez da Kuba; AEBek HegoAmerikan duten uhartea da, eta gaur presidentetzarako hauteskundeak egingo dituzte. Alvaro Uribek legea aldatu zuen 2006ko hauteskundeetan, bigarren aldiz bere hautagaitza aurkeztu ahal izateko, baina Kolonbia ez da Venezuela, eta Espainiako erregeak —hautagaitzarik aurkeztu behar ez duen horrek— ez dio galdetuko zergatik ez den isiltzen. Inork ez dio galdetzen pontxorik ez duen agintariari Ko- K r lonbiako hiru milioi desplazatuengatik, ezta iaz hil zituzten giza eskubideen aldeko 32 ekintzaileengatik. Kolonbiak badu label demokratikoa —Segurtasun demokratikoa esaten zaio—, nahiz eta bahituen kopurua beste edozein herrialdeetan baino handiagoa izan. Positibo faltsuen eta Parapolitikarien auziak atzean utziko ditu Uribek. Baita erositako botoen eskandalua eta Ekuadorko lur zati bat bonbardatu zueneko krisi diplomatikoa ere.Drogaren kontrako borroka izan du aterki,baina bere agurrean munduko kokaina ekoizle handiena izaten segitzen du herrialdeak.Eta badoa.Kolonbia bakarra da. Hitz beste Anjel Lertxundi Adur Ikerketa eta irakaskuntza etikoa Patxi Juaristi Soziologoa I gunak egin ditut beroarena epelduko zain. Alferrik: ozpinak ez du mina galdu. Behingoagatik, kultur proiektu instituzional bat ari zen gure erraietatik ernaltzen. Behingoagatik, gu ginen geure ispiluaren jabe, orain arteko lanak erruz erakutsi du proiektuak kultura —ez beste deus— zuela helburu. Behingoagatik, arnasa geure erraietatik zetorkigun, eta artistikoa zen. Ez, ez zen fatxada, eta horrek liluratu gintuen. Behingoagatik, amorratzen geunden, aspaldi handian abiarazitako iniziatiba kultural inportanteenaren aiduru eta gosez. Tabakaleran biltzen zituzten zigarro handi haien kea bezala desegin digute itxaropena. Esan zezaketen krisiak epeak luzatzea eskatzen zuela. Esan zezaketen hartzeko pazientzia, merezi zuela eta. Gertatutakoaz bururatzen zaizkidan hipotesietatik, hona bat: ez zuten proiektuan sinesten, ez bada beren egoari marko bat jartzeko. Ditudan hipotesien artean, errukitsuena da. E ragan maiatzaren 13an eta 14an, Espainiako Unibertsitateetako Etika Batzordeen Sarearen (RCEUE) VII. Topaketa ospatu zen Leioako Campusean, Euskal Herriko Unibertsitateko Irakaskuntzaren eta Ikerketen Etikarako Unibertsitate Batzordeak antolatuta. Estatu osotik etorritako etika batzordeetako hainbat kide elkartu ginen, eta etikarekin eta ikerketarekin zerikusia duten hainbat gai jorratu genituen. Egun bi horietan, arlo asko jorratu ziren, baina gauza bat argi gelditu zen: ikerlariek gizakien dignitatea errespetatu behar dute, batez ere eurekin esperimentatzen dutenean. Eta horrek eskatzen duena da ikerke- tetan erabiliko diren gizakien oniritzia jasotzea, ezertan hasi aurretik. Oniritzi hau modu librean eman behar dute, egon daitezkeen arriskuak eta ondorioak sakonean ezagutu ostean. Gainera, parte hartzaileei, edozein momentutan, atzera egiteko aukera eman behar zaie, inolako azalpenik eskatu gabe. Gizakien duintasuna babesteak gizaki guztien ongizatea bilatzea eskatzen du. Nahiz eta ikerlariak ez diren euren ikerketen ondorioen erabileraren erantzuleak, ez dute parte hartu behar gizateriarentzat egokiak ez diren helburuak dituzten ikerketetan eta egitasmoetan. Zientziaren helburuak ezin dira jarri gizakien interesen gainetik. Hurkoaren maitasuna, herriaren osasuna. Gizakien duintasuna errespetatzeak arrisku laboralak prebenitzea, datu pertsonalak babestea eta ingurugiroa ez kaltetzea ere eskatzen du. Zentzu honetan, zientzialariak erantzule dira gizakien aurrean, baina baita ingurugiroaren eta gizaki bizidun guztien aurrean. Beraz, ahal den sufrimendu guztia ekidin behar die lehenengoei, eta Lurra eta bere funtzionamendu egokia babestu. Ondasuna galduz anitz galtzen, bihotza galduz dena galtzen. Animalien babeserako erakundeek askotan protestatzen dute ikerkuntzan animaliak erabiltzearen eta hauek jasaten duten sufrimenduaren aurka. Dena dela, badirudi, gaur gaurkoz, animalia biziekin ikertzea ezinbestekoa dela gaixotasunak eta hauen tratamenduak behar bezala ikertzeko. Alternatibak ikertzen ari dira, baina, oraingoz, animaliekin egindako esperimentuen ordezko egokirik ez omen dago. Hala eta guztiz ere, etikoki jokatu nahi badute, biomedikuntzan ari diren ikerla- riek animaliekin esperimentatzeko arrazoi sendoak izan behar dituzte, eta, ahal den kasuetan, beste metodo eta teknika batzuekin saiatu behar dira. Are gehiago, ikerketa estrategiak ondo finkatu behar dituzte, ahal den animalia gutxien erabiltzeko eta hauei ahal den sufrimendu guztia murrizteko. Modu berean, irakaskuntzan egiten diren esperimentuetan animaliak ez erabiltzera jo behar da. Gaur egun, badaude klaseetako praktikak egiteko beste bide batzuk: ikus-entzunezkoak, ordenagailuz egindako simulazioak, manikiak… Etikoki ikertzeak zientziaren Etikoki ikertzeak zientziaren garapen egokia bilatzea eskatzen du. Beraz, ikerketak gardenak izan behar dira. Alegia, ikerlariak euren lanaren berri emateko prest egon behar dira garapen egokia bilatzea eskatzen du. Beraz, ikerketak gardenak izan behar dira. Alegia, ikerlariak euren lanaren berri emateko prest egon behar dira. Izan ere, garrantzitsua da beste ikerlari batzuen iritziak ezagutzea zientziak aurrera egingo badu. Gainera, ikerlariek onartu egin behar dute euren ikerketek beste ikerlari eta ikerketengan eragina izan dezaketela. Eman ta zabal zazu. Unibertsitatea etikarekin zerikusia duten gai guztien aitzindari izan behar da, kalitatezko irakaskuntza eta ikerkuntza egin nahi badira. Beraz, unibertsitate gehienetan sortu berri diren etika batzordeek (Euskal Herriko Unibertsitatean 2009an sortu zen) lan asko dute ikerketan eta irakaskuntzan etikaren kultura hedatzeko. Dena dela, unibertsitateetan lan egiten dugun irakasle, ikerlari, ikasle eta zerbitzuetako langileen erantzukizuna ere bada kultura berri honetan oinarritutako zientzia egitea. Are gehiago, ikasleak heziz, unibertsitateko langileok gizarte etiko bat bultzatu behar dugu. Izan ere, balio etikorik gabeko gizarte batek ez dauka etorkizunik. Gaizki pentsatzen duenak, ongi ezin egin. 6 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Harian › Iritzia Estatu sakona apateroren hil kanpaiak hasi dira jotzen Espainia aldean. Pentsatu gura dut euskal prozesu berriaren zutabeak jarri dituztenek aintzat hartuko zutela Espainian Alderdi Popularra agintean egongo dela ziur aski berandu baino goizago. Raxoik inoiz ez du gaur bezain erraz irabaziko hain meritu gutxirekin. Ez du zertan kalterako izan. Estatua beti kontrolatu duenak gobernua ere kontrolatzea ekarriko du. Zer axola dio katalanari Zapatero egotea agintean, lehendabizi hitza jan eta gero erreferendumean onartutakoa estatuak atzera botatzen badu? Euskal Herrian azken prozesuan ikusi genuen: Zapaterok auzia konpontzeko benetako borondatea zuela emanda ere —eta asko ematea da—, estatuak aski izan zuen epaile bakar bat aktibatzea euskal ordezkariak espetxeratzen hasteko. Kolpismo light-a da. Turkian estatu sakona deitzen diote. Militar kolpistak, armadari eta estatu laikoari lotutako burgesia kemalista eta bestelako indar ilunak izan dira estatu kolpeen, milaka kurdu eta ez-kurduren exekuzioen eta bestelako triskantzen erantzule. Estatu egiturak irautearen erantzule dira. Espainiak, armadaburua estatuburu izanda ere, lortu du bere herritar gehienei sinetsaraztea mendebaldeko demokrazia homologatu batean bizi direla. Baina estatu sakonak zain luzeak ditu oraindik, gobernua abenturaren batera ausartuz gero. Estatu sakonaren ordezkari den PP, edo behinola hari aurka egin eta gerora haren mugak onartuta bizi izan den PSOE, horiek Espainiako gobernu aukerak. 1978an sortutako egitura kolokan dago, horratik; urduri dago estatu sakona. Zer egin katalanek eta euskaldunek demokratikoki estatu horretatik bereiztea erabakitzen dutenean? Krisiak nabarmen indartu ditu independentismoak. Estatu sakonaren mugak amiltzen ari dira. Espainia edo demokrazia erabaki beharko dute laster. Bada garaia estatu sakon horri probokatzeko, benetako aurpegia erakuts dezan. Aurpegi beldurgarria izan arren. Z Larrepetit Urtzi Urrutikoetxea Zapaterok auzia konpontzeko benetako borondatea zuela emanda ere —eta asko ematea da—, estatuak aski izan zuen epaile bakar bat aktibatzea euskal ordezkariak espetxeratzen hasteko. Kolpismo ‘light’-a da. , Hemeroteka ‘L’enfant...’ Amatiño › Argia L’enfant terrible-arenak: 1982ko urritik abendura bitartean prestatu genuen telebista-programazioa elebiduna izan zen. Urteberriko aurreneko saioak euskaraz zein gaztelaniaz izan ziren horregatik. Urtarril hartan erabaki zen, ordea, ordurarteko esperientzia guztiek arras frogatzen zutela komunikabide elebidun denetan beti amaitzen zela gaztelania gailentzen euskararen kaltetan. Alegia, erdaldunek onartu lezaketen euskara-kopurua hutsaren hurrengoa dela euskaldunentzat, eta euskaldunek gutxienekotzat jotako euskara, aldiz, lar dela erdaldunentzat. Arrazoi soil bezain sakon honi esker sortu zen ETB1 elebakarra eta horregatik, hain zuzen, gaur arte iraun. Orain, ostera, badira hainbat euskaltzale argi, aditu, jakitun, maisu eta ez dakit zer gehiago, euskararen gizarte-normaltzearen onetan komunikabide publiko elebidunen apustua egin nahi dutenak. Segurutik oso bizkorrak izango dira baina ez dute batere erantzukizunik, l'enfant terrible hutsak dira. Eman bai ideiak eta gero, errua, adituen proposamen onak kudeatzen ez omen dakiten politikoena izango da. u Zuzendariari BERRIAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dute 2.500 karaktere —espazioak barne— baino luzeago izan behar, eta BERRIAk mozteko eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita: Berria, Martin Ugalde Kultur Parkea, 20140 Andoain. Eskutitzak Internet bidez bidaltzeko: [email protected]. Mamarigako Kultur Etxea: hogei urtez autogestioa bizitzen Jada Mamarigako Kultur Etxeak hogei urte bete ditu. Hogei urte okupazio eta autogestioari lotuak, herritik sortua eta egunero-egunero kultura euskaltzale eta parte-hartzailea Mamariga auzoari eskaini dizkiona. Hori dela eta, gure urteurrena behar bezala ospatzea bururatu zaigu auzoarentzako jai erraldoia eginez. Urtero legez Kultur Eguna gauzatuko dugu, baina aurtengoa berezi samarra izango da. Goizean ikastaroak kalera aterako ditugu, ondoren zikiroa jango dugu, arratsaldean kalejirak eta iluntzean Norte Apache, Sexty Sexers eta Hora Zuluren kontzertuak izango ditugu Mamarigako frontoiko plazan. Bertan gauza ugari dugu ospatzeko. Izan ere, ehunka pertsonaren ahaleginari esker, lehen pribilegioa zen kultura, eta, denbora honetan guztian, eskubide bihurtu da. Era libre, autonomo eta burujabean egin ditugu tailerrak, ikastaroak, hitzaldiak… Ibilbide honetan Kultur Etxeak autogestioari esker urtero Mamarigan inbertitu duen aurrekontua 16.000 eurokoa izan da (2.700.000 pezeta); hots,hogei urte hauetan,320.000 euro baino gehiago.Horrek auzoari ez dio ekarri gasturik,diru guztia autofinantzaketa eta autogestio herrikoiaren bidez eskuratu baita. Santurtziko Udalak (EAJ), ostera, hain berezia behar zuen urte hau hondatu nahi digu hamaika oztopo jarriz. Herri mugimenduak ozen eskatu zizkion gune kultural berriak. Zehazki, liburutegia, erabilera anitzeko aretoa eta ludoteka bat. Bi baldintza mahai gainean jarriz: frontoiko plaza handitzea eta Mamarigako Kultur Etxea errespetatzea. Baina, herri honetan, boterea beti azpikeriatan dabil, eta, denon borondatea gutxietsiz, Kulturgune berria egingo zuela esan zuen harrokiro. Mamarigako biztanleoi bi milioi euro kostatuko zaigun eraikin honek —gehi gerora izango duen etengabeko gastua— frontoiko plaza handitzea galaraziko du,eta,horren ondorioz, auzoan egiten diren festa herrikoi guztiak.Besalde,Mamarigako Kultur Etxeak betetzen dituen zenbait funtzio bete nahi izango ditu. Gainera, agerian geratu da Santurtziko Udalak honekin bilatzen duena dela Mamarigako Kultur Etxea bota eta hustea. Hasieratik gezurretan ibili dira herri mugimenduarekin: gure izena erabili dute egiteko asmoa duten eraikin berria izendatzeko, ezer esan barik proiektu honetarako aurrekontuak onartu dituzte proiekturik ez zutela esaten zuten bitartean, Interneten bidez izan dugu horren guztiaren berria... Aurreko astean udaleko topografoak Kultur Etxearen kanpoaldean aurkitu genituen neurriak hartuz; parking bat egiteko! Jokaldi ederra udalarena; kultur zentro ofizial bat eraiki nahi dute orain dela hogei urte auzoak berak sorturikoa pikutara bidaltzeko! Azken hiru urteotan, Mamarigako Kultur Etxeak 829 eskabide sartu ditu udalean, Herri Mugimenduak egindako eskaeraren eta Kultur Etxea errespetatzearen alde. Norbanako zein taldeenak —herriko 28 elkartek atxikimendua eman digute—. Horiek guztiek udalaren proiektuaren aurka berba egin dute. Begi-bistakoa da, aldiz, zer-nolako kasua egin digun udalak. Hauxe bidegabekeria hutsa da. Azken batean, argi dago jendeak ez duela inolako aukerarik bere herrian zer egin behar den erabakitzeko, adin txikikoak bagina bezala tratatzen gaituzte, eta euren era- bakiak inposatzen dizkigute ezer aldatzeko aukera barik. Akaso esango dute egia, beren benetako asmoa Mamarigako Kultur Etxea boikotatu eta botatzea dela? Iker Sagastibeltza. Mamarigako Kultur Etxeko kidea (Santurtzi). Ondo egindako eginbeharrak. Nork? Krisia deitutako hori dela kasua hartutako erabaki ekonomikoak hizpide, eta, Espainiako egoerarekin alderatuta, gure hainbat politikariren ahotik, behin eta berriro «hemen gauzak hobeto daude eginbeharrak egin ditugulako» entzuten ari gara. Zer esanik ez dago, Espainiako datuekin alderatuta, gauzak, hemen, hobeto daudela, batere zaila ez den gauza portzierto, baina hobeto hitzak ez gaitu nahastu behar. Euskal Herrian asko dira baztertuak edota egoera kaskarrean ezinbestez diharduten langileak, edo prekarietatea, edota lan istripuen ondorioz hildakoak edo hilabete amaieraraino nekez heltzen diren pentsiodunak, langabetuak, edo bestelako familiak, hainbat kasu aipatzearren. Baina gauzak hobeto daudela onartuta ere, nork egin ditu ondo etxeko lanak? Hainbat politikari presaka hasi dira euren buruei laudorioak botatzen. Aurreko Jaurlaritza dela, Diputazioa dela, udalak direla… Ez naiz hemen inori merituak kentzen hasiko, baina argi gera dadin gauzak hemen ezberdin joatearen meritua hainbat eragileri dagokiola. Euskal sindikatuak, autonomoak, langileak, bazterkeriaren aurkako taldeak, ekologistak, mota anitzeko gizarte elkarteak, gure gizartearekiko erne dauden bestelako gizataldeak… guztiok gara, Espainiarekin alderatuta, gure Euskal Herriaren egoera anormalaren errudunak; horiek guztiak dira Espainiatik bereizten gaituena; horiek dira gure kalitate marka eta gure anormaltasunaren arrazoia. Eta orain, zer? Orain, Espainia aldetik, hango egoera larria dela kausa, «elkartasuna» eskatzen digute. Nortzuk eta hainbeste urtean gure herriko zilegizko askatasun nahi demokratikoak etengabe arbuiatu dituzten berberek, estatuko erabateko gehiengoan oinarrituz gure gehiengo sindikala baztertu egin duten Espainiako sindikatuek, gure gizartearekiko eta honen erabakiekiko erabateko errespetu falta erakutsi duten parlamentari espainiarrek , gure euskal gizartea «anormala» dela eta ezinbestez normaltasun espainiarrera pasatu behar dugula esaten diguten alderdi politikoek; orain, horiek guztiek elkartasuna eskatzen digute. Eta elkartasun eza bakarrik erakusterik daukatenek bezala egiten dute, dekretuz, bortitz. Beraz, Euskal Herrian diharduten Espainia mailako sindikatuek eta alderdi politikoek umiltasuna erakutsi beharko lukete, haiengatik izango balitz gure egoera jaun eta jabe diren Espainiakoa bezain negargarria litzatekeelako, eta, bide batez, kontuan har dezaten ezin dela esku batekin elkartasuna eskatu eta bestearekin borra eta iraina erabili. Eta hainbat euskal alderdi politiko, adi, euskal gizarte eragileek eskuak libre utziko balizkiete egoera ez litzatekeelako Espainiakoa baino askoz hobea izango. Beraz, guztioi: utzi bakean Euskal Herria. Jokin Malats-Etxebarria. Getxo. 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 7 ‹ Harian Kastak Indian Gaurkoa› Errolda berritzearekin, zein kastakoak diren esan beharko dute indiarrek. Irudian, Indiako sektorerik baztertueneko kideak, dalitak, artxiboko irudian. BERRIA Kastak edo ‘varna’-k pBrahmanak edo apaizak. Kasta gorenekoak dira.Brahmana jainkoaren —munduaren sortzailea— ahotik sortu zela dio hinduismoak. pKshatriyak edo gerlariak. Gerlari eta agintarien kastakoak dira,brahmanaren besotik sortuak. pVaishiyak edo merkatari eta nekazariak. Burgesen taldea sartzen da hemen, eta brahmanaren izterretik sortu zen. pShudrak edo eskulangileak. Langile eta zerbitzarien kasta; kastarik apalena da,brahmaren oinetik sortuak. pDalitak edo ukiezinak. Ez dira kastatzat ere jotzen. Sektorerik baztertuena da. 2.000 azpitalde inguru daude. Azalaren koloreari begira Kasten sistema 1950ean indargabetu zuten Indian, baina indarrean jarraitzen du oraindik ere. Auzia argitara atera da, berriz ere, errolda berritzean; zein kastakoak diren esan beharko baitute indiarrek. Ainara Rodriguez M unduko bolaren barnean, mundu oso bat da India; koloreen mapa bat, inurrien joan-etorri etengabe bat. Ez da alferrik munduko bigarren hiririk jendetsuena. Munduaren barneko mundua da India, ezbairik gabe; ez bakarrik bistaratzen, usaintzen eta dastatzen diren kolore, lurrin eta zaporeen aniztasunagatik; azalaren koloreagatik bakarrik ere bereizketa egiteko gai direlako baizik. «Pratibha Devi Singh Patil izena dut, eta Jalgao hirian bizi naiz, Maharashtra estatuan». Halaxe eman dio berriki Indiako lehen ministroak inoizko datu zenbaketarik erraldoienari hasiera seinalea; Indiako biztanleen erroldarena, hain zuzen ere. Sekulako erronka inondik ere, 2001ean azken zenbaketa egin zutenetik —1872. urtetik hamar urtetik behin berritzen dute errolda— biztanleria 200 milioi lagunetan hazi dela aintzat hartuta. Datozen hilabeteetan administrazio publikoko langileek aski merezia izango dute hileroko lansaria; atez ate, batez beste, 1.200 milioi lagunen xehetasunak jaso beharko baitituzte, In- diaren luze-zabaleko 7.000 hiri eta 60.000 herrietan. Izen-deiturak, adina, alfabetatzea, ondasunak, erlijioa, hizkuntza... norbanako bakoitzarekin zehaztasunez beteriko nortasun-agiria osatuko dute; baita fisikoki eratu ere, norbere datu pertsonalak jasotzen dituen txartela jasoko baitute indiarrek lehen aldiz. Berrikuntza, ordea, ez dute denek miresmen berberarekin desiratzen, beharbada, bertan idatzia izaterik nahi ez duten horregatik; alegia, oinordekotzaz jasotzen eta bizimoduan zuzenean eragiten dien kide diren kasta aipatu behar izateagatik. Gobernuaren irudiko, garrantzirik gabeko txikikeria da norbere kasta nabarmentzearena; 1931n egin zuten kasten inguruko azken errolda, Erresuma Batuaren menpeko Indian, eta herrialdeko soslai «erreal eta zorrotza» eratzea ez ei dute soilik gura. Alta, «Zein ‘varna’-koa —kastakoa— za- ra?» erantzun behar izateak, bereizketaren arrakala areagotzea dakarrela uste dute hainbatek; bazterkerian bizi direnek gehienbat —dalitak edo ukiezinak—. Piramidearen puntan direnentzat —brahman—, berriz, estatus sozial erosoan aise sostengatzeko merezitako garaikurra da. Aldaketarako neurriak Itaun maltzurraren formulazioak, ezin uka, zentzugabekeriaren errezeloa harramazkatzen du; hala da, 1950ean Indiako Errepublika aldarrikatu eta Konstituzioa aitortzearekin batera, kasten sistema indargabetu egin zutela kontuan hartuta. Egoera dezente malgutu da azken urteetan, baina agerikoa da pribilegioen piramideak indarrean segitzen duela; gobernuak berak erakusten du eguneroko jardunaz, nahiz eta hori ukatzen saiatu. Iaz, hain zuzen, daliten egoera normaltzen saiatu zen Patilen gobernua, eta ikasleen unibertsitaterako sarbidearen %50 ukiezinei gordetzea erabaki zuen. Istiluak piztu zituzten sua izan ziren Patilen adierazpenak, eta kaleak hartu zituzten klase pribilegiatuek, neurriagatik protestan. Etengabeko bazterkerian bizi dira ukiezinak, ezinezkoa baita kasta batetik bestera aldatzea. Horretarako hautu bakarra, hinduismoaren bizitzarako araubideak, bide egokia —dharma— jarraitzea da, hil ondoren estatusa igotzeko aukera izan ahal izateko. Kastak edo varna-k kristo aurreko 1500ean txertatu zituzten ariarrek Indian; varna-k, hain zuzen, azalaren kolorea esan nahi du hinduen hizkuntzan. Horren arabera bereizteko gaitasuna erakutsi dute urtez urte indiarrek; zenbat eta ilunagoa, arbuiagarriagoa; zenbat eta argiagoa, miresgarriagoa. Horretan ari dira orain Indian. Nortasun agiri batean onargarriak diren edo ez, azalaren koloreari begira. Errolda zenbatzeko lanak amaitzen dituztenean, nortasun agiria izango dute lehen aldiz indiarrek 8 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Harian › Euskal Herria Euskal gazteen aurkako errepresioa salatu dute Bruselako kaleetan GaztEHerriak deituta, eskubide zibil eta politikoen alde eta torturaren aurka manifestazioa egin dute ehunka gaztek Nazioarteko hainbat gazte erakundetako ordezkariek parte hartu dute martxan Jokin Sagarzazu Euskal Herriko manifestazioetan ohikoak diren aldarriak entzun dira Bruselako kaleetan. GaztEHerriak deituta, manifestazioa egin zuten atzo ehunka gaztek. Euskal gazteriaren aurkako «errepresioa» salatu eta eskubide zibil eta politikoen alde egin zuten, Freedom for the Basque Country. Civil and political rights for the basque youth lelopean (Askatasuna Euskal Herriarentzat. Eskubide zibil eta politikoak euskal gazteentzat). GaztEHerria ekimenak nazioartean eginiko kanpainaren emaitza da manifestazioa. Hori hala, nazioarteko hainbat gazte erakundetako ordezkariek hartu zuten parte. GaztEHerriakoek jakinarazi dutenez, Euskal Herritik hamabi autobus joan ziren hara. Bruselara iritsi zirenean, han bizi diren hainbat euskal herritar eta nazioarteko hainbat eragile zituzten zain, eta txaloka hartu zituzten. Norbanako eta eragile independentistei elkarlanean aritzeko deia egin zieten Gazteak identifikatu eta bideoz grabatu zituen Poliziak Irungo ordaintokian Manifestazioa 15:30 inguruan abiatu zen Roi Albert bulebarretik. Euskal presoen aldeko banderak, argazkiak, ikurrinak eta Nafarroako banderak ikus zitezkeen. Euskal gazteria aurrera; independentzia; utzi bakean euskal gazteria; gazteak gara, ez terroristak eta antzeko leloak oihukatu zituzten. Era berean, zenbait gaztek eskuorriak banatu zituzten Bruselako herritarren artean. GaztEHerriak nazioarteko eragileekin euskal gazteen eskubide zibil eta politikoen alde eginiko agiriaren edukien berri eman zuten orri horien bitartez. 17:45 aldera bukatu zen manifestazioa, hiriguneko Albertinaplein plazan. Bertan, ekitaldi berezi bat egin zuten, eta Ogra Sinn Feineko kide batek eta GaztEHerriako ordezkariek hartu zuten hitza. Andoni Rojok eta Itxaso Cuevasek, GaztEHerriaren izenean, elkarlanaren garrantzia nabarmendu zuten. «Denok lanean, bakoitza beretik, baina denok batera, elkarlanean lortuko dugu ametsa zena errealitate bihurtzea», adierazi zuten. Salatu zuten independentziaren aldeko lana ez dagoela egiterik askatasun osoz. GaztEHerriako kideen arabera, Espainiako eta Frantziako estatuek independentziaren aldeko elkarlanari «beldur» diotelako «atxilotu eta torturatzen» dituzte gazte eragileak. Ogra Sinn Feineko kideak, berriz, «autodeterminazio eskubidearen aldeko aldarria aurrera eraman duten eta daramaten herri txikien lana» nabarmendu zuen, eta bereziki euskal gazteriaren lana txalotu zuen. «Europan zehar gaitasun handiena duen gazte mugimendua» dela esan zuen. Eusko Gudariak abestuz amaitu zen ekitaldia. Poliziak errepidean Ehunka lagun irten ziren herenegun Hego Euskal Herriko hiriburuetatik GaztEHerriak antolatutako hamabi autobusetan. Bidaia luzea zuten aurretik. Gaua autobusean igaro eta eguerdian Bruselara iristea zen antolatzaileen asmoa. Gipuzkoa eta Lapurdi arteko mugara iristean, baina, Guardia Zibilak eta Espainiako Poliziak jarritako errepide kontrolekin egin zuten topo. Autobusak geldiarazi zituzten, eta horietako batzuk ordu eta erdiz eduki zituzten atxikita. GaztEHerriako kideek jakinarazi dutenez, Espainiako Poliziaren kontrolean gazte guztiak jaitsarazi zituzten autobusetatik, eta, banan-banan, izena eta abizenak esanarazi zizkieten bideo kamerekin haien aurpegiak grabatzen zituzten bitartean. Informazio gehiago bildu nahi izanez gero, bisitatu webgune hauek: www.gazteherria.net basqueyouth.wordpress.com @ Euskal Herritik joandako gazteek bi orduko manifestazioa egin zuten Bruselako erdiguneko kaleetan zehar. BERRIA Euskal gazteriaren aurkako jazarpena salatu eta eskubide zibil eta politikoen alde GaztEHerriak eginiko agiriarekin bat egin dute nazioarteko gazte eragile ugarik. Gernikatik nazioartera J.Sagarzazu M artxoan sortu zen GaztEHerria ekimena; Euskal Herriko gazte independentisten bilgune izatea du helburu. Hiru hilabete baino ez dira igaro, eta jada Europaren bihotzean entzunarazi dituzte euren aldarrikapenak. Tarte horretan erakutsi dute proiektu independentista baten alde dauden gazteek elkarlanean aritzeko gaitasuna dutela. Besteak beste, ezker abertzaleko eta Eusko Alkartasunako gazte erakundeek osatzen dute GaztEHerria. Azken hilabeteotan bi alderdi horiek eta beste eragile batzuk elkarlanean aritzeko agertu duten borondatearen isla da ekimena, eta ekarpen bat indar eta eragile subiranistek sustatu nahi duten indar metaketa eta herri aktibazioan. Funtsean, euskal gazteriaren eskubide zibil eta politikoen defentsa egiteko sortu da GaztEHerria. Ekimena otsailean aurkeztu bazuten ere, harreman dinamika aurretik hasia zutela erakutsi zuten 2009aren ondarrean. Azaroan Espainiako Auzitegi Nazionalak aginduta, Hego Euskal Herri osora zabaldutako polizia operazio batean 34 gazte atxilotu zituzten. Gernikan eginiko ekitaldia. M. R / ARP Inkomunikazio egoeran igarotako atxiloaldian torturak eta tratu txarrak jaso zituztela salatu zuten 31 gaztek. Aste horretan bertan, gazteen eskubide zibil eta politikoen alde eta torturaren aurka manifestazio jendetsu bat egin zen Bilbon. Martxa babestu zuten gazte eragileak agiri bat lantzen hasi ziren orduan, eta apirilean aurkeztu zuten. Agiria prestatu eta aurkeztu bitartean, nazioarteko gazte erakundeen atxikimendua lortzeko kanpaina bat abiatu zuten. Agiria Aberri Egunaren bezpera aurkeztu zuten, Gernikan. Au- rreko egunetan GaztEHerriak antolatuta jaialdi bat egin zuten Durangon, eta nazioarteko gazte erakundeetako ordezkari ugari bildu zirela baliatuz, haiekin batera egin zuten agerraldia. Eskubide zibil eta politikoak euskal gazteriarentzat deituriko agiriaren bidez, euskal gazteek pairatzen duten jazarpena salatu dute nazioarteko 50 bat gazte erakundek. Horrekin batera, aukera politiko guztientzat berdintasuna eskatu eta tortura amaitzeko exijitu dute. Etorkizunera begira, berriz, Frantziako eta Espainiako estatuei irtenbide politiko eta demokratiko baten aldeko urratsak egiteko eskatu diete. Parlamentariekin hizketan Atzoko manifestazioa nazioarteko eragile horiekin eginiko elkarlanaren emaitza da hein handi batean. Era berean, hil honetan Europako Parlamentuko hainbat alderdirekin bildu dira GaztEHerriako kideak; besteak beste, European Free Aliance, Bloco de Esquerda eta European Left koalizioetako ordezkariei aurkeztu diete eskubide zibil eta politikoen aldeko agiria. GaztEHerriaren aldarriak kontuan hartuko dituztela adierazi dute parlamentariek. 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 9 Euskal Herria ‹ Harian ‘Udalbiltza auzia’ D Bilera Babes taldeak sortuko dituzte ‘Udalbiltza auzia’ salatzeko Ekainaren 11n babes taldeak aurkeztera, eta 12an elkarretaratzeak egitera deitu du Bai Udalbiltzari Sareak Erredakzioa Donostia Udalbiltza aske izan dadin herritarrak mobilizatzea ezinbestekotzat jota, antolatzera deitu du Bai Udalbiltzari Sareak. «Indarrak biltzea Udalbiltzak aske izan behar duela aldarrikatzeko». Udalbiltza auziaren inguruko babes taldeak antolatzera deitu dute horretarako. Herri, hiri eta auzoetan, nork bere eran, arlo eta pentsaera zabaleko pertsonak elkartzea, eta Udalbiltza zer zen eta haren aurkako epaiketa Auzitegi Nazionalean nola hastekoa den lau haizeetara hedatzea dute xede, epaiketaren aurka ahalik eta olatu erraldoiena sortzeko eta 22 auzipetuei babesa adierazteko. Hamar eta hamabost urte arteko kartzela zigorrak eskatu ditu Fiskaltzak 22 euskal herritarrentzat, Udalbiltzan lanean aritzeagatik. Auzitegi Nazionalaren asmoa da epaiketa uztailaren 15ean hastea eta irailean amaitzea. Bai Udalbiltzari Sareak batzar zabal bat egin zuen atzo Urretxun (Gipuzkoa), Labeaga aretoan. 100 herri baino gehiagotako 230 udal hautetsi eta hautetsi ohi batu ziren. Ordezkaritza politikoa ere zabala izan zen. Batzar hartan erabaki zuten epaiketak iraun bitarteko lan dinamika hastea. Batzarrean bildutako guztiak bat etorri ziren Udalbiltza zilegi zela esatean eta hark egiten zuen lana ezin dela kriminalizatu esatean, «era guztietako erakundeak, lokalak, herrialde mailakoak zein nazio mailakoak sortu eta garatzea eskubide demokratiko oinarrizkoa delako». «Sekula ere egin behar ez zen Udalbiltzaren kontrako epaiketa» salatu, zigortu nahi dituzten 22 auzipetuei elkartasuna adierazi eta, hori egite bidean, ahalik eta herri gehienetara salaketa eta babes dinamika eramateko konpromisoa hartu zuten atzo, batzarrean. Horrenbestez, babes taldeak Bai Udalbiltzari Sareak antolatuta, batzar bat egin zuten atzo, Urretxun. JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS G Elkarretaratzeak 12 pEkainaren 12a. Elkarretaratze isilak egitera deitu dute udalerri guztietan, eguerdi partean. Egun hartako mobilizazioa modu sinkronizatuan egin nahi dute Euskal Herri osoan, udaletxeen aurrean. Eta elkarretaratzeetan ahalik eta herritar gehienek parte hartze aldera, babes taldeak antolatzera deitu dute. sortzea ebatzi zuten. Horren jarduerak hasiera eta bukaera izango du, eta helburu nagusi bat: indarrak biltzea Udalbiltza aske aldarrikatzeko. Honako lan ildo hau proposatu dute: lehenik, esparru ugari eta zabaletako pertsonez eratutako babes taldea sortzea. Bigarrenik, udaletara mozioak eramatea, Udalbiltza auzia salatuz eta erakundearen zilegitasuna aldarrikatuz. Hirugarrenik, informazioelkartasun-salaketa dinamika. Ekainaren 11n eta 12an, modu sinkronizatuan, Euskal Herriko herri guztietara iritsi nahi dute. 11n, herrietan babes taldeak aurkeztuz eta Udalbiltza auziari buruzko bideo emanaldiak eta hitzaldiak eskainiz. Eta 12an, elkarretaratze isilak eginez, eguerdian, udaletxe aurrean. Azkenik, proposatutako lan ildo horiez gain, tokian tokiko berezitasunak baliatuz, babes talde bakoitzak egoki deritzon jarduerak egitea proposatu dute. Informazio gehiago bildu nahi izanez gero, bisitatu webgune hau: www.udalbiltza.net www.berria.info/guregaiak/123 @ 10 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Harian › Euskal Herria Politikan aritzen direnen aurkako euroagindurik ez onartzeko eskatu dute Aurore Martinen aurkako euroagindua aztertuko dute etzi, eta babesa agertu diote dozenaka hautetsik Erredakzioa Hainbat senidek agerraldia egin zuten atzo Iruñean, martxa aurkezteko. IÑIGO URIZ / ARGAZKI PRESS Euskal presoei elkartasuna adierazteko martxa egingo dute Puertora Hamaika herritatik abiatu, eta Puerto de Santa Maria espetxera helduko da martxa, ekainaren 11, 12 eta 13an Iñigo Astiz Iruñea 1.100 kilometro inguru joateko, eta beste hainbeste bueltatzeko: 2.200 kilometro inguru guztira. Hori da Euskal Herritik Cadizen (Espainia) dagoen Puerto de Santa Maria espetxera joan eta itzultzeko egin beharreko distantzia. Hori da han diren euskal presoak bisitatzera joaten diren senide eta lagunek aldiro egin behar duten distantzia. Eta distantzia hori bera egingo dute ekainaren 11n, 12an eta 13an euskal presoei elkartasuna adierazi eta presoek bizi duten egoera salatzeko martxan parte hartuko dutenek. De- nok Puertora izango du leloa, eta ahalik eta jende gehiena elkartzea da asmoa. Autobusak antolatu dituzte, horregatik, Nafarroako hamaika herritatik abiatuta. «Elkartasun olatu erraldoi bat» sortzea da helburua, Koldo Amatria eta Hilargi Jaunarena Etxerat-eko kideek atzo Iruñean irakurritako deialdian esan zutenez. Berrogeitik gora euskal preso daude egun Puerto de Santa Mariako hiru espetxeetan, eta haiei elkartasuna adieraztea da martxaren helburuetako bat. Ez haiei bakarrik, ordea, presoen kolektibo osoari helarazi nahi baitiote elkartasuna; baita hainbat espetxetan, baldintzak salatzeko, borrokaldian dauden preso politikoei ere. Haiek diotenez, «nabarmen» okertu da azken urteetan euskal presoek bizi duten egoera, eta zenbakiak aipatu dituzte horren erakusgarri. Ia 750 lagun daude egun euskal presoen kolektiboaren barrenean, eta azken hogeita hamar urteetan izan den zenbakirik handiena da hori. Frankismoaren garai gogorrenetan zegoen preso kopurua baino handiagoa da egungoa. Baina, presoen egoerak ez du kopuruz soilik egin okerrera. Salatu dutenez, okerrera egin dute haien eta haien senideen bizi-baldintzek ere. Adibide batzuk jarri dituzte: zigorrak 40 urtera arte luzatzea, kolektiboaren gaineko presioa handitzea, espetxe barruko bakartzea handitzea, bisiten aurretik senideei egiten zaizkien miaketak... Puerto de Santa Mariako espetxea da, senideen hitzetan, espetxe politika horren isla. Puerto III espetxea aipatu dute, bereziki. «Segurtasun handiko» espetxea da kartzela hori, haren arduradunen hitzetan, baina, jakinarazi dutenez, «errepresio handiko» es- petxea da, benetan. Horregatik hautatu dute espetxe hori elkartasun martxaren helmugatzat. Dokumental bat egingo du Apurtu Telebistak ekainaren 11ko, 12ko eta 13ko bidaiei buruz. Martxan direnen eta presoen senide eta lagunen lekukotzak bilduko dituzte, eta sakabanaketaren eta espetxe politikaren ondorioak ikustaraztea izango du helburu. Valladoliden atzo Puertorakoa, baina, ez da euskal presoei elkartasuna adierazteko egunotarako Euskal Herrian antolatu den bidaia bakarra. Oiarztzungo Amnistiaren Aldeko Mugimenduak ere Herrera de la Mancha eta Alacazarreko espetxeetara(Espainia) martxa antolatu du datorren astebururako, eta atzo bertan abiatu zen beste bat Valladolideko espetxera (Espainia). Gainera, hango kartzelan dauden euskal presoak martxan izan zirenak ikusi eta sumatu ahal izan zituzten. Gasteiztik abiatu zen Valladoliderako martxa. Bizi guztiko zigorrak bertan behera geratzea, presoak Euskal Herriratzea eta eritasun larriak dituztenak askatzea ziren martxaren eskarietako batzuk. Aurore Martin Batasuneko kidearen aurkako euroagindu eskaera aztertuko dute etzi Paueko Auzitegian. Martinen auzian, aurreneko aldiz, Iparraldean bizi den eta jaiotzez hangoa den norbaiten aurkako euroagindua onar dezakete. Adierazpen bat izenpetu dute dozenaka hautetsik euroaginduaren aurka. Besteak beste, Catherine Greze eta Jose Bove diputatuak, Kotte Ezenarro Hendaiako kontseilari orokorrak, Hiriburuko, Azkarateko, Lehuntzeko, Arrosako eta Gamarteko auzapezek eta Donibane Lohitzuneko, Angeluko,Urruñako eta Makeako hainbat hautetsik izenpetu dute adierazpena. Idatzian diotenez, adierazpen askatasuna eta proiektu politikoen defentsa oinarrizko eskubideak dira demokrazian. Baina Euskal Herrian alor politikoan edo elkarteetan aritzeagatik hainbat lagun kartzelatuak direla salatu dute. Besteak beste, 18/98 auzia, Haika-Segi, Batasuna eta Udalbiltza auziak ekarri dituzte gogora. Espainiako justiziak auzi horietan iparraldeko lagunak ere auzipetu dituela salatu dute. Eta honakoa salatu dute: horien kontrako prozedurak «ezin onartuzkoak» direla, demokraziaren barruan edozein mugimendu politiko, kultural edo elkarte motak beren lekua behar lukeelako. Ondorioz, prozedura horiek geratzeko eskatu dute. Euroaginduen prozeduratik aldentzeko eskatu diote Frantziari, «bereziki militante politikoen kontrako euroaginduak ez onartuz». Eta gizarteari erantzuteko eskatu diote. 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 11 Euskal Herria ‹ Harian Jose Antonio Pastor, atzo, PSE-EEren Bilboko egoitza nagusian egindako agerraldian. ALFREDO ALDAI / EFE PSE ziur dago hezkuntza planerako ituna bihar itxiko duela EAJrekin EAJk Bakerako Hezkuntza Planari ezezkoa emateko aukera baztertua du PSEk, baina, hala balitz, Jaurlaritzak aurrera egingo luke EAJk dio «aurrerapausoak» eman dituztela baina oraindik ez dagoela dena itxita Aitziber Laskibar Bilbo PSE-EE seguru dago EAJk babestu egingo duela Eusko Jaurlaritzak aurkeztu dion Bakerako Hezkuntza Plana. Akordioa bihar sinatuko dutela esan du Jose Antonio Pastor bozeramaileak, inolako zalantzarik gabe: «Ez dugu bestelako jarrerarik espero». Edozein kasutan, ezusteko hori gertatuko balitz, Jaurlaritzak aurrera egingo luke. Negoziazioak ez liratekeela berriz hutsetik hasiko esan du Pastorrek. Alderdi politiko eta gizarte eragileen artean babes handia jaso duela eta, EAJk ezezkoa emango balu, jeltzaleen babesik gabe eutsiko liokeela planari. Gauzak horrela, egutegi zehatz bat aurkeztu du Pastorrek: «Astelehenean egingo da akordioa ahal den adostasun handienarekin, hurrengo astean onartuko du Gobernu Kontseiluak, eta ekainaren 11n, ostirala, aurkeztuko da formalki plana Eusko Legebiltzarrean». EAJren babesa jasotzeko «nahikoa bide» egin du planari buruzko eztabaidak, PSE-EEko buruzagiaren esanetan. Jeltzaleekin negoziazioak malgutasunean oinarrituta egin dituztela adierazi du, akordioa lortzeko sozialistek beren eskuetan dagoen guztia egiten ari direla, eta horre- ‘‘ Datorren astean onartuko du Gobernu Kontseiluak, eta 11n aurkeztuko da Eusko Legebiltzarrean» «ETAk, GALek eta BVEk eragindako biktimen testigantzak eramango dira ikastetxeetara» JOSE ANTONIO PASTOR PSE-EEren bozeramailea eta legebiltzarkidea xegatik aurkeztu dutela bigarren plana. Jaurlaritzak hasieran landu zuen Elkarbizitza Demokratikorako Plana «ona» zela uste du Pastorrek. Baina EAJk bere osotasunean atzera bota eta giza eskubideen alde aurrez zegoen planarekin uztartu zezatela eskatu zuenean, Jaurlaritzak horixe egin zuela azaldu du: «Ahalegin hori egin zen, eta testu forma berritu hori igorri zen». Filosofia eta oinarri berak Azken asteotan EAJrekin akordioa lortu nahian egiten ari diren negoziazioak bigarren testu horren gainean egiten ari direla ziurtatu du Pastorrek. Ez dela egia EAJk proposatutako beste proposamen bat dela eztabaidarako oinarria. Hasierako planteamenduaren «filosofiari» eusten diola gaineratu du, EAJk ostiralean esan zituenak gezurtatzeko. «Oso argi utzi behar da Jaurlaritzaren Elkarbizitzarako Planaren filosofiak, oinarriek eta funtsezko akordioek indarrean jarraitzen dutela, erabat». Hasierako proposamen hari bai EAJren eta bai beste alderdi eta gizarte eragileen ekarpenak gehitu dizkiotela esan du, baina eztabaidarako oinarriaren funtsa Jaurlaritzak proposatutakoa dela, eta ez EAJk landutakoa. Hortaz, planaren hiru gako nagusiak «indarkeriaren deslejitimazioa», «Zuzenbide Estatuaren, legearen eta instituzio demokratikoen defentsa» eta biktimen lehentasuna direla esan du. Biktimen testigantzak ikastetxeetara eramateko asmoari eutsi dio Pastorrek. Baina horiek askotarikoak izango direla adierazi du; Biktimen Legeak biltzen dituenen esperientziak zabaltzea dela asmoa, eta horien artean jasotzen direla ETAk, GALek, AAAk eta Batallon Vasco-Españolek eragindakoak. «ETAk, GALek eta BVEk eragindako biktimen testigantzak eramango dira ikastetxeetara». Torturak jasan dituzten biktimen testigantzak ere jasoko diren galdetuta, honako hau erantzun du: «Bada beste dokumentu bat bestelako biolentzia batzuk eragindako biktimak ere biltzen dituena, baina, gaur gaurkoz, lantzen ari den testu formaberritu horrek ez ditu jasotzen». Bestetik, biktimen testigantzak ikasleei helarazteko «hainbat bide» daudela azaldu du, eta, beraz, ikasleek ez dutela, derrigorrez, biktimen esperientzia haien ahotik zuzenean entzun beharko. Hori ikastetxe bakoitzaren autonomiaren esku egongo dela zehaztu du, eta irakasleen «parte- hartze aktiboa» garrantzitsua izango dela. Joseba Egibar Eusko Legebiltzarreko EAJren bozeramaileak ere hitz egin du gaiaren inguruan. Negoziazioetan «aurrerapauso» garrantzitsuak egon direla onartu du, baina horrek ez duela esan nahi akordioa egina dagoenik: «Desadostasun iturri izan daitezkeen gaiak geratzen dira». Jaurlaritzak aurkeztutako lehen plana EAJk baztertu zueneko «lehen fasea» gaindituta dagoela azaldu du Egibarrek, «bigarren fasea» Jaurlaritzak proposamen formaberritua egin zuenean hasi zela, eta oraindik badirela lotu beharreko gaiak. Euskal kutxen ‘fusio hotza’ «interesgarria» litzatekeela uste du Pastorrek Ondoren beste erkidego batzuetako kutxekin batzeko abiapuntu ona iruditu zaio Javier Rojok egindako proposamena A.Laskibar Bilbo «Prozedura interesgarria» litzateke, Jose Antonio Pastor PSE-EEren bozeramailearen ustez, Kutxa, BBK eta Caja Vital hiru euskal kutxen artean fusio hotza egitea. Gregorio Rojo Caja Vitaleko presidenteak egin du proposamena, eta, Pastorren aburuz, bide onean aurrera egitea litzateke. Erkidego gehienetan halako prozesuak etengabe gertatzen ari direla gogorarazi du; lehen, 45 aurrezki kutxa zeudela esan du, baina, elkartze horien ondorioz, astebetean, 22ra jaitsi direla. «Ez litzateke zentzuzkoa, fusio hotzenjokaleku honetan, erkidego gehienen artean egiten ari diren batura horietatik kanpo geratzen diren bakarrak euskal kutxak izatea». Hortaz, aurrera begira beste urrats bat egiteko bide gisa ulertzen du euskal kutxen arteko batura mota hori PSE-EEkoak: «Gerora beste erkidegoetako kutxekin fusionatzeko abiapuntu ona litzateke». Gainera, ohartarazi du halako elkartzeek ez dutela estatuaren laguntzarik behar. 12 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Harian › Euskal Herria Enrique Martinez Reguera q Hezitzailea Erakundeek gazte etorkinekin eta, oro har, gazteekin darabiltzaten hainbat prozedura patologikoak direla dio Enrique Marinez Reguera filosofo eta psikologo galiziarrak. «Garai batean, delinkuentzia kostu bat zen; egun, negozio bilakatu da» Lierni Alkorta Donostia Irakasletza, Filosofia eta Psikologia ikasketak izan arren, hezitzaile gisa definitzen du bere burua Enrique Martinez Reguerak (Coruña, Galizia, 1935). Izan ere, 40 urtetik gora daramatza Madrilen gizarteak «zailtzat» hartzen dituen gazteekin lanean eta gizartea gazteekin inplika dadin «gizarte sare bat sortzen». SOS Arrazakeriak gonbidatuta, Donostian izan berri da, Adingabe eta gazte atzerritarrak arrisku egoeran izenburupean eginiko topaketetan. Gazte etorkinek nahi dutena egiten dute, eta legeak ez ditu zigortzen. Zer dauka egiatik baieztapen horrek? Baieztapen horrek ez dauka ez hankarik ez bururik. Zentzugabea da hasieratik amaierara, baina jendearen ahotan existitzen da. Errealitatea eraldatzea da hori. Lehenik, etorkin gazteek edozer egingo dute, baina ez nahi dutelako. Etorkinen ekarpen guztiak positiboak dira. Baina, guztia ukatzen bazaie, piztia bihur ditzakegu. Bizitzaz beterik daude gazte horiek. Gizarteak hondatua egon behar du bizitzaren iturri hori sartzeari beldurra izateko. Legeak beti zigortzen ditu ahulenak, hau da, gazte etorkinak. Zer dauka baieztapen horrek egiatik? Legeak, printzipioz, delituak egiten dituztenak zigortu behar ditu. Baina egia da legeak denbora gehiegi eskaintzen diela gaizkile ahulenei, eta oso denbora gutxi boterea duten gaizkileei. Botereak ez du sekula boterea zigortzen. Zentzu horretan, nabarmena da zein zigor jartzen diren batzuetan, nori eta zergatik. Automatikoki funtzionatzen dute, bihozgabeki. Beraz, bai, baliteke ahulenekiko zigor bereziak egotea. Gazteen delinkuentzia eta immigrazioa. Binomio batez ari gara hitz egiten? Ez, komunean ezer ez duten bi gauzari buruz ari gara hitz egiten. Antitetikoak, urrunekoak eta ezberdinak dira. Hazkuntza eta bizitzarako prestakuntza negargarriak, etorkizuneko itxaropen faltak eta izaera juridiko-penalik ez duten gaien formalizazio juridiko-penalak ahalbidetzen dute gazteak gaizkile bihur daitezen. Oro har, hemengoak diren gaizkile gazteek hazkuntza txarra izan dute. Etorkinak, aldiz, bizitzaz beterik datoz, eta hazkuntza onare- Bi lagun hil dira Lekunberrin eta Erandion, errepide istripuetan Getarian furgoneta batek harrapatutako gaztea erietxean hil da, ordu batzutan hilzorian egon eta gero Erredakzioa GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS kin. Bilatzen dutenaren oso ikuspegi argia dakarte. Gero, nora ezean ibiltzen direla, bizioak hartzen dituztela edo suntsitu egiten direla ahotik ogia ukatzen zaielako? Bai. Baina batzuk bakarrik ibiltzen dira nora ezean, gehienek oso argi baitute zertara etorri ziren eta zer nahi duten. Beste gauza bat da hemen ukatzea. Identitate juridikoa eta dena ukatzen zaie. Etorkinak gaizkile bihurtzen diren kasu gutxi horietan, zein dira kausak? Bi kausa nagusi, lehena %75ean eta bigarrena %25ean. Lehena, oinarrizko beharrak ukatzen zaizkiela. Jatea ez da eskubide bat, premia bat da. Neguan aterpe bat izatea ez da eskubide bat, askoz gehiago da. Eskubideak saihets daitezkeenak dira, eta premiak ez. Beraz, gizaki bati iraupena ukatzen diozunean ahal duen lekuan bilatu behar du. Beraz, gazte bati oinarrizko beharrak ukatzen dizkiozunean, piztia bihurtzera derrigortzen duzu. Kausa jartzen dutenak dira arduradunak. Bigarren arrazoia da gure gizartean patologia sozial asko dagoela. Oraindik drogak zer diren ere ez dakiten herrialdeetatik datozen gazteak dira hainbat, eta esaten diete: «Honetan aritzen bazara biziraupena bermatuko duzue». Hori gazteak ustelkeriara bultzatzea da, modu argian. Hortik gazte askok burua galtzen dute, baina ez beraiengan hori dagoelako, indarrez inposatzen zaielako baizik. Eta zein da talde txiki horrentzat irtenbidea? Erreformatzaile eta antzerakoen makinaria guztia ahaztarazten diezunean lortzen da zaintza. Testuingurua soilik aldatuta, gazte horiek etorkizuneko aukerak edukiko dituzten tailer pizgarrietan sartuta, eta gizarte abegikor batean txertatuta, gehien-gehienak, %90 inguru, unean bertan aldatzen dira. Ez dugu inolako es- «Gazte bati oinarrizko beharrak ukatzean, piztia bihurtzera derrigortzen duzu» «Legeak denbora gehiegi eskaintzen die gaizkile ahulenei, eta gutxi boterea dutenei» fortzurik egin behar, benetan nahi dutena delako. Kriminalizatzeko joera dago, ordea. Garai batean, delinkuentzia galdutako kostua zen. Egun, negozio ikaragarri bilakatu da. Gaizkile bakarrak ez dira, ordea, etorkinak. Etorkinak ia inoiz ez, salbuespenetan soilik. Ez da gazte horiek horrelakoak direlako, baizik eta modu horretara formalizatzen ari direlako. Beste modu batera itxuratzen eta formalizatzen dituzunean, ordea, gaizkile ezaugarri guztiak galtzen dituzte. Formalizazioak bultzatzen ditu modu horretara aritzera. Birgizarteratzea existitzen al da benetan? Birgizarteratzea, hainbatetan, bere kasa gertatzen da. Beste egoera batzuetan ia ezinezkoa da, prozedurak berak birgizarteratzea galarazten duelako. Adibidez: 7-10 urterekin administrazioaren zaintzarako erakunde batean sartzen da haur bat, eta bertan hazten da. 18 urte betetzen dituenean kalean uzten dute, hazkuntzarik, prestakuntzarik eta paperik gabe. Baina hurrengo egunean jan egin behar du, eta janaria emango dion inor hurbildu ezean, derrigor lapurtzera behartuta dago. Erakundeek ohikotzat darabiltzaten hainbat prozedura patologikoak dira, gure seme-alabekin erabiliko ez genituzkeenak. Beraz, ez duzu askorik partekatzen administrazioen aritzeko modua. Muineko hutsak daude, eta inor ez da ari horiek aintzat hartzen. Gure seme-alabei ematen dieguna eman behar zaie: humanizazio eta pertsonalizazio prozesua. Hazkuntza prozesua. Eta hori zentro horietan ez da egiten. Kuartelak bezalakoak dira. Ezin da absolutizatu, zentro horietan ere oso pertsona den jendea egon daiteke, eta haurrek pertsona horiengandik laguntza asko jaso. Oinarrizko prozedura ez da planteatu: hazkuntza, prestakuntza eta aukerak etorkizunerako. Gazte horiek norabiderik gabe eta baliabiderik gabe ateratzen dira, eta justiziak betebeharrak exijitzen dizkio segituan eskubideak eta beharrak ase ez zitzaizkionari. Bi lagun hil ziren atzo Nafarroan eta Bizkaian izandako istripuetan. Leitzarango autobian 62 urteko Asturiasko gizon bat — F.A.P.—hil zen. Ezbeharra Lekunberri eta Gorriti artean jazo zen, gidaria Azpirotz tunelera iristen ari zela. Foruzaingoak azaldu duenez, gizona gidatzen ari zen ibilgailua errepidetik irten, eta autobideko bi bideen artean sartu zen. Kontrola galduta, zuzenean joan zen tunelak bereizten dituen hormaren kontra. Ezbeharra goizaldean gertatu zen, 05:26 aldera. Leitzako suhiltzaileak eta Irurtzungo medikua eta laguntzailea gerturatu ziren, baina ezin izan zuten ezer egin, foruzainen esanetan. Iluntzean beste lagun bat hil zen Erandion (Bizkaia), Enekuriko gainean izandako istripuan. Istripua 21:40ak aldera jazo zen. Herrizaingo Saila aztertzen ari da gertaera. Bestalde, Artaxoan (Nafarroa) 10 urteko ume bat harrapatu zuen atzo auto batek, 17:15ean. Umea oso larri eraman zuten, helikopteroz, Iruñeko Bideko Ama erietxera. La Cruz kalean harrapatu zuen. Guardia Zibilaren arabera, umea Valentziakoa da (Herrialde Katalanak); oporretara etorria zen Artaxoara. Getariako gaztea zendu egin da Beste istripu baten ondorioz, gazte bat hil zen ostiralean. Ostegun iluntzean Getarian (Gipuzkoa) jazo zen istripuan zauritu zen gazte hori, eta hilzorian eraman zuten erietxera. Hil aurretik, garuna hilda eduki zuen zenbait orduz, eta ostiralean zendu zen, 14:30ean. Heriotzaren berri izan orduko, Getariako Udalak bertan behera utzi du Euskal Jai Eguna; atzo ospatzekoa zen jaia. Zarautz aldetik abiadura handian heldu zen furgoneta batek eragin zuen istripua. Getariara sartu, eta errepidearen eta oinezkoentzako bidearen arteko hesia apurtu zuen. Frontoiko hesia ere hautsi zuen, eta aurretik eraman zituen herritar batzuk. Une hartan, nesken arteko pala txapelketa jokatzen ari zen frontoian. Ikusle zenbait harrapatu zituen furgonetak. Haietako bat izan zen ostiralean hildako gaztea. 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 13 Euskal Herria ‹ Harian Suedia, hiriburua: Ouagadougou Darwin eta gu Jose Mari Pastor Ibilaldiaren aurkezpena, iragan ekainean, festa giroan. MONIKA DEL VALLE / ARGAZKI PRESS «Gorantz datorren marean» murgiltzeko deia egingo dute gaur Bermeon,Ibilaldian Jaurlaritzako hiru sailburuk iragarri dute joango direla: Idoia Mendiak, Isabel Zelaak eta Blanca Urgellek Arantxa Iraola Donostia Gaur Bermeon Bizkaiko Ikastolen 32. jaia egingo da. Marigoran kikunbera leloa gidari hartuta ospatuko da aurten Ibilaldia. Bertako euskaran, «gorantz datorren marean murgiltzea» esan nahi du ikurritzak, eta, hain justu, bertara hurbiltzen diren euskaltzale guztiak euskararen eta ikastolen aldeko «olatu erraldoi» bihurtu nahi dituzte antolatzaileek. Bermeoko Eleizalde ikastolak hartu du aurten jaia antolatzeko ardura. Ikastetxeko hezkuntza proiektua ezagutarazteko baliatu dute egitekoa, eta, halako jaietan ohikoa denez, diru iturri izatea ere espero dute; ikastolaren eraikina orain 32 urte eraiki zuten, eta, zenbait premiari erantzuteko, azpiegitura berriak egin eta egokitu beharrean daude. 6,7 kilometroko bidea prestatu dute festari leku egiteko. Bermeoko itsasertza zein barnealdeko landa eremua igarotzen ditu ibilbideak. Bost gunetan banatu dute, jaiaren ikur den Kikun izarraren bost puntak gogoan. 09:30ean hasiko da festa, Zelai Handia eremuan egingo den inaugurazio ekitaldiarekin. Han bertan omenaldia egingo diete hainbat laguni. Kostako herria denez, Bermeok euskal kultura G Datua 32 pAntolatutako Ibilaldiak. 1978an egin zen lehen Ibilaldia, Getxon, Uribe Kostako ikastolek antolatuta. Bermeon bertan, lehendik badute esperientziarik, orain dela 25 urte egin zen bertan lehendabiziko aldiz Bizkaiko ikastolen festa, 1985ean. Antolatzaileen aburuz, orain dena «profesionalagoa» da. eta itsasoaren mundua sustatu eta uztartu dituzten hainbat laguni egingo die aurten gorazarre. Egitarau oparoa antolatu dute, adin orotako euskaltzaleak gogoan. Kontzertuak, haurrentzako ikuskizunak, dantzariak, herri kirolak... Jendea erruz espero da, eta antolatzaileek, zirkulazio arazoak saiheste aldera, garraio publikoa erabiltzeko eskatu dute. Nolanahi ere, aparkaleku ugari prestatu dituzte propio gaurko festarako. Datorren urteko Ibilaldiak ere bere bidea hasiko du gaur; Bermeoko Eleizalde ikastolak lekukoa pasako dio Ondarroako Ikastolari. Jaurlaritzaren ordezkari Eusko Jaurlaritzako hiru sailburuk jakinarazi dute gaur Bermeon izango direla; Isabel Zelaa Hezkuntza sailburua, Blanca Urgell Kultura sailburua eta Idoia Mendia Justizia sailburu eta Eusko Jaurlaritzako bozeramailea bertan izango dira. Iaz, Patxi Lopezen Jaurlaritza eratu berritan, ez zen Hezkuntza sailburua Ibilaldian izan, eta kritikak jaso zituen. E zin ditugu zerbitzu suediarrak izan zerga afrikarrekin», adierazi du Patxi Lopezek aste honetan, krisi ekonomikoaren harira. Zer esan nahi zuen? Zerbitzu txarrak ditugula geureak zerga afrikarrak direlako ala zerbitzu onak ditugula, suediarrak, baina horiei eusteko zergak igo behar direla? Horixe zalantza. Erreferentzia Burkina Faso badugu, gurea ongizate gizartea da, baina Ipar Europarantz begiratuz gero, ez. Har dezagun Suedia ondoko estatu bat. Finlandia, esaterako. Bertako lagun bat dut, irakaslea, bi alaba txikiren ama. Lehen umea ekartzean hamar hilabeteko amatasun baimena izan zuen: lehen hiru hilabeteetan soldata oso-osorik kobratu zuen, eta beste zazpi hilabeteetan, soldataren %70. Hamar hilabete horiek pasatuta, baimena luzatzeko aukera dute guraso finlandiarrek umeak 3 urte bete arte. Hilean 300 euro kobratzen dute oinarri gisa eta, horretaz gain, 100 euro haur bat izateagatik —ume gehiago badira, gehiago jasotzen dute ume bakoitzeko—. Ume txikienak 3 urte bete aurretik beste haur bat eginez gero, hutsetik hasten da berriro: hamar hilabete eta, gero, ume horrek 3 urte egin arteko denbora. Miak horixe egin du bi haurrekin. Eta horrela segi lezake. Hau ohikoa da Eskandinaviako beste estatuetan ere. Udan Osloko Vigeland eskultura parkera joatea besterik ez dago 20 urteko neskak haur-kotxearekin ikusteko. Batzuek bi seme-alaba dituzte jadanik. Askok ikasten segitzen dute, eta 25 urte pasatxo dituztenean karrera amaituta dute, eta umeak koskortzen hasiak. Politika sozial horiek ganorazkoak dira; orain 2.500 euro eman, orain kendu inprobisatzen ibiltzea baino sendoagoak belaunaldi erreleboa bermatzeko. Finlandian etengabe ari dira bultzatzen jaiotzen aldeko neurriak. Gurasoek 18 hilabeteko baimena hartzea aztertzen ari dira orain: lehen sei hilabeteak amak, beste seiak aitak, eta azken seiak bietako batek. Jarraian, umeak 3 urte bete arteko laguntzak. Eta denbora hori bukatu aurretik beste haur bat ekarriz gero, berriz hasi. Ama izatea ez da obligazioa, babestu beharreko eskubidea baizik. Gizarte ongizatea estatuak herritarrak nola tratatzen dituen erreparatuz neurtzen da, batez ere krisi garaietan. Ongizatea hedatzeko ondareen gaineko zerga ezartzea edo sozietate zerga eta presio fiskala igotzea kaltegarria dela diote batzuek. Ez da egia. Begiratu Ipar Europako herrialdeei. Gurea arazo estruktural eta kulturala da. Hego Europan ez dugu erroturik elkartasun soziala. Gurea leinu edo tribu elkartasuna da, familia barrukoa edo lagunartekoa, baina ez gizarte mailakoa. Gutarrei lagundu bai, baina besteak hor konpon. Horrela zaila da gizarte kohesionatua eraikitzen. Hemen ez dugu zerbitzu suediarrik izango politika eta kultura sozialak aldatu arte. Bi arrazoirengatik: herritar aberatsenek zerga afrikarrak ordaintzen dituztelako, eta herritar xumeenek soldata eta lan-baldintza afrikarrak dituztelako. Donostian bertan badira enpresak —eta ez dira ezkutuko tailer txinatarrak— emakumeei agiria eskatzen dietenak medikutara doazenean, ez ordu horiek ordaintzeko, baizik eta osasun zentrora joan direla frogatzeko, ez kafetegira. Anbulatorioan emandako denbora ez diete ordaintzen. Nola bermatuko dituzu amaren eta umearen eskubideak, jaio aurretik emakumea zigortzen ari bazara ginekologoarengana joateagatik? Ipar Europa Hego Euskal Herrian? Barrerik ez eragin, mesedez. 14 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Harian › Euskal Herria Gipuzkoak euskararentzat emandako diru laguntzak «arbuiatu» ditu Nafarroak Gipuzkoako Aldundiak dio «ahulen» dauden lekuan euskal kultura eta euskara sustatzen jarraituko duela Mikel Peruarena Donostia Aurrena dimisioa emateko eskatu zion PSE-EEk, eta orain gutuna bidali dio UPNk. Gipuzkoako Foru Aldundiak Udabilderi ematen dizkion diru laguntzak ez dituzte begi onez ikusten bi alderdi horiek, eta hala adierazi diote Maria Jesus Aranburu Gipuzkoako Euskara eta Kultura diputatuari. Julio Astudillo Gipuzkoako Batzar Nagusietako PSE-EEko eledunak Aranburuk kargua uzteko eskatu zuen, apiril hondarrean; gipuzkoarren dirua Ipar Euskal Herrian eta Nafarroan «gastatzea» leporatu zion. Astudilloren adierazpenak prentsak jaso zituen; bide horretatik, Juan Ramon Corpas Nafarroako Kultura kontseilariak Udalbideren laguntzen berri ja- kin du. Eta gutuna idatzi dio Aranbururi. «Laguntza horien asmo politikoa arbuiatzen dugu», idatzi dio Corpasek. Ez dimisio eskaerak ez Corpasen gutunak ez dutela diru laguntzak etetea lortuko nabarmendu du Aranburuk: «Udalbiderekin hitzarmena sinatua dago, eta guk orain arte bezala jarraituko dugu». Gipuzkoako Foru Aldundiak 206.670 euro onartuak ditu, 2010eko aurrekontuan, Udalbiderentzat; 2004az geroztik, etenik gabe eman ditu aldundiak laguntza horiek. Baina aldundia ez da izan Udalbide diruz lagundu duen bakarra: Bizkaiko Foru Aldundiak, Eusko Jaurlaritzak eta hainbat udalek, baita Nafarroako zenbaitek ere, diru laguntzak eman izan dizkiote. Laguntzak jaso eta gero, euskara eta euskal kultura sustatzeko programen artean banatzen ditu Udalbidek, deialdi publiko bidez. Urteotan dozenaka elkartek baliatu dituzte Udalbideren laguntzak: Nafarroako eta Ipar Euskal Herriko zenbait ikastolak, Naba- rra aldizkariak, Euskalerria Irratiak, Gure Irratiak, Euskal Irratiek, Nabarraldek, Euskal Herriko Laborantza Ganberak... Olentzero antolatzeko, liburuak argitaratzeko, ikasleak D ereduan matrikulatzeko kanpainak egiteko... Horrelakoetarako ere erabili izan dira laguntzak. Jaurlaritzaren laguntzak Eusko Jaurlaritzako agintea PSEEEk duen arren, erakunde horrek ere Araba, Bizkai eta Gipuzkoatik kanpoko hainbat lekutara laguntzak ematen dituela oroitarazi du Aranburuk. Euskal etxeak jarri ditu adibide; baita Ipar Euskal herriko EEP Euskararen Erakunde Publikoari eta Herri Urratsi ematen dizkion laguntzak ere. «Gobernu sozialistak zergatik dauka hitzarmen bat EEPrekin? Hori ere esku-sartze zentzu berean uler zitekeen... Euskal kultura sustatu nahi da ahulen dagoen tokietan. Laguntzak horretarako dira». Corpasen gutuna jasotzeak harritu egin duela onartu du Aran- Maria Jesus Aranburu, diputazioko Euskara Arloko langileekin. JON URBE / ARP buruk, baina adierazi du ez diola garrantzirik eman. Udalbiderekin sinatutako hitzarmena ez dela berria eta denen bistan egon dela ohartarazi du: «Mundu guztiak zekien, gure aurrekontuak begiratuz gero, diru saila hor zegoela; urtez urte egon da». Corpasek gutunak ez du eraginik izango laguntzetan, Aranburuk dioenez: «Guk oso garbi daukagu euskara zazpi lurraldetako hizkuntza dela, eta ahultasun handienean baldin badago, bertako erakundeek ez diotelako behar bezala laguntzen, guk ahal dugun neurrian lagunduko dugu». Horrek ez du esan nahi, Aranbururen esanetan, Gipuzkoako beharrak baztertuak daudenik. «Geurea erantzuteaz gain, ahalegintzen gara ahulenari ere laguntza ematen, eta egitasmo honekin jarraituko dugu». 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 15 Euskal Herria ‹ Harian 36,9 Gizon bat atxilotu dute genero indarkeria egotzita pOsakidetzaren gastua GIBaren aurkako botiketan, milioi euroan. GIB birusa —hiesa eragiten du— duten pertsonentzako botiketarako 36,9 milioi euro eman zituen iaz Osakidetzak. Birusarekin kutsatutako 4.604 pertsona artatu zituen, 2008an baino %10,7 gehiago. 207 pertsonari diagnostikatu zieten birusarekin kutsatuta daudela; 156 gizoni, eta 51 emakumeri. Sexu harremanen bidez kutsatu ziren gehienak. GASTEIZ › Gizon bat atxilotu zuten ostiralean ertzainek, bikotekidea jotzea eta mehatxatzea leporatuta. Ez da antzeko delitu bat leporatzen dioten lehen aldia. Emakumeak egindako dei baten bidez izan zuten ertzainek erasoaren berri. Hark esandako lekura heldu zirenean, aurpegian eta lepoan kolpeak zituela ikusi zuten. Labanaz eraso bat egitea egotzita, atxilotu bat Lemoan BILBO › Durangoko polizia etxeko ertzainek 19 2.250 urteko gazte bat atxilotu zuten atzo Lemoan (Bizkaia), ustez beste gazte bati labanaz eraso egin ziolakoan. Goizean goiz izan zen jazoera; borroka baten berri izan zuten ertzainek, eta abisua eman zieten lekura heltzean, gazte bat zaurituta aurkitu zuten, sabelean labanaz egindako ebakiarekin. Zauritutako gaztea erietxera eraman behar izan zuten. pErrezetak ordaindu beharko lituzketen erretiratuen pentsioa. Erretiratuei botikak ordainaraztea aztertzen ari da Jaurlaritza. Nolanahi ere, Jose Antonio Pastor PSE-EEko eledunak atzo esan zuen, ezartzekotan, 2.250 euro inguru kobratzen duten erretiratuei ezarriko zaiela neurria. Haurtzaindegiek ez dute onartzen erreforma xedea Bardeako tiro eremuko dirua krisiaren aurka egiteko erabiltzeko deia Erredakzioa Iruñea Bardeako Tiro Eremuaren Aurkako Batzarrak mozio bat aurkeztu du hainbat udaletan egunotan. Esparru militar horretarako ematen den dirua krisiaren aurkako neurriak hartzeko erabiltzeko eskatu dute mozio horretan. Hainbat taldek prentsaren aurreko agerraldia egin zuten atzo, mozio horren berri emateko: «Bardeako tiro eremua itxi eta desmuntatzeak eta hegazkinetarako eta armetarako jartzen diren aurrekontuak kentzeak krisiaren ondorioei aurre egiteko balio beharko luke, herritarren pobretzeari kontra eginez». Atzoko agerraldia baliatu zuten, bide batez, Bardeako Tiro Eremuaren Aurkako Martxa aurkezteko. Datorren igandean egingo dute martxa; 23. urtez egingo dute aurten. Deitzaileek oroitarazi dute biosfera erreserba dela Bardea. Aurtengo martxarekin hori ekarriko dute gogora, eta Nafarroako agintariei oroitaraziko diete «ingurumen betebeharrak» dituztela eta inguru horietan bizi diren herritarren segurtasuna bermatu behar dutela. Irudia qIruñea BAIONA › Atzo goizean hirurehun lagun elkarretaratu ziren Baionako karriketan, haurtzaindegietako erreforma xedea deitoratzeko. Erreforma horren bidez, haurtzaindegietako langile bakoitzak beregain hartu behar dituen haur kopurua handitu nahi du Frantziak. Gaur egun langile bakoitzak zortzi haur har ditzake bere gain, eta erreforma onartuz gero, hamabi hartu beharko ditu. 2.400 edoskailu kate kendu dituzte merkatutik GASTEIZ› Eusko Jaurlaritzako Osasun eta Kontsumo Sailak hala aginduta, 2.400 edoskailu kate kendu dituzte merkatutik, arriskutsuak izan daitezkeelakoan. Antza, itomena eragin dezakete kate horiek, eta horregatik hartu dute erabaki hori. Lehendik ere hartu dira antzeko erabakiak produktu horiekin. j IRUÑEA › AEK-k eta Euskal Kultur Erakundeak bosgarren Hitzaditza antolatu zuten atzo Baionan. Hitzaditza euskarazko diktaketa da. Euskararen erabilera sustatzea eta bereziki irakurmena eta idazmena bultzatzea du helburu; batetik diktaketa bera eginez, bertze aldetik euskal idazle zenbait ezagutaraziz eta gurutzatuz. Parte-hartzaileak lau taldetan banatu zituzten, adin eta euskara mailaren arabera. Laburrean Hitzaditza, AEKren eta Euskal Kultur Erakundearen eskutik SUBIRANOTASUNA,EUSKARA ETA EKONOMIA Nafarroako jardunaldi subiranista, progresista eta ezkertiarrak. Izen hori hartu dute ekainaren 5ean Iruñean Hamaika Bil Gaitezen eta Ezker Soberanista ekimenek antolatutako jardunaldiek. «Nafarroako aldaketa politikoari buruzko eztabaida gizarteratzea» da antolatzaileen helburua, eta Nafarroa Baiko, EAko, ezker abertzaleko, ELAko eta LABeko kideak elkartuko dituzte. Nafarroaren autogobernua, ekonomia eta euskara izango dira eztabaidatuko dituzten gaiak, hiru mahai-inguruak. Tres Reyes hotelean izango dira denak; 09:30etik 12:30era, hiruak aldi berean. IÑIGO URIZ / ARP 16 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Harian › Mundua Kolonbiako hauteskundeak (IV) D Narkotrafikatzaileen eta Camorraren arteko bitartekaria, atxilotuta Espainiako Poliziak Pasquale Claudio Locatelli atxilotu zuen atzo, Madrilgo Barajas aireportuan. Ustez, Napoliko Camorra mafiaren, Kolonbiako kokaina trafikatzaileen eta Marokoko haxix trafikatzaileen arteko bitartekari lanak egiten zituen Locatellik. 1989tik zegoen ihes eginda. Frantziako Clavary ospitaletik alde egin zuen, era ikusgarrian, beste bost lagunen laguntzarekin. Espetxean zegoen garai hartan, eta tratamendu bat jasotzeko eraman zuten erietxera. Semearen zain zegoen atzo atxilotu zutenean. Pasaporte faltsua eta bost sakelako telefono zituela gainean zehaztu du Poliziak. Frantzia eta Italia zebiltzan, besteak beste, Locatelliren bila. D Emakume bat Juan Manuel Santosen aldeko kartelen alboan, herenegun, Jaramundin (Kolonbia). CARLOS ORTEGA / EFE Santos eta Mockus lehen itzulian parez pare gelditzea espero da Gaur egingo dituzte presidentetzarako bozak, eta bi hautagai nagusiek berdindu egingo dute botoetan, inkesten arabera Uriberen gobernuak 350.000 soldadu mobilizatu ditu, segurtasuna bermatzeko Ixiar Zubiaurre Inkesten arabera, buruz buruko lehia izango da gaur: Juan Manuel Santos U Alderdiko hautagai kontserbadoreak eta Antanas Mockus Alderdi Berdekoak berdinketa euren alde hausteko ahalegina egingo dute. Haatik, ez dirudi bietako batek ere eskuratuko duenik gehiengoa; horregatik, postu onenetan gelditzen diren gainontzeko hautagaiak erabakigarriak izango dira hurrengo itzulian. Datorren ekainaren 20an egingo dute bigarren saioa; eta berdinketa hausteko, beste alderdien sostengua beharko dute Santosek eta Mockusek. Hurrengo itzulian bi horiek elkarren aurka lehiatu beharko balute, Santosek, segur aski, Errotiko Aldaketa alderdiaren babesa lortuko luke —German Vargas da alderdi horretako hautagaia—, baita Alderdi Kontserbadorearena ere. Ez horregatik, baina, Noemi Sanin hautagai kontserbadorearena, gehiegitan liskar gogorrak izan baititu Santosekin. Rafael Pardo Alderdi Liberaleko presidentetzarako hautagaiak, berriz, argi esan du: «Santos bakarrarengan sinesten dut, eta hori boleroak kantatzen dituen Daniel Santos da». Polo Demokratikoak eta hauteskundeetara horren izenean lehiatuko den Gustavo Petrok zer egingo duten, bestalde, ez dago argi oraindik. Mockusen eta Petroren arteko ezin emana agerian gelditu da hauteskunde kanpainan; baina, inoren aldeko botoa eskatzekotan, Santosen alde baino hautagai berdearen alde errazago egingo luketela dirudi. Parte-hartze handia Kolonbiako presidentetzarako hauteskundeetan 30 milioi herritarrek izango dute botoa emateko eskubidea. Estatu Zibilaren Erregistro Nazionalari kasu eginez gero, haietatik hamabost edo hamasei milioi lagun joango dira gaur bozkalekuetara. Iragan martxoaren 14ko Legebiltzarreko hauteskundeetan izandako parte-hartzea baino handiagoa espero dute, hortaz, Kolonbiako hauteskunde agintariek. Botoa ematera joandako herritar kopuru aldetik, historikoak izan ziren hauteskunde haiek; 14 milioi lagunek baino gehiago parte hartu zuten. FARC Indar Armatu Iraultzaile Kolonbiarrak gerrillak abstentzioaren alde egindako deiak, dena dela, parte-hartzean eragitea espero da. Ostegunean argitaratutako oharrean, FARCek bozkalekuetara ez joateko eskatzen zien herritarrei. Presidentetzarako hautagai guztiek «gastu militar gehiago eta gerra gehiago» besterik ez dutela proposatu argudiatu du gerrillak, abstentzioaren alde egiteko. Herenegun egindako telebista debateak eta kanpaina iraun duen artean egindakoek hainbati hauteskundeetan parte hartzeko gogoa piztu diela dio aditu batek baino gehiagok. Horien arabera, debateetan hautagaiek erakutsi duten eztabaidarako gaitasunak maila altuan utzi ditu alderdi guztiak. Santosek eta Mockusek bete dute hauteskunde kanpaina ia dena, dena dela. Eta herenegungo debatetik ere haien hitzak edu- ‘‘ Giza trukeak adoretu egingo luke FARC, eta bahiketa gehiago gertatuko lirateke» JUAN MANUEL SANTOS U Alderdiko presidentetzarako hautagaia «Gerrillariek Estatua belaunikatu nahi dute, eta haien parekoa balitz bezala tratatu» ANTANAS MOCKUS Alderdi Berdeko presidentetzarako hautagaia ki dute oihartzunik handiena. Segurtasunaren inguruan esandakoak, bereziki. Izan ere, elkarrenganako alternatibo agertzeko ahalegina egin duten Mockusek eta Santosek bat egin dute gai horretan. Biak ere bat datoz, halaber, gerrillak bahitutakoen auzia ebazteko moduan. Ez Santosek ez Mockusek ez dute giza trukea aintzat hartu nahi; irtenbideak, haien ustez, bide armatutik iritsi behar du. «Gizarte trukeak adoretu egingo luke FARC, eta bahiketa gehiago gertatuko lirateke», adierazi du Santosek. Ildo beretik osatu zuen herenegun bere diskurtsoa Mockusek: «Gerrillariek Estatua belaunikatu nahi dute, eta haien parekoa balitz bezala tratatu». Segurtasuna Hauteskunde eguna hurbildu ahala indarkeriak gora egingo zuela ohartarazi zuten agintariek. Alabaina, azken aldiko kanpainarik lasaiena izan da. Erasoak izan dira, baina Kolonbiako eguneroko bortitzarekin alderatuz gero, ez da nabarmentzeko moduko gertakaririk izan. Indarkeria herritarren egunero sufritzen duten gaitza baita Kolonbian. Atzo bertan, bi haur hil zituzten hainbat gizon armatuk, Caucan. Armadaren eta paramilitarren erasoak maiz jasaten dituzte departamentu horretako herritarrek, baita zenbaitetan gerrillarienak ere. Hauteskunde egunean ezustekorik izango ez dela bermatzeko, segurtasun neurri bereziak jarri ditu martxan Alvaro Uribe oraindik herrialdeko presidente denak. Hala, besteak beste, 350.000 soldadu mobilizatu ditu. 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 17 Mundua ‹ Harian Kolonbiako hauteskundeak (IV) D Angelino Garzon q U Alderdiko presidenteordegaia Uriberen politikak onuragarritzat jo, eta bide horretan jarraitzeko asmoa agertu du Garzonek; esperientzia baliatuta segurtasun demokratikoa bermatzea oraindik ere erronka bat dela uste du. Leku-lekutan Kristina Berasain «Beharrezkoa da gerrilla eta Hiru aste paramilitarismoaren aurkako politika gogorrei eustea» K Arantxa Elizegi Alvaro Uribe presidentearen zenbait politikekin kritiko agertu izan da Angelino Garzon (Buga, 1950). Zentro-ezkerrekoa da, sindikalista ohia, eta alderdiko kidea ez bada ere, presidenteordetzarako lehiatuko da U Alderdiarekin. Juan Manuel Santosek berak eskatu zion haren bigarren izatea, eta, gizarte politikak bideratzeko erronka tarteko —langabezia tasa handiari aurre egitea—, onartu zuen eskaintza, hainbatentzat ezustekoa izan bazen ere. Kolonbiako Konstituzioa idazteko batzordean aritu zen lanean 1991n, eta ondoren ministro izan zen Andres Prastanarekin (19982002); Lan ministroa. NBE Nazio Batuen Erakundean Kolonbiako enbaxadorea ere izan zen hainbat urtez. Garzonen iritziz, komunikabideek oposizioaren mesedetan jokatu dute azken hilabeteetan, eta, haren ustez, egoera horretan ulertu behar da Antanas Mockusen gorakada. Zer esango zenieke Juan Manuel Santosen gerrillarekiko politikak salatzen dituztenei? Beharrezkoa da gerrillaren, droga trafikoaren eta paramilitarismoaren aurkako politika gogorrei eustea, Kolonbiako demokraziari kalte gehien egin diona haien indarkeria delako. Gerrillari exijitu behar zaio bahituak baldintzarik gabe askatzeko, bahiketak eteteko, terrorismoa amaitzeko, nekazari eta indigenei kalte handia eragiten dieten pertsonen aurkako minak jartzeari uzteko, eta inoizko erabaki iraultzaileena hartu eta herritarrei barkamena eskatzeko. Jendaurrean onartu behar dute indarkeria horrek ez duela zentzurik. Hori guztia eginda, gure aldetik prest egongo ginateke bake akordioak eraikitzeko, adiskidetze prozesuak bultzatzeko eta biktimei kalte ordainak emateko. Santosek salatu du Kolonbiako komunikabideek bere aurkako kanpaina egin dutela. Komunikabide nagusiek oso gogor jokatu dute gure aurka, eta al- MAURICIO DUEÑAS / EFE diz, izugarri eskuzabalak izan dira Mockusen hautagaitzarekin. Baina hori da demokrazia, eta hemen nabarmendu behar duguna da, irabazten badugu, prentsa askatasunarekiko errespetuz jokatuko dugula. «Ez goaz presidentetzara inprobisatzera, gobernatzera baizik» «‘Positibo faltsuen’ auzia Kolonbian inoiz gertatu behar ez zuen zerbait da» Zergatik bozkatu behar dute kolonbiarrek Santosen alde? Lehenik eta behin esperientzia luzea dugulako politikagintzan. Santos Merkataritza, Ogasun eta Defentsa ministro izan da; eta ni, berriz, diputatu, Lan ministro, Cauca bailarako gobernadore eta enbaxadore izan naiz; ez goaz presidentetzara inprobisatzera, gobernatzera baizik. Bigarrenik, publikoki konprometitu gara segurtasun demokratikorako politikak bermatzera, hirietan eta nekazaritza guneetan. Ekonomia hazkundea ere bultzatuko dugu, gutxieneko soldatak eta lanbide duinak bultzatuz. Eta azkenik, pobreziaren aurkako eta giza eskubideen aldeko politikak bermatuko ditugulako. Bestetik, Santosek hitzeman du bozetara aurkeztu diren beste hautagaiei tokia egingo diela bere gobernuan, tartean Alderdi Berdeko hautagai Antanas Mockusi, jakin badakigulako herrialde hobea eraikiko dugula alderdikeriak alde batera utzi eta bat egiten badugu. Nola laburbilduko zenuke Alvaro Uriberen agintaldia? Gure asmoa da Uriberen agintaldiko politika onuragarriekin jarraitzea; besteak beste, segurtasun demokratikorako politikekin, gizarte programekin, eta talde armatuen aurkako borrokarekin. Bide beretik, noski Uribek hasitako nazioarteko harremanei eutsiko diegu, beti ere errespetuan oinarrituta. Uriberen agintaldian, ordea, eskandaluak ere izan dira, eta Mockusek leporatu dizue positibo faltsuak deitutakoetan erantzukizun morala izatea. Positibo faltsuen auzia Kolonbian inoiz gertatu behar ez zuen zerbait da; gertatutakoa benetan lotsagarria da demokraziarentzat. Baina ekintza hauek ez dira oraingoak, duela 30 urte hasitakoak dira. Alvaro Uribe presidenteak eta Santosek berak, Defentsa ministro zen garaian, gobernuz kanpoko erakundeek eta komunikabideek egindako salaketei erantzuteko ausardia izan zuten. Barkamena eskatu zieten bai herritarrei eta baita nazioarteari ere. Kolonbiako presidenteordearekin batera joan nintzen ni Giza Eskubideen Batzordera barkamen eske. Uribe presidenteak eskatu zien epaileei ikerketak egiteko eta errudunak zigortzeko. Azkenik Bogota salaketak argitzera eta epairik gabeko exekuzioak amaitzera konprometitu da Nazio Batuen Erakundeko giza eskubideen ordezkariaren aurrean; NBEko ordezkariak berak onartu du aurrerapausoak egin ditugula alor honetan. olonbian gaur egingo dituzten bozen irabazlea zein izango den hemendik hiru astera jakingo da. Eta ez botoak zenbatu eta emaitzak emateko hogeita bat egun beharko dituztelako, baizik eta hurrengo presidentea zein izango den hauteskundeen bigarren itzulian erabakiko delako. Juan Manuel Santos eta Antanas Mockusen artekoa izango da lehia heldu den ekainaren 20an, eta, bitxia bada ere, orain arte kanpaina osoan apenas oihartzunik izan duten beste zazpi hautagaiek protagonismo berezia izango dute tarte horretan; hautagai baten edo bestearen aldeko sostengua erabakigarria izango baita garailea zehazteko. Santos edo Mockus. Hor dago gakoa. Bietako inork ez du gehiengo osoa lortuko gaur, eta, hartara, beste hiru aste iraungo du herrialdeko inoizko kanpaina zirraragarrienak; bihartik aurrera, bederatzi lehiakide izango ditu, eta ez soilik bi. Politika egiteko bi eredu zeharo ezberdin ordezkatzen dituzte bi hautagaiek; parekatuta daude inkestetan, eta horrek are xarmagarriago egiten du erakargarria izan den kanpaina. Abstentzioa %50etik %30era jaitsiko dela aurreikusten da, eta, lehen aldiz botoa emango dutenak hiru milioi izango direla aintzat hartuta, are ulergarriagoa da uribismoa kezkatuta egotea. Orotara, 30 milioi herritar daude deituta bozkatzera, eta horietatik hamabi milioi dira 34 urtetik beherakoak. Marea berdeak hartu duen indarra testuinguru horretan kokatu behar da; Mockusek sare sozialez baliatzen jakin du bere mezua gazteengana gerturatzeko, eta, egun gutxian, Twitter eta Facebook-en jarraitzaile gehien duen munduko zazpigarren politikaria bilakatu da. Haren sostenguak izan duen gorakada —otsailaren 20an %3koa baino ez zen—, baina, bitartekoengatik baino gehiago, diskurtsoa beragatik baino gehiago, horretan ez baitaude alde handiak haren arerioarekin —neoliberala da hura ere—, politika tradizionaletik haratago beste estilo batzuk badaudela transmititzeko gai izan delako da. Arkatza eta eguzki-lorea eskuetan, beste sistema bat, politikagintzan zintzotasuna oinarri izango duen sistema aldarrikatzeko trebezia izan du, eta, akaso, nahi gabe, aurretik horretarako estrategia bat prestatuta izan gabe, publizitaterik egin gabe eta, bitxiena, arerioen kontra egin gabe, haren mezuak harrera zabala izan du. Alderdi Berdearen aldeko afixak, Calin. CARLOS ORTEGA / EFE Eta itxaropena piztu du, eta, horregatik guztiagatik ere, xelebrea, eszentrikoa, anbiguoa, lausoa, heterodoxoa eta abstraktua izatearen fama jaso du Mockusek. Politikarien artean ohikoa ez den eredu baten ikur bilakatu baita, baina, era berean, eskemak hautsi izanak kezkak eragin ditu; beste ezer baino gehiago, sailkatu ezina delako eta, mugak hausten ez dituzten horientzat, sailkatu ezina dena beldurgarria da. Eta beldur hori baliatzeko ahalegina egin du Santosek. Serioak izan gaitezen. Horixe izan da haren kanpainako leloa, eta behin eta berriz esan du bera ez dela «horren bitxia, isilagoa dela, lotsatiagoa ere akaso». Eta Mockusek horregatik zehaztu du etiketak batzuetan gauzak argitzeko baliagarriak diren bezala, beste askotan gauzak ezkutatzeko balio dutela, mugak jartzen dituztelako. Santos edo Mockus. Mockus edo Santos. Hemendik hiru astera. 18 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Harian › Mundua Ban Ki-moonek uranioa aberasteari uzteko eskatu dio Irani Hillary Clintonek mundua arriskutsuago egitea leporatu dio Brasili, Iranekin akordioa egiteagatik Obamarentzat «orekatua eta praktikoa» izan da arma nuklearren inguruko ituna Israeli aipamen zuzena egiten dio adostutako testuak, eta hori ez zaio gustatu AEBetako presidenteari Erredakzioa Miren Garate Programa nuklearra helburu baketsuetarako duela erakutsi ahal izateko, uranioa aberasteari uzteko eskatu dio Nazio Batuen Erakundeak Irani. Hark, ordea, %20ko araztasunera arte aberasten jarraitzeko asmoa agertu du, nahiz eta Brasilekin eta Turkiarekin atzerrira gutxi aberastutako uranioa bidaltzeko akordioa ere sinatu duen berriki. Maiatz erdialdera egin zuten akordioa hiru herrialdeek. Atzerrira uranio bidaltzearen truke behar adina aberastutako erregai nuklearra jasotzea onartu zuen Teheranek. Harekin medikuntzarako isotopoak egingo dituela dio. Kritika handiak jaso dituzte bai Brasilek eta bai Turkiak, batez ere aurrenekoak. «Brasilen erruz Iran denbora irabazten ari da, eta horrek mundua arriskutsuago egiten du», esan du Hillary Clinton AEBetako Estatu idazkariak. «Uste osoa dugu ondo jokatu dugula. Akordioak konfiantza sortzeko balioko du, eta ate bat irekiko du etorkizuneko eztabaidetarako», erantzun dio Celso Amorim Brasilgo Nazioarteko Harremanetarako ministroak. Luiz Inacio da Silva Lula presidenteak ere ez du denbora askorik behar izan erantzuteko. Energia nuklearrak garapenerako tresna izan behar duela dio, eta ez mehatxua. 2005ean ez ziren gai izan ados jartzeko. Orain bai. NPT Arma Nuklearrak Ez Ugaltzeko Ituna berraztertzeko goi bileran lortutako akordioarekin gustura geratu da Barack Obama AEBetako presidentea. «Orekatua eta praktikoa» dela esan du. Nazio Batuen Erakundeak eta Europako Batasunak ere poza agertu dute. Hala eta guztiz ere, Obamari ez zaio gustatu dokumentuan Israeli aipamen zuzena egin izana. Hilabete pasatu dute negoziatzen NPT ituna babesten duten 189 herrialdeek Washingtonen, Nazio Batuen Erakundearen egoitzan. Herenegun gauean amaitu zuten, 28 orrialdeko dokumentua sinatuta. Besteak beste, desarmatze nuklearra bizkortzeko konpromisoa hartu zuten bost potentzia nuklearrek —Txina, Errusia, AEBak, Frantzia eta Erresuma Batua—. Ez zuten onartu erabateko desarmatzerako epe muga bat jartzeko eskaera. Alabaina, arma horiek beren politika militarretan duten pisua murriztearen alde agertu ziren. Bost urtean behin izaten da NPTko goi bilera. Hura baino lehen, 2014rako, jakinarazi beharko dute bi helburu horiei lotuta zein neurri hartu dituzten. Dokumentuak Energia Atomikoaren Nazioarteko Erakundearen aginpidea sen- dotzeko eta hitzarmeneko konpromisoak derrigorrean betetzeko ere eskatu du. Akordioko punturik gatazkatsuena Israeli buruzkoa izan da. Arabiako herrialdeek hala nahita, Arma Nuklearrak Ez Ugaltzeko Ituna sinatzeko eskatu diote, orain artean ez baitago hura babestu duten herrialdeen zerrendan. Hark inoiz ez du onartu arma nuklearrak dituenik. 2012an biltzarra antolatuko dute Ekialde Hurbila arma nuklearrik gabeko gunetzat jo daitekeen aztertzeko. ‘‘ Akordioak aukera emango du itunaren hiru zutabeetan aurrera egiteko» BAN KI-MOON NBEko idazkari nagusia Dokumentuan Israeli buruzko aipamen zuzena sartu izana garaipentzat hartu dute Arabiako herrialdeek. «Konferentzian berretsi egin da Israel itunean sartzea garrantzitsua dela eta haren azpiegitura nuklearrak Energia Atomikoaren Nazioarteko Erakundeak gainbegiratu behar dituela. Sinatzaileek garbi erakutsi dute arma nuklearrik gabeko Ekialde Hurbila nahi dutela», esan du Maged Abdelaziz Egiptoren enbaxadoreak. Ban Ki-moon Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusiaren esanetan, «akordioak aukera emango du itunaren hiru zutabeetan aurrera egiteko; desarmatzean, ez ugaltzean eta arma nuklearren erabilera baketsuan, hain zuzen». Catherine Ashton Europako Segurtasun eta Politikarako goi arduradunak agindu zuen Europako Batasuneko herrialdeak «berehala» hasiko direla goi bileran adostutako neurriak aplikatzen. «Desarmatzearen erregimena bizirik dagoela eta guztien babesa duela frogatu da», esan du. Israelentzat, «hipokrisia» Kritikak ere egon dira. Bernard Koucher Frantziako Atzerri ministroak, esaterako, esan du ugaritze krisiarekin zorrotzagoak izateko neurrien falta sumatu dutela, Irani erreferentzia eginez. Hain zuzen, azken dokumentuak ez dio ezer herrialde horren auziari buruz. NPT itunaren sinatzaileetako bat da, baina maiz leporatu diote azterketak egitea oztopatzea Energia Atomikoaren Nazioarteko Erakundeari. Israelek ere gaitzespen hitzak izan ditu. Ituna «hipokrisia» hutsa dela dio. «Israel bakarrik aipatu dute testuan, eta arma nuklearrak dituzten India, Ipar Korea eta Pakistani buruz ez dute ezertxo ere esan», adierazi du gobernuko goi kargudunetako batek. Haren esanetan, gaitzesgarria da Irani buruzko aipamenik ez egitea. Hego Koreako ontziaren kasuaz hitz egin gabe segitzen du Txinak Ipar Korea erruduntzat jota, AEBei euren interesen alde aritzea leporatu die Piongiangek Erredakzioa Koreako penintsulan ez da giro azkenaldian. Seulen eta Piongiangen arteko tentsio giroak baldintzatu zuen atzo Hego Korea, Japonia eta Txinaren arteko bilera. Nazio Batuen Erakundeko segurtasun batzordera eraman nahi du Hego Koreak Cheonan ontziaren hondoratze kasua, eta Japoniaren babesa du horretarako. Pekinek, ordea, inoren alde jarrera hartu gabe jarraitzen du. «Txina Koreako penintsulako bakea suntsituko duten ekintza guztien aurka dago», adierazi du Wen Jibao Txinako lehen ministroak. Haren arabera, herrialdeak ez ditu babestuko ontziaren hondoratzea eragin zutenak. Alabaina, gertatutakoaren atzean Ipar Korea dagoenik ez dutela ondorioztatu oraindik ere zehaztu du. Bien bitartean, Ipar Koreak AEBen jarrera gaitzetsi du. Ontziaren hondoratzearen errua Piongiangi egotzi die. Hauteskundeei begira, gertaeren erabilera interesatua egiten ari dela Barack Obamaren gobernua uste du. Haren helburua Japoniako Gobernua konbentzitzea dela dio, tropek Okinawa uhartean jarraitu ahal izateko. «Ipar Koreako nazioarteko inbertsioei kalte egin nahi die, eta era berean, Txina egoera deserosoak jarri», gaineratu du. 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 19 Mundua ‹ Harian DLaburrak Guantanamoko preso ugari gudari hutsak ziren WASHINGTON › Guantanamon urtarrilean zeuden 240 presoetatik gehienak gudari hutsak izandakoak ziren; soilik 24 ziren atentatuak egin izanaren susmagarriak. Barack Obamak aditu talde bati agindutako ikerketaren berri eman du The Washington Post-ek; adierazi dute 126 preso aberriratu egin beharko liratekeela, 48k preso jarraituko beharko luketela eta 36 epaitu beharko liratekeela. Konstituzioa berritzeko epea luzatu dute Nepalen KATMANDU › Nepalgo Parlamentuak beste urtebeteko epea eman dio itun berria egiteko Batzar Konstituziogileari. Maoistek lehen ministroaren dimisioaren truke babestu dute neurria. Kongresu Nazionalak jakinarazi zuen maoistek berriz ere koalizio gobernua eratuko dutela. Nepalen 2006an hitzartu zuten gerra zibilari amaiera eman zion akordioa. Thailandiak bertan behera utzi du etxeratze agindua BANGKOK › Thailandiako Gobernuak bertan behera utzi du duela hamar egun hiriburuan eta beste 23 eskualdetan ezarritako etxeratze agindua. Abhisit Vejjajiva lehen ministroak, bestetik, adierazi du zaila izango dela aurten bozak aurreratzea. Thailandian, apirilaren 10etik, 85 lagun hil eta beste bi mila zauritu dira armada eta alkandora gorridunen arteko liskarretan. AEBek 23 zibil hil zituzten otsailean Afganistanen KABUL › Ameriketako Estatu Batuetako armadako sei ofizial zigortu dituzte iragan otsailean agindutako bonbardaketa batean «akatsak» egin izanagatik. Uruzganen otsailaren 21ean egindako erasoan 23 zibil hil eta beste hamabi zauritu zituzten, ekintzaileak zirelakoan. Petrolio isuria eteteko beste saio bat egin dute WASHINGTON › Mexikoko Gol- koko plataformako petrolio isuria tapatzeko beste ahalegin bat egin du British Petroleumek; oraingoan goma eta golf pilotak sartu ditu hodian.Barack Obama presidentea herenegun izan zen kaltetutako eremuan,eta marea beltzari aurre egiteko bitartekoak handitzeko hitza eman zuen. Txekian sozialdemokratek irabazi arren, gobernua zentro-eskuinak eratuko du Lehen datuen arabera, sozialdemokratek lortu dute boto gehien; ez, ordea, gobernua bakarrik eratzeko adina Erredakzioa Jiri Paroubek Txekiako lehen ministro izandakoaren Alderdi Sozialdemokratak (CSSD) botoen %23 eskuratu ditu, behin-behineko emaitzen arabera. Botoen %85 zenbatuta, Petr Necas kontserbadorearen alderdiak (ODS), ehunekotan, hogei puntu eskuratu ditu. Eta TOP 09 alderdiko liberal-kontserbadoreek, botoen %16; horregatik, ODSkoek horiekin bat egingo balute, zentro-eskuina litzateke Txekiako hauteskundeetan garaile irtendakoa. ODSek, kontserbadore-liberalek eta Radek John buru duen alderdi berriak bat eginda botoen %46 ditu alde Txekiako zentro-eskuinak. Gertatzen dena gertatzen dela ere, koalizio gobernu batek agin- duko duela dirudi Txekian. Eta aukera gehien duen aliantza kontserbadoreen eta kontserbadoreliberalen artekoa da (TOP 09). Zentro-eskuineko gobernu horrek sozialdemokraten porrota baieztatuko luke. Haatik, bada kontserbadore eta sozialdemokraten arteko aliantza zabala eratzeko aukera baztertu ez duenik ere; porrota orain arte alderdi nagusi izandakoena dela argituz. Atzoko eta herenegungo hauteskundeetara arte, izan ere, sozialdemokraten, kontserbadoreen Parte-hartzea aurreko hauteskundeetan baino txikiagoa izan da: %62koa, zehazki eta komunisten artean banatu dira hautesleak. Oraingoan, bestela, boto sakabanatua nagusitu da. Paroubekek bera halaxe onartu du: «Inkesten aurka, alderdi txikien aldeko aukera egin da». Hauteskundeak bi egunetan egiten dituzte Txekian; Parla- menturakoak herenegun hasi zituzten, eta atzo bukatu. Partehartzeari dagokionez, lehenengo egunak datu hobeak eman ditu bigarrenak baino. Hala, ostiralean boto-emaileen %50ek parte hartu zutela ikusita, aurtengo bozetan, azkenean izan den partehartzea baino handiagoa izatea espero zen. Ez da hala izan, ordea. Orain lau urteetakoekin alderatuz gero, parte-hartzea txikiagoa izan da: %62koa, zehazki. Geldialdiaren amaiera Mirek Topolan lehen ministro kontserbadorearen gobernuak duela urtebete egin zuen porrot. Europako Batasuneko presidentetzaren ardura zuela, izan ere, Topolanek zentsura mozioa galdu zuen. Ordutik, teknokratek agindu dute Txekian. Gobernuburu jardunean Jan Fischer aritu da. Hauteskundeen ondotik gobernua eratzen dutenean, Fischerrek Berreraikitzerako eta Garapenerako Europako Bankuko presidenteorde kargua hartuko du. Minursorekin harremanak eten ditu Fronte Polisarioak NBEk ez dituela bere erantzukizunak bete eta erabakia haserrearen ondorio dela zehaztu du Ahmed Bujarik Erredakzioa Minursorekin harremanak eten ditu Fronte Polisarioak. Ahmed Bujari SEAD Saharako Errepublika Arabiar Demokratikoak NBE Nazio Batuen Erakundean duen ordezkariak jakinarazi du erabakia «haserrearen» ondorio dela: «Mendebaldeko Sahararen okupazioa, alegia, kolonizazioa babesteko erakundea bihurtzen ari da Minurso». NBEk berriki egin zion uko giza eskubideak ikuskatzeko erantzukizuna bere gain hartzeari. Fronte Polisarioak erabaki horren ostean jakinarazi zuen misioarekiko harremanak aztertuko zituela. Minurso 1991n sortu zen, suetena ikuskatzeko eta erreferenduma antolatzeko. Minurso giza eskubideez arduratzen ez den misio bakarra da munduan. 20 berria 2010ko maiatzaren 30a, igandea Kirola› Xabi Prieto Realeko erdilaria Anoetako harmailetara begira, penaltiz 1-0ekoa lortu ondoren; atzean, Carlos Bueno eta Ion Ansotegi ageri dira. JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS Borrokatzea da haren patua Reala Vila-real B 2 Realak laugarren sailkatuarekiko lau 1 punturen aldeari eusten dio, Vila-real B-ren Reala. Zubikarai; De la Bella, Ansotegi, Labaka, Mikel Gonzalez; Rivas, Aranburu; Griezmann (Agirretxe, 90. min.), Zurutuza (Elustondo, 71. min.), Xabi Prieto; eta Bueno (Nsue, 77. min.). Vila-real B. Juan Carlos; Oriol, Catala, Mussacchio, Kiko; Matilla, Marcos (Costa, 64. min.), Cristobal, Jefferson Montero, Nacho Insa (Gerard 59. min.); eta Marco Ruben. Golak. 1-0. Xabi Prietok, penaltiz (18. min.); 1-1. Marco Rubenek, penaltiz (33. min.); 2-1. Mikel Gonzalezek (55. min.). Epailea. Del Cerro Grande. Txartel horia Realeko Rivas, Aranburu, Mikel Gonzalez eta Buenori, eta Vilareal B-ko Jefferson eta Musacchiori. Bestelakoak. 27.000 ikusle inguru Anoetan. Edurne Pasaban mendizaleak egin zuen ohorezko sakea. aurkako garaipen sufrituari esker Xabi Prietok, penaltiz, eta Mikel Gonzalezek sartu dituzte txuri-urdinen bi golak Xabier Lopetegi Donostia Ederra izan zen gaua. Ederra Realaren sarrera eta irteera. Hunkigarria Anoeta lepo ikustea Realaren garairik onenetan bezala, banderaz josita, kolore txuri-urdinak soinean eta bihotzean. Jokalariek igoera lortuta balego bezala ospatu zuten garaipena, taldeak urrats handia egin zuelako. Elx gainetik kendu zuen, eta gaur Herculesek berdindu edo galtzen badu, gertuago izango du helburua. Baina inor ez dadila erratu. Borrokan jarraitu beharko dute futbolariek zein zaleek, atzoko norgehiagokan bezala. Gorriak ikusi zituen Realak Vila-real B menderatzeko, baina hori ez da harritzekoa. Klubak sufrimenduaren bidetik erdietsi ditu bere Realeko zaleak, partida hasi aurretik, jokalariei ongietorria egiten. J. C. R. / ARP 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 21 22›› Ivan Bassok eskura du Italiako Giroa irabaztea, eta gaurko erlojupekoan erabakiko da podiuma 26›› Beroizek eta Aritz Lasak jokatuko dute Bigarren Mailako buruz buruko txapelketako finala ten, eta Prietok berak sartu zuen, bere erara, erditik eta baloia laztanduz. Golak lasaitasuna eman zion Realari. Orduan ere ez zuen jokoaren lema hartzerik izan, baina defentsan egoera kontrolpean eduki zuen. Momentu ona zen anbizioa erakutsi eta partidaren bila joateko, baina Vila-real B ondo jarrita zegoen, eta zelai erdiaren jabe izan zen. Gainera, epaileak oso penalti zalantzagarria adierazi zion Ansotegiri, Rubeni emandako bultzakadagatik. Argi dago honezkero norbaitek ez duela Reala Lehen Mailan nahi. Hori da txuri-urdinen patua, elementuen aurka borrokatzea. G Sailkapena BIGARREN MAILA 39.jardunaldia Atzo Kordoba-Cartagena 1-2 Huesca-Betis 0-1 Reala-Vila-real B 2-1 Las Palmas-Elx 4-1 Levante-Rayo Gaur Ordua TB Girona-Recreativo 17:00 Salamanca-Real Union 17:00 GolTV / C+ Gimnastic-Cadiz 17:00 Murtzia-Celta 17:00 Numantzia-Castello 19:00 GolTV / C+ Hercules-Albacete 21:00 C+E ‘‘ Garrantzitsuena da taldeak bizirik jarraitzen duela, indarrari eusten diola» MARTIN LASARTE Realeko entrenatzailea «Zaleek urte guztian babestu dute taldea, eta hamarrekoa merezi dute. Eskertzekoa da babesa» JOKIN APERRIBAI Realeko presidentea arrakasta guztiak, eta sasoi honetakoak ere halaxe iritsi behar du. Partidaren berezko tentsioa zangoetan zuela zelairatu zen Reala. Vila-real B-k lasai, lasaiegi jokatu zuen lehen minutuetan. Etxe ondoko belardian bezala aritu zen, ukitu eta ukitu, oso eragozpen gutxirekin. Monterok eta Rubenek euren kalitatea erakutsi zuten: Labakak azken horren erremate loratu bat atepetik atera behar izan zuen, bere burua zutoinaren kontra botata. Reala, aldiz, pattal zebilen erasoan. Prietok ez zuen baloi bakar bat eduki lehen hamar minutuetan. Lasartek Gonzalez kokatu zuen eskuin hegalean, eta atzelariak ez zen gora igo, nahikoa lan baitzuen Montero geldiarazten. Ezkerrean ere txisparik gabe ari zen Griezmann, De la Bellaren laguntza ona izan arren. Penalti batek aldatu zuen lehia. Realaren aldekoa izan zen. Anoetako ikusleek eskuak burura eraman zituzten, sinetsi ezingo balute bezala. Prietori egin zio- Banakoarekin, eta atsedenaldia iristear zela, Buenok gaizki errematatu zuen De la Bellaren erdiraketa on bat. Berriz ere hasi beharra zegoen, eta zerbait gertatu zen aldageletan, Reala indarberrituta atera zelako. Bihotzari heldu zion, mendiak mugitzen dituen indar horri, eta lehia komeni zitzaion tokira eraman zuen. Lehen hogei minutu horietan erauntsiaren pare aritu zen. Mikel Gonzalezek bigarren gola sartu zuen, Griezmannek ateratako kornerra bigarren zutoinean errematatuta, eta Carlos Buenok hiru kontraeraso izan zituen lehia erabakita uzteko, zein baino zein garbiagoak. Uruguaitarrak, ordea, berekoiegi jokatu zuen. Nsueren freskotasuna Lasarteri kosta egin zitzaion aldaketak egitea. Vila-real B-k, aldiz, lehenago mugitu zuen aulkia, eta sartu berrietako batek, Gerardek, ezkerkada ona jo zuen, baina Zubikaraik behar bezala erantzun zuen. Elustondoren eta, batez ere, Nsueren sarrerak freskotasuna eman zion Realari. Ez da erraza Vila-real B bezain talde talentuduna geldiaraztea, baina txuri-urdinek gogor jokatu zuten. Baloiari irteera ematerakoan, berriz, Aranburuk sekulako erakustaldia eman zuen. Kapitaina beti azaltzen da egun handietan. Azken minutuak urduritasun handikoak izan ziren, baina aukera garbirik ez zuen sortu Vila-real Bk. Betisen azken orduko gola izan zen albiste txarra, baina ordurako jendeak garaipena ospatzen ziharduen buru-belarri. Puntuak J I B G 68 39 18 14 7 65 38 17 14 7 64 39 17 13 9 4.Cartagena 64 39 18 10 11 5.Hercules 61 38 16 13 9 6.Vila-real B 60 39 16 12 11 7.Elx 60 39 17 9 13 8.Numantzia 53 38 14 11 13 9.Recreativo 50 38 12 14 12 10.Celta 49 38 12 13 13 11.Kordoba 49 39 12 13 14 12.Las Palmas 48 39 11 15 13 13.Gimnastic 48 38 13 9 16 14.Girona 47 38 12 11 15 15.Rayo 47 38 11 14 13 16.Albacete 46 38 10 16 12 17.Huesca 45 39 10 15 14 18.Cadiz 44 38 10 14 14 p 19.Real Union 43 38 11 10 17 p 20.Salamanca 42 38 10 12 16 p 21.Murtzia 40 38 8 16 14 p 22.Castello 33 38 7 12 19 p Lehen Mailara p Bigarren B Mailara p 1.Reala p 2.Levante p 3.Betis Goikoetxea, Salamancaren aurkako joanekoan, Galen. JUAN CARLOS RUIZ / ARP Ia sei hilabete pasa eta gero, jaitsieratik irten daiteke Real Union Salamancan irabazita, azken asteetako bolada ona luzatu nahi dute irundarrek gaur, 700 zaleren babesarekin Jon Eskudero Donostia 2009ko abenduaren 5a. Urrun geratzen da egun hori. Oso urrun ere. Bada, data horretan bertan sartu zen Real Union jaitsiera postuetan, Realaren kontra Anoetan 4 eta 1 galdu ondoren. Geroztik tunel baten barruan murgildurik egon da, argirik ikusi gabe. Bazirudien, gainera, ez zuela ikusi ere egingo. Baina pausoz pauso jarraitu du lanean Irungo taldeak, eta gaur bertan irten daiteke argitara. Alegia, ia sei hilabeteren ondoren atera daiteke jaitsiera postuetatik, Helmanticoko estadioan. Horretarako, baina, Salamanca hartu beharko du mendean, eta etxeko taldeak ere jokoan zenbat duen aintzat hartuta, ez dute lan errazik izango Iñaki Alonsoren jokalariek. Izan ere, Salaman- ca sailkapenaren zuloan dago Real Unionek baino puntu bat gutxiagorekin, eta gaur galtzen duenak atzerapauso larria emango du mailari eusteko lehian. Aste osoan aurreratu duen moduan, Alonsok argi du zein den taldeak eduki beharreko jarrera hiru puntuak etxera ekarri ahal izateko: «Ezeren gainetik, talde bat izan behar dugu, eta elkarri lagundu behar diogu une oro. Hori egiten badugu, ziur nago irabaziko dugula». Jarrera ez ezik, zer joko egin behar duen ere argi du Real Unioneko entrenatzaileak: «Gakoa baloiaren jabetza edukitzea da. Behin hori lortuta, burua hotz mantentzea komeni zaigu, aukerak iritsiko baitira. Oso garrantzitsua da markagailuan aurre hartzea». Hasierako hamaikakoan hainbat aldaketa egitera derrigortuta dago Alonso, atzeko lerroan, bereziki, hainbat lesioren erruz. Hala, Beobide atzealdeko eskuin hegalean ariko da, eta ezkerraldean, berriz, Deskarga. Beobidek utzitako hutsunea, bestalde, Aitor Sanzek beteko du. Erdilaria lesio batetik irten berri da. 40.jardunaldia (ekainak 5 eta 6) Larunbata Ordua TB Castello-Salamanca 18:00 Albacete-Recreativo 18:00 Vila-real B-Huesca 18:00 Cadiz-Reala 18:00 ETB1 Celta-Gimnastic 18:00 Elx-Murtzia 18:00 Las Palmas-Girona 18:00 Betis-Numantzia 21:00 C+/GolTV Igandea Ordua TB Rayo-Kordoba 17:00 C+/GolTV Real Union-Levante 19:00 C+/GolTV Cartagena-Hercules 21:00 C+E Zaleen babesik, behintzat, ez du faltako Real Unionek, 700 bat lagun joango baitira Irundik Salamancara. Mailari eusteko aukerek ilusioa piztu dute txuri-beltzen zaleen artean. Guztiaren beharra izango dute irundarrek. Gaur zortzi Levante hartuko dute Gal estadioan. SALAMANCA-REAL UNION pSalamanca. Ribas, Gañan, Murillo, Goikoetxea, Zamora, Leal, Sevilla, Toti, Cuellar, Azkorra eta Linares. pReal Union. Jauregi, Beobide, Lacruz, Iglesias, Deskarga, Sanz, Romo, Domingez, Abasolo, Goikoetxea eta Brit. pEpailea. Miranda Torres. pLekua. Helmantico (17.341 ikusle). pOrdua. 17:00. 22 berria 2010ek o maiatzaren 30a, igandea Kirola › Txirrindularitza D Italiako Giroa Ezinaren anestesia Sastrek, Vinokurovek eta Pinottik urrutitik jo dute erasoa, baina Evansen azken uneko kolpeak soilik hautsi du Liquigasen kontrola Tschoppek irabazi du etapa, Bassok eskura du garaipena, eta podiuma kolokan geratu da Unai Zubeldia «Sentsazioen desagerpena gorputz osoan, eta beraz estimuluei erantzuteko gaitasuna ezabatzea». Hitz batean, anestesia. Gorputzaren energia hustuta iritsi da tropela Italiako Giroaren amaierara. Gogorra joan da Giroa, azkarra, bustia, urduria. Eta herenegungo etapak jota utzi zituen denak. Baita podiumeko hirukotea ere: Ivan Basso (Liquigas), David Arroyo (Caisse d’Epagne) eta Vincenzo Nibali (Liquigas). L’Aquilan amaitu zen etapan, besteak beste, Arroyori eta Carlos Sastreri (Cervelo) ia hamahiru minutuko aldea hartzen utzi ondoren, herenegun jantzi zuen maglia arrosa Giroko txirrindularirik indartsuenak: Bassok. Horrek lotu egin zuen atzo tropela. Izan zen urrutiko erasorik, Sastrek, Aleksandr Vinokurovek (Astana) eta Marco Pinottik (Columbia) jo zutena. Baina gaitasuna falta izan zitzaien Liquigasi min egiteko. Forcola di Livigno (2.315 metro), Eira (2.211 metro), Foscagno (2.291 metro), Gavia (2.618 metro), eta Tonale (1.883 metro). Gogorgogorra zen atzoko etapa, Giroko azken-aurrekoa. Baina Liquigasen loturari ezinaren anestesia gehitu zitzaion gero. Urrutitik jo zuen Sastrek, 57. kilometroan, eta kontraerasoan irten zen Vinokurov, 64. kilometroan. Talde polita Xabier Zandio eguneko ihesaldian sartu da, eta Iban Maioz 22. posturaino igo da sortu zen aurrean, bi horiez gain, besteak beste, Pinotti sailkapen nagusiko hamargarren sailkatua, Gilberto Simoni, Damiano Cunego (Lampre) —azken hori atzean geratu zen berehala—, Xabier Zandio (Caisse d’Epargne), Marcel Wyss Sastreren taldekidea, eta Johan Tschopp (Bouygues Telecom) zihoazelako aurrean. Wyssen erritmoari jarraituz, G Sailkapenak HOGEIGARREN ETAPA 1.Johann Tschopp (Bouygues) 2.Cadel Evans (BMC) 3.Ivan Basso (Liquigas) 4.Michele Scarponi (Androni) 5.David Arroyo (Caisse) 6.Vincenzo Nibali (Liquigas) 7.John Gadret (Ag2r) 8.Bauke Mollema (Rabobank) 9.Daniele Righi (Lampre) 10.Vasil Kirienka (Caisse) 34.Iban Maioz(Footon) 74.Xabier Zandio(Caisse) 5.26.47 16ra 25era d.b. 41era 43ra 48ra 50era 57ra 1.02ra 8.11ra 31.46ra NAGUSIA 1.Ivan Basso (Liquigas) 87.23.00 2.David Arroyo (Caisse) 1.15era 3.Vincenzo Nibali (Liquigas) 2.56ra 4.Michele Scarponi (Androni) 2.57ra 5.Cadel Evans (BMC) 3.47ra 6.Richie Porte (Saxo Bank) 7.25era 7.Aleksandr Vinokurov (Ast.) 7.31ra 8.Carlos Sastre (Cervelo) 8.55era 9.Robert Kiserlovski (Liquigas) 14.06ra 10.Marco Pinotti (Columbia) 15.00era 22.Iban Maioz(Footon) 1.06.47ra 62.Xabier Zandio(Caisse) 2.27.36ra min egiteko modukoa zen taldea. Baita ibilbidea bera ere. Baina Liquigasek nahierara kontrolatu zuen arriskutsua izan zitekeen ihesaldia. Sastre eta Vinokuroven taldetxoak bi minutuz azpiko aldea izan zuen une oro tropel nagusiarekiko. Han zihoazen Basso, Nibali, Arroyo, Michele Scarponi (Androni), Cadel Evans (BMC) eta gainerakoak. Eguneko lehen mendatean, Forcola di Livignon, 1.45 minutukoa zen aldea. Foscagnon gora Stefano Pirazzi italiarrak (Colnago) jo zuen erasoa aurrean. Gainean 50 segundora zihoan Sastreren taldea, eta 1.35 minutura tropela. Gavia erraldoia zuen zain tropelak, eta 2.618 metroko mendateak bere kasa jartzen du bakoitza bere lekuan. Eta hala gertatu zen atzo ere. Pirazzi Gavian gora geratu zen lehertuta, eta aurrean zazpi txirrindulariko taldetxoa sortu Johann Tschopp Bouygues Telecom taldeko suitzarra, pozez zoratzen, atzo, Tonaleko helmugan . CARLO FERRARO / EFE zen: Vinokurov, Sastre, Tschopp, Simoni, Pinotti, Matthew Lloyd (Omega Pharma-Lotto) —mendiko maillota eskuratzeko puntuak pilatzea zuen helburu—, eta David Moncoutie (Cofidis). 1.14 minutura zihoan tropela. Eroso. Gavia gainetik lehenengo postuan igarotzea eta etapa irabaztea helburu zuela jo zuen erasoa Simonik helmugara iristeko 35 kilometro falta zirela, eta erraz erantzun zion Tschoppek. Baina Coppi gainetik lehen postuan igarotze- G Gaurko etapa 21. etapa Verona > Verona 15 km Torricelle 3 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 23 ‹ Kirola DLaburrak Txuleta eder baten zain MRAk finaleko lehen partida galdu du (3-2) ARETO FUTBOLA › MRA Nafarroak ligako finaleko lehen partida galdu zuen atzo, El Pozo Murtziaren aurka (3-2). Aurretik joan arren (1-2), azkenean galdu egin zuten nafarrek. Txapeldunak hiru partida irabazi behar ditu, eta bigarrena gaur izango da Murtzian, 18:30ean. Va bene Iban Maioz Ogier izan da bizkorrena Portugalgo bigarrenean Footon-Servettoko txirrindularia I karagarria izan da gaurkoa, izugarria. Perfilari begira aritu naiz, eta 70 kilometro geneuzkan maldan gora, eta desnibela uste dut 6.000 metro ingurukoa zela. Etapa hasterako sortu da, gainera, ihesaldia; Sastre sartu da tartean, eta Liquigas bete-betean tiraka aritu da. Ez dakit sekula halakorik egin dudan. Normalean lehen mendateetan lasai antzean joaten gara, baina gaur dena emanda igo ditugu 70 kilometroak. Gavian gora geratu naiz ni atzean, eta gainetik minutu eta erdira igaro naiz. Baina bakar-bakarrik geratu naiz jaitsieran, eta ez dut askorik arriskatu, amildegi ederrak daudelako Gaviako jaitsieran. Azkenerako zortzi minutura iritsi naiz helmugara, eta oso pozik nago, 22. postuan nagoelako sailkapen nagusian. Kito, hau amaitzera doa, eta ospatzeko gogo ederra daukagu. Ez dakit bihar [igandea] edo astelehenean goazen etxera, baina afari eder batekin ospatuko dugu bihar Veronan. Hori bai, mahai txiki batekin nahikoa izango dugu, lau bakarrik gaudelako taldean. Etxera iristean, berriz, txuleta eder bat jango dut. Eskerrik asko denoi egunero nirekin egoteagatik, eta laster arte! ak ematen dien sonarik gabe geratu zen Simoni, Tschoppek etapa amaiera balitz bezala lehiatu ziolako esprinta. Lehen borroka suitzarrarentzat. Eta bigarrena ere bai. Gavian behera Tschoppek atzean utzi zuen Simoni, eta tarte polita lortu zuen. Tonale igotzen hasi zenean, minutu batera zihoazen Vinokurov, Simoni —lehertu egin zen—, Vladimir Karpets (Katuxa) eta Daniele Righi (Lampre) —jaitsieran bat egin zuten aurrekoekin—, eta 2.13 minutura tropela. Sastre eta Pinotti erdibidean geratu ziren, eta tropelak harrapatu egin zituen gero, Tonalen gora. Azken mendatean gora Tschopp lehertu beharrean zihoan, Vinokurov gorputza hustuta, eta tropela anestesiatuta... Evansek kolpea eman zuen arte. Lau kilometro falta ziren helmugarako, eta australiarra su batean irten zen tropeletik, baina Tschoppek etapa garaipena gozatzeko aukera eduki zuen. Atzean Arroyok eta Nibalik sufritu egin zuten, eta Garzelli podiumera gerturatu zen. Baina gaurko erlojupeko bihurriak emango du azken epaia, segundo baten jiran daudelako Garzelli eta Nibali. Basso eta Arroyo, berriz, seguru dira podiumeko lehen bi kosketan. Splitter, herenegun, Lavrinovic eta Velickovicekin lehian. MONIKA DEL VALLE / ARP Hobekuntzak finala dakar Baskoniak 2-0ekoa lortu nahi du gaur eguerdian, finalera hurbildu eta Madrilera lasaiago joateko A.Urbistondo Donostia Bazekiten ez zela erraza izango. Finalerdiak finalerdiak dira, eta jakina da kanporaketetan ez dagoela norgehiagoka errazik. Real Madrilek Cajasol menderatzeko izan zituen arazoak, egoera horren erakusle. Finalerdia gogorra izango da, luzea, ziurrenik, baina Baskoniak lasaitasuna irabazi zuen herenegun. 1-0ekoak aurkaria behartzen du, eta asko, bigarrena galtzen badute oso zail izango dutelako kanporaketari buelta ematea. Baskoniak ere ondo kudeatu behar du bigarrena irabazteak ekar dezakeen onura. Finala hatzekin uki dezakete gasteiztarrek Real Madril bigarrenez garaitzen badute, eta lorpen handia litzateke hori. Llull gabe, Real Madrilek Felipe Reyes, Tomic eta Novica Velickovicekin jokatu zuen herenegun. Kanpoko lerroan fidatzeko moduko baliabide bakarra dauka Messinak, Louis Bullock, baina saskipean Baskonia baino indartsuagoak dira. Baliabide gehiago dituzte, eta banan bana Splitter denak baino hobea izanda ere, batek hiruren aurka ezin du ezer egin. Aparteko azterketa merezi du brasildarraren jokoak. Defentsa on-ona egin ziolako Real Madri- lek, eta halere partidako onena izan zelako. Messinaren taldeak, ordea, ondo ikasita dauka lezioa. Badaki Splitter estutzea funtsezkoa dela, baina baita neurrian egitea ere, pibotak taldekideak libre bilatzen baditu Baskoniak edozein aurkari txikitu dezakeelako. Baskoniak zer hobetu franko dauka. Hirukoetan ez zen ondo ibili, eta komeniko litzateke portzentajeak igotzea —%21 herenegun—. Era berean, irtenbideren bat bilatu behar dute Splitter aulkian dagoenerako, taldeak asko nabaritzen duelako ikurraren gabezia. Olesonek ondo ulertu zuen egoera lehen partidan, eta erantzukizuna hartu zuen. Baina Huertasek, San Emeteriok eta Herrmannek ere ardura handiagoa hartu behar dute. Partidaren erritmoa ere erabakigarria izango da. Baskoniak asko izango du irabazita korrika egitea lortzen badu. BASKONIA-REAL MADRIL pTxapelketa. ACB ligako finalerdietako bigarren partida. pBaskonia. Palacio, Huertas, Pau Ribas, English, Oleson, San Emeterio, Herrmann, Teletovic, Eliyahu, Splitter eta Golubovic. pReal Madril. Prigioni, Jaric, Llull, Bullock, Almond, Vidal, Velickovic, Garbajosa, Darjus Lavrinovic, Van den Spiegel eta Tomic. pLekua. Buesa Arena (9.700 ikusle). pOrdua. 12:30 (ETB1). pBeste finalerdia. Bartzelona 71; Unicaja 58 (2-0). RALLYAK › Citroen etxeko hiru gidari gailendu ziren atzo Portugalgo Rallyko bigarren egunean. Lehen egunean bezala, Sebastian Oger frantziar gaztea nagusi izan zen, eta lider jarraitzen du. 21 segundoko aldea du Sebastien Loeb bigarren sailkatuarekiko. Hirugarren Petter Solberg da. Ruben Perezek Bavierako itzuliko lidertza galdu du TXIRRINDULARITZA › Ruben Perezek (Euskaltel) ezin izan zion Bavierako itzuliko lidergoari eutsi, atzo jokatutako erlojupekoaren ondoren. Maxime Monfortek (THR) etapa eta lidertza eskuratu zituen, eta Perez 1.54ra helmugaratu zen. Lehen euskalduna Igor Anton da, bederatzigarren, 14.56ra. Boston NBAko finalerako sailkatu da (96-94) SASKIBALOIA › Boston NBAko finalerako sailkatu da (4-2), Orlandori 96-94 irabazita, eta Ekialdeko Konferentzia Txapelketa ere irabazi du. Paul Pierce izan da partidako onena, 31 punturekin. Beste finalista Los Angeles Lakers edo Phoenix Suns izango da. Kaiku izan da azkarrena sailkapen fasean ARRAUNA › Gaur jokatuko da Euskadiko Trainerila Txapelketako finala, Getarian (17:00). Bertan neurtuko dituzte indarrak Kaikuk, Oriok, Hondarribiak eta Sanpedrotarrak taldeek. Atzoko sailkapen fasean Kaiku izan zen azkarrena. Nadalek Hewitti irabazi dio Roland Garrosen TENISA › Roland Garroseko hirugarren faseko atzoko partidarik esanguratsuenean, Rafa Nadalek arazo handirik gabe irabazi zion Lleyton Hewitti (64, 6-3, 6-4). Andy Roddick seigarren zerrendaburuak, berriz, Teimuraz Gabasvhiliren aurka galdu zuen (6-4, 6-4, 6-2). 24 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Kirola › Kolore urdina gero eta ohikoagoa da kirol azpiegituretan, telebistaz zein zuzenean jokoa hobeto ikusten delako. Pilotalekuetara ere iritsi da, Zallakoa da lehena, eta laster ez da bakarra izango. ZERUAN BEZALA, LURREAN ERE Imanol Magro I raultzek kolore propioak izan dituzte historian; izan dira gorriak, laranjak… eta orain urdinaren aroa da. Kirolak telebistarekiko, eta bide batez ikus-entzunezko teknologiarekiko, duen mendekotasunaren fruitua da. Mendekotasuna eta esker ona, ikuskizunen helburua begia delako, eta urdinak pertzepzioa errazten du. Atletismo pistak urdinak dira, Australiako Irekiko zorua urdina jarri zuten, eta eskubaloi profesionalean telebista bera da parket zaharrak estaltzeko oihal urdina daramana… Orain joera hori pilotara iritsi da, Zallako pilotalekura (Bizkaia) . «Urdinak ondo funtzionatzen du telebistan; gure begiak ondo asimilatzen du frekuentzia kromatiko hori. Tenis torneoetan zoruak urdinak dira, baita moreak ere. Ikerketak eginak daude. Gainera, bi orduko emanaldi batean, urdinak ez du ikuslearen begia nekarazten». Iñigo Urreagaren hitzak dira, Bainet ekoiztetxeko errealizadore eta telebistaz emaniko pilotaren guruetako batenak. 1994an pasa ziren pilotaleku motzak zuritik berdera, erremintakoak ere berdeak zirelako, eta denborarekin inor gutxik uste du aldaketa ez zela izan onerako. Garai hartan Urreagak eta Fernando Lopetegi ETBko errealizadoreak, gutun publiko batzuk idatzi zituzten berdea defendatzeko eta urdina ere erabil zitekeela iradokitzeko. Urdina beste pauso bat da, eta, Urreagak dioenez, hainbat udaletxetatik deitu diote urdin tonalitate zehatza zein den galdetuz. Errealizadoreak, baina, nabarmendu du Zallakoa proba bat dela, eta Asegarcek ez duela pilotaleku urdinik inposatu. «Ziur nago, %90ean, arrakasta izango dela, baina proba bat da. Gure bi teknikari han izan ziren kamera batekin, eta txundituta itzuli ziren. Baina hau apustu bat da, aukera pertsonal bat, Zallako Udalak egin duena, eta pilotaleku ikusgarria eraiki du». Urdin satinatua erabili dute, dirdiradunak ez zuelako balio. Ducados urdina baino ilunagoa da, baina ez Bilbo urdina bezain iluna. Kolorea hautatzeko probak egin zituzten oihalekin, eta emaitza ona izan zen. Gerora, teknikarien iritziak ere Urreagaren arrakasta ustea sendotu du. «Kolore atsegina da begiarentzat, eta atzeko paretak laguntzen badu, hobeto ikus daiteke kantxan sor daitekeen epika narratiboa. Jokaldiak hobeto ikusten dira. Tenisak diru asko mugitzen du, eta urdina aukeratu badute zerbaitegatik da». ATP zirkuituan, esaterako, tradizio are luzeago bat haustekotan dira, eta hasiak dira lur harrotu urdina probatzen. Izan ere, urdin koloreak, berde edo gorriarekin alderatuta, kontraste handiagoa eragiten du. Berdeak, konposizioan, horia darama, eta kolore argiagoa da; baina urdinean pilota zuriaren kontrastea nabarmenagoa da. Hori gutxi ez, eta hainbat kirol psikologok ondorioztatu dute azpiegitura urdinean errendimendua hobetzen dela, askatasun sentsazioa handiagoa delakoan. Gakoa kontrastea bada, baina, zergatik pilotaleku urdina eta ez beltza? Gernika Jai Alai berria eta erremintako beste pilotaleku batzuk beltzak dira. «Batzuek diote onena beltz eta zuri garbiak direla, baina pilotaleku beltz bat bi orduz ikustea neka- ‘‘ Kolore atsegina da, ez du begia nekarazten eta kantxa gaineko epika narratiboa hobeto ikusten laguntzen du» IÑIGO URREAGA Bainet-eko telebista errealizadorea garria da; pentsa, ia ez dago dekoratu beltzik telebistan. Gainera, pilotaleku beltz batek argiztapen gehiago behar du, urdinak berdeak baino gehiago eskatzen du, eta beltzak are gehiago oraindik». Zallakoaz gain, badaude pilotaleku urdin gehiago, Aiakoa urdin argia da —frontisa beltza bada ere—, eta Getxokoak Zallakoaren kolore bera du . Etorkizunean Bilboko zein Iruñeko pilotaleku berriak ere urdinak izatea aurreikusita dago. Euskal Herriko mugetatik kanpo aspaldi egin zuten aldaketa, Valentziako Biomekanika Institutuak ikerketa bat egin zuen, eta ondorioztatu zuen Valentziar erarako pilotarako pilotalekuetarako kolore egokiena urdina dela. Zorua beltza, marrak laranjak Pilotalekua, baina, paretak baino gehiago da; marrak daude, kontra kantxa, eta batez ere, argiak. Azken horien garrantzia nabarmendu du Urreagak: «Kolorea garrantzitsua da, baina argiztapen onik ez badago… jai dugu! Kolorea argia da». Alde horretatik, Zallako eredua goraipatu du. «Antxon Maestre arkitektoak bete-betean asmatu du. Pilotaleku askotan argiak kontra kantxako marraren gainean daude, baina kontrakantxa ere jokalekua da, eta hori ilunpean gelditzen da. Zallakoan, berriz, argiak harmailen gainean daude. Benetan, pilotaleku ikusgarria da». Zallako Udalak 7 milioi euro inbertitu ditu, eta kantxara sartzean, argia dela-eta, telebista plato erraldoi bat dela dirudi. Marrak laranjak dira, paretan zein zoruan. Urdinaren osagarria da, eta gainean bote egitean pilota garbi ikusten da. «Urdina ez dugu normalizatu, ez EPELen, ezta federazioetan ere, baina hori bai behartu beharko litzake. Marrak, beti, laranjak». Zorua, berriz, beltza da, eta oraingoz oso lakarra. Urreagaren iritziz, onena lurra ere urdina izatea litzateke, baina badaki gai sentikorra dela. «Miarritzeko pilotalekuan konposite bat bota zuten lurrean, eta ispilu efektua egiten du, ederra. Baina hori erreminta pilotalekua da; eskuan, aldiz, aurkakoak agertuko lirateke. Pilota material bizia da, eta denak du eragina». Beste auzi bat elastikoak izango dira. Egun gorri eta urdinekin jokatzen dute, eta urdinak behar bezala ikusiko ziren zalantzetako bat zen. Urreagaren iritziz, ez dago eztabaidarik, urdina ondo desberdintzen da. «Pilotariak gorria eta urdina dira, bi edo lau asko jota, eta desberdintzen dira. Atzeko masa urdina erraldoia da, eta ondo ikusten dira. Lehen zuriz jokatzen zuten pilotaleku zurietan, ia inork ikusten ez zituen gerriko batzuekin». Halere, etorkizunean, pilotarien elastikoak egiten dituen etxeak pilotaleku berrien urdin tonalitatea kontuan hartu beharko du eredu berriak egitean. «Dena iritsiko da» «Orain kolorea da… baina aldaketa gehiago etorriko dira». Urreagak ez du igarle lanetan hasi nahi, baina etorkizunak beste iraultza txiki batzuk ekar ditzake. Koloreari dagokionez: morea. «ATPko hainbat torneo pista moreetan jokatzen hasi dira, zergatik ez pilotalekuak?». Azken egunetan belatz begia izan da hizpide, errealizadorearen iritziz, lanabes interesgarria da, baina oso garestia. «Tenise- an ondo erabil daiteke, bi dimentsiotan jokatzen delako. Frontoia, aldiz, kubikoa da, hiru dimentsiotan jokatzen da, hor daude paretak, eta marra asko. Teknologia hori ondo erabiltzeko kamera asko behar dira. Gainera, aurretik ere asko okupatzen dugu joko espazioa…». Beste pauso bat izango da paretetako publizitatea: finkoa izan beharrean, argi proiekzio bidez txertatzea. Baina urrunago ere jo daiteke, eta beti ikuskizunaren pertzepzioa hobetzeko bidean. Pilotalekua aldatu eta margotzeak dirutza balio du, pilota bakoitzak, aldiz, 30 euro. Beraz, ez ote litzateke hobe berrikuntzak pilotara bideratzea? Urreagaren iritzia. «Nahiko nuke nik Inasmet edo halako zentroren batekin esperimentatzea, pilotak aldatzeko. Produkturen bat eman, eta argi filtrodun jakin batzuekin pilotalekuko jendeak pilota berdin ikusi dezala, eta telebistak askoz hobeto desberdintzea lor daiteke». Halere, pilota hain txikia izanda, telebistarako iraultza handia goi bereizmeneko teknologia (HD) izango da, edo hiru dimentsiotakoa. «Pentsa, etxetik pilota pilotalekuan aurrera eta atzera ikustea. Baina hainbat adituk diote hiru dimentsiotako telebista burmuinarentzat kaltegarria izan daitekeela». Koloreetako pilotalekuak iritsi dira, elastikoak, belatz begiak… «Teknologia badago, pausoak ematea da, eta alde guztiek bat egitea. Dena iritsiko da, ziur nago». «Pilota hobeto ikusten da» 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 25 ‹ Kirola Mikel Urrutikoetxeak eta Mikel Beroizek atzo estreinatu zuten pilotaleku urdina, 2. Mailakoaren finalerdi batean. Aurretik, aste barruan, entrenamendu saioak egin zituzten, eta biek oniritzia eman zioten koloreari. Biek ere bat egin zuten kantxa barrutik ere pilota hobeto ikusten dela. Urrutikoetxea «harrituta» gelditu zen sartzean, «ederra da, eta ez dut egokitzeko arazorik izan». Beroizi ere gustatu zitzaion, nahiz eta hasieran arraroa egin zitzaiola onartu. Iragan asteazkenean Urrutikoetxea Iñaki Izarekin entrenatu zen, eta sparring-a izan zen pilotalekua gehien goratu zuena. «Barnetik ere pilota hobeto ikusten da. Kontrastea handiagoa delako». Atzoko jaialdiko lehen partidako pilotariei ere asko gustatu zitzaien. Denek kolore berrira ohituz joan beharko dute. D G Urdinak dira baita ere Telebistaren eraginez, hainbat kirolek jo dute egitura urdinetara. Batzuetan, atletismoan bezala, urte luzeko tradizioak aldatu dira. Beste batzuetan, aldiz, eskubaloian bezala, telebistaz ematen diren partidetan espresuki jartzen dute zoru urdina. 1 Telebistarekin bat. Eskubaloian, telebistaz ematen diren partida garrantzitsu gehienetan —Asobal ligan eta EHFko Txapeldunen Ligan— antolatzaileek oihal sintetiko urdina espresuki garraiatzen dute pista estaltzeko. Gomazko ehun zatik osatzen dute, eta presioz behar bezala kokatzeko ia egun osoa behar da. Bizkorragoa omen. Atletismoan, tartan urdinak laranja historikoa bazterrarazi du. Are gehiago, hainbat kirol psikologok diote urdinaren gainean marka hobeak lor daitezkeela. Montjuiceko (Bartzelona) olinpiar estadioko pista aldatu berri dute, eta 5 milioi euro kostatu zaie. 2 Hurrengoa, lur harrotua. Lur artifizialean jokatzen diren tenis torneo gehienetan pistak urdinak dira. 2008tik geroztik Australiako Irekia ere pista urdinetan jokatzen da —lehen berdea zen—. Lur harrotu lehen probak egin dituzte honezkero, baina tenislari gehienek esan zuten ez zitzaiela gustatzen, tradizioa argudio hartuta. 3 Bitxikeria bat.Futbol zelai urdinak etorkizuneko asmakizuna dirudi,baina bat badago,hori bai,amerikar futbolekoa.Bronco Stadiuma Boise State (Idaho,AEBak) unibertsitateko belar artifizialeko zelaia da,eta taldearen goitizena Blues da; urdinak,alegia. 4 Ez du denerako balio. Izotz hockeya da zoru urdina probatu eta atzera egin duen kirol bakarra. Jokoa ondo ikusteko arazoak buruhauste larria dira AEBetako NHL ligan, eta 2005ean Buffalon egun batez eginiko saioak ez zuen oihartzunik izan. 5 Zallako Mimetiz pilotaleku berriko kantxa, pareta urdin ilundun aurrenekoa. LANDER. F. ARROIABE / ARGAZKI PRESS 26 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Kirola › Beroizek eta Lasak jokatuko dute 2. Mailako finala Uhartekoak kostata kanporatu du Urrutikoetxea (22-20), eta Urretxukoak Leizari irabazi dio (22-16) I.Magro Mark Webber Lewis Hamiltonen aurretik, atzoko Istanbul Parkeko entrenamendu saioan. TOLGA BOZOGLU / EFE Mikel Beroizek eta Aritz Lasak jokatuko dute 2. Mailako buruz buruko txapelketako finala, ekainaren 12an, oraindik zehaztu gabeko pilotaleku batean. Beroiz atzo pasatu zen finalera, Zallan gorriak ikusita Mikel Urrutikoetxearen aurka irabazi ondoren (2220). Lasa, berriz, herenegun sailkatu zen, Iñigo Leizaren aurka Beasainen 22-16 irabazita. Urrutikoetxeak eta Beroizek partida galanta jokatu zuten atzo pilotaleku urdinean. Zorua oso lakarra zegoen, eta partida asko gogortzeaz gain, bi pilotariek izan zituzten botera egokitzeko arazoak. 72 minutu eta ia hirurehun pilotakadaren ondoren, Uhartekoak leher eginda altxa zituen beso- Webberrek, berriz ere Australiarrak hirugarren ‘pole’-a lortu du jarraian Hamilton eta Vettel gaindituz; eta Alonso 12. postutik irtengo da G Turkiako Sari Nagusia Laurentzi Garmendia Istanbul Red Bull taldeak bere pole position bolada etengabearekin jarraitu zuen atzo Turkian, Mark Webberrek urteko zazpigarrena eman baitzion. Australiarra da sasoiko gidaria uneotan, eta Sebastian Vettel bera etsitzen hasia da bere ezina ikusita. Vettelek, baina, adierazi zuen balazta arazoak izan zituelako ibili zela hain makal. Izan ere, Hamiltonek egin zuen bigarren, eta garaipena posible du McLarenekoak. Zailago izango dute Ferrariko gidariek, taldearen 800. lasterketa oso atzetik hasiko baitute. Txapelketak alde hori erakusten ez badu ere, Red Bull autoak nagusi dira zirkuitu guztietan. Nagusitasun horren ordezkari Mark Webber da, Montmelon pole-a lortu zuenetik. Hortik aurrera, jokoan izan den guztia irabazi du australiarrak, iazko joera aldatuz. Inoiz ez da hain indartsu izan Webber, eta atzo hark eman zion lehen postua Red Bulli. Vettel burumakur utzi zuen, barruan zeraman etsipena ezkutatu ezinda. Gaztea da, eta naturala: pozik dagoenean gainezka agertzen da, baina atzo bezalakoetan ez daki etsipen hori gordetzen. Bere alde du irteeran alde garbia dagokiola, eta ikusi denagatik, Hamilton bezala alde zikinean daudenek postu bat gal dezakete. Hortxe du Vettelek aukera onena. Aurrean Webberrek bere lasterketa egingo du ziurrenik, baina Turkian McLaren autoa bereziki ondo dabil. Hamiltonek zioen bezala, ezinezkoa da hiru astean Red Bullek Bartzelonan zuen segundo bateko aldea jatea, baina Gaur ak bukaeran. Izan ere, ia galduta izan zuen partidari eman zion buelta. Urrutikoetxeak hasiera ikusgarria izan zuen, eskuinez zein ezkerrez pilota ondo luzatuz 7-18 aurreratu zen. Kantxa gaineko aldea nabarmena zen, eta partida erabakita zegoela zirudien. Baina Beroizek ez zuen amore eman, eta lanean jarraituz 20-19 aurreratu zen. Kuraia erakustaldia izan zen berea. Urrutikoetxeak bolada txarra eten zuen (20-20), baina azken tantoak iazko txapeldunak egin zituen. Herenegungo Beasaingo partidak ez zuen hainbeste emoziorik izan, eta Lasa lan oso txukuna eginda sailkatu zen. Irabazleak txapelketako partidarik onena jokatu zuen Leizaren aurka. Urretxukoak oldarkor jokatu zuen, sotamanoz ausart sartu eta sake errematea bilatzen. Leizak, tartean, saketik eginiko tantoei esker —sei guztira— eutsi zion orekari (11-11). Errestoarekin asmatzen hasi zenean, baina, Lasa nagusi izan zen (12-19). Irabazleak hamalau tanto egin zituen jokoan. La Sexta 14:00 TF1 14:00 Luz era 5,338 km Itzuliak 58 Distantzia guztira 2009ko podiuma 309,356 km ak gune Bihur 14 Pole errekorra 1. Jenson Button BrawnGP 1.26,506 K. Raikkonen 2. Mark Webber Red Bull Lasterketako errekorra 3. Sebastian Vettel Red Bull 1.24,770 J. P. Montoya Ferrari 2008 McLaren 2005 Txapelketa Gidariak Puntuak Eskuderiak Puntuak 1. Mark Webber Red Bull 78 1. Red Bull 156 2. Sebastian Vettel Red Bull 78 2. Ferrari 136 3. Fernando Alonso Ferrari 75 3. McLaren 129 Mikel Beroiz pilota zail bat bueltatzen, atzoko Zallako partidan. M. V. /ARP Polea Gidariak 1. Mark Webber Denbora 1.26,295 Gidariak Denbora 2. Lewis Hamilton 0,138 ra 6. Nico Rosberg 0,567 ra 3. Sebastian Vettel 0,465 era 7. Robert Kubica 0,744 ra 4. Jenson Button 0,486 ra 8. Felipe Massa 0,787 ra http://kanalak.berria.info/1formula pausoak norabide egokian emanez, abordaia egin dute Istanbulen. Hamiltonek esku artean konfiantza ematen dion autoa duenean izugarria da hura ikustea, eta atzo horrela zebilen. Jada ostiralean ondo moldatu zirela ikus zitekeen. Webber gainditzea oso zaila izango da, baina Hamiltonek oraindik ez du irabazi aurten, eta lehorte horri amaiera jarri nahi dio. G Jaialdiak 5. Michael Schumacher 0,562 ra Txapelketan Ferrari da Red Bullen aurkari nagusia. Atzo, ordea, Ferrarik ez zuen erakutsi. Alonsok ezin izan zuen lehen hamarren artean sartu, eta Massa zortzigarren izan zen. Zortziehun lasterketa osatuko ditu gaur Ferrarik, eta Domenicalik onartu du berehala hobetu behar dutela. Bestela McLarenek hartuko du bigarren taldearen tokia. Lehena, ezbairik gabe, Red Bullena baita. OSTIRALEKO EMAITZAK pBeasain. Martinez de Irujo-L. Galarza 22; Berasaluze IX.a-Zubieta 10. Leiza 16; Aritz Lasa 22. ATZOKO EMAITZAK pZalla. Berasaluze VIII.a-Apraiz 19; Bengoetxea VI.a-Begino 22. Beroiz 22; Urrutikoetxea 20. pPalencia. Antxia-Huarte 2; Gomez-Gorriti 0 (10-6, 10-7). Del rey-Arzelus 2; AmantegiZabala 1 (8-10, 10-6, 5-1). pEuskal. Matxin VI.a-Zubizarreta 35; Urrutia II.a-Urko 25. Juaristi-Lizaso 40; Urtasun- Urrutia 30. Agirresarobe-Etxeberria III.a 40; Uterga-Badiola 35. Matxin III.a-Barrenetxea IV.a 30; Endika-Aizpurua II.a 20. pBergara. Ezkurra-Baleztena 40; Urriza-Ion 33. pDeportivo. Altadill-Oiarzabal 40; Zulaika-Larrinaga 33. Lujan 26; Gaubeka 35. *)-.44/ ,,.-&%) *,.#( 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 27 ‹ Publizitatea 28 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Agenda› D Ekitaldiak Musika Maitasun eta gorroto harremanak landu dituzte Laurence Yadik eta Nicolas Cantillonek. DOROTHEE THEBERT Bikote harremana eta dantza Suitzako 7273 konpainiak musikarik gabeko koreografia sinple bezain indartsua aurkeztuko du Bilbon Erredakzioa Laurence Yadik eta Nicolas Cantillonek osaturiko Compagnie 7273 dantza taldea Romance-s pieza aurkezten ari da egunotan Bilbon. Gaur da azken aukera Suitzako konpainiaren lan sinple bezain indartsua ikusteko. Maitasun harremanak edo, hobe esanda, maitasun-gorroto harremanak hartu dituzte gai gisa azken sorkuntza lan honetarako. Isiltasunean egiten dute dantza, 45 minutuz elkarren inguruan. Elkarri heltzen, elkarren arteko harremanaz mugimenduekin mintzatzeko. Mezua unibertsala da, ordea: bikote ororen inguruko ikuskizuna da. Maitasun mota guztiak aztertzen dituzte piezan, bikote posible oro. Eta, halere, harreman estereotipatuetatik ihes egitea lortzen dute. La Vision du Lapin, Simple Proposition, On Stage eta Merry-GoRound dira, besteak beste, talde- ak azken urteotan aurkeztu dituen egitasmoak. Climax piezarekin, arteak laguntzeko Lietchi fundazioaren saria irabazi zuten. Genevako hiriaren zein Suitzako beste hainbat erakunderen laguntza dute. Dantzaren esanahiaren bila dabilen konpainia gisa deskribatu dute. Yadi eta Cantillon dantzariek beraiek sortu dute ideia eta koreografia. ‘ROMANCE-S’ 7273 KONPAINIA pNoiz. Gaur, 20:00etan, La Fundicion aretoan, Bilbon (Francesc Macia, 1). Emakumeak Ekialde Hurbilean Bihartik ostegunera, emazteek duten egoera landuko dute dokumental eta solasaldiekin, Bilbon Erredakzioa Zinema eta hitza erabiliko dute besteak beste, Palestinako emakumeen egoera ezagutarazteko, bihartik asteazkenera Bilboko Euskalduna jauregian egingo den Emakumeak, Ekialde Ertaina eta Erresistentzia Zibila zineforumean. Libano, Jordania, Siria eta Palestinako emakumeen errealitatea erakutsiko dute, dokumentalen bidez. Horrez gain, dokumentalon egileak Bilbon izatea espero dute, gaia lehen eskutik ezagutarazteko. Bihar, 18:30ean, Mai Masriren Diario de Beirut: verdades, mentiras y vídeos lana emango dute. Serene Assir kazetari libanoarra gonbidatu dute. Asteartean, Mais Darwazaren Llévame a mi tierra dokumentala emango dute. Zuzendaria mahaiinguruan izango da, Reem Lutti irakaslearekin batera, besteak beste. Hurrengo egunean, Diana El Jeiroudiren Muñecas, una mujer de Damasco lana erakutsiko digute. Ostegunean, Tahani Rachedren Soraida, una mujer en Palestina ikusi ahalko da. Biladi palestinar kultur elkarteak antolatu du zineforuma. 2003. urtean sortu zen; ezer irabazteko asmorik gabeko erakundea da, eta bere helburua Palestinaren eta Euskal Herriaren arteko kultura harremanak sendotzea da. Arabieraz, nire lurra esan nahi du biladi-k. ZINEFORUMA pNoiz. Bihartik ostegunera, Euskalduna jauregian, Bilbo. pAia. Erromeria, Ostolaza eta Andonegirekin. Gaur, 18:30etik aurrera, Aristerrazun. pBaiona. Old School Funky Family. Gaur, 18:00etan, Baionako Gainetan. pDonostia. Autoramas. Gaur, 20:00etan, Le Bukowskin. pDurango. The Riff Truckers eta Jon & Sugramas. Gaur, 22:00etan, Plateruenan. pElgoibar. Akordeoi Orkestraren kontzertua. Gaur, 19:00etan, Maalako parkean. pEtxarri Aranatz. Otxalde eta Bizardunak. Gaur, 19:00etan, Musika plazan. pGasteiz. The Space Rangers eta Los Fontane. Gaur, 20:00etan, Ibu Hots aretoan. pHondarribia. Imuntzo eta Beloki. Gaur, 17:00etan, Zumardian. pMarkina-Xemein. Euskal Kantak Jardinean. Gaur, 18:00etan, Uhagonen. pTolosa. Aintzina. Gaur, Bonberenean. pUrnieta. Erdizka Lauetan. Gaur, 19:00etan, Donibane plazan. pZarautz. Total Abuse eta Keep Diggin. Bihar, 20:30ean, Putzuzulo gaztetxean. pZiortza-Bolibar. Passamezzo Antico. Gaur, 18:00etan, Kolegiatan. Antzerkia pBilbo. Platonov. Gaur, Eliseo Zelaiak antzokian. pBilbo. Gazte Antzerki Topaketak. Bihar, 18:00etan, Kafe Antzokian. pBurlata. Presas, NUPeko Antzerki Taldea. Gaur, 20:00etan, kultur etxean. pDeba. Oteizari omenaldia. Gaur, 13:00etan, pilotaleku berrian. pGetxo. Nora zoaz Txanogorritxo, Deabru Beltzak taldearekin. Gaur, 18:00etan, Areetako Andres Isasi musika eskolan. pOndarroa. Xabinaitor. Gaur, 20:30ean, Kafe Antzokian. Dantza pBilbo. Romanace’s, Compagnie 7273. Gaur, 20:00etan, La Fundicion aretoan. pDonostia. Brasilgo dantzen jaia. Gaur, 14:00etatik aurrera, Larratxo kultur etxean. pEibar. Ezpalak Dantza Jauzien Nazioarteko Jaialdia. Gaur, 12:30ean, Untzaga plazan. Bertsolaritza pDonostia. Ikastetxeak Bertsotan jaialdia. Asteartean, 17:30ean, Antzoki Zaharrean. pDonostia. Ikastetxeak Bertsotan jaialdia. Asteartean, 19:00etan, Antzoki Zaharrean. pDonostia. Ikastetxeak Bertsotan jaialdia. Asteazkenean, 17:30ean eta 19:00etan, Antzoki Zaharrean. pDonostia. Ikastetxeak Bertsotan jaialdia. Ostegunean, 17:30ean eta 19:00etan, Antzoki Zaharrean. pHazparne. Iparraldeko XVII. bertsulari gazteen xapelgoa. Haurren maila. Finala. Ostegunean, 10:30ean, finala. Mendealan. pUsurbil. Bertso saioa. Bihar, 14:30ean, Udarregi ikastolan. Bertsolariak: Uxue Alberdi eta Amets Arzallus. Hitzaldiak pDonostia. Somalia: causas de un estado fallido, Itziar RuizGimenezekin. Bihar, 19:00etan, Koldo Mitxelena kulturunean. pDonostia. Sargazo Itsaso Zabala Jean Rhysen eleberriaz mintzatuko dira literatura solasaldian, Harkaitz Canok gidatuta. Bihar, 19:30ean, San Jeronimo kaleko sotoan. pIruñea. Guifi.net komunikazio sarearen inguruko hitzaldia. Asteazkenean, 21:00etan, Akelarre kultur elkartean (Txantrea). Ikus-entzun pBergara. Children of Men filma. Gaur, 18:00etan, gaztetxean. pGasteiz. Shisha-Pangmarako igoera. Gaur, 20:00etan, Hala Bedi tabernan. Bestelakoak pDonostia. Komuneko paperean idatzitako poemak errezitaldia, Imanol eta Mattin Epelderekin. Gaur, 18:00etan, Dokan. pDonostia. Ez dago etxean, Jokin Urainen saiakera aurkeztuko du Jose Luis Otamendik. Ostegunean, 11:00etan, San Jeronimo kaleko sotoan. pZamudio. Eroriaren logika, errezitaldia egingo du Juanra Madariagarekin. Bihar, 20:00etan, Dorretxean. 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 29 ‹ Agenda D Erakusketak pAzkoitia. Euskaldunen pilota jokoa. Maiatzaren 31 arte, Elkargunean. pAzpeitia. Usoa Fullaondoren margoak. Ekainaren 15a arte, Biur galerian. pBilbo. Del mar, la montaña y otros lugares para contemplar, Joseba Garcia artistaren argazki erakusketa. Ekainaren 3ra bitartean, Deustuko Liburudendan. pBilbo. Rober Rauschenberg: Gluts erakusketa. Guggenheim museoan. pDonostia. Argia Urez, San Salvador eta Iker Badiesen akuarelak. Ekainaren 19a arte, Ekain galerian. pDonostia. Superflat, Takashi Murakamiren lanak. Ekainaren 19a arte, Okendo kultur etxean. pDonostia. Atunetan: pesca sostenible y consumo responsable erakusketa. Udara bitartean, Aquariumean. pEibar. Manuel Zabala artistaren erakusketa. Uztailaren 23ra bitartean, Armagintzaren museoan. pIrun. Hiru margolari, Carmen Maura, Javier Sagarzazu eta Susana Zaldibarren erakusketa. Ekainaren 13ra bitartean, Amaia KZ gunean. pIruñea. Jokin Alegria artistaren oleo erakusketa. Maiatzaren 31ra bitartean, Potemkin filmotekan. pOieregi. Uraren azala, Tomas Sobrinoren margoak. Gaur azken eguna. Bertizko Natur Parkean. pTolosa. Halere, natura gara, Nisa Goibururen margoak. Gaur 2 Musika qThe Space Rangers eta informazio gehiagorako, 943-88 22 90 telefonoan eta [email protected] helbidean. Lehiaketak ALEMANIAKO SURFLARI KLASIKOAK Surf musika jaialdia antolatu dute gaurko, 20:00etan, Gasteizko Ibu Hots aretoan. Dagoeneko 50 urte bete ditu rockaren aldaera hondartzazaleak, eta The Space Rangers Alemaniako taldeak horren estilorik klasikoena jotzen du. azken eguna, Aranburu jauregian. pTolosa. Nire kameratik mundura, Adolfo Tannenbaunen argazki erakusketa. Ekainaren 12ra bitartean, Aranburu jauregian. pZarautz. Oskar Alegria, W. Boiseel eta Estudio Luzarten argazki erakusketak. Sanz Enean, Torre Luzean eta Galeria Bidean, hurrenez hurren. Gaur azken eguna. pZarautz. Argazkigintza eta 2003. urtean sortu zuten taldea, Ulm hirian. Urte amaierarako bigarren diskoa argiataratuko dute Kamikaze Records etxearekin. Los Fontane taldea izango dute lagun Gasteizen. Gorbata eta Mexikoko borrokalari maskarak eta guzti. BERRIA inprimategia. Gaur azken eguna. Photomuseumen. Ikastaroak. pDonamartiri. Idazketa lantegia, Itziar Madinarekin. Ekainaren 4an. Informazioa: 055 929-40 50 eta [email protected]. pDonostia. Psikomotrizitate ikastaroa, 4, 5 eta 6 urte bitarte- ko haurrentzat. Ekainean eta irailean, astean bi egunetan. Amara Berri eskolan. Informazioa: 618-74 07 93. pDonostia. Didgeridoo ikastaroa. Informazioa: 606-10 74 64 telefonoan. pDonostia. Haur eta Gazteen aisialdiko zuzendari ikastaroa. Izena emateko eta informazioa jasotzeko: 943-31 14 74. pOrdizia. Sukaldaritza osasuntsuaren ikastaroa, Goierri Lanbide eskolan. Izena emateko Hilberriak ESKELAK (0034)943 30 40 30 [email protected] pBilbo. Euskadi-Cuba elkarteak antolatuta, Komunika Sur hegoaldeari buruzko film laburren lehiaketa. Lehiaketaren oinarriak www.euskadicuba.org helbidean. Informazio gehiagorako, 94-415 11 07 telefonoan. pEtxarri Aranatz. Festetako kartel lehiaketa. Lanak ekainaren 18a baino lehen aurkeztu behar dira, udaletxean. Informazio gehiagorako, 948-46 09 30 telefonoan eta www.etxarriaranatz.com helbidean. pOrdizia. Lazkao Txiki XIX. bertsopaper lehiaketa, 13 urtetik gorakoentzat. Lanak uztailaren 1a baino lehen aurkeztu behar dira Argi Berri elkartean. Informazio gehiagorako, 649-01 12 62 telefonoan. pZizur Nagusia. Festetako kartel lehiaketa. Lanak ekainaren 25a baino lehen aurkeztu behar dira, udaletxeko kultura zerbitzuan. Informazio gehiagorako 948-18 25 00 telefonoan. pZumarraga/Urretxu. Iparragirre sariak: Bertsopaperak, narratiba eta poesia. Epea: irailaren 24a baino lehen. pZumarraga/ Urretxu. Iparragirre sariak: Argazkia. Epea: urriaren 1a baino lehen. pZumaia. Hirikoa argazki lehiaketa. Lanak aurkezteko azken eguna: ekainaren 23a. Informazioa: 943-86 10 56 eta [email protected]. 30 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Agenda › 1 Filmen estreinaldiak Ames en Stock Frantzia,AEB,2008.Zuz.: Sophie Barthes.Akt.: Paul Giamatti,Dina Korzun,David Strathairn,Emily Watson.97 min.Paul Giamatti antzezlea oso urduria eta ezegonkorra da;Tio Vania antzezlana interpretatu behar duen bakoitzean larritu egiten da.Egun batean,antsietatea duten pertsonei teknokologia berrien bidez arima izozten dien enpresa baten berri izango du.Giamattik enpresara joatea erabakiko du bere arima izozteko asmoz.Baiona (L’autre). Etat D’Elue/A propósito de Elly Ça commence par la fin Frantzia, 2009. Zuz.: Michael Cohen. Akt.: Emmanuelle Beart, Michael Cohen, Leopold Kraus. 88 min. Gabrielle eta Jean bikoteak Parisen udan duen maitasun istorio gatazkatsua. Miarritze (Royal). Jacuzzi al pasado +16. AEB,2010.Zuz.: Steve Pink.Akt.: John Cusack,Lizzy Caplan,Crispin Glover,Chevy Chase,Kate Walsh,Se- 1 bastian Stan.100 min.Hiru lagunek denbora asko daramate elkar ikusi gabe.Mendiko hotel batera joango dira asteburua pasatzera.Jacuzzia probatu, eta denboraren makina batek 1986.urtera eramango ditu.Komedia.Gasteiz (Abaco Boulevard,Yelmo Gorbeia),Bilbo (Zubiarte),Barakaldo (Max Ocio, Yelmo),Getxo (Lauren),Leioa (Artea), Donostia (Bretxa),Irun (Cinebox,Txingudi),Usurbil (Urbil),Iruñea (Golem La Morea),Tutera (Ocine),Uharte (Itaroa), Viana (Las Cañas). Frantzia,2009.Zuz.: David Haddad. Akt.: David Haddad,Marie Lorna Vaconsin,Philippe Stellaire.85 min.Auzoko festak direla eta,Pierrek eraikineko bizilagunak gonbidatu ditu askaria hartzera.Alkateak ere festara joatera gonbidatzen du,baina albiste txar bat emango diete.Angelu (Moncine). Mi nombre es Khan Indiako filma Hego Euskal Herrian dago ikusgai. BERRIA Legión +7. India,2009.Zuz.: Karan Johar. Akt.: Shahrukh Khan,Kajol,Christopher B.Duncan,Steffany Huckaby,Carl Marino.130 min.Rizwan Khan amarekin hazi da,Bombay hirian,eta Aspergerren sindromea du.Irailaren 11ko atentatuen ostean,atxilotu egingo dute bere «jokaera susmagarriagatik».Drama erromantikoa.Gasteiz (Florida),Bilbo (Golem Alhondiga,Multi),Barakaldo (Max Ocio),Donostia (Principe),Iruñea (Golem Baiona). +16. AEB,2010.Zuz.: Scott Stewart. Akt.: Paul Bettany,Lucas Black,Tyrese Gibson,Adrianne Palicki,Kevin Durand,Jon Tenney.100 min.Jainkoak fedea galdu du gizakiarengan.Aingeru talde bat bidaliko du Lurrera,bigarrenez gizakiak akabatzeko.Basamortuan ezkutatuta dagoen matxino batek egingo die aurre,Miguel goiaingeruarekin batera.Gasteiz (Abaco Boulevard,Guridi, Yelmo Gorbeia),Barakaldo (Max Ocio, Yelmo),Durango (Zugaza),Getxo (Lauren),Leioa (Artea),Donostia (Bretxa), Irun (Cinebox,Txingudi),Usurbil (Urbil), Iruñea (Golem La Morea,Carlos III),Tutera (Ocine),Uharte (Itaroa),Viana (Las Cañas). Mi nombre es Khan Rabia +12. Espainia-Mexiko-Kolonbia, 2010.Zuz.: Sebastian Cordero.Akt.: Martina Garcia,Gustavo Sanchez Parra,Concha Velasco,Iciar Bollain,Alex Brendemuhl,Jon Gonzalez.95 min. Jose Maria igeltseroa da,eta Rosak etxe batean egiten du lan.Etorkinak dira,eta Espainian bizi dira.Rosaren nagusiak oporretara joango dira,eta Jose Maria eramango du lan egiten duen etxera. Gasteiz (Florida),Bilbo (Capitol,Golem Alhondiga),Donostia (Principe),Iruñea (Golem Yamaguchi). Street Dance 3D D. Erresuma Batua,2010.Zuz.: Max Giwa,Dania Pasquini.Akt.: Charlotte Rampling,Rachel McDowall,Nichola Burley.84 min.Kaleko dantzari batzuek ballet klasikoko eskola bateko ikasleekin batera egingo dute lan,entseatzeko leku bat lortu eta street dan- +18. AEB,2010.Zuz.: Breck Eisner. Akt.: Radha Mitchell,Danielle Panabaker,Timothy Olyphant,Joe Anderson,Preston Bailey.88 min.Pensylvaniako (AEB) hiri txiki batean lehergailu biologiko batek eztanda egingo du. Handik aurrera,herritarrak zonbi bilakatuko dira. Remake bat da.Gasteiz (Abaco Boulevard,Guridi,Yelmo Gorbeia), Bilbo (Zubiarte),Barakaldo (Max Ocio, Yelmo),Getxo (Lauren),Leioa (Artea), Portugalete (Ballonti),Donostia (Bretxa),Errenteria (Niessen),Irun (Txingudi),Usurbil (Urbil),Tutera (Ocine), Uharte (Itaroa). White Material Frantzia,2008.Zuz.: Claire Denis. Akt.: Isabelle Huppert,Christopher Lambert,Nicolas Duvauchelle,Isaach de Bankole,Adele Ado.112 min. Maria kafea ekoizten duten lur sail bateko jabea da Afrikan.Izaera gogorra du, eta guztiaren gaineko kontrola izatea gustuko du.Gerra zibila piztean,inoiz baino gogorrago zaindu beharko du uzta.Komedia eta drama uztartzen dira filmean. Baiona (L’autre cinema). Zinema Filmen laburpenak 80 egunean The Crazies La fête des voisins +12. Iran, 2009. Zuz.: Asgar Farhadi. Akt.: Golshifte Farahani, Tarane Alidusti, Mani Hagigi. 119 min. Ahmad Alemanian bizi da aspalditik. Iranera itzuliko da, bisita labur baterako, eta haren lagunek bilera bat antolatuko dute Kaspiar Itsasoan. Bilbo (Golem Alhondiga), onostia (Trueba), Baiona (L’autre cinema). JBA. D ce-ko txapelketa irabazteko asmoz. Dena den,hasieran bi taldeak ez dira ongi konponduko.Gasteiz (Yelmo Gorbeia),Bilbo (Golem Alhondiga,Zubiarte),Barakaldo (Max Ocio,Yelmo),Leioa (Artea),Portugalete (Ballonti),Santurtzi (Serantes),Donostia (Antiguo Berri, Bretxa),Errenteria (Niessen),Irun (Txingudi),Baiona (CGR),Angelu (Moncine), Donibane Lohizune (Le Select),Iruñea (Golem La Morea),Tutera (Ocine),Viana (Las Cañas). 111 D. Euskal Herria, 2010. Zuz.: Jon Garaño eta Jose Mari Goenaga. Akt.: Itziar Aizpuru, Mariasun Pagoaga. 105 min. Axun, 70 urteko emakume bat, alabaren senar ohia zaintzera joango da ospitalera. Berarentzat ustekabean, ondoko gaixoa zaintzen duen emakumea Maite da, nerabezaroko lagun mina, 50 urte luzean ikusi ez duena. Gaztetan zuten kimika oraindik bizirik dagoela sumatuko dute. Gasteiz (Florida), Bilbo (Capitol, G. Alhondiga), Barakaldo (Max Ocio), Donostia (Antiguo Berri, Principe), Eibar (Coliseo), Errenteria (Niessen), Iruñea (G. Yamaguchi), Uharte (Itaroa). Baarìa +7. Italia, 2009. Zuz.: Giuseppe Tornatore. Akt.: Monica Bellucci, Raoul Bova, Michele Placido, Angela Molina, Enrico Lo Verso. 106 min. Istorio epiko bat kontatzen du filmak, hiru belaunaldiren bitartez. Faxismoaren sorrera, II. Mundu Gerra eta gerra osteko Italia ageri dira. Gasteiz (Yelmo Gorbeia), Bilbo (Multi), Donostia (Principe), Iruñea (Golem Baiona). Copie conforme Frantzia-Italia-Iran,2010.Zuz.: Abbas Kiarostami.Akt.: Juliette Binoche,William Shimell,Jean-Claude 11111 BIKAINA 1111 OSO ONA 111 ONA 11 BALEKOA 1 TXARRA Carriere,Agathe Natanson,Gianna Giachetti,Adrian Moore.106 min.Italian,Toscanako hegoaldeko herrixka batean,gizon batek eta emakume batek topo egingo dute.Gizona idazle bat da,eta hitzaldi bat ematera joan da. Emakumea Frantziako galerista bat da. Drama.Baiona (L’Autre),Donibane Lohizune (Le Select),Miarritze (Royal). El pastel de boda D. Frantzia,2010.Zuz.: Denys GranierDeferre.Akt.: Clemence Poesy,Jeremie Renier,Jean-Pierre Marielle,Christophe Aleveque.115 min.Berengere eta Vincent ezkondu egingo dira,familia zintzoetan egiten den moduan.Senideak eta lagunak bilduko dira ekitaldirako,baina laster ikusiko dute senideak ezin direla lagunak bezala aukeratu,eta belaunaldien gatazka sortuko da.Komedia erromantikoa da.Gasteiz (Florida),Bilbo (Golem Alhondiga,Multi),Getxo (Lauren),Santurtzi (Serantes),Donostia (Principe),Iruñea (Golem Yamaguchi),Uharte (Itaroa). Prince of Persia +7. AEB,2010.Zuz.: Mike Newell.Akt.: Jake Gyllenhaal,Gemma Arterton, Ben Kingsley,Alfred Molina. 116 min.Persia,Erdi Aroan.Printze abenturazale batek indarrak batuko ditu printzesa batekin,diktadore gaizto bati aurre egiteko.Izan ere,diktadoreak mundua suntsi dezakeen hondar ekaitza sortzeko asmoa du.Bideo jokoen sailean oinarrituta dago.Gasteiz (Abaco Boulevard,Guridi,Yelmo Gorbeia), Bilbo (Capitol,Zubiarte),Barakaldo (Max Ocio,Yelmo),Basauri (Sozial),Ge- txo (Lauren),Leioa (Artea),Mungia (Torrebillela),Portugalete (Ballonti),Santurtzi (Serantes),Donostia (Antiguo Berri,Bretxa,Principe),Eibar (Coliseo), Errenteria (Niessen),Irun (Cinebox, Txingudi),Usurbil (Urbil),Baiona (CGR Center),Angelu (Moncine),Donibane Lohizune (Le Select),Iruñea (Golem Baiona,Golem La Morea,Carlos III),Lizarra (Golem Los Llanos),Tutera (Ocine),Uharte (Itaroa),Viana (Las Cañas). Robin Hood/Robin des bois +7. AEB, 2010. Zuz.: Ridley Scott. Akt.: Russell Crowe, Cate Blanchett, William Hurt. 140 min. XIII. mendea, Britainiako lurraldeetan. Rikardo erregearen esanetara dagoen arkulari bat da Robin. Rikardo hiltzen denean, Nottinghamera joko du Robinek. Ustelkeriari aurre egingo dio, eta Lady Marionekin maiteminduko da. Gasteiz (A. Boulevard, Guridi, Y. Gorbeia), Bilbo (Capitol, Golem Alhondiga, Zubiarte), Barakaldo (Max Ocio, Yelmo), Getxo (Lauren), Leioa (Artea), Portugalete (Ballonti), Zalla (Antzokia), Donostia (A. Berri, Bretxa, Principe), Errenteria (Niessen), Irun (Mendibil, Txingudi), Tolosa (Leidor), Usurbil (Urbil), Baiona (CGR, L’Autre), Angelu (Oscar), Donibane Lohizune (Le Select), Miarritze (Royal (JBA)), Iruñea (G. Baiona, G. La Morea, Carlos III), Tutera (Ocine), Uharte (Itaroa), Viana (Las Cañas). Siempre hay tiempo D. Espainia, 2010. Zuz.: Ana Rosa Diego. Akt.: Txema Blasco, Edu Bulnes, Sergi Calleja, Maite Sandoval, Fermi Reixach. 84 min. Hector adine- ko gizon bat da, eta Euskal Herrian bizi da. Baina autobia bat egin behar dute, eta herritik joan beharko du. Hirira heldu, eta Bruno bilobarekin partekatuko ditu arazoak. Gasteiz (Florida), Bilbo (Multi), Iruñea (Olite). Two Lovers 111 +12. AEB, 2008. Zuz.: James Gray. Akt.: Joaquin Phoenix, Gwyneth Paltrow, Vinessa Shaw, Isabella Rossellini, Elias Koteas. 100 min. Bi familia juduk euren negozio komunak sendotu nahi dituzte, euren seme-alabak ezkonduta. Baina arazo bat dago: familietako baten semea bizilagunaren alabarekin maitemindurik dago. Drama erromantikoa da. Gasteiz (Abaco Boulevard, Yelmo Gorbeia), Barakaldo (Max Ocio), Bilbo (Zubiarte), Donostia (Principe), Iruñea (G., Carlos III). Un ciudadano ejemplar +16. AEB, 2010. Zuz.: F. Gary Gray. Akt.: Gerard Butler, Jamie Foxx, Colm Meaney, Michael Gambon, Leslie Bibb. 108 min. Law Abiding Citizenek dena galdu zuen, eta edozer egiteko gai da. Duela hamar urte haren emaztea eta alaba hil zituzten. Hiltzaileak askatu egingo dituzte, fiskalaren erruz. Orduan, Law mendeku odoltsuarekin hasiko da. Gasteiz (A. Boulevard, Yelmo Gorbeia), Bilbo (Zubiarte), Barakaldo (Max Ocio, Yelmo), Getxo (Lauren), Leioa (Artea), Portugalete (Ballonti), Donostia (Bretxa), Errenteria (Niessen), Irun (Cinebox, Txingudi), Usurbil (Urbil), Iruñea (Golem La Morea, Olite), Tutera (Ocine), Uharte (Itaroa), Viana (Las Cañas). 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 31 ‹ Agenda 1 MIARRITZE Aretoak Legión Jacuzzi al pasado The crazies Principe de Persia Araba GASTEIZ D ABACO BOULEVARD Boulevard merkataritza gunea (902-22 16 22).Ikuslearen eguna: osteguna. The crazies Robin Hood Un ciudadano ejemplar Jacuzzi al pasado El plan B Two lovers Legión Principe de Persia 16:15 16:00 16:30 16:05 16:20 16:00 Alicia en el país de las maravillas Noche loca Que se mueran los feos Iron man 2 18:15 20:20 22:25 19:00 19:30 22:00 22:20 18:20 20:30 22:45 18:20 20:25 22:30 18:15 20:20 22:35 16:00 18:05 20:15 22:30 15:40 17:00 18:00 19:30 20:20 22:00 22:40 15:45 18:00 20:15 22:30 16:10 18:10 20:10 22:25 17:00 19:30 22:15 D FLORIDA El plan B Viaje magico a Afric a 3D Un ciudadano ejemplar Robin Hood Alicia en el país de las ...3D Iron man 2 Como entrenar a tu dragon Que se mueran los feos 12:15 12:15 12:15 12:15 21:15 12:15 12:15 16:20 16:05 16:10 15:45 22:30 15:30 15:40 18:20 20:20 18:05 20:05 18:10 20:10 16:45 18:00 D ROYAL Ajami 14:00 Ça commence par la fin Copie conforme 14:00 Dans ses yeus Film socialisme J’ai oublié de te dire Mammuth Robin des bois (JBA) Solutions locales pour desordre.... La stratégie du choc (JBA) Soleil trompeur (JBA) 14:00 Le criquet Les aventures de Don ... 22:20 22:05 22:10 19:00 20:15 17:30 19:30 21:40 17:45 20:30 12:00 15:50 18:05 20:15 22:25 12:15 15:30 17:55 12:15 15:45 20:20 22:30 20:00 D IBAIGANE Habitación en Roma Mi normbre es Khan Principe de Persia Baaria Robin Hood Two lovers Que se mueran los feos 17:30 20:00 DBERMEO. Nestor Basterretxea. El supercanguro 17:00 Que se mueran los feos 19:30 DDURANGO. Zugaza. El supercanguro 17:15 20:00 17:00 19:45 17:00 19:45 17:00 19:45 17:15 20:00 17:15 20:00 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 17:15 20:00 17:15 20:00 16:30 18:30 20:30 17:00 19:45 17:00 19:45 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 D GOLEM YAMAGUCHI (948-22 23 33) Ikuslearen eguna: asteazkena. Rabia 80 egunean El pastel de boda Yo soy el amor El escritor 17:00 Legión 19:30 22:30 DELORRIO. Arriola. Soul Kitchen 20:00 D GOLEM LA MOREA Principe de Persia Legión Los caminos de la memoria The crazies La nana Alicia en el país de las maravillas Que se mueran los feos Robin Hood DERMUA. Lobiano. (948-22 23 33) Ikuslearen eguna: astelehena. Prince of Persia, Mike Newell zuzendariaren filma. BERRIA Ez dago emanaldirik. 17:30 20:00 17:30 20:00 17:30 20:00 17:30 20:00 17:30 20:00 17:30 20:00 17:15 20:00 DGERNIKA. Lizeo Antzokia. 80 egunean 19:00 22:00 GETXO D LAUREN GETXO Legión Street dance 3D Jacuzzi al pasado The crazies Fantastico Sr.Fox Principe de Persia 18:30 20:30 22:30 20:00 18:05 20:05 22:05 17:55 19:55 21:55 17:30 17:00 18:00 19:15 20:15 22:30 Robin Hood 17:30 18:30 20:30 21:30 Baaría 19:15 22:00 Alicia en el país de las maravillas 3D 17:45 22:15 Que se mueran los feos 18:10 20:20 22:30 Two lovers 16:35 18:40 El plan B 20:45 22:45 Oceanos 15:50 17:50 Iron man 2 15:45 18:10 20:40 Un ciudadano ejemplar 19:50 21:50 El escritor 19:30 22:00 Cómo entrenar a tu dragón 17:30 El super canguro 16:00 Arriluze,z/g (94-431 03 10).Ikuslearen eguna: asteazkena DAMURRIO. Amurrio Antzokia. Artea merkataritza gunea (902-333 231).Ikuslearen eguna: asteazkena. 16:30 15:45 16:05 15:55 15:30 15:45 21:30 15:30 La niñera mágica y el Big Bang 18:00 En concierto 20:00 Bizkaia BILBO D CAPITOL Villarias ,10 (94-431 03 10).Ikuslearen eguna: astelehena 19:45 17:00 19:45 17:00 19:45 16:45 19:45 22:30 22:30 22:30 22:30 D GOLEM ALHONDIGA (94-6070767) Jacuzzi al pasado El escritor Alicia en el país de las maravillas El pequeño Nicolas The crazies Un ciudadano ejemplar Que se mueran los feos Two lovers El pastel de boda Robin Hood Principe de Persia Legión 16:10 18:10 20:10 22:10 16:15 19:15 22:10 16:00 18:10 20:20 22:20 16:15 18:15 20:15 22:15 16:30 19:30 22:20 16:30 19:30 22:00 16:00 18:10 20:20 22:30 16:30 18:30 20:30 22:30 16:20 17:15 19:15 20:15 22:10 16:30 19:30 22:00 16:30 18:30 20:30 22:30 DIGORRE. Lasarte aretoa. Recuerdame 19:30 17:30 19:45 22:00 17:00 19:45 22:30 17:15 20:00 22:30 17:00 19:45 22:30 16:30 18:30 20:30 22:30 17:30 20:00 22:30 16:30 18:30 20:30 22:30 16:30 18:30 20:30 22:30 D MULTICINES Eskutza kalea,13 (94-431 03 10).Ikuslearen eguna:astelehena 17:30 20:00 19:45 22:00 17:15 19:45 22:00 17:30 19:45 22:15 22:15 17:30 20:00 22:15 17:15 19:45 22:15 17:20 20:00 17:30 D ZUBIARTE D CINESA ARTEA Iron man 2 Un ciudadano ejemplar Alicia en el país de las ... Principe de Persia Legión Street dance 3D Jacuzzi al pasado El supercanguro El plan B Robin Hood The crazies El escritor 12:00 17:00 19:30 22:45 12:30 12:00 22:45 12:15 12:15 12:00 12:15 17:00 16:00 18:15 19:30 20:30 22:00 16:00 18:10 20:20 22:30 16:00 18:00 20:00 22:00 16:15 18:15 20:15 22:30 16:30 18:15 20:30 12:30 16:30 19:15 22:00 12:30 16:00 18:00 20:00 22:15 22:15 D KULTUR LEIOA Ez dago emanaldirik. Kareaga,z/g (94-431 03 10).Ikuslearen eguna: astelehena. 18:15 20:30 18:00 20:00 22:00 17:15 19:00 20:15 21:45 17:30 19:00 20:15 21:45 19:15 22:00 17:00 19:30 19:15 22:00 17:00 17:00 19:15 22:00 19:15 22:00 19:15 22:00 19:30 22:00 19:15 22:00 22:00 19:15 22:00 18:00 20:15 22:30 D PRINCIPE San Joan ,10 (943-42 12 47).Ikuslearen eguna:asteazkena. Pastel de boda Rabia Robin Hood Que se mueran los feos 80 egunean Yo soy el amor Baaría Principe de Persia Two lovers Mi nombre es Khan 17:00 19:00 21:00 23:00 17:00 19:00 21:00 23:00 17:00 19:45 22:30 17:30 20:00 22:30 17:15 19:45 22:00 17:15 19:45 22:15 16:45 19:30 22:15 17:15 19:45 22:30 17:00 19:30 22:15 16:45 19:30 22:15 A proposito de Elly (JBA) Rosa y negro 17:15 19:45 22:00 17:15 19:45 22:00 DANDOAIN. Bastero. D CINEBOX URBIL Urbil merkataritza gunea (902- 22 16 22). Jacuzzi al pasado Robin Hood Un ciudadano ejemplar Iron man 2 Legión The crazies Alicia en el país de las maravillas El plan B Principe de Persia Que se mueran los feos 16:00 18:00 20:15 22:30 16:00 19:00 22:00 20:30 22:45 22:00 16:00 18:15 20:30 22:45 16:00 18:00 20:00 22:00 17:00 19:30 16:00 18:15 15:45 18:05 20:25 22:45 16:00 18:15 20:30 22:45 D SAIDE CARLOS III (948-24 54 00) Ikuslearen eguna: astelehena. Legión Principe de Persia Robin Hood Two lovers Que se mueran los feos Alicia en el país de las maravillas DVILLABONA. Gurea. Ez dago emanaldirik. DARRASATE. Amaia antzokia. 17:00 (948-24 54 00) Ikuslearen eguna: astelehena. En tierra hostil 19:30 22:15 Un ciudadano ejemplar Siempre hay tiempo Oceanos El escritor Viaje mágico a Africa Principe de Persia 17:00 19:30 DZUMARRAGA. Zelai Arizti. D BALLONTI Que se mueran los feos 16:00 Ciudadano ejemplar Alicia en el país de las maravillas 3D Street dance 3D 16:00 Iron man 2 Plan B Principe de Persia 16:00 The crazies 16:20 Robin Hood 16:30 BAIONA DATAUN. Herri antzokia. D L’ATALANTE Ez dago emanaldirik. (0559-55 73 63) Dans ses yeux (JBA) New York I love you Femmes du Caire (JBA) Mammuth DAZKOITIA. Baztartxo. Furia de titanes 17:15 19:30 22:00 LIZARRA D GOLEM LOS LLANOS Principe de Persia Océanos Habitación en Roma 18:00 D OCINE Principe de Persia 20:30 16:15 22:30 18:00 (943-34 52 91) 20:10 22:10 17:00 19:30 22:10 18:20 20:20 22:20 18:20 20:20 22:20 19:15 22:00 D SERANTES 17:30 20:00 17:30 20:10 17:15 20:00 17:00 19:40 17:00 19:45 22:45 22:45 22:30 22:35 22:30 17:15 20:00 22:30 DHERNANI. Biteri aretoa. (94-483 92 44) Ikuslearen eguna: asteazkena. Street dance 3D El principe de Persia El pastel de boda Que se mueran los feos Street dance 3D The crazies Un ciudadano ejemplar El principe de Persia Robin Hood Alicia en el país de las maravillas 3D 80 egunean Que se mueran los feos IRUN D CINEBOX MENDIBIL DZALLA. Antzokia. Mendibil merkataritza gunea.Ikuslearen eguna: osteguna.(943-63 02 23) Robin Hood 17:00 Gipuzkoa Principe de persia Un ciudadano ejemplar Alicia en el pais de las maravillas Robin Hood El plan B Jacuzzi al pasado Legión Que se mueran los feos DONOSTIA (943-63 54 41).Ikuslearen eguna: astelehena. DZORNOTZA. Zornotza aretoa. En el límite del amor 20:00 15:45 18:05 20:05 22:25 20:25 22:35 18:15 19:00 22:00 18:15 18:05 20:15 22:25 18:05 20:15 22:25 20:25 22:40 16:00 16:00 15:45 15:45 16:00 D TXINGUDI D ANTIGUO BERRI (943-00 12 00) Ikuslearen eguna: astelehena. Ques se mueran los feos Streed dance 3D 16:45 Alicia en el país de las maravillas 3D Principe de Persia Alicia en el país de las maravillas 16:45 Welcome Fish Tank Robin Hood 16:45 El escritor 80 egunean 17:00 20:00 18:45 20:45 17:15 19:45 19:45 20:45 17:15 19:45 19:30 17:15 19:45 17:00 19:00 22:30 22:45 22:15 22:45 22:15 22:15 22:15 21:00 23:00 D OCINE LA BRETXA 16:00 17:15 18:15 19:30 20:30 22:00 22:45 14:00 14:00 14:00 14:00 16:30 16:00 16:00 16:00 16:00 11:00 13:45 16:30 11:15 16:00 14:00 11:15 14:00 19:45 18:00 20:00 18:00 20:00 20:00 18:00 19:30 18:00 20:00 22:15 22:15 22:15 22:15 22:15 22:15 (902-46 32 69) Ikuslearen eguna: osteguna. 22:15 El pastel de boda 80 egunean Robin Hood Iron man 2 Alicia en el país de las maravillas Un ciudadano ejemplar Que se mueran los feos Como entrenar a tu dragon 18:00 20:00 ANGELU Alicia en el país de las maravillas 3D16:00 Street dance 3D Robin Hood The crazies 16:00 Principe de Persia 16:00 Un ciudadano ejemplar 16:00 Que se mueran los feos Jacuzzi al pasado 16:00 Legión 16:00 18:15 20:30 17:00 19:45 18:00 20:00 18:15 20:30 18:10 20:15 18:00 20:00 18:15 20:30 22:45 22:30 22:15 22:45 22:30 22:15 22:45 Prince of Persia La fete des voisins Le plan B Street Dance 3D Robin des Bois Camping 2 L'amour c'est mieux à deux Imogene Iron man 2 Dragons Alice aux pays des merveilles 18:30 20:20 22:30 18:00 20:00 22:00 D CINES ITAROA 11:15 11:15 11:15 11:15 D MONCINE Noche loca 19:30 17:30 20:00 22:30 17:15 19:45 22:15 17:30 20:00 22:30 Prince of Persia Plan B Street dance 3D Crazy night Freddy les griffes de la nuit Robin des bois L’amour c’est mieux a deux Iron man 2 Camping 2 18:00 20:00 22:00 UHARTE D CGR CENTRE (0559-59 90 90) D NIESSEN ZINEMAK 16:00 17:15 18:15 19:30 20:30 22:00 18:10 20:20 22:30 17:30 19:15 20:30 22:30 18:15 20:15 22:15 Legión 16:00 Robin Hood The crazies 16:15 Perdona si te llamo amor 16:00 Que se mueran los feos Ciudadano ejemplar 16:30 Jacuzzi al pasado 16:30 Alicia en el país de las maravillas 3D 16:00 Street dance 3D Copie conforme (JBA) 18:30 Ames en stock (JBA) 18:45 Robin des bois (JBA) 16:00 Les femmes de mes amis (JBA) 16:30 Achille et la tortue 20:30 London nights (JBA) 14:15 Etat d’Elue 20:45 Les aventures de Robin...(JBA)14:30 20:00 20:00 20:00 17:30 20:30 17:30 20:30 17:30 20:30 TUTERA 14:15 D L’AUTRE CINEMA ERRENTERIA 18:05 20:15 17:30 19:45 22:30 20:00 22:00 17:30 20:00 22:00 17:00 19:30 22:00 17:30 DALTSASU.Iortia. Lapurdi Principe de Persia 17:00 19:30 Principe de Persia 80 egunean Que se mueran los feos PORTUGALETE 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 Los niños de Timplebach 17:00 Recuerdame 20:10 DARETXABALETA. Zaraia. Ez dago emanaldirik. D COLISEO Ez dago emanaldirik. 17:30 20:00 17:30 20:00 17:00 19:45 17:30 20:00 20:00 17:30 D SAIDE OLITE DZARAUTZ. Modelo. Fantastico Sr.Fox Corazones rebeldes 19:30 EIBAR DMUSKIZ. Meatzari aretoa. Principe de Persia USURBIL Ez dago emanaldirik. Ez dago emanaldirik. Principe de Persia 17:00 19:30 22:30 Arraindegi eraikina (943-42 13 71). Welcome 19:30 Robin Hood 17:00 22:00 DZUMAIA. Aita Mari. DBERGARA. Zabalotegi. DMUNGIA. Olalde aretoa. D YELMO MEGAPARK DTOLOSA. Leidor. (0559-55 52 98) Más allá del tiempo 19:30 Erribera etorbidea z/g.(94-418 16 72).Ikuslearen eguna: astelehena. 17:45 20:00 22:15 22:45 22:15 22:30 22:30 Que se mueran las feos 17:00 19:30 22:15 BARAKALDO Alicia en el país de las maravillas 16:00 Street dance 3D Robin Hood 16:15 Principe de Persia 16:15 Jacuzzi al pasado 16:45 Océanos Un ciudadano ejemplar 16:45 Alicia en el país de las maravillas 3D 16:00 Como entrenar a tu dragon Legión The crazies 16:45 Iron Man 2 Two lovers 16:45 Que se mueran los feos 16:45 80 egunean Mi nombre es Khan 16:30 18:15 20:30 18:00 20:00 17:00 19:45 18:10 20:15 DBEASAIN. Usurbe. SANTURTZI D COLISEO MAX OCIO 19:45 22:15 18:10 20:15 22:30 S.Esnaola,2 (943-27 13 91).Ikuslearen eguna: asteartea. Leizaola Lehendakariaren kalea,2. Street dance 3D 19:30 22:00 Que se mueran los feos 16:15 19:00 Un ciudadano ejemplar 22:00 Alicia en el país de las maravillas 3D 17:00 Principe de Persia 16:15 19:00 22:00 Iron man 2 16:15 Robin Hood 16:00 19:00 22:00 Two lovers 19:00 22:00 The crazies 16:15 19:00 22:00 Legión 16:15 19:00 22:00 Jacuzzi al pasado 16:15 19:00 22:00 Iron man 2 17:15 Ciudadano ejemplar Legión 16:00 Alicia en el país de las maravillas 3D 16:00 Street dance 3D Jacuzzi al pasado 16:00 Robin Hood The crazies 16:00 Plan B 16:00 Que se mueran los feos D TRUEBA LEIOA DLEKEITIO. Ikusgarri. El pastel de boda El escritor Mi nombe es Khan El día que Dios se fue de viaje (JBA) El último veano de la Boyita Aurora boreal Yo soy el amor Baaría Siempre hay tiempo (Hector y Bruno) 16:30 18:30 20:30 22:45 16:30 18:30 20:30 22:45 17:15 20:00 22:30 16:30 18:30 20:30 22:45 16:30 17:15 19:00 20:00 21:30 22:45 Robin Hood 17:00 19:45 22:30 Un ciudadano ejemplar 17:15 20:00 El pequeño Nicolas 17:15 El plan B 20:30 22:45 Iron man 2 17:15 20:00 22:30 Perdona si te llamo amor 22:45 Que se mueran los feos 17:15 20:00 22:45 Oceanos 16:30 18:30 Alicia en el país de las maravillas 3D 16:15 18:15 20:40 22:50 Furia de titanes 17:00 19:30 22:30 Gorbeia merkataritza gunea (94-546 04 23).Ikuslearen eguna: astelehena. 16:45 Street dance 3D Legión The crazies Jacuzzi al pasado Principe de Persia DGALDAKAO. Torrezabal. D YELMO GORBEIA 3D Street dance 3D 16:45 16:20 (948-22 23 33) Ikuslearen eguna: asteazkena. Principe de Persia D GURIDI Street dance 3D Mi nombre es Khan A proposito de Elly (JBA) Robin Hood Rabia 80 egunean El pastel de boda La nana 21:20 21:45 21:30 D GOLEM BAIONA D SOCIAL ANTZOKIA DDERIO.Gurea. San Prudentzio,6 (94-523 19 40).Ikuslearen eguna: asteazkena. Robin Hood 80 egunean Rabia Principe de Persia 19:40 20:00 IRUÑEA BASAURI El escritor 19:00 21:30 17:30 20:00 17:30 20:00 17:30 20:00 18:00 20:15 17:30 20:00 18:00 20:15 18:00 20:15 19:40 Nafarroa San Prudentzio,22 (94-523 19 40).Ikuslearen eguna: asteazkena. Mi nombre es Khan 80 egunean El escritor Rabia Yo soy el amor Siempre hay tiempo El pastel de boda 16:00 17:40 17:35 17:45 11:00 11:00 11:00 11:00 11:00 11:00 14:00 14:00 14:00 14:00 14:00 14:00 16:30 19:30 22:00 16:00 18:00 20:00 16:00 18:00 20:00 22:00 16:00 18:00 20:00 22:00 16:30 19:30 22:00 16:00 20:00 22:00 18:00 20:00 22:00 18:00 22:00 11:00 14:00 16:00 DONIBANE LOHIZUNE D LE SELECT Cople conforme (JBA) Prince of Persia 14:30 Robin de bois Le plan B 14:45 Street Dance 3D 14:45 Les invités de mon père 14:45 Les tisseuse (JBA) Eastern Plays (JBA) Moomin et la folle aventure de l’été 17:30 20:30 17:30 20:30 16:15 16:20 16:20 16:00 16:00 22:15 16:00 16:00 16:05 16:00 18:15 20:15 18:20 20:20 18:20 20:20 17:45 17:00 18:10 22:15 22:20 22:20 19:30 20:20 20:10 22:10 20:10 22:20 17:00 19:00 19:45 22:20 17:00 18:00 20:00 22:00 20:10 22:15 18:10 20:15 22:30 18:00 VIANA D LAS CAÑAS Street dance 3D Legión 16:00 Jacuzzi al pasado 16:00 Soul Kitchen 16:00 Principe de Persia 15:50 Robin Hood 16:15 Alicia en el país de las maravillas 3D 16:00 Ciudadano ejempar 16:00 El super canguro 16:00 Iron man 2 Que se mueran los feos 16:00 18:15 20:30 18:15 20:30 18:10 20:15 18:00 20:15 18:00 20:25 19:15 22:45 22:30 22:30 22:45 22:15 22:40 18:10 20:30 22:45 18:00 20:00 22:30 18:10 20:25 22:40 20:30 Nafarroa Beherea 20:30 DONIBANE GARAZI. Le Vauban. Dragons 18:00 17:30 17:30 D REX La Comtesse (JBA) Legión Crazies Jacuzzi al pasado Winx Club (Euskaraz) Principe de Persia 17:30 Gardiens de l’odre 21:00 DONAPALEU. St.Louis. Iron man 2 16:00 Une journée particuliere 21:00 DLAZKAO. Areria aretoa. DHAZPARNE. Haritz Barne. Corazones rebeldes 19:30 Les invites de mon père 21:00 DOÑATI. Herri zinema. DHENDAIA. Varietes. Furia de titanes 19:30 22:30 Ez dago emanaldirik. Zuberoa DORDIZIA. Herri Antzokia. DKANBO. Aiglon. Robin des bois 15:00 MAULE. Baitha. My own love song 18:00 Exposados 19:30 22:15 Ander 17:30 Robin des bois 18:00 Drôle de grenier 16:00 32 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Agenda › b Eguraldia JON ALBISU Joera Bihar t° t° Asteartea, 1 Itsasoa t° pItsasoko egoera. Lehenengo 20 milietan ipar mendebaldeko haizea nagusituko da 2ko indarrarekin, eta itsaskirria sortuko du. Tarteka, 3ko indarrekin itsakiko guneak egongo dira. pOlatuak. Metro bat artekoak. t° Asteazkena, 2 Osteguna, 3 p Baiona 20/16 p Bakio 22/13 p Donostia 20/14 p p Bilbo 22/13 p p p Balmaseda 23/13 Itsasaldiak Maule 21/14 ORDUA Itsasgora Donibane Garazi 22/13 Eibar 22/11 4.07 00:03 0.95 Itsasgora 18:32 4.04 Itsasbehera 12:23 1.17 Itsasbehera p p Leitza 20/11 Arrasate 22/12 Amurrio 23/13 Argitze aldera: ipar haizea, baina baita ostarteak ere pZerua. Aroak argitze aldera egingo du, eta eguraldi egonkorraz gozatzeko aukera izango da. Goizetik ostarteak egongo dira Euskal Herriko eremu geografiko askotan. Barnealdean, ordea, goiko hodei dezente izango dira. Ipar haizea ailegatuko bada ere, tenperaturak gora egingo du. pHaizea. Ipar haizea. pTenperatura. Gora. Beroenak ipar isurialdean eta mendi inguruetan, 20 eta 26 gradu artekoak izango dira. Barnealdean, berriz, 19 eta 27 gradu artekoak izango dira. p p Abaurregaina 19/10 p p p Gasteiz 22/11Agurain 23/11 Gaur Arratsalderako hodeiak ugaritzea espero da pZerua. Hodeiak ugarituz joango dira ipar isurialdean eta mendialdean. Beraz, zeru hodeitsua eta zaparrak izango dira nagusi. Barnealdean, berriz, egonkortasun atmosferikoa izango da. Lizarraldetik Erriberara arte, goiko hodei dezente espero dira. b Iruñea 24/11 t° p p Tafalla 24/11 Guardia 23/11 pHaizea. Ipar mendebaldeko haizea. pTenperatura. Berdin. Beroenak, ipar partean eta mendialdean, 19 eta 24 gradu artekoak. Barnealdean, berriz, 18 eta 25 artekoak. p Tutera 27/13 Isobara mapa Eguzkia S0RTU 07:19 Ilargia 3 21:31 Ilgora Ekainaren 19a, larunbata Ilbete Ekainaren 26a, larunbata Ilbehera Ekainaren 4a, ostirala Ilberri Ekainaren 12a, larunbata BAGABIGA G Hitz gurutzatuak 2 GORDE EGUNA Hitz jokoak 1 METROAK 06:17 4 G Sudokua 5 6 7 8 9 10 11 1 12 1 2 3 7 9 7 5 9 8 6 4 7 5 2 2 4 1 1 5 9x9-ko laukian hutsik dauden gelaxkak bete behar dituzu, 1etik 9ra bitarteko zenbakiak idatziz, eta kontuan izanik zenbaki bakar bat ere ez dela bi aldiz azaltzen errenkada eta zutabe berean, ezta dagokion 3x3-ko laukian ere. 4 9 8 7 2 6 4 7 2 3 5 9 1 8 6 8 9 10 11 12 Ezker-eskuin 1. Mendi garaietara igotzen den mendizale. 2. Une honetan. Donostiako futbol talde baten siglak. Zaraitzun eta Erronkarin, jin, etorri. 3. Bizkaiko herria, Uribe-Bilbo aldean. Bokala. 4. Esaten du. Gipuzkoako herri bateko. 5. Hutsa, gabezia. Lutezioaren ikurra. Dago. 6. (Errep.) Txori mota. Erraz. Suari dariona. 7. Gipuzkoako herri batekoa. 8. Guztiz larritu edo estutu. Emakume izena. Bostehun eta berrogeita hamar. 9. Euskal fonema. Potasioaren ikurra. Isuna hartua. 10. Soinu. Sufrearen ikurra. Niri. 11. Bokala. Ate, hitz elkarketan. Denbora tartea. 12. Argazkiak egiteko tresna. Atx! Uribe-Kosta. G Esaldi ezkutua «_r_k_r__ d_ g__zk_ b_z_tz__ _b_r_ts h_l _h_l _z_t_k_». G Atzoko erantzunak E A F A N A K R O D I O A 2 8 1 3 9 6 5 7 U Z I R R 5 4 6 1 8 7 3 9 2 K G A R A I O 9 3 7 4 5 2 8 1 6 O N B R A K B 3 2 9 6 7 4 1 8 5 I R E K I 6 5 8 9 1 3 4 2 7 A E D R O A 1 7 4 5 2 8 9 6 3 N O R K 7 1 2 8 4 5 6 3 9 N A I Z 8 6 5 2 3 9 7 4 1 N U 4 9 3 7 6 1 2 5 8 A L D I L D O D E K S A R I O T T A W A U U M P G O K R Goitik behera 1. Traketsak. 2. Eraikitzea. Bokala. 3. Narama. Musika nota. Memoria mota. 4. (Errep.) Begien distira. Zirkulazioa eta aparkalekuak arautzen dituen ordenantza. Metalezko lokarri. 5. Kimatuak, xedarratuak. Jatorria adierazten duen atzizkia. 6. Kontsonantea. Brasilgo hiriburua. Bokala. 7. Ordu, tenore. Juduen apezburu, Jesukristoren garaian. Kontsonantea. 8. Putzu. Libanoko komunitate musulman bateko kidea. 9. Kontsonantea. Toka, zeukan. Berrogeita hamaika. 10. Desafio hitza. Erbioaren ikurra. Ipar Euskal Herrian, ‘da’ zuzeneko galderetan. 11. Litioaren ikurra. Adardun bihurtu. 12. Txori mota. Atseginak. Falta diren bokalak idatzita Decimus Junius poeta erromatarraren gogoeta bat azalduko zaizu. I T O A 4 Esaldi ezkutua: Ezbeharrari aurre egin ez dionak ez du bere indarra ezagutzen. 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 33 ‹ Agenda Komunikazioa D Esaldi bakarrean Uhinetatik tiraka Xabier Lasa Greba. EITB taldeko EI, Gaztea eta Radio Vitoria irratietan musika nagusitu zen bitartean, REk normaltasunez emititu zituen bere programak asteartean. Entzuleok nork bere ondorioak atera ahal izan ditugu lau irratietako langileen gehiengoak krisiaz, deialdiaz, greba deitzaleez, gobernuez… izan dezaketen iritziaren inguruan. Zilegia da langileek hartutako erabakia, noski, euren entzuleek edonolako kabalak egitea bezain zilegi. Beste kontua da zerbitzu publikoa eskaintzera behartuta dauden langileek iritzia informazioarekin nahasten digutenean… Zer pentsatua eman zigun, alde horretatik, eguerdiko 14:00etako albistegia irekitzeko REn erabili zen esaldiak: «Greba ez da nabaritu osasungintzan eta administrazio publikoan». Hamaika for- mula zuhurrago erabil zitzaketen; baina erabatekoa, zalantza izpirik uzten ez duena hautatu zuten. Paco, Manolo eta Pepe. Atal berriak eman dizkigu Ser kateko kirol taldea protagonista duen sugetzarrak. Morboaren betaurrekoarekin dakusagu kazetaritzarekin zerikusi gutxi duen eta esatari izartsuen eta zuzendaritzaren arteko pultsutik asko duen serial hori. Daniel Anido da zuzendari nagusia irratian, Augusto Delkader haren laguntzaile fina; Anido M-11ko gertakarien karira, Zapatero Moncloara aupa zedin hagitz lagundu zioten Sereko albistegietako arima izan zen. Orduz geroztik eskuratua du ospea, eta boterea, Ser-en. Bada, bi kazetari horiek Paco Gonzalez kalean geratzen zela adierazi ziguten ofizialki hilaren 14an. Hurrengo bi egunetan, asteburuko Carrusel Deportivo saioan, Pepe Domingo Castañok eta Manolo Lamak Gonzalezen aldeko hitzak haizatu zituzten desafio usaina zerion estiloan, nahiz eta zuzendaritzak ika-mika ez aipatzeko agindu. Castañori Ser-en egun gutxi gelditzen zaizkiola diote... Jokoan zer? Batzuen handiustea eta etorkizun mediatikoarekin lotutako estrategia, eta besteen auzitan jarritako autoritatea, horiexek daude jokoan. Eta horien gainetik, audientziak eta diru iturriak. Izan ere, Gonzalez, Lama eta Castañoren Carruselaren iragarkiek Ser kateak lortzen duen fakturazio osoaren ehuneko galanta osatzen dute, milioika euro alegia. Eta bien bitartean, isil eta mutu segitzen du Jose Ramon De La Morenak; zuzendaritzarekiko leial, eta Castaño, Lama eta Gonzalezekin etsaituta. Argentinako Madre agentziak irabazi du El Soleko iragarki onenaren saria Sari handietan Argentinak bi eraman ditu, Espainiak beste bi eta Mexikok egunkari eta aldizkarien sailekoa Telesailaren eszena bat. ETB ‘V’ telesailaren bertsio modernoa estreinatuko du gaur ETB2k Urtzi Urkizu Donostia Logela ilun batean, katu bat ageri da. Ondoren, gizon bat pakete bat irekitzen hasten da, eta off ahotsak dio: «Zerbait berria erosteak euforiko sentiarazten zaitu, joe, garbia, zerbait berria erosteak sentiarazten zaitu... canchero. Usaina, alanbrea, apargoma, G-P-S». Bere GPS berria ireki du gizonak. Idatzita jabea hitza ageri da, eta, ondoren, Banco Hipotecario bankuaren kreditu txartelak. Argentinako Madre agentziak egindako iragarki horrek irabazi du Donostiako El Sol jaialdian epaimahaiaren sari nagusia telebista/zinema sailean. Argentinako beste agentzia batek (Del Campo Nazca Saatchi & Saatchi) irabazi du grafikako sailean, Andes garagardoen irudiari esker. Azkeneko urteetan, Argentinako sortzaileek sari ugari irabazi dituzte El Solen, eta aurten joera hori baieztatu da. Urteko ekoizpen etxearen saria ere Argentinara joan da, Primo enpresara hain zuzen. Epaimahaiak emandako sei sari nagusietatik bi Espainiako sortzaileentzat izan dira: bata, euskarri interaktiboena, Sra. Rushmore agentziarentzat, Aquarius edariaren kanpainarengatik; eta bestea, hedabideena, DDB agentziarentzat, Kanaria uharteetako turismoa promozionatzeko iragarkiari esker. Erredakzioa Donostia Zerbait berria erosteak sortzen duen plazerra irudikatzen du Madre agentziaren iragarki irabazleak. EL SOL Iragarki horretan, hartz zuri bat eta emakume gazte bat jolasean agertzen dira hondartzan, gero Teiden eta, amaitzeko, hotel batean, koktel bat edaten. Misión di no al Winter Blues du izena iragarkiak. Marketingeko saria ere kanpaina horrentzat izan da. Egunkari eta aldizkarien sailean, bestalde, Mexikoko Ogilvy agentziak irabazi du, Scrabble jokoaren iragarkiari esker. Jaialdiko agentziaren saria Almap BBDO brasildarrarentzat izan da. Eta prentsaren sari berezia BMWko Eskua kanpainak eraman du. Azkeneko urteetan bezala, El Solek gaur herritarrentzako Ate Irekiak jardunaldia egingo du, Kursaalean. 12:00etan, aurtengo lan irabazleak proiektatuko dituzte, eta, ondoren, 25 urteotako lan onenak. Erakusketa grafiko bat ere izango da ikusgai. Balio arduragabeenak zabaldu dituzten iragarkientzat Sombra (Itzal) sariak Hirugarren urtez, El Sol jaialdiarekin batera Sombra (Itzal) sariak banatu ditu Ekologistak Martxan taldeak. Bertan, publizitate sexistena, arrazistena, elkartasun gabekoena, kontsumistena eta iruzurtiena saritzen dituzte. «Herritarrek jasotzen dituzten publizitate mezuek balioen homogeneitate bat erakusten dute: banakotasunaren aldarrikapena kolektiboaren aurrean, hedonismoa esfortzuaren aurrean, estetikoa etikoaren aurrean», salatu du ekologista taldeak. Hausnarketa horren harira, ondoko sariak banatu dituzte: iragarki etnozentristenari Munduko Zilborra saria, Navidulen Canibales iragarkiari; balio kontsumistenei Me Lo Llevo saria, El País egunkariko Shopping & Style gehigarriarentzat; aurpegi garbiketa oportunistenari Lavado Solidario saria, Starbucksen 100% café de comercio justo kanpainarentzat; aurpegi garbiketa ekologikoari Lavadora Verde saria, Carrefour-en Bolsa caca kanpainarentzat; elikadura balio txarrenei Tortilla de Silicona saria, Heinzen Fruto Ketchup iragarkiarentzat; ingurumena suntsitzeko ikuspegiari Chimenea saria, Banco Santanderrentzat; arduragabeko balioen Cenutrio saria, Impulsa TDTrentzat. Defentsa Ministerioari ibilbide osoko saria eman diote. D 80ko hamarkadan miloika ikusle aztoratu zituen V zientzia-fikziozko telesailak. Oihartzun handia izan zuten Lurrera iritsitako bisitariek eta haiei aurre egin zieten gizakien gorabeherek. Orain, ABC AEBetako kateak telesailaren bertsio berri bat emititu du, eta ikusle datu onak lortu. FORTAk ekoizpena erosi du, eta ETB2 kateak gaurtik aurrera emango du igande gauetan (22:00). Astero bi atal emitituko dituzte. V-ren bertsio modernoan, bisitariak mehatxutzat joko dituzte gizakiek hasiera batean. Baina berehala jendea liluratzea lortuko dute. Tyler gaztearentzat «zerbait handiaren parte» izateko aukera izan daiteke. Chad kazetariak elkarrizketak egingo dizkio Anna bisitarien buruzagiari, komunikabideen munduan aurrera eginez. Jack apaizak, ordea, begi txarrez ikusten ditu estralurtarrak, eta egiaren bila jotzea erabakiko du. Ryan eta Valerie ere mesfidatiak dira. Erica Evans FBIko agenteak, halaber, bisitarien itxuraren azpian ezkutatzen dena deskubrituko du. 34 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Agenda › E El juego de los errores Gaurko filmak Botere telekinetikoak dituen neska argia oald Dahl idazlearen ipuin klasiko batean oinarrituta, kontaketa modernoa egin zuen Danny De Vitok. Haur zein helduentzat lan aproposa ondu zuen, eta bazkalosterako eskaintza aproposa dugu. Mathilda Wormwood neska R 111 Matilda pAntena3, 16:00. Zuz.: Danny de Vito. Akt.: Mara Wilson, Danny DeVito, Rhea Perlman, Embeth Davidtz, Pam Ferris, Brian Levinson, Paul Reubens. 98 min. AEB, 1996. D 11 Akt.: Ray Liotta, Shaun Sipos, Rachel Blanchard. AEB. 2006 ling. Akt.: Maureen O’Hara, Eric Stolz, Trini Alvarado. AEB. 2000. 1 p Urtzi Urkizu Quelques jours avec moi 111 p La1, 16:00. Zuz.: Armand Mastroian- p France2, 20:35. Zuz.: Claude Sau- ni. Akt.: Daryl Hannah, Doug Savant, Brandy Ledford. AEB. 2000. tet. Akt.: Daniel Auteuil, Sandrine Bonnaire. Frantzia. 1987. El desafío George eta dragoia 11 11 p T5, 16:00. Zuz.: Lee Tamahori. Akt.: p ETB1, 22:00. Zuz.: Tom Reeve. Akt.: Anthony Hopkins, Alec Baldwin, Elle MacPherson. AEB. 1997. James Purefoy, Piper Perabo, Patrick Swayze. AEB. 2003. Amor y otros desastres hainbat eszena eta istorioak hasiera batean pentsa zitekeena baino mami gehiago du. Elkarrizketa eta egoera batzuk barrez lehertzeko modukoak dira. Azken finean, ez da familia osoarentzako film tipikoa, eta eskertzen da. 1 p Antena3, 20:00. Zuz.: Kevin Dow- Traición en la Casa Blanca inteligente eta ikusnahia da, bere gurasoengandik oso ezberdina. Gainera, gurasoek normalean ez diote kasu handirik egiten. Hazten doan heinean, Mathilda konturatuko du botere telekinetikoak dituela. Irakasle batek erakutsiko dio botere horiek erabil ditzazkeela adiskideak laguntzeko. Orain arte berarekin gaizki portatu direnek, aldiz, neskaren botereak pairatu beharko dituzte. Pertsonaia gehienak karikatura barregarriak dira, umore beltzez zipriztinduta daude El último baile p ETB2, 16:00. Zuz.: Bruce McCulloch. 1 Firewall 111 p La1, 17:30. Zuz.: Alek Keshishian p La1, 22:15. Zuz.: Richard Loncraine. Akt.: Brittany Murphy, Matthew Rhys, Catherine Tate. EB. 2006. Akt.: Harrison Ford, Paul Bettany, Virginia Madsen. AEB. 2006. Asesinato en la carretera La verdad oculta 1 11 p ETB2, 17:55. Zuz.: Tony Tilse. Akt.: p La1, 23:55. Zuz.: John Madden. Akt.: Bryan Brown, Joanne Frogatt, John Wood. AEB. 2008. Gwyneth Paltrow, Anthony Hopkins, Hope Davis. AEB. 2005. El sueño de mi vida 1 Thunderbolt (JBA) 1111 p Antena3, 18:00. Zuz.: Gary Winick. p France3, 00:15. Zuz.: Josef von Akt.: Jennier Garner, Mark Ruffalo, Judy Greer. AEB. 2004. Sternberg. Akt.: George Bancroft. 95 minutu. AEB. 1929. Telebista ETB 1 ETB 2 Hamaika La 1 La 2 Antena 3 07:50: Supernanny. 08:35: Sustraia. 09:00: Kresala. 09:50: Egi bidean. 10:00: Meza. 11:00: Kerman mintzalagun bila. 11:35: Magazine Champions. 12:00: Kirolez kirol. (12:30) Saskibaloia. ACB Liga. Baskonia - Real Madril. 14:30: Gaur egun. Ander Arzakek aurkezten duen albistegia. 14:55: Eguraldia. 15:00: Kirolez kirol. (15:05) Txirrindularitza. Italiako Giroa. 21. etapa. Verona - Verona. (17:45) Herri Kirolak. Urrezko Aizkolariak. 2. Finalerdia. 07:10: Mucho viaje. 07:40: EITB kultura. 08:10: Nueva vida. 08:20: Rutas de solidaridad. 08:55: Sustraia. 09:25: Palabra de ley. 10:05: Chiloe. 10:35: Nick dut nik. 11:20: Kresala. 12:20: Teknopolis. Maider Egueseren eskutik. 12:50: Mundo.hoy. ‘Los asesinatos de Cradock: Mattew Goniwe y el fin del Apartheid’. 13:55: Rex.Telesaila. 14:58: Teleberri. Estibaliz Ruiz de Azuaren eskutik. 16:00: Zinema. ‘El juego de los errores’. Zuz.: Bruce McCulloch. Akt.: Ray Liotta, Shaun Sipos. 2006. 09:00: Marrazki bizidunak. 10:00: Haurrentzako zinema. 11:15: Osteguneko Bat eta bat. 12:05: Azpeitiko rallya. 12:40: Onein. 13:10: Haurrekin jolasean. 13:30: Goltb. 13:55: Bi fashion. 14:10: Eskuokin. 14:20: Kiroleroak. 14:50: Ilunpean. 15:35: Ostiraleko Bat eta bat. 16:55: Travelling. 17:20: 8garren kalea. 17:50: Arte irekia. 18:20: Jazz Zarautz. 19:00: Itsaoari begira. 19:30: Gipuzkoa kultura. 20:00: Ikusmira. 20:30: Lekeitiko zine programazioa. 21:00: Gaztero. 22:00: Lekeitiko zine programazioa. 22:35: Jazz Zarautz. 07:50: Los Lunnis. En busca del valle encantado. Harry y su cubo de dinosaurios. Little Einstein. Nouky y sus amigos. Duck Dodgers. 11:45: Indar Armatuaren Eguna. 13:00: Espacios naturales de Aragon. ‘Maestrazgo aragones’. 13:30: España entre el cielo y la tierra. 14:30: Corazon. Carolina Casadoren eskutik. 15:00: Telediario 1. Albistegia. 16:00: Zinema. ‘Traición en la Casa Blanca’. Zuz.: Armand Mastroianni. Akt.: Daryl Hannah, Doug Savant, Brandy Ledford. 2000. 08:00: Los conciertos de la 2. 08:40: Buenas noticias TV. 08:55: Shalom. 09:10: Islam hoy. 09:30: Babel en TVE. 10:00: Ultimas preguntas. 10:30: El dia del Señor. 12:00: Pueblo de Dios. 12:30: Nosotros tambien. 13:00: Zaldi lasterketak. 14:00: Camino del Cid. 14:45: Otros pueblos. Gentes de Uzbekystan. 15:40: Paraisos cercanos. ‘Kenia, la cima africana’. 16:30: Memoria de España. ‘De Altamira al útil del metal’. 17:10: America e Indonesia mitica. 18:00: Cuadernos de paso. 07:45: Power rangers. Telesaila. 08:30: Megatrix. Haurrei zuzendua: Pelopicopata. Dinosapiens. Zoey. H20. 12:00: Videos, vídeos. 13:00: Impacto total. 14:00: Los Simpson. Marrazki bizidunak. ‘24 minutos’. ‘Homer se va de marcha’. 15:00: Noticias 1. Lourdes Maldonadok aurkezten duen albistegia. 16:00: Zinema. ‘Matilda’. Zuz.: Danny De Vito. Akt.: Danny De Vito, Mara Wilson, Rhea Pearlman. 1996. 18:00: Zinema. ‘El sueño de mi vida’. Zuz.: Gary Winick. Akt.: Jeniffer Garner, Mark Ruffalo, Judy Greer. 2004. ‘Firewall’ filma. 22:15 ‘En portada’. 22:00 ‘Doctor Mateo’. 22:15 17:30: Zinema. ‘Amor y otros desastres’. Zuz.: Alek Keshishian. Akt.: Britanny Murphy, Matthew Rhys. 2006. 19:00: España directo. Mercedes Torrek aurkezten duen magazina. 21:00: Telediario 2. Albistegia. 22:15: Zinema. ‘Firewall’. Zuz.: Richard Loncraine. Akt.: Harrisond Ford, Paul Bettany, Virginia Madsen. 2006. 23:55: Zinema. ‘La verdad oculta. Zuz.: John Madden. Akt.: Gwyneth Paltrow, Anthony Hopkins. 2005. 01:30: Ley y orden. Telesaila. 02:50: TVE es música. 03:00: Noticias 24h. 18:55: Senderos de gran recorrido. ‘GR 140 Almeria’. 19:30: El escarabajo verde. 20:00: Tres 14. ‘Biónicos’. 21:00: Redes 2.0. ‘Desmontando mitos sobre el mundo’. 21:30: Ciudades para el siglo XXI. ‘Valentzia II’. 22:00: En portada. ‘Periodismo. Maldito oficio’. 22:45: Tesoro del sur. 23:40: Vietnam, vida tras la muerte. 00:10: Metropolis. Itziar Okariz. 00:40: El gran día. Telesaila. 01:00: Zinema. ‘La feria de las vanidades. Zuz.: Mira Nair. Akt.: Gabriel Byrne. 2004. 03:10: Teledeporte. 20:00: Zinema. ‘El último baile’. Zuz.: Kevin Dowling. Akt.: Maureen O’Hara, Eric Stolz, Trini Alvarado. AEB. 2000. 21:00: Noticias 2. Lourdes Maldonadok azken berriak biltzen dituen albitegia aurkezten du. 21:40: Eguraldia. Laura Ferrerek aurkezten duen tartea. 21:45: El club del chiste. Umore saioa. 22:15: Doctor Mateo. Telesaila. 00:00: El internado. Telesaila. ‘Después de la luz fueron los crímenes’. 02:30: Astro show. 04:00: Unicos. ETB 3 ‘George eta dragoia’. 22:00 ‘Teknopolis’ saioa. 12:20 (18:15) Futbola. 2.A mailarako igoera fasea. Ontinyent Eibar. 20:45: Gaur egun. Albistegia. 20:55: Eguraldia. 20:55: Kirolez kirol. 21:05: Britania txikia. 21:35: Bi errepidean. 22:00: Zinema. ‘George eta dragoia’. Zuz.: Tom Reeve. Akt.: James Purefoy, Piper Perabo, Patrick Swayze. 2003. 23:30: Kultura gaua. 00:35: Kalaka. 02:20: Gag gag. 03:15: Hasiberriak. 03:35: Elkartasunaren bideak. 04:00: Esanak esan. 17:55: Zinema. ‘Asesinato en la carretera’. Zuz.: Tony Tilse. Akt.: Bryan Brown, Joanne Frogatt, John Wood. 2008. 19:55: Lo mejor de Euskadi directo. 20:58: Teleberri. Estibaliz Ruiz de Azuaren eskutik. 21:55: Eguraldia. 22:05: La noche de... V telesailaren inguruko saio berezia. 22:30: V. Telesail berria. ‘Piloto’. ‘Ya no hay nada normal’. 00:20: Secuestrado. 01:55: Kresala. 02:45: Locos por el Jazz. 03:40: Sustraia. 04:10: Palabara de ley. 04:40: Rutas de solidaridad. 14:35: Avatar-azken aire maisua. 15:00: Trikitraka trikitron. 15:55: One piece. 16:15: Maskara. 16:35: X-taldea: eboluzioa. 16:55: Dragoi ehiztariak. 17:20: Huckleberry hound. 18:05: Popeye marinela. 18:25: Kriptako istorioak. 18:50: Doraemon. 19:55: Avatar-azken aire maisua. 20:20: Spirou eta fantasio. 20:40: One piece. 21:30: Chiloe. 21:55: Gaztea live. Olimpic & Munlet. 23:45: KTX. 00:10: Burp. 00:40: Azken rock kontzertuak. 03:10: Chiloe. 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 35 ‹ Agenda B Pilota urrunen botatzeko apustua Errealitate kontrajarriak Festaz festa ibiliko den programa berria Golf makila batekin eta zestapuntarekin bi lagunek apustu ikusgarria egingo dute buruz buru. Pilota urrunen botatzen eta abiadura handienarekin botatzen saiatuko dira. Golf makilarekin Oskar Lasa pilotaria ariko da. Zesta-puntarekin, berriz, Alex Hormaetxea bizkaitar jokalari profesionala. Gai baten bueltan bi errealitate ezberdin aurrez aurre jarriko dituzte igandero Vuelta y vuelta izeneko docu-reality berrian. Aurreneko atalean, batetik, Lehen Mailako Deportivo taldearen egunerokotasuna jasoko dute, eta bestetik, hirugarren maila erregionaleko Racing de Vallbona taldearena. Herrietako jaietan murgilduko da gaurtik aurrera Molinos de Papel ekoizpen etxeko (Callejeros) Fiesta Fiesta saioa. Erromeriak, azokak, jaialdi gastronomikoak eta mendetako tradizioa duten ohiturak erakutsiko dituzte. Horretarako, Jalis de la Serna erreportaria ibiliko da hara eta hona. ‘Bi errepidean’. ETB, 21:35. ‘Vuelta y vuelta’. La Sexta, 21:30. ‘Fiesta Fiesta.’. Cuatro, 21:35. Irratia Euskadi Irratia. Bermeoko Ibilal- FM dian egongo da goiz osoan Amarauna magazinea. Gorka Goikoetxea eta Maribi Kanpandegi publizitateaz ariko dira. Burusoilei buruzko erreportajea entzun ahalko da saio berean. 89.2 Segura irratia 89.7 Antxeta irratia 91.4 Euskalerria irratia 91.8 Irulegiko Irratia 93.6 Arrate irratia 94.4/95.2 Euskadi irratia 95.5 Xiberoko Boza 96.0 Bilbo Hiria 97.0 Tas-Tas irratia 99.8 Herri Irratia 101.3 France Bleu Pays Bizkaia Irratia. Ibilalditik irratsaio berezia egingo dute, 11:00etatik aurrera. Silvestre Bilbao eta Josune Errenteria elkarrizketatuko dituzte, Ibilaldian omendu egingo baitituzte. Asel Luzarragaren agurra izango dute Txiletik. Datorren urtean Ibilaldia antolatuko duten Ondarroako ikastolakoekin ere hitz egingo dute. Radio Euskadi. Eleizalde ikastolako presidente Markel Goikoetxea eta zuzendari Aintzane Egañarekin hitz egingo dute Más que palabras magazinean. 10:00etan, Miguel Angel Lotina futbol entrenatzailea elkarrizketatuko dute. Basque 102.6 Bizkaia irratia 103.5 Gaztea 106.6 Gure Irratia 107.0 Eguzki irratia / Oiartzun irratia 107.5 Txolarre irratia 107.5 Xorroxin irratia 107.7 Hala Bedi AM 1224 Herri Irratia Internet www.info7.com Info7 D Cuatro Tele 5 La Sexta TF1 France 2 France 3 06:35: NBA en acción. Kirol saioa. 07:10: Sabrina, cosas de brujas. Telesaila. 09:00: Cracks. Niko Abaden eskutik. 09:45: El zapping de Surferos. 12:25: Futbol 7. Espainiko Txapelketa. Finalerdiak. 13:55: Noticias Cuatro. Azken berriak biltzen dituen albistegia. 14:55: Noticias Cuatro Deportes. 15:35: Antes de que caiga. 15:50: CQC. Ana Millanek, Silvia Abrilek eta Tania Sarriasek aurkezten duten saioa. 17:10: Perdidos. Telesailaren azken bi atal. 07:00: Boing. Geronimo Stilton. Jewelpet. Las supernenas Z. Le secret saturday. Ben 10 Alien Force. Bakugan en Nueva Vestroia. 09:45: Patito feo. 10:45: Más que coches GT. 11:15: I love TV. 12:30: Bricomania. Kristian Pielhoffek eta Iñigo Segurolak aurkezten duten saioa. 13:00: Vuélveme loca. Patricia Perezek eta Celia Montalbanek aurkezten duten magazina. 15:00: Informativos Telecinco. Albistegia. 16:00: Zinema. ‘El desafio’. Zuz.: Lee Tamahori. Akt.: Anthony Hopkins, Alec Baldwin, Elle MacPherson. 1997. 07:00: Lo mejor de la Sexta. 07:30: Teletienda. 08:25: Animales asombrosos. ‘El secreto de la supervivencia’. 09:20: ¿Sabías que?. Dokumentala. 09:55: La ciencia del deporte. ‘Atletismo’. 11:00: GP 2. Munduko Txapelketa. Turkiako Sari Nagusia. 12:00: 1 Formula. Munduko Txapelketa. Turkiako Sari Nagusia. Atarikoa. 14:00: 1 Formula. Munduko Txapelketa. Turkiako Sari Nagusia. Lasterketa. 16:00: LaSexta/Noticias. Cristina Villanuevak aurkezten duen albistegia. 06:30: TFOU. 10:25: Automoto. Marion Jollések aurkezten duen saioa. 11:05: Téléfoot. Christian Janierren eskutik 12:05: Attention a la marche!. Jean-Luc Reichmannek aurkezten duen saioa. 13:00: Le journal. Claire Chazalek aurkezten duen albistegia. 13:20: F1 a la une. 13:55: 1 Formula. Turkiako Sari Nagusia. I 16:05: Eleventh hour. Telesaila. ‘Coups de foudre’. 17:00: Les experts: Miami. Telesaila. ‘Un coupable intouchable’. 17:50: Combien ça coûte? L’hebdo. 07:00: Thé ou café. Gonbidatua: Guillaume Gallienne. 08:00: Rencontres a XV. 08:30: Les chemins de la foi. Sagesses bouddhistes. (08:45) Islam. (09:15) La Source de vie. (10:00) Présence protestante. (10:30)Le Jour du Seigneur. (10:45) Meza. (11:30) La Vie en France des communautés étrangères chrétiennes. 12:05: Tout le monde veut prendre sa place. 13:00: Journal. Laurent Delahousserek aurkezten duen albistegia. 13:20: 13h15, le dimanche... Magazinea. 14:10: Le bêtisier du dimanche. 08:55: Bunny tonic. 10:55: C’est pas sorcier. 11:20: Expression directe. 11:35: La vie d’ici. 12:00: Le 12/13. 12:50: Tenisa. Roland-Garros. Final zortzirenak. 15:00: En course sur France 3. 15:25: Nous nous sommes tant aimés. 17:10: Des chiffres et des lettres, le championnat. 17:55: Questions pour un super champion. 18:50: Le 19/20. 20:00: Un jour a Roland. 20:10: Fa si la chanter. 20:35: Chabada. Daniela Lumbrosoren eskutik. 22:35: Soir 3. 22:55: 7 á voir. Magazina. Gonbidatua: Rama Yade. 00:00: Tout le sport. 00:15: Zinema. ‘Thunderbolt’(JBA)’. Zuz.: Josef von Sternberg. 1929. Arte ‘Cuarto Milenio: 200’. 00:35 ‘Aida’ telesaila. 22:00 1 Formula: Turkia. 14:00 Frantzia - Tunisia. 20:45 ‘Quelques jours avec ...’. 20:35 19:40: Futbol 7. Espainiako Txapelketa. Finalak. 20:55: Noticias Cuatro. Azken berriak biltzen dituen albistegia. 21:35: Fiesta Fiesta. Erreportaje saio berria. 22:40: Casadas con Hollywood. 23:40: Callejeros. ‘Más de un millón’. Erreportajea. 00:35: Cuarto Milenio. Iker Jimenezek aurkezten duen saioaren 200. atala . 03:05: Máestros de la ciencia ficción. Telesaila. 03:45: 13 miedos. Telesaila. ‘Esquela’. 04:05: Shopping. Televenta. 06:45: Recuatro. 18:15: La que se avecina. Telesaila. ‘Un chihuahua, un barrendero y un rescate en el convento’. 20:00: La guillotina. Jesus Vazquezek aurkezten duen lehiaketa. 20:55: Informativos Telecinco. Carme Chaparrok aurkezten duen albistegia. 22:00: Aida. Telesaila. ‘Mac, ¿qué será lo que tiene el netro?’. ‘Por la gloria de mi madre’. ‘ 00:15: Supervivientes: el debate. 02:30: Locos por ganar. 03:30: Nosolomúsica. 04:00: Cómo se rodó. 04:30: Infocomerciales. 16:55: ¿Quién vive ahí?. Erreportaje saioa. 18:55: Futbola. Corazón Classic Match. Real Madril vs AC Milan. Elkartasun partida. 21:00: LaSexta/Noticias. Cristina Villanuevak aurkezten duen albistegia. 21:30: Vuelta y vuelta. Saio berria. 22:20: El mentalista. Telesaila. ‘Rojo por los cuatro costados’. ‘Lanzando fuego’. ‘Rojo corporativo’. 01:00: Vidas anónimas. 02:05: Historias con denominación de origen. 02:35: Astro TV. 05:00: Teletienda. 18:45: Sept a huit. Harry Roselmacken eskutik. 20:00: Journal. Albistegia. 20:45: Futbola. Lagun arteakoa. Frantzia - Tunisia. 23:10: Les Experts. Telesaila. ‘Équipe de nuit’, ‘Un millionnaire malchanceux’. ‘Candidat au suicide’ 01:40: L’actualité du cinéma. 01:45: Le club de l’economie. 02:25: Le blog politique. 02:45: Reportages. ‘Sur le banc des assises’. 03:20: Histoires naturelles: Au fil du Saint Laurent. 04:15: Sur le routes d’Ushuaïa. ‘Rencontres australiens’. 04:40: Musique. 14:50: Tenisa. Roland-Garros. Final zortzirenak. 18:40: Stade 2. 20:00: Journal. 20:35: Zinema. ‘Quelques jours avec moi’. Zuz.: Claude Sutet. Akt.: Daniel Auteuil, Sandrine Bonnaire, Jean-Pierre Marielle. 1987. 22:45: Faites entrer l’accusé. ‘Frédéric Audibert, violence á huis clos’. Magazinea. 00:05: Journal. 00:20: Retour a Roland-Garros. 01:10: 13h15, le samedi... Laurent Delahousseren eskutik. 01:40: Thé ou café. 02:30: Newport beach. Telesaila. 19:00: Arte Journal. 19:15: Vladimir Jurowski. Kontzertua. 20:00: Karambolage. 20:10: Thema. ‘Les Indiens vus par Hollywood’. 20:40: Zinema. ‘Un homme nommé Cheval’. Zuz.: Elliot Silverstein. Akt.: Richard Harris, Judith Anderson, Jean Gascon. 1970. 22:30: Hollywood et les Indiems. Dokumentala. Zuz.: Neil Diamond. 2009. 00:00: Super-8, Chronique d’une disparition. 00:55: Zinema. ‘Irina Palm’. Zuz.: Sam Gabarski. Akt.: Marianne Faithfull, Miki Manojlovic, Kevin Bishop. 2007. 02:35: Julia jour. Film laburra. 03:00: Zinema. ‘Bad Boy Bubby’. 1993. 36 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Plaza›Kultura Javier Agirresarobe q Argazki zuzendaria Argiak sekretu gutxi du beretzat, baina oraindik ere, harritu, liluratu eta hunkitu egiten du argiak. Euskal Herritar Unibertsalaren sariaren berri Los Angelesko argitan jaso zuen. Han du argi-iturri berria. «Nire begiak ez dira bereziak, akaso begirada dut pertsonala» Gorka Erostarbe Krisialdia izan zuen berak ere, gazte garaian. Madrilera ikastera joan eta «garai nahasiak» igaro zituen. Optika, Telekomunikazioak eta Kazetaritza ikasten saiatu, baina bukatzeke utzi zituen Javier Agirresarobek (Eibar, 1948). Zinemako Eskola Ofizialean ikasten hastean, 60ko hamarkada amaieran, hasi zen argia ikusten. 1972an eskuratu zuen titulua. Ez zuen orduan askorik usteko ia lau hamarkada geroago zinemaren munduko argazki zuzendari estimatuenetakoa izatera ailegatuko zenik. Argazkigintza aldizkari bateko zuzendari gisa eta laborategi bateko zuzendari komertzial modura ere aritu izan zen buru-belarri zinemaren munduan barneratu zen arte. Madrilen bertan egin zituen lehen lanak, eskolan adiskide egin zituen zuzendari zenbaitekin. Jose Luis Borauren Hay que matar a B filmean egin zuen estreinakoa, kameraren laguntzaile modura. Baina 1977tik aurrera Euskal Herrian egindako zinema izan zuen akuilu, babesleku eta erakusleiho, batez ere. Ikuska sailean egindako lanek, Imanol Uriberekin filmaturikoek —El proceso de Burgos (1979), Segoviako ihesa (1981) eta Mikelen heriotza (1983)— eta Montxo Armendarizekin egindakoek (27 ordu) hasi zitzaizkion sona ematen. Victor Erizeren El sol del membrillo (1991), Julio Medemen Tierra (1995), Imanol Uriberen Haika mutil (Mikel Laboa)dokumentala (1997), Alejandro Amenabarren Los otros (2001) eta Mar adentro (2004), Pedro Almodovarren Hable con ella (2002), Woody Allenen Vicky Cristina Barcelona (2008) eta John Hillcoaten The Road (2009) izan dira geroztik Agirresaroberen argazki eta argi trataera berezia jaso duten filmetako batzuk. The Road-en egindako lanarekin laudorioak baino ez zituen jaso. Oscar sarietarako hautagai izango ote zen ere zabaldu zen, nahiz eta azkenean ez hala gertatu. Alabaina, 2009ko Euskal Herritar Unibertsalaren saria eskuratu du berriki, Eusko Jaurlaritzaren eskutik. Los Angelesen (AEB) bizi da egun, argazki zuzendaritza ikasten ari den Jon semearekin batera. Han goizeko zazpiak direnean, filmaketa bati ekin aurretik erantzun ditu galderok, presa izanagatik, presarik sartu gabe. Gurasoek hitz eginagatik, euskara galdu zuen berak, eta horren pena du oraindik ere barnean. Non zaude orain? Los Angelesen bertan nago, The Gardener izeneko lana filmatzen. Chris Weitz da zuzendaria. Harekin lan egin nuen aurretik New Moon filmean. About a Boy filmarekin egin zen ezagun. Gustura nabil, eta baditut egitasmo gehiago ere. Film honen ondoren terrorezko beste batean hasiko naiz lanean. Oso interesgarria dirudi, 3D-n filmatuko dugu. Teknikoki oso interesgarria da. Fright Night filmaren remake-a da, eta Craig 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 37 38›› Joseba Tapiak II. gerra karlistako bertsoak musikatu ditu bere disko berrirako tenak, baina hain ezagunak ez direnak. The Road filmean egindako lanak laudorio asko ekarri zizkizun atzerrian, hain zuzen ere. Nola izan zen film horretako giro hain iluna ,ia apokaliptikoa sortzeko lana? The Road proiektu handi bat izan zen niretzat, proiektu garrantzitsua. Eleberria bera oso interesgarria zen, indar bisual handikoa. Hori argazki zuzendari batentzat zoragarria da. Filmaren zuzendariak, John Hillcoatek, proposatu zidan oso atmosfera gogorra sortzea, nobelarekin bat zihoan atmosfera, hain zuzen ere. Istorioak eskaintzen zizkidan abaguneak aprobetxatu nituen, kolore saturazio gutxiago sartu eta eguzkiaren absentziak filma arraro egiten du, baina sinesgarri, era berean. Lur apokaliptiko batena. Zer da argia zuretzat? Zer da argi egokia harrapatzea? Argia beste elementu bat gehiago da istorio bat kontatzeko. Niretzat argia beste idazkera elementu bat da. The Gardener-en ahalik eta argi naturalena islatzen saiatzen ari naiz. Mar a dentro-n ere argi naturala bilatu genuen, ia dokumental «Filmarekin amets egin behar duzu prestaketetan ari zarenetik» JON AGIRRESAROBE Gillespie da zuzendaria. Spielbergen Dreamworks ekoiztetxea dago egitasmoaren atzean. Egitasmo txikiak dira, baina ezin naiz kexatu. Hor egonkortzeko asmoa al duzu? Bai, oinarri bat ezarri nahi nuke hemen. Bertakoak diren argazki zuzendarien tankerakoa izan nahi nuke. Estudioei eta produktoreei ere interesgarria iruditzen zaie kanpoko jendearen lana, eta gustura nabil. Sari asko jaso izan dituzu zure ibilbidean.Beste bat gehitu dizute berriki, Euskal Herritar Unibertsal izatearena. Ez al zaizu arraro egiten norbaitek izendapen ponpoxo hori ezartzea, zure lana aspalditxotik munduan barrena ezagun denean? Ez, ez, ni oso harro nago sari horrekin. Gehiegizkoa ere badela esango nuke. Bere garaian Oteizak, Txillidak eta abarrek jaso zuten. Ni hunkitu egiten nau horrek. Beste alde batetik, sari horrek bi gauza interesgarri hartzen ditu kontuan. Batetik, beste kultura, beste leku eta beste bide batzuekiko moldagarritasuna, eta bestetik, egiten duzun lana kanpoan ere aitortua izatea. Gainera, lagungarri izan zait zinemak oihartzun berezia izaten duela. Izango dira beste euskal herritar batzuk nik baino meritu handiagoak dituz- «Nahiago dut jendeak esatea filma bera dela zoragarria, nire lana hor txertatzen baita» «Azken 10-12 urteetan ez dut ia eztabaidarik izan filmen zuzendariekin» batena. Hurrengo filmean, terrorezkoan, beste argi mota bat bilatu beharko dut, efektistagoa. Argia da nire hizkuntza, ikusleari adierazi nahi diogun hori adierazteko hizkuntza; batzuetan sinesgarritasuna islatzeko, besteetan antsietatea, edertasuna edo hondamendia. Eta egunerokoan argiak obsesionatzen al zaitu? Etengabe erreparatzen al diozu argiari, argi mota desberdinei? Landu egiten duzu gaitasun hori. Filmarekin amestu egin behar duzu prestaketan ari zarenetik. Gero, ez dakit ondo zergatik, baina filmak bere bidea jarraitzen du, amestutako edo irudikatutako film horren zertzelada batzuk baino ez ditu izango. Zein teknika erabiltzen duzu zuk istorio bakoitzari behar duen argia egokitzeko? Nik iturri naturaletara jotzeko ohitura daukat, leihoak eta halakoak erabiltzekoa. Argi naturaletik abiatzen naiz normalean. Argiaz gain, kameraren mugimenduak daude, lenteak, kolorea, 40›› ehundura... Eta hori guztia arte zuzendariarekin elkarlanean, zeinarekin kolore paleta bat hautatzen duzun, esaterako. Talde lana da, azken batean. Gauza asko lotu behar dira emaitza orokor eta eraginkor bat lortzeko. Esan izan duzu adinean aurrera egin ahala zure lanak «naturalismo expresionista» baterantz egin duela. Beno, hitz egiteko modu bat da [barreak]. Esan nahi dudana da natura iturri nagusi moduan hartzea interesatzen zaidala, eta gero argi hori indartzea, istorioarekin bat eginez. Horri deitu izan diot espresionismo naturala, edo naturalismo expresionista edo dena delako hori. Nahiz eta kontzeptua bera handiuste samarra izan litekeen. Argiaren bilaketa horri dagokionez lan paradigmatikoa izan zen Victor Erizeren El sol del membrillo lanean egin zenuena. Filmeko protagonista,Antonio Lopez pintorea,bera ere argiaren bila zebilen eta. Estimu berezia diot lan horri, bai. Antonio ere obsesionaturik zegoen argiarekin. Biok elkar hartzen genuen eta ordu luzeak igarotzen genituen argiari buruz hitz egiten. Beti geunden eguzkiaren eta haren mugimenduaren mende, borrokan. Denboraren une bat izoztu nahi zuen, eta saio pila bat egiten zituen argi egokiaren bila. Neuk proiektore bat erabiltzen nuen, eta alde horretatik abantaila nuen bere aldean, baina sakonean ahalegina bera zen. Argi une jakin bat harrapatu nahi izatea. Lanean ez zaudenean,film batean ez zaudenean, zure egunerokoan, argiak arreta deitzen dizu? Nik uste gainerako gizaki guztioi bezalaxe deitzen didala arreta. Akaso nik detaile handiagoz begiratuko dut, beste irizpide batzuekin begiratuko dut... Baina ideiak etorriko zaizkizu,ezta? Ideiak etortzen zaizkit, baina gertatzen dena da ez daudela hainbeste egoera aldakor ere, aldioro ideiak etor dakizkidan. Inspirazioa beste leku batzuetatik ere etortzen zait. Denbora librea dudanean zinema gehiago ikusten dut, adibidez. Beste estilo batzuetan jartzen dut arreta, irakurtzea eta idaztea asko gustatzen zait, irakurtzeak irudimena asko eragiten dit, edo koadro bat ikusteak... Nire begiak ez dira bereziak, beste edozeinenak bezalakoak, akaso begirada dut pertsonala. Zer sentitzen duzu film batek fotografia ederra duela entzutean? Hori sarri samar gertatzen da. The Road-ekin gertatu zait, esaterako. Horrek ikaratu egiten nau, egia esan. Ikaratu egiten nau, filmak behar adinako interesik ez duela izan sumatzen dudalako hori entzutean. Edo aspergarria izan dela bestela. Orduan, ez dut jakiten laudorioa den ala ez den. Nik nahiago dut jendeak esatea filma bera dela zoragarria. Hori esanez, Andres Neuman: «Latinoamerikako literaturaren identitatea globalizatu egin da» G Plano motzean pAurrenekoz zirrara eragin zizun zinemako irudi bat? 18 urte nituela Carlos Sauraren La caza ikusi nuen, eta txunditu egin ninduen. Horrek bultzatu ninduen argazkigintza zuzendaritza ikas nezan. pLeku guztietara eramango zenukeen irudi bat? Ez dut argazkirik eramaten soinean inoiz. pBere argazkiarengatik txunditurik zauzkan film bat? Stanley Kubricken Barry Lindon-ek erabat harrapatu ninduen. Oso film erakargarria eta osoa iruditzen zait. pArgi bat? Vancouverren izan dut inoizko argirik ederrena, iparraldeko argi zoragarria. pZein zinema zuzendarirekin lan egingo zenuke oraindik? David Fincherrekin lan egitea gustatuko litzaidake. Orain Stieg Larssonen nobela famatuekin filmak egin behar ditu. Oso zuzendari bisuala da: Zodiac, Seven, Panic Room... pZein argazki aterako zenuke gustura? Egunero ateratzen ditut argazkiak, eta ez da erraza erantzuten. Nire familiarena aterako nuke gustura, eta bertan ni neu egonik, gainera. Asko gustatzen zaizkit erretratuak. zure lana primeran txertatzen da laudorio horretan. 70eko hamarkadan hasi zinen lanean Euskal Herrian egindako filmetan. Trantsizioko lehen urteetan beste balio batzuek artistiko hutsek baino indar handiagoa zuten? Beste garai batzuk ziren. Lehentasuna bizirik irautea zen. Lan duin bat egiten saiatzen ginen, pentsatuz lan hori baliagarria izango zitzaigula lanbide horretan aurrera egiteko. Lehen urratsak oso gogorrak izan ziren, duda asko nituen. Esperientziarik ez nuen, eta intuizioz jokatzen nuen. Maitasun handiarekin gogoratzen dut garai hura, dena ondo joan zitzaidalako, eta batez ere, Imanol Uriberekin topo egin nuelako. Zorte handia izan nuen egitasmo horietan parte hartzeko aukera izan nuelako, Euskal Herriko zinemaren hastapenetan egoterik izan nuelako. Hainbeste bidaiaturik,leku askotan hitz egin behar izan al duzu euskal gatazkari buruz.Jende askori aldatu behar izan al diozu lentea? Bai, batzuetan gertatu zait, baina leku gehienetan euskal gatazkarena oso urruneko zerbait bezala ikusten da. Ez da jende askok pasioz bizi duen gaia. Eta nik neuk ez dut hainbeste ere bidaiatu. Bai, egia da azken bospasei urteetan dezente ari naizela kanpora irte- ten. Eta Euskal Herriko prozesua ez da 80ko hamarkadan eta 90ekoan bezainbat albisteen foku. Zer sentitu izan duzu nazioarte mailako zuzendariak deika hasi zaizkizunean.Zer sentitu zenuen,esaterako, Woody Allenek deitu zizunean? Woody Allenek Bartzelonan filmatu zuen Vicky Cristina Barcelona, eta inguruko argazki zuzendari bat behar zuen. Beste batzuen artean hautagai nintzen neu ere, eta deitu egin ninduen. Zorte handia izan zen niretzat. Albiste profesional bat izan beharrean, albiste pertsonal bat izan zen ia-ia. Woodyren filmean parte hartzea, kredituetan azaltzea, hain zinemagile eta idazle berezia izanik. Oso hunkigarria izan zen. Ondo elkar ulertu genuen. Filma bere gusturako ondo geratu zen. AEBetan izugarrizko arrakasta izan zuen, Europan ez bezala. Zein harreman izaten duzu zuzendariekin? Beraiek eskatutakora mugatzen zara erabat,ala zure sorkuntza espazioa ere izaten duzu? Konbinazio bat izaten da. Zuzendariak deitzen badizu, berak buruan duen filma bisualizatzeko gai ikusten zaituelako da. Hasieratik dago aldeko konpromiso bat. Gero, zertzelada batzuk ezartzen dituzu, eta gehienetan bat datoz zuzendariaren hasierako proposamenarekin. Azken 10 edo 12 urteetan ez dut ia eztabaidarik izan. Ni lanean jartzen naiz, besterik gabe, koloreak proposatzen ditut, eta beraiek onartzen dute normalean. Askatasun esparru bat da. Woddy Allen, esaterako, hasieratik obsesionatua zegoen filmak oso goxoa izan behar zuela, oso goxoa, eta ni horretan saiatu nintzen. Noiz jakin zuen Javier Agirresarobe gazteak argazki zuzendariak bazirela? Noiz erabaki zuen horretara erabat bideratzea lan profesionala? Madrilgo zinema eskolatik 1973an atera nintzen. Sei urte igaro nituen ahal nuena egiten, bizitza aurrera ateratzeko, ahal zela argazkigintzarekin loturik. Dena albo batera utzi eta zinemagintzan buru-belarri sartzea deliberatu nuen. Ordura arte ez bainintzen erabat gustura bizi. Pixkana ikusten duzu balio zenezakeela eta horrek asko animatzen zaitu. Gehiago duzu argazkilaritik ala zinemagiletik? Ba, ez dakit, bietarik dudala uste dut. AEBetan oso zinemara lotuak gaude. Ez baita argia eta kolorea kontuan hartu beharrekoa soilik. Planoen plangintzan eta beste mila istorioetan ere sartzen gara. Ez bakarrik argazkigintzan. Bernardo Atxagaren Soinujolearen semea nobelan oinarrituriko filma zuzentzeko asmoak bere horretan jarraitzen al du? Bai, gidoia idatzia dut duela pare bat urtetik. Hor dago, geldirik oraingoz, eta ea noizbait behar bezala egiteko aukera dugun, asko gustatzen zaidan istorioa baita. 38 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Plaza › Kultura 2 Hilberria PAUL BUCK / EFE Dennis Hopper Ikonoklasiaren eredu paltasun apartekoz,bere ibilbideaz harro ez zegoela adierazi zuen Dennis Hopperrek,2002an,Zinemaldiko Donostia saria jaso zuenean.«Etsipen ugari izan ditut lanean», esan zuen aktore eta zinemagile estatubatuarrak.«Nire film handia,hainbeste alditan amestutako filma egin ez dudala sentitzen dut».Nolanahi den, 1969an Peter Fonda eta Jack Nicholson aktore zituen Easy Rider arrakastatsua aurkeztu ondotik ere film gogoangarriak egin zituen aktore gisa,hala nola Wim WendersenThe American Friend,Francis Ford Coppolaren Apocalypse Now eta Rumble Fish,David Lynchen Blue Velvet...Alabaina,ez du gehiagorik sortuko.74 urterekin zendu zen atzo,prostatako minbiziari gaina hartu ezinik.Argazkiko irudia joan den martxoan atera zioten.Oso ahul zegoen ordurako. Julian Schnabelen eskutik jaso zuen Donostia saria. Hark ikonoklasiaren eredu gisa definitu zuen Hopper, ikonoklasta handi bezala. Izan ere, Hollywoodeko industriarentzat lan andana eginagatik, ez zuen Oscarrik irabazi, birritan izendapena jaso bazuen ere Easy Rider (1969) eta Hoosiers (1986) filmengatik. Industriaren bazterrean lan eginikoa zela zioen Hopperrek berak. «Ez nago sistemaren barruan». Baina ez zuen inor horren errudun egiten. «Ez bainaiz Hollywoodeko tragediarik handiena». Alkoholarekin eta bestelako drogekin arazoak izanagatik ere, aktoreen komunitatearen barneko sentitzen zen, gainera. 18 urte baizik ez zituela sinatu zuen lehen lan kontratua, Warnerrekin. Handik urtebetera, Rebel Without a Cause filma egin zuen, James Dean, Nathalie Wood eta Sal Mineorekin. Zinema landu zuen ondorengo 40 urteetan. Hala ere, azken garaian argazkilaritza eta pintura ere jorratu zituen. Zaletasuna 60ko hamarkadatik zetorkion. p IRUNE BERRO A Ramontxo Vega, Joseba Tapia eta Mintxo Garaikoetxea, ostiralean Usurbilen emandako kontzertuan. J. E. Karlistek eta liberalek idatzitako bertsoak musikatu ditu Joseba Tapiak, irailean argitaratuko duen diskorako. Haize instrumentuez osaturiko talde berri batekin jendaurrean aurkezteari ekin dio. Gerrako bi bandoetan Jon Eskisabel Usurbil J oseba Tapia borroka frontera itzuli da. Bigarren aldiz euskaldunon gerrako kantutegira jo du trikitilariak gertaera historiko bati buruzko diskoa osatzeko. Agur Intxorta maite-n Espainiako gerran idatzitako bertsoak musikatu ondoren, bigarren gerra karlistara jo du oraingoan, eta karlistek zein liberalek idatzitakoak jaso ditu haize instrumentuez osaturiko talde batekin. Diskoa jada grabatuta dago, eta uda ondoren argitaratuko da Eta tira eta tunba izenburupean. Haatik, kantuak ezagutze- ko ez da diskoa kaleratu arte itxaron beharko, zuzenean aurkezten hasi baita, kontzerturik eman gabeko denboraldi luze baten ondoren. Ostiralean egin zuen lehen saioa, Usurbilen (Gipuzkoa), eta datorren ostiralean Larrabetzun (Bizkaia) izango da. Lan horrek bigarren gerra karlistan zer gertatu zen argiago ikusteko balio izan dio Tapiari, kantuak aletzen hasi aurretik Sutegi kultur etxean bildutakoei azaldu zienez. «Eskolan entzuna genuen gerra dinastiko bat izan zela, baina kantu hauetan ikusten da beste zerbait pasa zela. Modernitatearen eta tradizioaren ar- teko talka gertatu zen, mendia eta kalea, nekazaritza eta merkataritza... kontrajarriak agertzen ziren. Euskal Herriaren kontraesan bat agertu zen karlistaldian». Geroago, ordea, tradizioaren eta modernitatearen arteko talka hori «beste gerra estatal batera lerratu zen». Bi aldeetan euskaldunak zeuden, eta bi aldeek erabiltzen zuten kantua. «Bertsoak egiten zituzten, eta elkarri ez zioten ukatzen euskaltasuna». Hortaz, kantutegi horretan «derrigorrean» bi ban- ‘‘ Esan daiteke kantuok gerra psikologikoa egiteko baliatu zituztela bi aldeek» JOSEBA TAPIA Musikaria doetan egotea egokitu zaiola esan zuen Tapiak. «Agur Intxorta maite-n modernitatea eta tradizioa alde bakarrean zeuden, galtzaile izatea egokitu zitzaion alderdian». Bigarren gerra karlista liberalek irabazi arren, «bi bandoetako euskaldunak galtzaile suertatu ziren», Tapiaren esanetan; «foruak galdu ziren, baina euskal liberalen artean ere frustrazio handia sortu zen». Hain zuzen, liberalen artean foru zaleak ere bazirela ageri da bertso batzuetan, Serafin Barojak, Pio Barojaren aitak, idatzitako Karlistaren panparroikeriak izenekoetan, kasu. «Deskalabru handi hartatik zerbait ederra» sortu zen, ordea: kantua. «Kantu ederrak dira, oso kantagarriak bai doinu bai leloen aldetik». Ironia, trufa, haserrea, gorrotoa... agertzen dira maiz, baina baita «herri xehearen derrota, tristura eta damua» ere. «Esan daiteke gerra psikologikoa egiteko baliatu zirela kantuok». Gai batzuk errepikatzen dira. Esaterako, apaizak tiroka ibiltzea aurpegiratzen diete liberalek karlistei; horiek, berriz, harro dira gerran boluntario eta ezer kobratu gabe ari direlako... Soinu «militarra» Liberalen kantuak (Vive, vive la liberté, Viva gu ta gutarrak, Ta gu gera, Karlistaren panparroikeriak, Hernani dago penoso...) eta karlistenak (Ta noiz zuazte?, Carlos dator eta ikustera guaz, Azpeitiko neskatxak, Eta tira eta tunba...) txandakatu zituen Tapiak kontzertuan, egitasmo horretarako sortu duen taldearekin. Izan ere, kantuok janzteko beste soinu bat bilatu du, «kutsu militarrekoa edo», eta haize tresnez osaturiko taldea eratu du honako musikari hauekin: Filipe Aldako (tronpeta; Skunk taldean aritutakoa), Alain Martineau (saxofoia), Mintxo Garaikoetxea (bonbardinoa; Jarauta 69 txarangako kidea), Ramontxo Vega (tuba) eta Jokin Irungarai (perkusioa; Zezenaren Taldea). Hortaz, jazpana, fanfare eta musika bandatik du trikitilariaren eskaintza berriak, herri musikaren berezko soiltasunari eutsiz. 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 39 ‹ Publizitatea 40 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Plaza › Kultura Literatura D ‘El viajero del siglo’-rekin Alfaguara saria irabazi zuen Andres Neumanek, eta nobela promozionatzeko bira bat antolatu zion argitaletxeak Latinoamerikan zehar. Bidaia hura oinarri, egungo Latinoamerikari letrazko argazkia egin dio ‘Cómo viajar sin ver’ liburuan. Donostian hitzaldia eman du aste honetan. Konplexutasun gero eta hibridoagoa Juan Luis Zabala Donostia L atinoamerika hain han- dia izaki, Latinoamerikako literatura ezin da izan errealitate bakun eta sinplea, begirada bakarrez atzematen erraza. Latinoamerikako literatura norantz zihoan galdetu zieten idazleei, Bogotan egindako jardunaldi batzuetan. «Gutariko bakoitzak hodeiertzeko puntu banatara seinalatu genuen», ekarri du gogora Andres Neumanek (Buenos Aires, 1977). «Konplexutasun handiko errealitatea da Latinoamerikako literatura, hizkuntza batek batu eta banatutako literatur eremu zabala». Baina, orokorrean hitz egitea zaila den arren, uste du atzeman daitezkeela Latinoamerikako egungo literatura definitzen duten fenomeno batzuk. «Adibidez, Latinoamerikako kultura oro har, bere adierazpide guztietan, krisiari lotua dago, eta egokia da hori gogora ekartzea Europan krisia etengabe aipatzen den une honetan. Krisian dagoen Europarentzat, interesgarria izan daiteke Europako hizkuntzetako bat mintzatzen duen arren oso bestelako errealitate batetik abiatzen den literatura bati begiratzea». Bada, horretaz gain, Neumani gero eta gehiago interesatzen zaion beste fenomeno bat: «dago- eneko ez latinoamerikar eta ez europar ez diren oriundo-ena, bigarren belaunaldikoena». Batzuk han bizi dira eta beste batzuk handik kanpo. «Boom-aren garaian ere Latinoamerikako literatura ez zen soilik Latinoamerikan idatzitakoa —Mario Vargas Llosa eta Jorge Luis Borges Bartzelonan bizi izan ziren, adibidez—, eta fenomeno hori areagotu egin da geroztik, nabarmen gainera». «Latinoamerikako literaturaren identitatea globalizatu egin da, hitzaren zentzu onean», Neumanen iritziz. Daniel Alarcon da- ‘‘ Latinoamerikako literaturaren identitatea globalizatu egin da, hitzaren zentzu onean» ANDRES NEUMAN Idazlea torkio burura: «Perun jaioa da eta ingelesez idazten du; nire belaunaldiko estatubatuar idazleen artean garrantzitsuenetakoa da. Ingelesa hautatu zuen literaturarako hizkuntza gisa, baina immigrante latinoen istorioak kontatzen ditu. Literatura hori Latinoamerikakoa da ala AEBetakoa? Perun bi izaerak onartzen dizkiote eta AEBetan ere bai». «Beste batzuk Europan heziak gara, nahiz eta hizkuntza ez dugun aldatu», jarraitu du hizketan Neumanek. «Jatorrizko herriarekiko arroztasun sentimendu hori Latinoamerikako idazleen artean gero eta usuago agertzen den fenomenoa da. Badira jatorrizko herrialdean bizi diren idazleak, baina kanpoan bizi garenok ez gara dagoeneko salbuespen bat. Gero eta gehiago dira idazle eta herritar hibrido sentitu eta bi itsasertzei buruz arroztasun berberaz idazten dutenak». Anekdota hau kontatzen du Cómo viajar sin ver liburuan: «Buenos Airesko aireportuan hegazkinetik jaistean, bi ilara ikusi nituen, bakoitza letrero banarekin: Argentinarrak eta Atzerritarrak. Une batez duda izan nuen, ez nekien zein ilara zegokidan. Zalantza une horrek ondo islatzen du —gutariko askoren identitate hibridoaz gain— ‘Latinoamerikako literatura’ esateak berekin dakarren anbiguotasuna». Latinoamerikako literatura ez dagoela exotismoari eta misterioari lotua aldarrikatzen du Neumanek. «Inoiz izan den idazlerik kosmopolita, europazale eta internazionalistenetako bat latinoamerikarra da: Borges. Mariano Azuelaren liburuetako Mexikar Iraultza bezain latinoamerikarra zen Borges, edo Gabriel Garcia Marquezen Remedios la Bella zerurantz igotzen bezain latinoamerikarra. Tradizio hibrido eta halabeharrez mestizoa areagotu egin da azken hamarkadetan». «Oso harreman naturala» dute Neumanen belaunaldiko latinoamerikar idazleek Latinoamerika- Andres Neuman idazlea, joan den ostegunean, Donostiako Altza auzoan, ko literaturaren boom deituarekin. «Behar den errespetuarekin eta distantziarekin begiratzen diegu boom-aren egileei. Gure belaunaldiko idazleok, egun 30 eta 40 urte inguru ditugunok, ez dugu boom-aren zama gainean jasan beharrik izan. Hori aurreko belaunaldiari egokitu zitzaion, haien seme-alaba izateko adina dutenei. Guk, ordea,haien bilobak izan izateko adina dugu. Gabriel Garcia Marquez nire amonaren adin berekoa da». ‘Boom’-ekoekin, gatazkarik ez «Ez dugu inoiz haiekin konpondu beharreko gatazkarik izan», dio. «Boom-eko egileen lanak, hala bizi direnenak nola hildakoenak, Franz Kafkarenak, William Faulknerrenak edo Truman Capoterenak irakurtzen ditudan arretarekin eta distantzia berberarekin irakurtzen ditut nik. Haietako batzuk, zorionez, bizirik daude, baina niretzat klasiko garaikideak dira. XX. mendeko biblioteka handiaren parte dira. Guk ez dugu boom-a hil beharrik sentitu, guretzat boom-a urruti zegoelako, Homero edo Dante hiltzeko beharrik sentitu ez dugun gisa berean. Ez zait inoiz burutik pasatu Garcia Marquezekin lehiatu behar dudanik, edo hark oinordetzan utzitako ondareaz askatu behar dudanik». Dena den, Neumanek uste du badela ordua Latinoamerikako literatura boom-aren erreferenteen beharrik gabe irakurtzeko, «Frantziako zinema nouvelle vague-an pentsatu gabe ikus daitekeen moduan, edo Hollywoodeko zinema aktoreak Humphrey Bogartekin eta zuzendariak Billy Wilderrekin konparatu gabe». Baina bada boom-aren kanonaren hierarkia birplanteatzeko ordua ere. «Cien años de soledad eta El coronel no tiene quien le escriba nekatu gabe irakur daitezke nahi adina aldiz, bikainak direlako, 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 41 Kultura ‹ Plaza Literatura D Hirudia Iratxe Retolaza Literatur kritikaria Belaunaldi literarioak anon zahar-berrien inguruan hitz egin eta belaunaldi zahar-berrietara egin du jauzi eztabaidak. Jauzi horrek El País (2010-05-10) egunkariko erreportaje bat ekarri dit gogora, duela hiru asteko zutabearen biharamunean argitaratua, eta Iban Zalduaren aipamenari esker jasotakoa. Zutabe hauetan esandakoei eginiko erantzuna zirudien, erreportaje horretan euskal idazle belaunaldi berri bat aipatzen baitzen. Belaunaldi horren ordezkari, honako idazle hauek: Harkaitz Cano, Unai Elorriaga, Karmele Jaio eta Kirmen Uribe. Kanon berriez hitz egiterakoan, bada, Iban Zalduak ia plenoa egin zuen, eta iragarri argitaratzear zen erreportajea. Erreportaje horren hasieran argi adierazten da honako hau: espainiar eremu literarioan txoko bat egin duten euskal idazleen belaunaldi berriez ariko direla. Ez da aipatzen —espresuki esanda— espainiar eremuan oihartzunik izan ez duen idazlerik. Jakina, bi belaunaldi besterik ez dago euskal literaturan, irizpide horren arabera: Bernardo Atxaga eta belaunaldi berri hauxe. Erreportajean belaunaldi berri honen ezaugarri hauek aipatzen dira, besteak beste: euskaraz ikasi dutela normaltasun osoz, askatasunez idazten dutela, Euskal Herritik kanpora hedatzeko gogoa eta ofizioarekiko konpromisoa. Erreportajean aipatzen ez diren antzekotasun garrantzitsuak, nik uste, honako hauek: testuinguru lainotua duten obren egile izatea (testuinguru sozial eta historiko zehatzetik urrundurikoak), Euskal Autonomia Erkidegoko herritarrak izatea, eta ukatzerik gabeko ibilbidea izatea (alegia, oraingoz behintzat idazle hauek ez dute aurreko obra ukatu duen obrarik idatzi, eta hartara, estetika bertsuan ibili dira obraz obra, eta modu horretara, nolabait, idazle irudia indartu egin da, eta ez irakurle irudia —ez baitute berriro interpretatu edo parodiatu inoiz bere obrarik—). Kasualitateak beharbada, baina, kausalitateak, ziur asko. Erreportaje horrek espainiar irakurle batentzat izan lezake interesik, azken batean, irakurle hark eremu literario horren bitartez jasotzen dituelako literatura diskurtsoak, ez bakarrik euskal literaturaren ingurukoak, baita beste zenbait literaturen ingurukoak ere. Beharbada, harrigarri dena da eremu literario horretan irudikaturiko mapa horixe izatea guk geuk eztabaidagai, eta horixe izatea gaur egun euskal literaturaz hitz egiteko dugun erreferentzia nagusi. Kezkagarriagoa, belaunaldi literarioak ez al dira korronte estetiko eta filosofia literarioen arabera definitu behar? Salmenta-kopuru eta hedabideen irudiez haratago, zeintzuk dira egungo belaunaldi literarioak? Ba al dugu horiek zedarritzerik? K Latinoamerikako literaturaz eman zuen hitzaldia hasi aurretik. JON URBE / ARGAZKI PRESS baina ahaztu egiten da Jose Donoso Pájaro de la noche obra bikainaren egilea dela, edo Manuel Puig oso idazle modernoa izan zela, hedabideak nobela klasikoaren tradizioarekin uztartu zituena, ikuspuntu ausartez; eta tele- bista inspirazio iturritzat hartu, abangoardiarekin eta surrealismoarekin batera. Gaur egungo ikuspegitik begiratuz gero, argi dago Manuel Puigek oraindik ez daukan leku bat merezi duela». «Boom-a erreferentzia estuegia da Latinoamerikako literaturak eskaintzen duen paisaia zabalegia atzemateko», Neumanen ustez. «Baina boom-az aritzean ere, joera dago azkenean kanon estuegia ezartzeko eta beti egile berberak izateko hizpide» G Erreferentzia gomendagarri batzuk pSamanta Schweblin (Buenos Aires, 1978). «Oraintxe argitaratu du Lumenek haren ipuinen antologia. Ipuingilea da batez ere, aparta. Narrazio hutsa da, gihar hutsa, eta errealismo oso gordinekoa. Pertsonaia urratuak, ezinegona eragiten duten argumentuak. Oso narratzaile eraginkorra eta argumentala». pAlejandro Zambra (Santiago, 1975). «Minimalismoarekin egiten du lan. Nobela ñimiñoak idazten ditu, prosa ñimiño eta erritmo oso mantsokoak, une baten dilatazioak balira bezala. Delikatuak dira oso, xaboi burbuila txikien pare. Mikronobelak dira, eta ez da kasualitatea lehenengoak Bonsai izatea izenburu. Espainian Anagramak kaleratu ditu Zambraren liburuak eta nahiko ezaguna da». pAlvaro Enrigue (Mexiko Hiria, 1969) «Konplexutasun handiko idazlea da, eta saiakeragile bikaina. Haren Vidas perpendiculares oso nobela gomendagarria da». pFernanda Garcia Lao (Mendoza, Argentina, 1966) «Joan-etorriko bidea egin zuen. Argentinan jaio zen, txikia zela gurasoak Espainiara erbesteratu ziren eta orain Argentinan bizi da. Itzuli zenean, ez zuen Argentina ezagutzen. Hainbat alditan egokitu behar izan du bere azentua, eta ogibide bitxia du, horrekin zerikusia duena: argentinar aktoreak espainiar doinuz mintzatzen trebatzen ditu. Muerta de hambre eta La perfecta otra cosa nobelen egilea da, besteak beste». pEduardo Halfon (Guatema- lako Hiria, 1971). «El boxeador polaco ipuin liburu bikainaren egilea da. Baita El ángel literario nobelarena ere. Oso narratzaile metaliterarioa da, beti literaturan pentsatzen ari dena. Aurretik aipatu ditudanek ez bezala, Enrique Vila-Matas eta Roberto Bolañoren ildotik jotzen du». pGuadalupe Nettel (Mexiko Hiria, 1973). «El huésped nobelaren eta Pétalos y otras historias incómodas ipuin liburuaren egilea da. Oso dibertigarria da. Ezagutzen duzunean, pertsona herabe eta delikatua ematen du. Baina bere ipuinak guztiz basak eta erradikalak dira. Zatartasunean eta higuinean barneratzen da bere literatura, modu poetikoan. Lirikoa izaten saiatzen da desatseginena denarekin. Oso estetika bakan eta pertsonala du beraz». 42 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Publizitatea › 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 43 Kultura ‹ Plaza Literatura D Gerra, euskaldunon begietatik Leire Lopez Ziluaga I par eta Hego Euskal Herria banatzen dituen muga ez da muga politikoa soilik. Ziurrenik, mapetan ageri den muga baino sakonagoa da Bidasoako alde bateko eta besteko herritarren buruetan dagoena. Frantziak XIX. mende hasieratik aurrera bere gobernupean zeuden herriak frantsesteko egindako lanak askoz emaitza hobeak izan ditu Espainiaren metodoek baino. Hain zuzen ere, Frantziaren zentralizazio prozesuan erabakigarria izan zen Lehen Mundu Gerraren aurrean alde bateko eta besteko euskaldunek erakutsitako jarrera ezberdina aztertu du Eneko Bidegainek Gerla Handia, muga sakona liburuan. Horretarako, Hegoaldeko Euzkadi egunkari jeltzalean eta Iparraldeko Eskualduna aldizkari elizkoian gerraz nola hitz egin zuten aztertu du, gerraren lehenengo hilabeteetan argitaratu zituzten zenbakiei erreparatuta. Liburuaren lehen ataletik zazpigarrenera, azterketa hasi aurretik irakurlea kokatzeko zenbait datu eman dizkigu Bidegai- nek. Hasteko, Lehen Mundu Gerraren kontakizun azkarra egin du, aukeran eskematikoegia, lanaren helburua gerraren bilakaera bera azaltzea ez bada ere. Horrez gainera, Frantziak mobilizaziora deitu zuenean Ipar Euskal Herriko bizilagunak ere deitu zituela gogoratzen du eta gerrari buruz idatzi zuten euskal idazleen zerrenda ere egiten du lehen atal horretan. Euzkadi egunkaria eta Eskualduna astekaria ere aurkezten dizkigu. Zortzigarren ataletik aurrera, azterlana bera egin du egileak. Eskualduna-k gerraren lehen hilabeteetan egin zuen gudaren eta Frantziaren apologia azaltzen du lehenik, Iparraldeko herritarra eta frantsesa izatea gauza bera zirela baitzioen astekariak. Euzkadi-n sasoi berean argitara emandako berriak aztertzen ditu segidan. Kasu horretan, jarrera neutrala zutela dio; penaz ikusten omen zuten aberkide gisa ikusten zituztenak gerrara herri arrotz bat defendatzera joatea eta alde bietako euskal herriek nazio bakarra osatzen zuten haien iritziz. Bigarren zati horretan, ideia batzuk gehiegi errepikatzen direla iruditu zait, eta zenbait azalpen ez direla beharrezkoak, esaterako, Eskualduna gerlazalea zela azaltzeko orduan, buelta asko ematen zaizkio kontuari, askotan ezer berririk gehitu gabe. Bi komunikabidek epe jakin batean argitaratutako berriak baino ez dituenez aztertu, liburua mugatua da ezinbestean. Egileak berak dio liburu xumea dela. Batetik, interesgarria izango litzateke orduko euskal herritarren iritzien gaineko informazio gehiago izatea. Esate baterako, Luis Arana-Goiri eta haren jarraitzaileak Alemaniaren aldekoak izan zi- ‘GERLA HANDIA, MUGA SAKONA’ pEgilea: Eneko Bidegain. pArgitaletxea: Utrisque Vasconiae. G Haur eta gazte literatura Ritak ez du arimarik bentura narrazio honetan immigrazio ilegalaren atzean dauden pertsonak eta bizi duten drama azaletik erakusten zaigu. Rita eta bere familia Cadizko kanpinera doaz, lagun batzuekin oporrak pasatzera. Ritak ez du batere gogorik, kanpin-dendan lo egitea ez duelako atsegin (sic) eta ezezagunekin oporrak pasatzea ere ez (sic). Arratsalde batean kaian zegoen ferrya bisitatzera joan eta, ferryko salbamendutxalupan gelditzen da zorabiaturik, nahigabeko ekintza kateatu batzuen ondorioz. Galerna gaizto batek txalupa eta Rita uharte bakarti batera eramaten ditu. Estutasun hartan, egun A ‘RITA ROBINSON’ pEgilea: Mikel Valverde. pItzultzailea: Juan Martin Elexpuru. pArgitaletxea: Elkar. batean patera bat hurbiltzen ikusten du, eta bidaiari bat bertan uzten dute, zigorturik-edo. Lagunak egin, paterako mafiosoen aurka borrokatu eta, azkenik, etxera itzuliko da Rita. Ilustrazioa ia orrialde guztietan dago, testuaren esanak baieztatzen eta, kasurik onenean, osatzen. Liburu hau Ritaren laugarrena dugu, eta dagoeneko badakigu zer espero dezakegun, formatua errepikatu egiten baita: (1) Rita gaizki ulertu batek sartzen du abenturan. (2) Modako topiko eta aldarrikapenak (ekologia, egiptologia, immigranteak,...) azaletik erakusten zaizkigu. (3) Ritak ez du garapen psikologikorik: bere adimena eta gaitasunak txiklea bezala luzatu eta laburtzen dira, istorioaren beharrei makurturik. Desberdintasuna lehen aleak markatu zuen, hartan modako aldarrikapenik ez zegoelako, nahiz eta beste bi ezaugarriak (gaizki ulertuarekin abiatzea eta pertsonaiaren garapen eza) bai agertu. Ziurrenik hura izan zen, gainera, lauetan dibertimendu gehien ekarri zuen alea. ren. Bestalde, Hego eta Ipar Euskal Herriaren arteko muga aztertu nahi bada, beharrezkoa da azterlan zabalago bat egitea, hemen egin duen alderaketa historiako hainbat sasoiri aplikatuz, muga noiz eta nola sortu zen eta muga horrek zein bilakaera izan zuen jakiteko. Izan ere, liburua irakurri aurretik norbere buruari egin diezaiokegun galderetako bat da ea muga gerrak ezarri zuen edo bistaratu baino ez zuen egin. Liburua irakurrita, nahiko argi geratzen da muga Lehenengo Mundu Gerra baino lehenagokoa zela, orduan argiago azaldu bazen ere. Eneko Bidegainek egindako lanak bide bat zabaldu dezake, beraz. Orduko egoera gaur egungoarekin lotzeko ahalegin handiagoaren falta sumatu dut. 140. orrialdeko paragrafo batean egin du aipamen bat, orduko banaketak gaur egungoa azaldu dezakeela adierazi baitu, baina ez dio heldu horretan gehiago sakontzeko aukerari. Dibulgazioko liburu moduan funtzionatzen du; ez da sakona, baina egoeraren gutxi gorabeherako ideia bat izateko balio du. ‘HERRI LITERATURA’ pEgilea: Igone Etxebarria eta Jabier Kalzakorta. pArgitaratzailea: Eusko Jaurlaritza. Euskarazko herri literaturaren eta haren historiaren berri ematen duen lan dibulgatiboa da hau, Igone Etxebarria eta Jabier Kalzakorta Labayru Ikastegiko kideek idatzia eta Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikako Sailburuordetzak Euskara Mintzagai bilduman argitaratua. ‘KONTRARIOA’ pEgilea: Lander Garro. pArgitaletxea: Susa. p IMANOL MERCERO Adiskidetasuna kontu serioa da a narraziorik ez duen album ilustratu honek orrialde gehienak bi pertsonaia bakarti deskribatuz joaten dira: untxia eta otsoa. Bata haranaren gainean bizi da, dena ilun, dena zorrotz, tximiniatik ke beltza darion etxe handi beltz batean, izoztutako gainak dituzten mendien alboan. Bestea laku epelaren ondoan bizi da, ke zuria darion etxe txiki borobilean, eguteran, haranaren barrenean. Bakarka bizi dira, adiskide minez, eta elkarren berri izan gabe. Lagunarekin amesten dutelarik nolakoak diren agertzen digute. Untxia egozentrikoa da, soilik bera bezalakoak nahi ditu bere ondoan, bere I ‘AMI-AMI’ pEgilea: Rascal. pIlustrazioak: Stephane Girel. pItz.: Mirentxu Ibargarai. pArgitaletxea: Ikas. gustu berdina dutenak, bere dohainak, bere zaletasunak: bildumak egiteko zaletasuna dutenak, marrazten dakitenak, bera bezala belarjaleak eta txikiak direnak. Otsoak, kontrara, bere izaera ezkutatzen digu, horren ordez jarrera hipokrita erakutsiz, laguna zenbat eta zenbat maitatuko lukeen behin eta berriz azpimarratuz: maitatuko dut… neurriz kanpo… amultsuki… dohain handiz! Baina irudiek otsoa sukaldari amantalarekin erakusten digute, inguruak miatzen, sardexka eskuan duela… Eta xehetasun horiek bere burutik benetan zer pasatzen den iradokitzen digute. Halabeharrak aginduta bi pertsonaiak aurrez aurre aurkitzen dira. Untxiak ez daki nola erreakzionatu, ihes egiteko bururik ez du erakusten eta horren ordez eskutan daraman lore-sorta oparitzen dio otsoari. Honek bere laguntzat hartu eta airean etxera eramaten du. Atea giltzaz ixten du. Hamar urtetik aurrerakoentzako hausnar-bide mamitsua. Irribarrea kilikatzen duen istorio petrala idatzi du Lander Garrok lehen nobelan. Galtzaile baten ibiliak kontatu ditu; Oreretako Pontika auzo bazterrekoan arratsaldeak xakean eta edaten pasatzen dituen Raul Oliveirarenak. Gabriela ezagutzean sumatuko du argi izpi bat bere bizimodu malapartatuan. ‘HEGATS’ LITERATUR ALDIZKARIA, 45. ZENBAKIA pEgilea: Askoren artean. pArgitaldaria: Euskal Idazleen Elkartea. Joxe Azurmendi filosofoari eskaini dio Euskal Idazleen Elkarteak Hegats aldizkariaren 45. zenbakia.Pentsalariaren obrari begiratu bat eman diote Ander Iturriotz,Xabier Mendiguren, Paulo Agirrebaltzategi eta Igor Estankonak,besteak beste.Lorea Agirrek Azurmendiri eginiko elkarrizketa ere jaso dute. 44 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Publizitatea › 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 45 Bizia ‹ Plaza Joseba Gurutz De Vicente q Haritzalde elkarteko sortzailea Haritzalde elkarte naturazaleak ‘Kristina Enea-Gladys Parkea; Historia, flora eta fauna’ liburua kaleratu du euskaraz. «Lasai egoteko eta ikasteko gunea da parkea, ez bulebar bat» Irati Agirreazaldegi Donostia Udaberri giroa Donostiako Kristinaenea parkera joateko aproposa. Esanahi berezia du donostiar askorentzat parke horrek, baina ibilbidean barrena ikus ditzaketen animalien eta landareen berri dakienik gutxi izango da, are gutxiago parkearen historia ezagutzen duenik. Horiek guztiak ezagutarazteko Haritzalde elkarteko eta Parkea Bizirik ekimeneko Joseba Gurutz de Vicentek (Donostia, 1971) 400 orritik eta 1.000 argazkitik gora dituen liburu mardula kaleratu du. Txikitan zure jolas parke zena jendeari erakutsi nahi diozu; zer dela eta? Liburuarekin azaldu nahi dut parkea jendearentzako aisialdi gune izateaz gain, fauna eta floraren bizileku ere badela. Udalaren kudeaketaren eraginez, baso izaera galtzen ari da, lorategi bilakatuz. Ondorioz, babestutako zenbait espezie galdu egin dira, eta beste batzuen populazioa muturrekoa da. Oso garrantzitsua da txokoak soropil ez bihurtzea; hainbat gunetan izan daitezke aproposak, baina beste batzuk bere horretan utzi behar dira, eta azaldu, ez direla utzikeriaren ondorio, bioaniztasunaren kontserbazioaren bermea baizik. Parkea ez da bulebar bat, lasai egoteko eta ikasteko gune bat baizik. Jakinarazi nahi dut nola kudea daitekeen parkea aisialdirako gustagarria izan eta era berean fauna eta flora basatia kontserbatzeko. Zaindu ezean, gure ondorengoek ez dute parkea ezagutuko. Liburuan jasota daude Kristinaeneko animaliak eta landareak. Zenbat espezie daude parkean? Zehazki esatea ezinezkoa da. Liburuan 115 espezie jaso ditugu, bakoitza bere argazkiekin. Argazki horietan ikus daitezke habiak, arrautzak, kumeak, helduak, emeak, arrak... Aukeratutakoen artean daude animalia ornogabe batzuk, parkeko eta ibaiko arrainak, anfibioak, narrastiak, hegazti erdi etxekotuak, hegazti basatiak eta ugaztunak. Flora bi ataletan banatu dugu: autoktonoak eta aloktonoak edo kanpokoak; guztira, 71 espezie. Florak osatzen du parkeko ekosistema. Kristinaenea parke historikoa da; lurrak erosten eta batzen hasi ziren 1863. urtean, eta bost kontinentetako zuhaitzak ekarri zituzten; horietako batzuk bizirik daude oraindik, eta aparteko tamaina dute. Denbora aurrera joan ahala, parkearen balioa handituz doa. Flora eta faunaz gain,parkearen historia ere jaso duzu liburuan,ezta? Liburuan Mandasko dukearen bizitzako hainbat pasarte kontatu GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS ditugu, hark erosi baitzituen parkeko lurrak. Oso diruduna zen, baita buru azkarra ere. Seme-alabarik izan ez zuenez, ondarea Donostiako hiriari oparitu zion, baina azken bi hamarkadetan, jauregian zeuden artelan gehienak desagertu egin dira. Bestalde, «Aisialdi gune izateaz gain, fauna eta florako espezieen bizileku ere bada parkea» «Parkean hobeto biziko direlakoan espezie inbaditzaileak ekartzen ditu jendeak» Gladys del Estal militante ekologistaren biografia ere jaso dugu, hainbatek parkeari Gladys parkea deitzen baitio. Oraintsuko historia ere azaldu dugu. Izan ere, parkearen izaera erromantikoa modu alegalean degradatu da. Urmael historikoa, etxeko espezieentzako Donostian zegoen handiena, suntsitu egin zuten, eta, haren ordez, garaikidea ez zen urmael txikiago bat jarri; parkean 3.806 tona hormigoi jarri zituzten... Ez da liburu instituzionala; jendeak ezagutzen ez dituen egiak azaltzen ditu, frogatutako egiak. Paumak ezagunak dira,baina parkean bada jendeak han daudenik ere ez dakien espezierik; zein dira? Paumak, antzarak, ahateak... oso garrantzitsuak dira hirian bizi direnentzat, natura ezagutzeko lehen atea direlako; laguntzen dute jendea basoko bizitza horretan barneratzen. Paumak ikusteko aitzakiarekin, Kristinaenera etorri, eta ohartzen dira urubiak, saguzaharrak eta igelak ere badirela. Zein dira Kristinaenean dauden animaliarik bitxienak? Parkean bizi diren espezie gehienak arruntak dira; izan ere, badira batzuk, parkean muturreko populazioa izan arren Europan ez daudenak galtzorian. Esaterako, kukulunbera edo arkanbelea Eu- ropako kakarraldorik handiena. Anfibioekin gertatu dena ere negargarria da. Orain dela gutxira arte sei espezie zeuden: arrubioa, igel arrunta, txantxiku arrunta, apo arrunta, baso igel gorria eta uhandre palmatua, eta horietatik bi galdu dira. Bestalde, badira espezie inbaditzaileak ere: Floridako dortokak, urre arrainak, ibai karramarro amerikarrak... Askotan kendu egin ditugu, baina, asmo txarrik gabe, jendeak ekarri egin ditu parkean etxean baino hobeto biziko direlakoan, eta kaltegarriak dira. Ugaztunak ere egoera txarrean daude. Lepazuriak eta trikuak desagertu dira, eta satorrak udalak erausi ditu lurra harrotzen dutelako. Kristinaenera doan bisitariak zer ikusi behar luke ezinbestean? Haurrekin joanez gero, lehenengo, ahateen urmaela ikustea gomendatuko nuke. Ondoren, egun euritsu batean joatea da aproposa; hegaztien doinuak entzun eta identifikatzea: urubiak, birigarroak, zozoak... 46 berria 2010eko maiatzaren 30a, igandea Plaza › Bizia Ezarian D 1908ko Edward Poppleren bizikleta bidaia Euskal Herrian Bizikleta hartu, eta Euskal Herrian zehar ibili zen 1908an Edward Popple irakasle ingelesa. Bertan eginiko marrazki eta kronikekin liburuxka bat osatu zuen, eta XX. mende hasierako Euskal Herriaren argazki berezia eskaintzen du; gurpil gainetik ateratakoa. itsas gizon sendo bat hurbildu, eta erabiltzen ari ginen hondartzaren zatia emakumeentzako soilik zela azaldu zigun arte [señoras hitza darabil jatorrizko idazkian Popplek]. Konturatu ginen ‘emakumeentzako soilik’ zioen afixetako bat pasatu genuela oharkabean». Fedearen itzalpeko Euskal Herriaren argazki bat ere harrapatu zuen Gipuzkoako hiriburuan. Casino kanpoko dantzaldian, hain zuzen ere. «Bat-batean, denak be- Gurpil gaineko kronika Iñigo Astiz Iruñea I rakaslea zen lanbidez Edward Popple (1879-1960) ingelesa, baina artista autodidakta eta musikari amateurra afizioz; baita bidaiazalea ere. Hala heldu zen 1908an Euskal Herrira, Crawford Plenderleith (1880-1946) lagunarekin batera. bizikletan ibili ziren biak batetik bestera, eta larruzko azaldun liburuxka batean bildu zituen bidaia haren nondik norakoak; gero, lagun, senide eta hurbilekoei erakusteko. Ia ehun urtez ibili ziren hala haren hitz eta marrazkiak, eskuz esku, harik eta, orain urte batzuk, James eta Rob White bilobek argitaratzea erabaki zuten arte. The Charm of Travel, an Edwardian Cycle Trip trhough France and Spain (Bidaiatzearen xarma, bizikleta bidaia eduardiar bat Frantzian eta Espainian zehar) izenarekin liburuxka gisa argitaratu zuten ordura arte eskuizkribu izandakoa. Umoretsu batzuetan, zorrotz besteetan, XX. mendeko Euskal Herriaren argazki bitxia eskaintzen dute haren idazki eta akuarelek. Ia ibilgailurik ez zuen Euskal Herri haren gurpil gaineko kronika da. 1908ko uztailaren 31n atera ziren Popple eta Plenderleith Berkhamstedetik (Ingalaterra). «Atzean ezer uzten ez nuen sentsazioarekin eta bi zaku beterekin», dio Poppleren idatziak. Londresera joan ziren, eta handik Parisera; hiriari begiratu azkar bat eman; Bordelera joan, gero, eta Pirinio aldera heldu. «Hori zen benetan gure helmuga». Baionara joan ziren, horregatik, eta handik Miarritzera (Lapurdi), berehala. «Pena hartu genuen Baiona ez bisitatzeagatik, oso hiri interesga- rria zirudielako». Dena dela koadernoan «oso usaintsua» zela ere idatzi zuen. Bazuen lirikarako joerarik, hala ere, Popplek. Hala deskribatu zuen aurreko gauean egindako euria zela-eta Miarritzek goizez zuen itxura: «Naturak aurpegia garbitu zuela zirudien». Eder irudikatzen du paisaia bere testuak: zeru urdina, itsaso ikusgarria, haizeak sorturiko olatuak. «Gure pipak erre eta han eseri, besterik ez genuen nahi; inguruari ordu- Euskal kantuak jo zituen pianoan Popplek Lekunberriko ostatuan herritarrekin XX. mende hasierako Euskal Herriko ohitura, sinismen eta dantzak aipatzen ditu Popplek Edward Popple, atsedena hartzen. SAGEGROUSE.COM Pirineo inguruan ibili nahi zuen Popplek, eta horregatik heldu zen Euskal Herrira Baiona «interesgarri» eta «usaintsu» gisa deskribatzen du Popplek bere kronikan bete inguruz begira egon. Bi zirriborro egin nituen, ezinezkoa harrapatzen saiatzen ari nintzen sentsazioarekin, noski». Miarritzetik aurrera, okertu egin zen errepidea, eta aldapatsu bihurtu. «Lepoa apurtzeko moduko abiaduran egiten genuen maldan behera, eta oinez egiten genuen gorako bidea». DonibaneLohizunera (Lapurdi) heldu ziren hala. «Milia bakoitzak mendietara gerturatzen gintuen, halako moldez, ezen Pausura (Lapurdi) heldu ginenean, mugan, gure aurrean genituen, dorreen pare, eta bazirudien gure bidea ixten zutela». Hendaiara (Lapurdi) joan ziren gero, eta ez dirudi herria askorik gustatu zitzaienik. Hala idatzi zuen, behintzat, Popplek koader- Popple eta lagunak koban galduta ageri dira marrazkian. SAGEGROUSE.COM noan: «Ez da batere hiri atsegina». Bestelako apunteak ere hartu zituen. «Pilota da Frantziako toki honetako jendeen denborapasarik maiteena, eta hainbat gizon eta mutil ikusi ditugu hartan». Muga pasatu, eta Donostiara joan ziren. Janaria da maiz, egun, kanpotarrek Euskal Herriaz goraipatzen duten ezaugarrietako bat, baina ez du hala egiten Popplek. Haren hitzetan, Ipar Amerikako kotoi hazien olioa erabiliz prestatzen ziren otorduak Euskal Herrian, eta horrek ozpintzen zizkion janariak. Hitz ederrik ez euskal gastronomia ospetsuaz, beraz, ezta Donostia turistikoaz ere: «Udan bateko eta besteko bisitariz eta oporretan dabilen jendez beteta dago Donostia», dio testuak. «Hala ere, ez dago interes bereziko ezer ere, eta poliki joan zitzaigun denbora han arratsalde horretan». Hondartzako damatxoak Umorerako tarterik aurkitu zuen, ordea, Popplek Donostian. Beste askok baino gertuagotik ezagutu zituen Donostiako damatxoak hondartzan zebilela. «Gizon gutxi ikusten genuen inguruan, eta emakume asko, beren bainujantzi dotorekin, harik eta launiko jarri ziren, alboko kaleari begira. Prozesio txiki bat ikusi genuen. Kandelak zeramatzaten bi eliz mutil eta apaiz batek Kristoren Gorputza zeramaten gaixorik zegoen norbaiten etxera. Ikuskizun ederra izan zen, minutu erdi batez edo, oporretan zebilen jende hori guztia belauniko eta burua makurturik ikustea. Altxa egin ziren gero denak, eta lehen etendako puntu berean ekin zieten berriz elkarrizketei eta algarei». Tolosara (Gipuzkoa) joan ziren Donostiatik, eta Tolosatik Iruñerantz, errepide zaharra harturik. Arazoak ere izan zituzten, gainera, bidean. «Bide ertzeko etxola bat pasatu genuen, eta gizon bat ziztu bizian atera zen barrutik gure atzetik ulertezin zitzaizkigun hitzak oihukatzen. Bistan denez, geldi gintezen nahi zuen, eta bizikletetatik jaitsi ginen. Arnasestuka heldu zen gugana, eta beste hitz isuri bat bota zigun. Penike bat nahi zuela ulertu genion». Erabakia hartu zuten, ordea, ez zioten diru eske zebilen orori dirurik ordainduko. «Dirurik ez, pasatzerik ez», esan zien orduan, gizonak, gero eta mutur okerragoz. «Noski, gizona hartu, eta inguruko edozein erreka bazterretara botatzea litzateke benetako bi ingeles sutsuk egingo luketena, edo, bestela, bere gorpuaren gainetik gidatuko lituzkete beren bizikletak, baina lotsaturik, onartu beharra dut apal-apal bakoitzak penike bana eman geniola gizon hari. […] Orduantxe ohartu nintzen eman genion diru hura, ziur aski, bide saria izango zela, eta sari biltzailea zela gizon hura». Lekunberrin (Nafarroa) herritarrekin egin zuten afaria beste gau batez. Pianoa irekita zegoen, eta hainbat kanta jo zituen Popplek haiekin. Baita euskarazko- 2010eko maiatzaren 30a, igandea berria 47 Bizia ‹ Plaza Ezarian D 1908ko Edward Poppleren bizikleta bidaia Euskal Herrian Miarritzeko hondartzan olatuei begira egon zen Popple. SAGEGROUSE.COM Bi bidaiariak, Donostian, emakumeentzako soilik zen hondartza zatian. SAGEGROUSE.COM James White 1Edward Poppleren biloba «Bitxikeria bat zen gure aitona euskaldunentzat» I.Astiz Iruñea Popplek Irunberriko kaleak irudikatuz eginiko margoa. SAGEGROUSE.COM ren bat ere, emaitza oso onik gabe, baina, kontatzen duenez: «Kantatu zuten kantetako bat euskal maitasun kanta bat zen, 5/8 denborakoa. Oso sinplea zirudien partituretan, baina nire esku ingelesek ez zuten erritmoa ongi eman». «Lurraren erraietan galdurik!» Astizko kobetan (Nafarroa) ere egon ziren. Banaka eta soka batez lagunduta jaitsi ziren, haitzuloak bisita gehiegi izaten ez zituenean. Kandelez lagunduta ikusi zituzten kobaren barruak, eta marrazki bat ere egin zuen gero, Popplek han ikusitakoekin. Galdu egin ziren. «Lurraren erraietan galdurik!», dio Popplek bere idazkian. Behin eta berriz pentsatu zuten kanpoko bidea aurkitu zutela, baina alferrik izan omen zen behin baino gehiagotan, azkenean irteera aurkitu aurkitu zuten arte. Iruñean dantzaldi bat ere ikusi zuten, eta harrituta gelditu ziren jendearen indarrarekin. «Azkenean, musikariak jota jotzen hasi zirenean, dantzari guztiak poztu egin ziren, eta ikaragarria zen jaurtitzen zuten energia kopurua. […] Musika horrekin tarte bat egin ondoren, balts lasai eta negargarri bat hasi zen, eta bikoteak motel mugitzen ziren zirkuluetan, gorputzak elkartuta. Orduan, berriz ere, erritmo bizia hasi zen; batzuk besteengandik urrunduz, beren hatzez kraskitikin egiten hasi ziren berriz, eta dantzan, beren bizitza jokoan balute bezala». Ikusi zutena kontatzen du Popplek, baina baita herritarrek nola ikusi zituzten ere. Behin baino gehiagotan herriko gazteak gainetik ezin kenduz ibili omen ziren. Hala izan zen Iruñean, baita Irunberrin (Nafarroa) ere. Bi turista bizikleta gainean. Ez zen ikuskizun makala herritarrentzat. «Arratsaldean, ingurua esploratzen genbiltzala, gaztetxo multzo batek jarraitu gintuen etengabe, bizikletaren txirrina joaz, gure gurpilei helduz... Zaharragoak ez ziren hobeak, eta, gehienetan, nahiko astunak ziren. Onera hartu genuen, ziurrenik, sekula halako objektu arrarorik ikusi gabeak zirelako: txapel zuridun ingeles turista bat, belaun zauritu eta artilezko galtzerdiekin». Egun osoan jarraitu zituzten Irunberriko biztanleek txirrindulariak Popplek kontatzen duenez. Lagunak ezin izan omen zuen argazkirik atera ere. «Ezinezkoa da», zioen; «ezin dut bakar bat ere atera!». Jende gehiegi zuten inguruan beti. Hala heldu ziren herrira, eta hala atera. «Lau eta erdietan atera ginen, oinutsik ziren mutiko mordo batek jarraituta, baina errepidean behera abiada hartu ahala, atzean utzi genuen jendetza arnasestuka». Hala heldu ziren Euskal Herrira, Popple eta Plenderleith, eta hala joan ziren. Herritarrei irudi bitxi bat utziz, eta, trukean-edo, Euskal Herriaren argazki bitxi bat hartuz. Aragoi aldera (Espainia) jo zuten gero, eta etxera bueltatu ziren; zakua bete istorio. INFORMAZIO GEHIAGO The Charm of Travel, an Edwardian Cycle Trip trhough France and Spain liburuan, ingelesez, eta Jose Antonio Rekondoren Tolosatik Iruñerako errege-bidea liburuan, euskaraz. Edward Poppleren iloba da James White. Hura arduratu zen Rob anaiarekin batera aitonaren eskuizkribua hartu eta argitaratzeaz. Behin baino gehiagotan egin du, gainera, haren aitonak XX. mende hasieran eginiko bidaia bera XX. mende bukaeran. 2008an izan zen azkenekoz aitonaren urratsei segika Euskal Herrian. Bide berean, baina aitonak deskribatutakoaz, guztiz bestelako mundu batean, kasik. Ezagutu al zenuen aitona? Zer gogoratzen duzu hartaz? Nahiko gogoan dut. Gizon jakintsu eta prestua izatea zuen helburua, nik uste, baina gogor egin behar izan zuen lan aurrera egin ahal izateko. Abenturazalea ere bazen, dudarik gabe, eta, 1902tik I. Mundu Gerra hasi arte, urtero ibili zen Europan gora eta behera bizikletarekin. Euskal Herria bizikletan bisitatu zuen ingeles bakarrenetarikoa izango zen, nik uste, baina nahiko ohikoa zen orduan Frantzian eta Alemanian ibiltzea. Nola erabaki zenuten aitonaren liburua argitaratzea? Eta nola otu zitzaizuen haren urratsei segika zuek ere bide bera egitea? Liburua denbora luzez egon zen ahaztuta. Amonak eman zidan niri, hil zenean. 1986an bizikletan bidaia bat egin behar nuela, eta aitonaren ibilbidearen zati bat egitea erabaki nuen. Rob anaia, bitartean, multimedia kontuetan zebilen sartuta; aitonaren bidean oinarrituriko multimedia lan bat egiteko asmoa zuen, eta berriz joan ginen aitonaren urratsei segika, 2000. urtean. Kamerak bizkarrean hartuta, oraingoan, bizikleta estatiko batean ibili ahala, gure bidaiaren irudiak erakusten zituen lana sortu baitzuen Robek (www.veloquence.com). Orduan ere ez genuen bide osoa egiterik lortu, halere, eta obsesio moduko bat bilakatu zen guretzat. Familiako kideen artean liburuarekiko interesa ere piztuz zihoan, eta jatorrizkoa puskatuz zihoanez, argitaratzea erabaki genuen. Senide batzuei liburua gustatu, eta bidaia egiteko ideia otu zitzaigun. 2008an egin genuen, azke- Poppleren bidaiaz ehun urte betetzean, haren bide bera egin zuten hainbat senidek nik, aitonaren ehungarren urteurrenean. Aitonak kontatutakoaren antzik izan zuen zuen esperientziak? Askoz ere auto gehiago aurkitu genituen, noski. Maiz, ezin izan genuen aitonaren bidea zehatzmehatz jarraitu, baina jatorrizko bidaiaren izpirituari eusten saiatu ginen. Hark deskribatutako zenbait gauza errepikatzen ere saiatu ginen; bizargileenera sartzen, adibidez, edo pilota saio bat ikusten. Aitonak euskaldunak guk baino gertuagotik ezagutzeko aukera izan zuen, halere, haientzako bitxikeria bat zelako. Ostatuz ostatu ibili zen, eta kaleko gizon eta emakumeak ezagutu zituen, haien ohitura eta balioak xehetasunez deskribatu ahal izateraino. Masa turismoaren garaian joan ginen gu, eta jende jatorra ezagutu genuen guk ere, noski, baina, azken finean, turistak baino ez ginen. r Zakilixut Gasteizko Udalaren eta herritarren arteko bitartekari lanak egiten ditu Herritarren Defendatzaile karguan; eleberriak idazten ditu, eta masoien mundua ere gertutik bizi du. Javier Otaola «Masoneria zer den behar bezala azaltzea falta zaigu» IDOIA BERATARBIDE bat izango dute. Herritarrek eskertzen dute norbaitek euren kezka entzutea. Masoneria izan daiteke zure terapia,solasaldien bitartez? Masoneria pentsamenduaren elkarte bat da, eta bai, badu harremanerako, jendarterako elementurik. Zer bilatzen zenuen 25 urterekin masonerian? Aurkitu zenuen,antza... Egia esan, gauza bat bilatzen nuen, eta beste bat aurkitu nuen. Eztabaidarako, solaserako taldea bilatzen nuen, librepentsalariena, eta gero konturatu nintzen hori baino gehiago zela. Tradizio intelektuala eta morala zeukala, hausnarketa filosofikorako aukera zegoela, eta gustatu zitzaidan. Jende interesga- rria aurkitu nuen, eta han jarraitzen dut 30 urte pasatu eta gero. Zergatik sortzen du ‘masoi’hitzak,oraindik ere,mesfidantza? Ziurrenik, gure erruz. Batetik, ez dugulako behar bezain ondo azaldu, normaltasunez, zer den masoneria. Eta bestetik, diktadura garaian izan zuen jazarpenagatik. Horrek, oharkabean, eragina izaten jarraitzen du. Masoneria Europako tradizio intelektualaren parte da, Ingalaterran sortutakoa, 1917an, eta gure artean oso jendetsua ez izan arren beti izan dena. Ezkutuan gorde nahi izateagatik,agian? Ez da ezkutuan ezer gorde. Ez behintzat BBVAk, alderdi sozialistak eta al- D Lorategietan erabiltzen den herbizida dela, gaueko zaratak direla, autoen kea dela. Hamaika kexa heltzen dira astero Javier Otaola (Bilbo, 1956) Gasteizko sindikuaren bulegora. Horiek aztertu eta irtenbide bat bilatzearekin batera, hiriko Manuel Iradier masoien logiako kide ere bada. Asko kexatzen al gara gasteiztarrak? Tira, ez hainbeste, kexatzeak ere lana dakar. Normalean arrazoi sendo bat izaten da kexatzeko, aspertzen den baten bat ere etortzen den arren. Zein da jaso duzun kexarik harrigarriena? Etxe salmenta iruzurrari lotutako batek txundituta utzi nau. Halakoak gertatzen zirela entzuna nuen, baina ez nuen halakorik sekula ezagutu. Nola heldu akordio batera, esaterako, atseden hartu nahi dutenen eta parranda egin nahi dutenen artean? Akordio batera heltzea ezinezkoa da, eta horregatik legea ezartzea da aukera bakarra. Interpretazioetarako leku gutxi uzten du legeak kasu honetan, ordutegiak bete behar dira. Herritarrekin psikologo lana egin behar izaten duzu? Gatazkarekin zerikusia duenez, beti dago arlo emozionala, pertsonala, eta badago harreman hori. Gu ez gara terapeutak, baina erantzun juridiko bat ematen badiozu, itxaropenerako ate Igandea 2010eko maiatzaren 30a Anakoz Amenabar derdi jeltzaleak talde moduan gordetzen dutena baino gehiago. Talde guztiek dituzte pribatuak diren gauzak, eta publikoak direnak. Masoneriak ez dauka publiko izateko helbururik, pentsamendu elkartea da eta batik bat barrurako lan egiten du. Masoneriaren inguruko liburua kaleratu berri duzu,hogei lagunen esperientziarekin.Zerk elkartzen ditu horiek? Egia esan, oso gauza gutxik. Guztiek parte hartu dute elkartean sartzeko sarbide-tradizioetan. Guztiek egin dute esfortzua euren mugak gainditzeko, mozorro eta filtrorik gabe, beste lagun batzuekin elkartu ahal izateko. Horiekin elkartu eta horren bitartez norbera aurkitzea, hori da logiaren jokoa. Hilean behin elkartzen gara, eta azkenean erreferentzia talde bat sortzen da, elkarri laguntzeko izan daitekeena. Gero, noski, bakoitzak bere bizimodua egiten du, ez dago jarraibiderik. Gazterik ba al dago taldean? Badaude, baina egia da heldutasun apur bat eskatzen duela. Eta parte hartu nahi izango banu? Logia ez dago edonor hartzera behartuta, baina ez ditu ateak ixten. Ekarpenik egingo duzun aztertuko dugu. Masoneriaren oinarrizko dokumentuak dio pertsona askea dena eta arte erreala ulertzeko gai dena izan behar dela. Askea diogunean, autonomoa esan nahi dugu, moralki eta materialki; eta arte erreala ulertzea diogunean, masoneria ulertzeko gai izango dena. Elite itxura du horrek... Elitea, hitzaren zentzu onean. Jende mota ugari dago, eta hori da hain zuzen helburua, ezkerreko zein eskuinekoak, gizon eta emakumeak, denetarik egotea. Zure antzeko jendearekin topo egiten baduzu zu zarena konfirmatu baino ez duzu egiten. Literaturarako gai aproposa dira masoiak. Dan Brown,adibidez? Literatura aldetik oso kaxkarra da, eta masoien inguruan ematen duen irudia ere errealitatetik urrun dago, baina, tira, entretenigarria da. EKAINA / 4-5-6 / JUIN / FICOBA /6<A2??./2?12.?2;4?6;. LAGUNTZAILEAK: http://bioterra.ficoba.org ANTOLATZAILEA: Igandea berria 2010eko maiatzaren 30a 08 Argentina Sekretua kendu dieten agiriak 10 Elkarrizketa Marije Atxalandabaso 21 BIEMH Azken urteetako azoka zailena Ubideko herriak Espainiako Kolonizazio Institutuak bost herri sortu zituen Nafarroan,1960ko hamarkadan,Esako urtegia eraiki eta Bardeako ubidea martxan jarri eta gero. Figarol herria 1962an sortu zen, eta, egun, 300 biztanle inguru ditu. LANDER FDZ. ARROIABE / ARGAZKI PRESS Igandea • 2010eko maiatzaren 30a 02 Herriak Edurne Elizondo Mende erdia bete berri du Nafarroako Gabarderal herriak; Bardeako ubidearen inguruko eremua ureztatzeko lur bilakatzeko asmoz eraiki zuen Espainiako Kolonizazio Institutuak. Nafarroako kolonoak Herria anitz zaintzen dute Gabarderalen bizi diren herritarrek. Loreak nonahi ikus daitezke, karrikak eta etxeak apaintzen. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS aztelaniaz, basa arrosondoz betetako tokia dela islatzen du Gabarderal herriaren izenak. Hala zen, eta hala da. Loreak eta landareak nonahi ikus daitezke herriko karriketan. Larrosak, laranja loreak, zaingorriak eta bertze. Lorategietako belarra moztu berria dute txoko guztietan. Sumatzen da herria zaintzen dutela bertan bizi direnek. Ederki, gainera. Etxeak ere, dotore ageri dira. Paretak garbi-garbiak dituzte. Solairu bakarreko eraikinak dira, ia denak berdinak. Eta gehienak, hasierakoak, Nafarroa plazara begira. Plaza horretan bertan, haurrentzako jolas parkearen ondoan, iturriaren txorrota entzun daiteke. Plaka bat jarri zuten iturrian, hilaren 15ean, San Isidro egunean. Siempre ilusión y esfuerzo. Ilusioa eta ahalegina beti. 1960-2010. Herriaren 50. urteurrena ospatzeko jarri zuten plaka. Mende erdia bete berri duelako Gabarderalek. Francoren garaian, Espainiako Kolonizazio Institutuak sortu zuen, Esako urtegia eraiki, eta Bardeako ubidea martxan jarri eta gero. Ubidearen ondoko eremua ureztatzeko lur bilakatzea zen asmoa. Gabarderalekin batera, San Isidro del Pinar, Figarol, Arrada eta El Boyeral sortu ziren modu berean Nafarroan. Zangozatik lau kilometro eskasera dago Gabarderal. Kontzejua da, Zangozako Udalaren menpe dago. Zangozakoak ziren, hain zuzen, Gabarderal eraikitzeko Espainiako Kolonizazio Institutuak hartutako lurrak. Nafarroako hamaika txokotako herritarrak ailegatu ziren bertara 1960an, bizitza hutsetik hastera. Etorkizun hobe baten bila. 24 familiarekin hasi zuen herriak bere bidea. Haietako bat zen Blasa Hermoso de Mendozarena. 1927an jaio zen Armañantzasen. Antonino Gar senarrarekin eta lau seme-alabarekin etorri zen Gabarderalera. «Txikienak 21 egun baino ez zuen; besoetan hartu, eta etorri ginen». Herrian bertze bi seme-alaba izan zituen. Duela bederatzi urte gelditu zen alargun Hermoso de Mendoza. Seme bakarra bizi da etxean orain. Egunotan, hala ere, Pilar ahizpa du ondoan. Etxeko atarian, harrotasunez mintzatzen da Gabarderali buruz Blasa. «Toki ederra da, eta hagitz lasaia. Armañantzasen jaio nintzen, baina hau da nire herria. Ez naiz hemendik aterako». Herriko txokoak erakusten, sumatzen zaio emakumeari kontent eta harro dela. Gabarderal eraikitzen lagundu du, eta horrek badu pisua beretzat. «Hor frontoia dago, eta ondoan igerilekua. Osasun etxera ostiraletan etortzen da medikua. Landa etxe bat G 2010eko maiatzaren 30a • Igandea Herriak03 David Maruri · Historia ikertzailea «Ez zieten deus oparitu» E.Elizondo Blasa eta Pilar Hermoso de Mendoza, etxeko atarian. E. E ere badugu. Herria eraiki zutenean, garai hartan zegoen Sail Femeninoaren egoitza zen. Josten irakasten ziguten bertan». Hasierako urteak gogoratzen dituenean, aurpegia ilundu egiten zaio Hermoso de Mendozari. «Etxea eta lurra eman ziguten, eta behor bat eta behi bat, baita gurdi bat ere. Baina dena ordaindu behar izan genuen gero. Urik eta argindarrik ere ez genuen hasieran; zangara joan behar genuen arropa garbitzera. Gogorra zen, hagitz gogorra. Benetan hutsetik hastea. Egun guztia ematen genuen lanean. Lurra lantzen, kanpoan, eta familia zaintzen, etxean». ‘‘ Elkarri lagundu diogu beti; denak etorri ginen asmo berarekin, eta denak ginen nekazariak» «Hutsetik hasi ginen; beti ginen lanean, lurra lantzen eta familia zaintzen» BLASA HERMOSO DE MENDOZA Gabarderal herriko bizilaguna Hasieratik, hala ere, gelditzea izan zuen xede. «Ez nintzen etorri itzultzeko asmoarekin. Lan egiteko ilusioarekin etorri ginen, eta horixe egin genuen». Eskola zenaren eraikinari egiten dio so Hermoso de Mendozak. «Itxita dago jada; orain Zangozara joaten dira. Haur gutxi dago, gainera». Lanak Gabarderaldik kanpo eraman ditu gazteak. Tristuraz onartzen du hori duela 50 urte herrira ailegatu zen emakumeak: «Baina lurrak jada ez du ematen. Lehen nahikoa zena orain gutxi da». Herria egin Sorterriko eta familiako kideen argazkiak Gabarderalen egindakoekin nahasten dira Hermoso de Mendozaren etxean. «Horretan ageri naiz ni, senarrarekin, ezkondu ginen egunean», erran du, emozio puntu batekin. Beltzez jantzita dago irudian, orduko ohiturak agintzen zuen gisara. Armañantzasera joaten da emakumea senarraren hilobiari bisita egitera, han baitago lurperatuta. Gabarderalen hilerririk ez da. Anai-arreben argazkiak ere baditu bere paretetan. «Bederatzi ginen, eta orain bost; eta gehienok alde egin behar izan genuen herritik gazte, lan bila». Gasteizera joan zen ahizpetako bat, bere zazpi seme-alabekin, eta Pilarrek berak, orain Blasak etxean duen ahizpa zaharrenak, Donostian eman zituen 30 urte, zerbitzari. «Gazte gelditu nintzen alargun, eta seme-alabarik ez dut izan; aukera sortu, eta alde egin nuen». Gabarderalen, herriko lasaitasuna eskaintzen dio ahizpak Pilarri. «Hau ordaintzeko dirurik ez da», azpimarratu du Blasa Hermoso de Mendozak. Herritarren arteko giroa ere ona dela nabarmendu nahi izan du. «Elkarri lagundu diogu beti; hainbat txokotako jendea etorri ginen honat, asmo berarekin. Buñuel, Lodosa, Bargota eta bertze hainbat herritako jendea etorri zen gurekin; haietako hainbat ezagunak bagenituen. Denak ginen nekazari». Denen artean herria sortu zutela azpimarratu du: «Letra larriz idazteko moduko herria, gainera!». 50. urteurrena ospatzeko bazkaria egin zuten frontoian. 300 lagun izan ziren bestan. Herrian, 131 bizilagunekoa da 2008ko errolda. Bestan, olerki bat irakurri zuen Blasak haien aurrean. Hainbat esalditan islatzen du emakumeak herria zer den beretzat: «Etorkizun hobe baten bila etorri ginen, hura lortzeko ilusioarekin. 50 urteotan anitz egin dugu. Herri bat eraiki dugu, eta gure familiarentzat bilatzen genuen etorkizun hobe hura. Belaunaldi berriek ez dezatela ahatz euren amonek egin zuten sakrifizioa. Zaindu eta errespeta dezatela herri hau, eta egin dezatela lan aurrera egiteko». Bi ostatu badira Gabarderalen; dendarik, ordea, ez, eta herritarrek Zangozara joan behar dute erosketak egitera. Okina ere Zangozatik etortzen da egunero herrira. «Luxu handirik ez dugu, baina, lasaitasuna, nahi adina». Hori da Gabarderalen altxor nagusia. Enaren txioak eta iturriaren txorrota bertzerik ez dira entzuten herrian. Zeruan, saiak ageri dira. Etxeko atarian gelditu dira ahizpak. Zaingorrien ondoan eserita. Laranja loreei so. Liburu bat prestatzen ari da David Maruri ikertzailea Gabarderal herriko historiari buruz, duela 50 urte Bardeako ubidea martxan jarri eta gero sortutako herriari buruz. Bizkaian jaio zen (Zalla, 1952), baina 9 urterekin Zangozara ailegatu zen David Maruri, eta bertako historia landu du hainbat lanetan. Emaztearen bidez du harremana Gabarderal herriarekin. Ezagutu du bertako herritarren lana, eta lan horren bidez lortutakoa. Orain zer gozatu badutela uste du, nahiz eta gazteek herritik kanpo bilatu behar duten lana, lurrak jada ez duelako denentzat ematen. G Bost herri sortu zituen Nafarroan Espainiako Kolonizazio Institutuak; zein zen gisa horretako herrien helburua? E Hainbat eremu ureztatzeko lur bilakatzeko asmoekin egiten zuten bat, normalean, kolonizazio planek. Gabarderal eta Nafarroako bertze herriak egin zituzten Esako urtegiarekin eta Bardeako ubidearekin lotuta. Gabarderalen historiak erakusten du lurra nola aldatzen den urarekin eta gizakiaren eskuhartzearekin. 1959. urtean inauguratu zituzten Esako urtegia eta ubidea. Garai berean, kolono titulua eman zieten Gabarderalera eta bertze herrietara joan ziren herritarrei. G Denak ziren nafarrak? E Gabarderalen bai. Halako herriak egiten zirenean asmoa izaten zen eremuko bizilagunak joatea haietara bizitzera. Gabarderalen kasuan, asmoa zen Zangozako familiekin betetzea herria. Hasieran hainbat familiak eman zuten izena, baina gehienek atzera egin RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS zuten, eta, azkenean, Zangozako bost familia baino ez zegoen herrira joan ziren 24 familia haien artean. G Zergatik egin zuten atzera gehienek? E Gogorra zelako bizimodua herri horietan. Lehendabiziko urteak zailak izan ziren. Argindarrik ez zuten, ezta urik ere txorrotan. Hasieran, gainera, Kolonizazio Institutak kontrolatzen zuen dena. Agintariek erabakitzen zuten zer erein. Egia da haiek ematen zutela lurra, etxea, behorra, behia eta hazia, baina haiek nahi zutena egin behar zuten herritarrek, eta jasotako uztaren zati batekin ordaindu jasotakoa. Ez zieten deus oparitu. G Zenbat lur jasotzen zuten? E Ehun erreneurri inguru. Hala ere, kontuan hartu behar da aurretik landu gabeko lurrak zirela eta denbora behar izan zutela nekazariek uzta onak biltzeko. Hasiera gogorra izan zen. Garai hartan, ehun erreneurri nahikoa ziren familia batek aurrera egiteko, baina ez dugu ahaztu behar Gabarderalera joan ziren kolonoen seme-alabek, gero, herritik kanpo jo behar izan zutela lan bila. Lurrak ez zuelako nahikoa ematen. Zangozara, Kasedara, Irunberrira eta Iruñera joaten ziren lantegietara beharrean aritzera. G Nolakoak ziren hasieran Gabarderalera joan ziren familia haiek? E Nafarroa osotik joan ziren. Egoera kaskarrean ziren, eta konponbide baten bila joan ziren Gabarderalera. Gehienak familia handiko kideak ziren, eta, noski, etxean denentzat nahikorik ez zen izaten. Etorkizun hobe baten bila joan ziren herrira, eta harro egon daitezkeela uste dut; herri eder bat eraiki dute. Lan handia egin dute, baina merezi izan du. Herritarrek, gainera, harreman estua dute sortu duten herriarekin; haien herritzat dute. Hasieran zangozarrekin egon ziren tirabirak, gainera, gainditu dituzte denek jada. G Tirabirak egon ziren? E Hasieran izan zen tirabiraren bat. Izan ere, Gabarderalerako hartutako lurren %80 Zangozako herri lurrak ziren. Hainbat jabe txikiri ere kendu zizkieten euren lurrak. Bai eta Xabierko konteei ere. Hasieran egon ziren arazoak, baina horiek denak iraganeko kontuak besterik ez dira. G Herria osatzea lortu zuten, beraz? E Bai, hori da garrantzitsuena. Herritarren arteko elkarbizitzak bizia eman dio herriari. Finean, Gabarderalen historia da lur eta ur eremu txiki baten humanizazioaren historia. Gainera, gaur egun Gabarderal dagoen eremua izan da toki bizia. Erronkariarrek Bardeara joateko erabiltzen zuten ardibidea pasatzen da bertatik; eta bertatik pasatzen zen, halaber, erromatarren bide bat. Erdi Aroko arrastoak ere badira. Horrek erakusten du eremua ez dela eremu hutsa izan. Kontzejuaren egoitza ageri da irudian. Herria, hala ere, Zangozako Udalaren menpe da. J. MANTEROLA / ARGAZKI PRESS Igandea • 2010eko maiatzaren 30a 04 Herriak Figarol eta San Isidro del Pinar herria. Bertako bizilagunek hutsetik hasita egin dute aurrera. LANDER F. ARROIABE / ARGAZKI PRESS Egin eta bizi Espainiako Kolonizazio Institutuak eraiki San Isidro del Pinar eta Figarol herrietan dena hutsetik sortu zuten sentipena dute bertako bizilagunek, eta kontent dira. E.Elizondo sako urtegiarekin eta Bardeako ubidearekin lotura estua dute Gabarderalek eta garai berean Espainiako Kolonizazio Institutuak sortutako Nafarroako bertze lau herriek. El Boyeral zen horietako bat, baina ia sortu aurretik desagertu zen. Zangozako lurretan eraiki zituzten herrian sei familia hartzeko etxeak, baina inoiz ez zituzten bete. Herria ez zen inoiz eremu bizi izan. Gabarderalgo herritarrek landu zituzten bertako lurrak lehendabiziko urteetan, zangozarrek berriz hartu zituzten arte. Eraikitako etxeen ia arrastorik ez da gaur egun. Sortu baino lehen hil zen herria izan baitzen El Boyeral. Bertzelakoa da San Isidro del Pinar herriaren bidea eta historia. Hori ere bada Kolonizazio Institutuak sortutako herria, eta herri bizia, oraindik ere. Gabarderaldik ubideko errepideari jarraituz, 27 kilometro inguru bada San Isidro del Pinarreraino. Errepide estua da ubidearen ondokoa, baina paisaia ederra ikusteko aukera eskaintzen du. Bar- E deako tiro eremuko hegazkin militarrek zerua zeharkatzen ez duten bitartean, behintzat. Tarteka gertatzen da hori, herria nolako inguruan den oroigarri. Paisaia pinuz betetzen da San Isidrora ailegatzerakoan. Pinudi handi bat dago herriaren alde batean, hain zuzen. Eta bertzean, San Isidrori eskainitako baseliza. «Horregatik jarri zioten herriari San Isidro del Pinar izena; ez zuten burua gehiegi estutu!». Elvira Radarenak dira hitzak. Duela 39 urte ailegatu zen San Isidro del Pinarrera, Kasedatik, ezkontzera. Senarra ere, Asterio Olleta, Kasedan sortu zen, eta gurasoekin etorri zen San Isidrora, Espainiako Kolonizazio Institutuak eraikitako etxeetako batera. «Lanera etorri ziren. Eta ni haiekin, noski. 22 urte nituen orduan. Hasieran gogorra egin zitzaidan, baina ohitu nintzen, eta orain kontent nago». Kasedakoak ziren herrira etorri ziren lehendabiziko hamalau familiak. Pinu handi baten inguruan eraiki zituzten etxeok, elkarri begira. Erdiko plaza herritarren bilgune da. Pinuaren itzala bilatzen dute denek udako egun eguzkitsuetan. Azken urteotan Bardeako ubidea Amalia Artola, Joaquin Sahun eta Mari Carmen Jaso, Figarolen. E. E. Iruñea Esa Esako urtegia Gabarderal San Isidro del Pinar ia oi iba Arag Arrada Eb ro Bardeako kanal nagusia Figarol La Pardinako kanala Nafarroako erretena ib ai B A R D E a A Tutera Cinco Villasko erretena ARAGOI Elvira Rada eta Asterio Olleta, San Isidro del Pinarreko herritarrak. E.E. Iruñeko jendea ere ailegatu da San Isidrora. «Asteburuak pasatzeko etxea erosi du hainbat familiak hemen», azaldu du Radak. Lasaitasuna eta bakea Gabarderalen bezala, San Isidron ere gauzak anitz aldatu dira 60ko hamarkadaz geroztik. Egun 30 bizilagun inguru bizi dira bertan. Herria Kasedako Udalaren men- pe dago. 1960 inguruan ailegatu ziren lehendabiziko familiak herrira, eta haien artean ziren, Olletaren familiarekin batera, Maximiano Arenaz eta Maria Urrutia senar-emazteak. 1923an jaio ziren biak. Ez dira, geroztik, herritik mugitu, eta Kasedara itzultzeko inolako asmorik ez dute. Kontent bizi dira herrian, eta, batez ere, lasai. Lasaitasun hori, hala ere, ez dute doan lortu. Horixe azpimarratu du Arenazek. «Lan handia egin behar izan dugu; urik eta argindarrik gabe, gainera, hasieran». Ez zen erraza izan ordura arte deus eman ez zuen lurretik uzta onak ateratzea, hasiera hartan. Are gutxiago Espainiako Kolonizazio Institutak agintzen zienean zer erein. Denetarik jartzen zutela gogoratu du Arenazek. 2010eko maiatzaren 30a • Igandea Herriak 05 Arrada, bi aldiz herri Francoren garaian sortutako herria da Arrada ere, baina Erdi Aroko harresiz inguratutako izen bereko herrixkaren aztarnak daude bertan. E.Elizondo «Fruitu zuhaitzak ere bai». Orain, mahastiak, olibondoak eta arbendolondoak badira, batez ere, San Isidroko lurretan. Olletak erretiroa hartu zuen duela hainbat urte. Lurra lantzen aritu zen gurasoekin hasieran, eta, gerora, gasolindegi batean ere aritu zen beharrean, Oibarren. «Izan genuen hemendik joateko aukera, baina ez genuen nahi izan», erran du. Herrian jaio ziren senar-emazteen bi seme-alabak, eta, haientzat ere, euren herria da San Isidro. Orain, etxea eta baratzea zaintzea da Olletaren lan nagusia. Eta gustura aritzen da horretan. «Hau da hemen duguna, gure gauzetan aritzeko aukera; lasaitasuna eta bakea». Eskola aspaldi itxi zuten, eta haurrik jada ez da herrian. «Gazteek Kasedan bilatzen dute lana eta etorkizuna». Olletak eta Radak, ordea, bai eta Arenazek eta Urrutiak ere, San Isidron dute nahi eta behar duten guztia. Figarol,1962tik San Isidrotik 11 kilometrora dago Figarol, 60ko hamarkadan Bardeako ubidearen eskutik sortutako bertze herrietako bat. Bada aldea, ordea, Gabarderalekin eta San Isidrorekin alderatuta. Handiagoa da Figarol. 1962an sortu zen herria, eta, egun, 300 biztanle inguru ditu. Eskola bat, bi taberna, denda bat eta aterpe bat ere badira herrian. Haurrak ere ikusten dira herriko karriketan, jolasean. Baina, akaso, Figarolek ez du Gabarderalek eta San Isidrok duten bezainbertze sarma. Laranja lorerik ez da ikusten karriketan. Autoak, berriz, bai. Bertze herrietan baino gehiago. Etxeek, hala ere, agerian uzten dute Figarolen jatorria. Denek dute itxura bera. Amalia Artola gurasoekin ailegatu zen Figarolera, Zarrakaztelutik. «Oraindik 12 urte egin gabe nintzen etorri nintzenean. Hemengo batekin ezkondu, eta hementxe jarraitzen dut. Gustura, gainera». Mari Carmen Jasok ere Figarolgoa du senarra. Bera, berriz, Zueran sortu zen (Aragoi, Espainia). Joaquin Sahun, halaber, Aragoikoa da, Benasquekoa. «Nik jarri nuen herri honetan lehendabiziko negozioa». Harategia izan zuen hamazazpi urtez Figarolen, eta ostatu baten jabe izan ‘‘ «Hasieran gogorra egin zitzaidan, baina ohitu nintzen, eta orain kontent nago» ASTERIO OLLETA San Isidro del Pinar herriko bizilaguna «Garai batean gu ginen herriko gazteak, eta, orain, hasieratik gelditzen diren azkenak» AMALIA ARTOLA Figarol herriko bizilaguna zen, halaber, hogei urtez. «Benasquen artzaina nintzen, bertzerik ez zen. Bertze zerbaiten bila etorri nintzen honat. Hutsetik hastera. Eta orain hemen dut dena. Ez dut sorterrira itzultzeko inolako asmorik». Hirurek bat egin dute, eta bertze herrietako auzolagunen iritzi bera agertu dute. «Hasiera gogorra izan zen». «Francoren garaia zen, eta hark agintzen zuena egin behar genuen. Ezin genuen nahi genuena erein edo landu; eta jasotakoa ordaindu behar genuen hilabetero. Gogorrak izan ziren lehen urte haiek», laburbildu du Ja- sok. Denborak bizitzaren gogortasuna arintzen omen du, neurri batean behintzat, eta, akaso horregatik, ordukoak ahaztu, eta Jasok, Artolak eta Sahunek argi dute Figarol ez luketela bertze edozein herrirengatik aldatuko. «Hau da gure herria», erran du Artolak. Eta hark errandakoa berretsi dute Jasok eta Sahunek. Lasaitasunari buruz mintzatu dira, bertze behin, Kolonizazio Institutuak sortutako herrietako biztanleak. Biziki estimatzen duten lasaitasunari buruz. Alderdi txarrik ere ikusten diote herriari, hala ere. «Komunikazio txarra dugu. Iruñera joateko autobusa, adibidez, astean bitan baino ez da pasatzen hemendik». Figarol kontzejua bada, baina Zarrakazteluko Udalaren menpe dago. Herri horretara jotzen dute herritarrek anitzetan, hain zuzen ere. Zarrakaztelura eta bertze hainbat herri eta hiritara joan dira Figaroldik herritarrak, Artolak tristuraz onartu duenez. «Gazteek alde egiten dute hemendik. Normala da, lan bila joaten dira, baina Figarolek izan zuen urrezko garaia gogoratuz, tristea da jendeak alde egiten duela ikustea. Garai batean, gu ginen herriko gazteak, eta, orain, hasieratik gelditzen diren azkenak». Anuncia Casaus ere Figarolen bizi da, eta Melidara joaten da lanera. «10 urte nituen etorri ginenean, gurasoekin, anai-arrebekin eta aitonarekin». 1972an ailegatu zen Casaus herrira. Bere herria Figarol dela argi du. Bertze herritar anitzen sentimendua du. Denen artean eraikitako herria dela Figarol, eta horrek ematen diola izaera berezia. Horregatik dela Figarol haiek munduan duten txokoa. Gabarderal, San Isidro del Pinar, Figarol eta El Boyeral herriekin batera sortu zuen Espainiako Kolonizazio Institutuak Arrada herria ere, Melida eta Caparroso artean, 1960ko hamarkadaren hasieran. Asmo berarekin egindako herria da, ubideko ura inguruko lurrak ureztatzeko eta lantzeko erabiltzeko asmoarekin alegia. Bertzeekin alderatuta, hala ere, ezaugarri berezirik badu Arradak, Kolonizazio Institutuak sortu aurretik ere bazelako izen hori zuen herrixka bat. Erdi Arokoa da Arrada izeneko lehendabiziko herri hori, eta haren aztarnak ikus daitezke, oraindik ere. 400 metro garai den herriko muinoan daude. Arrada berria, berriz, muinoaren magalean. Arrada zaharra museo bilakatu du Nafarroako Gobernuak, eta bisitari anitz jasotzen du. Agiri zaharretan, XI. mendekoa da herrixka horri buruz egiten den lehendabiziko aipamena. 12.500 metro koadroko gunea omen zen, eta 125 biztanle inguru omen zituen. Nafarroako erregeen arteko ga- tazken ondorioz, herrixka suntsitu egin zuten 1455. urtean. Ordurako, hutsik zen. Herritarrek dena utzi, eta ihes egin zuten. Hainbat etxeren, XII. mendeko San Nikolas elizaren, harresien eta nekropoli baten arrastoak aurkitu dituzte eremu horretan, bertzeak bertze, eta ikusgai daude gaur egun. Arrada berriak ez du zaharrarekin deus ikustekorik, noski. Kolonizazio Institutuak sortutako bertze herrietan bezala, solairu bakarreko gisa bereko etxeak dira herriko gehienak. Hasierakoak, batez ere. Handituz joan da herria azken urteotan, eta, garai berean sortutako bertze herriekin alderatuta, askoz ere zerbitzu gehiago du herritarrei eskaintzeko. Osasun etxea bada, bai eta farmazia ere, hainbat ostatu, posta etxea, dendak eta abar. 500 biztanle inguruko herria da. Herri berria da, baina historia zabaleko eremuan eraikia. Horrek berezi bilakatzen du Bardeako ubidearen harira 1960ko hamarkadaren hasieran Nafarroan sortu zituzten herrien artean. Arrada 500 biztanletik goitiko herria da. LANDER F. ARROIABE / ARGAZKI PRESS Igandea • 2010eko maiatzaren 30a 06 Iritzia Hemeroteka Argentina: 200. urteurrena Maiatzeko Iraultza gertatu eta 200 urtera Julio C. Gambina ALAI U rteurren egunek balantzeei eta etorkizunari buruzko iruzkinei bide ematen diete, eta, hala, eztabaidagai izaten dira 1810eko Iraultzak utzitako ondarea eta Argentinaren etorkizuneko egitasmoa. Auzi bien bidegurutzean, merkataritza libreari buruzko eztabaida nabarmentzen da. Oraindik orain, esaterako, Europako Batasunak, Latinoamerikak eta Karibek Madrilen elkarrekin egindako goi bileran, eztabaidagai izan zuten merkataritza libreari buruzko negoziazioak berriro hastea; negoziazio horiek bertan behera utzita egon dira, alde bietako negoziatzaileek ezarritako oztopo «protekzionistak» direla bitarteko. Euroaren debaluazioak larriagotu egin du egoera Argentinan, Europako inportazioen mesederako izan baita, baina Argentinako esportazioak mugatu egin baititu. Ezbairik gabe, merkataritza librea izan zen iraultzaren ekonomia bandera, eta hura eskuetan hartuta ibili ziren Buenos Airesko merkatariak, ordu hartako potentzia nagusiaren ondoan irudikatzen baitzuten beren burua. Batetik, kontrabandoa —salgaiak sartzeko—, eta, bestetik, bide propio bat bultzatzeko beharra —tokiko ekoizpena sortzeko—; horiexek izan ziren iraultzaren hasierako ideologiaren oinarri materialaren iturburu. Ezbairik gabe, nazio berri bat sortzeak berekin ekarri zuen mundu sisteman sartzearen eztabaida. Atzo eta gaur, merkataritza libreaz eztabaidatzen da, baina bien bitartean handitu egin dira monopolioak, gaur egun munduko eta tokiko ekonomiako transnazional gailen izateraino, eta, beraz, atzerriko erabakien mende geratu da Argentinako ekonomia jarduera. Besteak beste, honako kontu hauek dakarkiote Argentinari gaur egungo ahultasuna: mendeko izatea esportazio ekoizpen nagusiei dagozkien prezioak —adibidez, sojarenak eta haren eratorrienak— finkatzerakoan; bai eta esportazio ekoizpenetan inbestitze berriak egiterakoan, hala nola mega-meatzaritza neurrigabean, urreak egindako jausiaren eraginez etorri baitzen —berriro trukerako balio orokor gisa erabiltzearen eta haren balioa gehitzearen ondorioz—. Argentinaren mendekotasuna gordin-gordin ageri da, zorpetze publikoari dagokionez. Indarrean den zorraren trukea ez da izaten ari gobernuak espero bezalakoa, negozioa sortu zuten banku transnazionalekin zerikusia duten inbestitzaile nagusiei ez zitzaielako behar bezain erakargarria iruditu gobernuaren eskaintza; saldo gisa, beraz, espero dute zorraren stock-a handitzea, eta ordainketen eteteak bere hartan irautea, behin trukea berriz irekirik etorkizunean berriz ireki ahal izateari bide eman baitzioten. Trukearen inguruko hasierako proposamenean, pentsatu zuten berriro ere mila milioi dolar ezartzea, herrialdea berriro ere munduko finantza merkatuetara itzulia zela erakustearren. Nonbait, horrek porrot egin du, hobe beharrez porrot egin ere, Argentinak eztabaidatu beharra baitauka. Mundu ekonomian krisian dauden merkatuetara itzuli ordez, eta bigarren mendeurrena betetzear dela, gure aberri amerikarraren hasierako egitasmoa berreskuratu beharra dauka, ale- Argentinarrek 1810eko iraultzaren berrehungarren urteurrena ospatu dute aste honetan. CEZARO DE LUCA / EFE Lorpenak eta erronkak Editoriala Clarin Argentinako lehen gobernua sortu zela 200 urte bete ziren maiatzaren 25ean. Balantzea egitean, merkataritza libreari buruzko eztabaida azpimarratzen da lehenengo artikuluan; benetako garapena lortzeko herriak dituen ahuldadeak, bigarrengoan. Z alantza, frustrazio eta itxaropenez ospatzen ari da egunotan Argentina Maiatzeko Iraultzaren berrehungarren urteurrena. Bidezkoa da harro sentitzea, bi mendeko helmugara iritsita. Harrotasun hori, gainera, nabarmenagoa da heldua den eta askatasunean bizitzea onartu duen gizarte batean, eta ,aldi berean, zorrak bizkarrean daramatzan eta atzeratutako gai askori aurre egin behar dien gizarte batean. Urteurreneko ospakizunez gain, historiaren ispiluaren perspektibatik ikusten ditugun emai- gia, ALBA Gure Amerikako Herrien Aliantza Bolivartarreko herrialdeek sustatutako finantza arkitektura berrian sartzea eskualdea, eta haren barruan antolatzea ekoizpena eta finantzaketa. Zilegi da Hegoaldeko Bankuaren bidetik jotzea ere, nazioarteko erreserben 500.000 milioi dolar gainditu baititu uneotan eskualdeak. [...] Amerikako goi bileran, 2005ean, berriro ere itxaropenari bide eman zioten, ALCA eta Bush gaitzetsita; horrek ekarri zuen Venezuela Mercosur Hegoaldeko Merkatu Batura biltzea, eta, beraz, hautazko garapen ardatz bat eratzea. Gure Amerika honetan berreungarren urtemugako hainbat ekitaldi antolatuko direlarik, hauxe da galdera: eskualde honek berriro aurre ematerik izango al dio egitasmo askatzaile bati, alegia, elikadura, energia eta finantza subiranotasuna ardatz izango dituen bati? Duela 200 urte kezka bat zeukaten: Latinoamerikako eta Karibeko herriak elkartuko zituen egitasmo bat osatzea. Guretzat, gure lurraldean, helburu jakin oraindik gauzatu gabe baten hasierako egintza izan zen maiatzeko iraultza hura; helburu hura, ordea, botere konstituziogile berri baten bidez atera beharko da burutan. tzak ere azpimarratu behar dira. Eta hor ikusiko dugu hainbat borroka eta gerra gainditu zituen herriak bere biztanleei —bertako edo etorkin— eginiko promesa. Promesa hori nazioartean sartzeko balio izan zion errepublika gaztean islatu zen duela mende bat, eta garatzeko perspektiba handiko herrialde bilakatu zen. Baina eredu haren krisiak helburutik kanpora utzi zuen Argentina, eta autonomia bide bat bilatzen hasi behar izan zuen; bide hartan erakunde ahulak topatu zituen, ezegonkortasun politikoa, autoritarismoa eta talde buruzagien gaitasun falta interes pluralak bilduko zituen herri eredu bat proposatzeko. Zabalkunde ekonomiko uneak izan ziren, krisi eta atzeraldiak gero; parte-hartzea ekarri zuten ziklo politiko irekiak izan ziren, eta ziklo ilun eta itxiak gero; bategite sozialeko garaiak izan ziren, baina atzetik baita herri perspektibak hondatu zituzten bazterketa sozialeko garaiak ere. Ez zen inoiz lortu —demokrazia berreskuratu zela 27 urte pasatu eta gero, hori da lortzeke dagoen helburu nagusietakoa— herri bat garatzeko saihetsezin diren hiru baldintza handi hauek bat egitea: erakunde eta jarduera demokratikoen irautea hezkunde ekonomiko etengabe eta eramangarria bultzatzeko, kohesio soziala lagunduko duten aberastasunen eta aukeren banaketa bultzatzeko eta giza garapenaren adierazleak hobetzeko. Berrehungarren urteurrenera iritsi gara arazo eta erronka zerrenda luze batekin. Batzuk egiturazkoak dira, eta aspalditik datoz; beste batzuk oraingoak dira, eta momentukoak. Lurraldearen antolaketa politikoaren makrozefaliatik eta federalismoaren asimetrietatik hasita, boterearen kontzentrazioa dakarren presidentzialismoraino. Inbertsio produktiboak bultzatuko dituen politika baten faltatik hasita, oinarri sozial, ekonomiko eta kulturalak hondatzen dituzten pobreziaren eta desberdintasunen jarraipeneraino. Argentina nazio gisa sortu zeneko garaietan bezala, akordioak eta bat egiteko borondate politikoak behar dira. Horrela lortuko da baliabideak mobilizatzea eta zatiketak eta mugak gainditzea etorkizuneko aukera bihur daitezen. 2010eko maiatzaren 30a • Igandea Iritzia 07 Txartel ez politikoak O Bihar jai Mikel Elorza Ona ez da txartela, ona da txartelaren kontura hamaika milioi euro gastatu eta orain ez duela balio esatea (ateak irekitzeko, kokamarrak osatzeko... segitzen du baliozko izaten). Txarra da ez dugula jakingo txartelaren kontura krisiari aurre egiteko arazoak nork ez dituen izango. Ona da batzuek egingo zuten negozioa. sasun txartel elektronikoa ez dela operatiboa eta programa hori atzera bota dute. Baina ez dago inolako arrazoi politikorik. Ekonomikoak, kudeaketa alorrekoak... izango dira. Eta horiek ez al dira ba politikoak? Horiek politikoak ez baldin badira... Are gehiago herritarren eguneroko bizimoduaz eta kezkez arduratu behar zuen gobernu batez hizketan ari garela; bere jarduera identitate kontu korapilotsu, astun eta polemikoetan —herritarren interesekoak ez— katigatuko ez zuen gobernu batez. Arrazoi alderdikoi-rik edo ez dela izan esatea zehatzagoa litzatekeela uste dut. Esan nahiko lukete ez dutela txartel elektroniko horren kontua bertan behera utzi jeltzaleek egindako gauza izanik beraiek maite ez dutelako. Izan daiteke hala. Baina bi komentario bederen aterako ditut nik afera honetan —ONA txartelik ez dut, esan dezadan, pentsa ez dezazuen artikulua asmo mendekatiz ari naizela egiten—. Lehena da gibelasmo alderdikoirik ez duen erabakia dela hau, diotenez, eta hori esplizituki esateak adierazten duela beste erabaki batzuek badutela halakorik. Politikoak direla beste erabaki batzuk (herritarren egunerokoaz kezkatuta dagoen gobernu honek hartu dituen gehienak, bai noski). Identitate kontuetan sartu gabe, adibidez, Sukarrietako Rikardo Bastidaren eraikina eta lur-saila ondare izendatzeko abiatutako espedientea, Urdaibaiko Guggenheimi gurpilean jarritako makilatzarra dena. Makila baino, titaniozko haga, esan genezake. San Mames bai, Urdaibaikoa ez... Gozo dabiltza psezialistak eta jeltzaleak! Bigarrena komentarioa bainoago beldur deia da. Ontzat emanda ere txartela kentzeko erabakia Bengalan, Indian, trenbidetik atera zen trena ostiralean, eta 70 lagunetik gora hil ziren. PIYAL ADHIKARY / EFE ekonomi eta kudeaketa arrazoiek eragin dutela, ez dadila egon arrazoi horien artean iturgintza-traspaso konturik ere. Hau da, ez dadila izan: kontu hau ez da oso operatiboa eta gainera gure sozioek ez dute xemeikorik ikusten. Ez dadila izan: zuen aroa amaitu da, eta orain guk egingo dugu beste berrikuntzaren bat gure aliatuek izan dezaten lehiaketak irabazteko eta kontratuak heltzeko xantza. Alderdi guztiok baititugu jaten eman beharreko aholkulariak eta enpresa sortu berri edo zahar duten lagun piloa. Naxalitak. Aspaldian dena dago urardotuta —eta zigorra oso aktibatuta— eta ez da garai batean bezala, baina imajina dezakezue estradizio edo entrega bat dela-eta Jamaikan sortu dena bezalakoa hemen? Ez ezta? Gero Euskal Herriko kaleetako indarkeria eta ezinbizi horretaz jardungo dute! Kingston aldean ska eta marihuana eta Marleyz gain beste gauza batzuk ere badituztela jakiteko balio izan du. Evaristok kantatzen zuena gogoratzeko: Jamaica está que arde! Jamaikan fusil automatikoak eta gerrilla maoista Indian. Aste honetan plazan izandako beste albiste bat azken hau, trena bidetik aterarazi dutela, eta dozenaka hildako eragin. Gerrilla maoista Indian? Ezjakintasunezko galdera oso arrunta da, mundu osoko informazioa dugun garaiotan, informazio horri begiratzeko betaurreko oso estuak erabiltzen ditugula ere egia handia baita. Naxalitak deitzen diete. Atentzioa berehala ematen du, XXI. mendean gerrilla maoista batek zein aldarrikapen eta xede dituen aztertzea. Ez dut esaten, baina, kontu anakroniko lekuz eta garaiz kanpokotzat jotzen dudalako: munduari begiratu azkar bat eman besterik ez dago berresteko maoismoa eta sozialismoaren bestelako dotrina batzuk ere sortu zireneko kausak ez direla ia aldatu. Justizia soziala helburu duten mugimenduen izateko arrazoia ez da deus aldatu. Bitxia da osagai identitario, nazional eta erlijiozkoak dituzten —nahiz maiz funts nagusia ez— gatazkak direlarik munduan orain indarrean diren asko, itxuraz bestelako funtsa duen borroka armatua ikustea. Eta pixka bat arakatzea besterik ez dago —kontuz arakatu hala ere, Interneten izugarri dagoen lokatza kenduz—, eta azkar topatzen da gerrillari buruzko informaziorik. Non sortu zen (duela 30 urte baino gehiago!), zergatik, zeren aldarria egiteko, nola egon den hainbat urtetan isildu eta isilarazia, baina berpiztu den... Borroka moldeak aldatu behar ote diren ez dakit, hemen ere nahasten dira erlijio elementuak, tribalak, borroka armatuak berarekin dakartzan zor mordoxka, eta nekez eman daiteke epairik begiratu azkar baten ostean. Borrokarako motiboak ez direla aldatu, holako ondorioetara iristea ez da hain zaila, ordea. Begiratua oso azkarra izanagatik ere. Tristea dena da, ordea, ikustea arazoa konpontzeko zein diren hautatzen diren bideak —arazoa dagoela uste duenarentzat, behintzat; arazorik ez, soilik terrorismoa dagoela uste duenarentzat diferente da—. (Badago Interneten irakurgai Arundhati Roy idazlearen erreportaia luze bat, Walking with the Comrades izenburukoa, idazleak eskualde horretan egindako egonaldi baten ondoren idatzitakoa, oso interesgarria). Hurrengo egunetan Pantxike Agirre Gipuzkoako metal arloa Greba eguna,ostiralean Ezker abertzalea LABen ekitaldia ,Iruñean Literaturia Irakurleak gogoan Eskola Publikoa Jaia,Amurrion ELA,LAB eta CCOO sindikatuek –azkenak bere aldetik– lau eguneko grebara deitu dituzte Gipuzkoako metal arloko langileak.4koa bigarrena da: 10ean eta 11n,besteak. Abertzaleen arteko elkarlanean urratsak egiteko, langileen babesa eskatu du LABek. Mezu horren inguruan ekitaldi nazionala antolatu du: larunbatean, Anaitasunan. Ekainaren 4,5 eta 6an egingo da, Larrabetzun,Literaturia.Irakurle taldeei buruzko mahai-inguru bat egingo da,eta euskarara itzulitako liburuei buruzko beste bat. Aiarako eskola guztiek parte hartuko dute aurten Amurrion egingo den Euskal Eskola Publikoaren jaian.Zortzi gune egokitu dituzte, haur eta gurasoen gozamenerako. Igandea • 2010eko maiatzaren 30a 08 Argentina Memoriaren Artxibo Nazionalean daude, Buenos Airesen, sekretua kendu dieten diktadurako agiriak. 601 Batailoiari buruzkoa ere bai. LEO LA VALLE / EFE 601: diktaduraren batailoi sekretua Argentinako Gobernuak sekretua kendu die diktadura garaiko hainbat agiriri. 601 Inteligentzia Batailoian jardun zutenen izenak aireratzeak ustekabeak ekarri ditu: duela gutxi arte ezkerreko taldeetan sartuta zeuden hainbat pertsonak espioitza lanetan segitzen zutela jakin da. Hernan Scandizzo rgentinako presidente Cristina Fernandezek urtarrilean sinatu zuen 4/2010 dekretua, armadaren diktadurako agiriei sekretua kendu diena. «1976. eta 1983. urteen artean indar armatuek egin zituzten ekintzei buruzko informazio eta dokumentazio guztia sekretu izateari uzteko» agindu zuen dekretu horren bi- A dez presidenteak. Diktaduraren ondoren, ekintza haiei lotuta sortu zen informazioa eta egin ziren agiriak ere argitara eman behar direla esaten du dekretuak. Fernandezek sinatu duen aginduak honela dio, hitzez hitz: «Estatu terrorismoaren garaian indar armatuek izan zuten jokaerak erakusten du ez-publikotzat jo ziren informazio eta agiriak ez zutela helburu izan estatu demokratiko baten berezko interes legitimoak defenditzea, baizik eta gobernua- ren legez kontrako ekintzak ezkutatzea izan zutela helburu». Sekretua kendu dieten agirien artean dago 601 Inteligentziako Batailoia osatzen zuten pertsonen zerrenda. Zibilak ziren, ez militarrak, eta estatuaren izua zabaltzeko makinerian pieza garrantzitsua izan ziren 1976 eta 1983 bitarteko urteetan. Martxoaren hasieran, Buenos Airesko Veintitres aldizkariak zerrenda hori eman zuen argitara, eta, handik egun batzuetara, eztanda uhi- nen modura zabaldu zen eskualdeko komunikabideetan: susmo zaharrak egiaztatu egin ziren, baina ezusteko batzuk ere izan ziren. Zerrendako milaka izen horien artean agertzen dira legegile izandakoak, egun langile publiko diren hainbat pertsona, kazetariak, hezitzaileak, fiskalak… eta, gainera, Raul Tarifeño gelditu da agerian, zeina 2006. urtera arte ezkerreko erakundeetan infiltratuta ibili baitzen Argentina hegoaldean, Neuquen eskualdean. Izuaren izenak Argentinako Legebiltzarrak gaitzetsi egin zituen 80ko hamarkadan Puntu eta Amaierako eta Beharrezko Obedientziaren Legeak. Zigorgabetasunaren aldeko legeak zirela zioten giza eskubideen aldeko elkarteek, mugatu egiten zutelako 1976-83 urteetako dikta- duran goi agintari militarrek estatu terrorismoan izan zuten erantzukizuna. 80ko hamarkadaren amaieran, Carlos Menem presidente ohiak indultatu egin zituen atxilotuta zeuden militar zapaltzaile gutxi batzuk, eta, hala, itxi egin zuen zirkulua. 2003an, Menemen indultua eta aipatutako legeak indargabe utzi ondoren, epaiketei berrekin zieten. Gizateriaren kontrako krimenengatik egin ziren epaiketak, diktaduraren arduradunek herritarren kontra, militarren kontra eta segurtasun indarren kontra eginikoengatik. Auzi horietako bakoitzean eskatu zen armadaren agiriei sekretua kentzeko, eta eskakizun horien ondorio izan zen 4/2010 dekretua. Erabakiaren garrantzia nabarmendu dute Argentinan giza eskubideen arloan jarduten duten 2010eko maiatzaren 30a • Igandea Argentina 09 elkarte gehienek, eta egiaren eta justiziaren aldeko herri borrokaren garaipentzat jo dute. «Froga gisa, ekarpen garrantzitsua dira agiri horiek, orain arte guretzat ezezagunak ziren izen asko ezagutu ditugulako. Segurtasun aparatuetatik barrutik datorren informazioa da, eta, nahiz eta ezin dugun pentsatu zehaztasun guztiak lortu ditugula, badugu ziurtasuna zerrendan daudenak direla informazio zerbitzuetan aritu zirenak». Marcelo Parrilli MST Langileen Mugimendu Sozialistako abokatua da, Buenos Airesen, eta uste du erabakiak aurrera begira aukerak zabalduko dituela. «Erantzuleen artean gora egiteko modua ematen digu zerrenda horiek ezagutzeak». 601 Batailoian zeuden pertsonek informazio zerbitzuetako zereginen bat izan zuten diktaduran. «Ez hori bakarrik», zehaztu du Parrillik: «Zeregin operatiboa ere bazuten, hau da, bahiketak egiten zituzten, eta tortura bidezko itaunketak, baita hilketak ere». Jose Schulman Giza Eskubideen Aldeko Argentinako Ligako ordezkariak ere baikor hitz egin du: «Ontzat jotzen dugu, prozesu baten emaitza da eta garrantzitsua iruditzen zaigu. Gobernuak bere egin du gizartearen eskaera bat». Hala ere, argi du behar den informazio guztia ez dagoela agiri horietan, «ezta gutxiagorik ere». Izan ere, beste indar armatu batzuen agiriak falta dira. Schulmanek azaldu duenez, gobernuaren erabakiak «armadako betiko sektoreen erreakzioa eta kexua» eragin du. Perfil egunkariak argitaratu zuenez, Nilda Garre Defentsa ministroak mehatxuak jaso zituen zerrenda argitara eman ondoren. Pandoraren kutxa Harridura handia sortu duten gaietako bat Marcela Molfinoren auziari lotutakoa da. Desagertuta dagoen emakume horren mutil-laguna agertu da zerrendetan: Julio Cesar Marturet. «Informazioa biltzeko agente» modura ageri da, hau da, erakunde sozial eta politikoetan infiltratu zen. Bere izena argitara atera zenean, Misiones eskualdean Ekintza Kooperatiborako idazkariorde zen, eta berehala eman zuen dimisioa. Marcela Molfinoren familiak errepresio bortitza pairatu zuen diktadura garaian. Neska desagertu egin zen, haren ama Noemi Esther Gianetti hil egin zuten, anaia bat preso politikoa izan zen eta ahizpak erbestera ihes egin behar izan zuen. Maiatzeko Plazako Amen Ildo Sortzaileko ordezkaria da Taty Almeida, eta kasu horrek bereziki hunkitu dituela esan du. «Ezusteko itsusiak ere izan dira, eta horietako bat da hau. Kolpe gogorrak dira, Cristina Fernandez presidentea, Maiatzeko Plazako Amen elkarteko ordezkari batekin, Memoriaren Parkean. LEO LA VALLE / EFE baina ez gaituzte geldiaraziko, segitzera bultzatu baizik. Hori da garrantzitsuena». 601 Batailoiko zerrendan daude Santa Fe probintziako hiru diputatu ohi: Enrique Vallejos, Oscar Reque Martinez eta Julio Adelaido Ramos, denak Alderdi Justizialistakoak. Horrelako kasu asko daude, baina bereziki Raul Tarifeñorena nabarmentzekoa da, zeina «informazioa biltzeko agente» modura ageri baita zerrendan. 80ko hamarkadan, alderdi komunistan sartu zen, Neuquengo Cutral Co herrian, eta handik urte gutxira kanporatu egin zuten. Haren bikotekide ohiak salatu zuen «zerbitzukoa» (salataria) zela. Carlos Moraña di- ‘‘ Erantzuleen artean gorago egiteko aukera ematen digu zerrenda horiek ezagutzeak» MARCELO PARRILLI Langileen Mugimendu Sozialistako abokatua «Herri mugimenduetan sartzeko lana egiten da oraindik, egitura instituzionaletik at» JOSE SCHULMAN Giza Eskubideen Aldeko Ligako ordezkaria putatu ohi eta egun Cutral Coko Alderdi Intransigenteko zinegotzia denak ere salatu zuen, eta proba modura hainbat agiri eraman zituen Neuquengo Giza Eskubideen Aldeko Batzar Iraunkorrera (APDH). Salaketak, ordea, ez zuen aurrera egin. Tarifeñok herria utzi zuen, eta Neuquen hiritik gertu dagoen herri batean jarri zen bizitzen. APDHra hurbildu zen, eta 1991n MAS Sozialismoranzko Mugimendua erakunde troskistan sartu zen. Erakunde hori zatitu ondoren, MST sortu zen, eta han sartu zen. «2006tik ez zuen alderdian militatzen, baina haren inguruan zebilen, giza eskubideei eta gizarte eta lan gatazkei lotutako jardueretan. Neuquenen oso pertsona ezaguna zen», esan du Parrillik. «2008tik galdua zuen gurekin harreman oro». Hala ere, 2007. urteko hauteskundeetan MSTko zerrendan lekua izan zuen; probintziako legegile ordezko izan zen. Jarraipena Tarifeñok Buenos Airesko Miradas al Sur astekariari aitortu dionez, 2006. urtera arte jardun zuen espioitza lanetan. Horrek adierazten du 2000. urtean, 601 Batailoia desegin eta gero ere, armadak barne inteligentzia lanak egin zituela beste egitura batzuk baliatuz, nahiz eta egungo legediak debekatu egiten dion horrelako jarduerak egitea. Datu ikaragarria da nola Tarifeñok familiari ezkutatu zion egia. Maria Eva Sireix bikotekide ohiarekin hiru seme-alaba izan zituen. Hamasei urtean elkarrekin bizi eta gero jakin zuen egia Sireixek. 2006. urtean igorle arraroko gutun bat jaso zuten etxean, eta, tentazioari ezin eutsita, ireki egin zuen: Barne Ministerioaren gutun bat zen. «Halako ezustekoa jaso nuen, halako hutsune eta haserrea sentitu nuen, ongi baino hobeto ulertu nuen gauza bakarra hauxe izan zen: zerbitzuetakoa zela eta utzarazi egin ziotela», azaldu zion Tarifeñoren bikotekide ohiak Rodolfo Walsh notizia agentziari. Erabat jota, ia bi urte egin zituen Tarifeñorekin etxe berean bizitzen. Inork ez ziola sinetsiko pentsatu zuen, agentearen aurreko bikotekidearekin gertatu zen bezala. «Nik ez nuen frogarik, gutuna berak hartu zuelako berehala. Gertuko pertsona batzuei eta haren familiari bakarrik esan ahal izan nien». Azkenean, Tarifeñoren jardue- on den Sekretuan eg agiria. raren berri zabaldu izanak MSTren salaketa ekarri zuen, Buenos Airesko epaitegi federalean. Parrillik bultzatu zuen auzia, eta Tarifeñori buruzko agiriak eta informazioak eskatzea lortu zuen. «Baita 601 Batailoia osatzen zuten guztien izenak ere, 76tik hasita orain arte», azaldu du abokatuak. «1983. urtea baino lehenago egin ziren espioitza jarduerak giza eskubideen kontrako delituei lotzeko aukera dago. Baina 92tik aurrera beste modu batera jasotzen da langile publikoaren zereginak urratu izanaren delitua. Izan ere, urte horretatik aurrera Segurtasun Legeak debekatu egiten du barne inteligentzia». Anaia handia «Gu ziur gaude beste erakunde batzuek eta beste izen batekin informazio lanak egiten dituztela oraindik; herri mugimenduetan sartu eta zirikatu egiten da», azaldu du Schulmanek. Gogora ekarri du 2006. urtean CELS Lege eta Gizarte Ikerketarako Zentroak salatu zuela Patagoniako Chubut probintzian gizarte eta ikasle mugimenduak espiatzeko informazio lanak egin zirela. Ikerketa egin zen eta agerian gelditu zen armada jakinaren gainean zela eta ikuspegi nazionaletik agindutakoa izan zela. «CELS zentroak esan zuen be- zala, kasu hark argi utzi zuen amaitu gabe dagoela agintari zibilek indar armatuak kontrolatzeko prozesua, demokrazia berriz ezartzearekin batera hasitako prozesua. Erreforma prozesutik kanpora gelditu zen arlo bat; hain justu, erregimen diktatorialetan errepresioaren arduradun eta protagonista izan dena. Schulmanek azpimarratu duenez, Chubuteko gertaerak aldaketak ekarri zituen armadako goi kargudunen artean eta Defentsa Ministerioan. «Armadan aldaketa batzuk izan dira, eta horregatik atera da orain argitara zerrenda», esan du. «Itsas armadan eta aeronautikan aldaketa gutxiago daudela iruditzen zait. Eta herri mugimenduetan sartzeko lan hori egiten da oraindik, egitura instituzionaletik kanpora». Bestalde, espioitza ekintzak kontrolatzeko sortu zen batzorde parlamentarioa informazio zerbitzuaren menpe dagoela salatzen du. «Horregatik, batzorde horren egitekoa eta eskumenak zabaldu egin behar dira, herri mugimenduak zelatatzea debekatzen duen legea betetzen dela ziurtatzeko». Adolfo Perez Esquivel bakearen nobel sariduna zuhurrago agertu da auzi honetan. «Ez dut uste indar armatuak horretan dabiltzanik... behintzat, ez da ezer ofizialik horren inguruan. Ez dakigu isilpean egiten jarraituko duten. Gauza bera Poliziari dagokionez. Debekatuta dago eta zigortzeko modukoa litzateke». CELS ere bide beretik mintzatu izan da. «Ez dirudi gobernuak barne inteligentziarekin jarraitzeko borondate politikoa duenik». Almeidak, azkenik, zalantzari utzi dio lekua. «Ni ez ninduke harrituko. Hainbeste kolpe jaso du batek, ‘ez dut sinesten’ hitzak hiztegitik kanporatu ditut. Adi egon behar dela uste dut». Igandea • 2010eko maiatzaren 30a 10 Elkarrizketa Marije Atxalandabaso «Andreok eskubidea daukagu gure aisialdia antolatzeko» Urteetan aurrera egiten ari den emakume mendizalea. Hautsi egiten ditu ohiko moldeak, onartzen du hori. Gozamenerako eta aldarrirako du mendia, Euskal Herrian eta handik kanpo. Atxalandabasok dio helburu ez duela tontorrera besterik gabe igotzea. Gailurrerako bidean eta hark dakarrenean dago giltza. Garikoitz Goikoetxea Bizipoz faltarik ez du Marije Atxalandabasok (Bilbo, 1941). Lau seme eta bost biloba baditu, baina zapatilak eta arropa arinak jantzita mendian ibiltzen da, Euskal Herrian zein kanpoan. Asteazkenero egiten du itzulia, Gernikako lagunekin. Bakarrik ere bai, horretarako gogoa jartzen zaionean. Eta balentria handiak ere egin ditu. Dagoeneko ondo paseak ditu 60 urteak, baina urtez urte handitzen ari da palmaresa: bizkarrean ditu jada Kilimanjaro (5.891 metro), Elbrus (5.642 metro) eta Mont Blanc (4.810 metro), esate baterako. Baina tontorrera igotzea ez du helburu. Bidea bera da helmuga. Naturarekin topo egiteko lekua. Baita aldarrirako tokia ere. Marimendi elkarteko kidea da Atxalandabaso. Zaharrena elkartean, eta harro dago. Emakume heldu euskaldun eta mendizaleen talde bat da, eta tartean-tartean irteerak egiten ditu. Baina ez dira txango hutsak: emakumeek aisialdia euren gisara erabakitzeko duten eskubidea aldarrikatzen dute. Andreak urri diren lekuan, elkar hartu eta tokia egin nahi dute. Esamesak esames. G Inoiz ez da berandu. E Hori da nire leloa. Gizonagaz istripu txiki bat izan nuen autoz; semaforo gorrian geldituta geunden, eta beste ibilgailu batek jo egin gintuen atzetik. Zerbikaletatik arazoak izaten hasi nintzen istripua izan ondoren. Nire gizona mendizalea zen ordurako, eta hark esan zidan: «Hasi nigaz etortzen, eta han sendatuko zara». Eta halaxe hasi nintzen senarrarekin mendian. G Terapia izan zen,hortaz? E Egia esan behar badut, ez dakit azkenean zerk sendatu ninduen. Medikuak, masajistak... de- netik pasatu nuen. Orain jada ez daukat minik, baina, hala ere, zaintzen dut zerbikal ingurua, asko mugitu gabe. Baina dagoeneko ahaztuta dago gertatu zena, ez dut ezer igartzen. G Nolakoa izan zen hasiera hura? Nora joaten zinen? E Karramarro bat legez ibiltzen nintzen, oso astiro. Ito beharrean jartzen nintzen segituan. Baina oso gustura joaten nintzen. Euskal Herriko mendietara joaten ginen. Nire senarra entziklopedia baten gisakoa da. Euskal Herriko mendiak eta nik ez dakit zenbat bidexka ezagutzen ditu. Gernika inguruan hasi ginen; gero, Euskal Herriko ehun mendi biltzen dituen katalogoa erosi genuen, «Lagunekin joateak elkarrizketa giroa sortzen du, baina bakarrik joatean gehiago ikusten da» «Ez dut paso egiten esamesez. Baina hori bada ordaindu beharreko prezioa, ni prest nago» eta hura egiten hasi ginen, Euskal Herriko zazpi herrialdeetan barrena. Bakarra falta zait katalogoan ageri diren ehunak osatzeko: Zuberoako Argibel (795 m), Biarnoko mugan. G Ohikoa zen emakumeak mendian ikustea? E Ez ginen asko. Baina ni senarragaz joaten nintzen beti, eta hori onartuago zegoen. Bakarrik joanez gero, ordea, aldatu egiten da gauza. Hori orain ere gertatzen da. Bakarrik joandakoan, maki- na bat aldiz galdetzen didate ea non utzi dudan senarra. Eta hari ere esaten diote, mendian bakarrik ikusi nautela eta. «Baina lasai. Gu han gabiltzan bitartean ez zaio ezer gertatuko», esaten diote, gainera. Horrelako gauzak oraindik ere badaude. Baina berdina esaten dut nik beti: zer egingo didate, bada, bakarrik joateagatik? G «Amona Mont Blancen izan da», esan dezakete bilobek. Ez da ohiko irudia.Bilobak zaintzea da gizarteak aitona-amonei ezarritako rola. E Beti mendian gabiltzala diote bilobek! Gizarteak ezarri duen rol hori oso errotuta dago Gernikan. Herri txikia da. Baina ni ez naiz aritzen haurrak zaintzen; egon egiten naiz haiekin gustura asko, baina zaintzeko ardura gurasoena da. Ez dut nahi nik lan hori niretzat. G Rol horri muzin eginda, jendearen esamesen beldurrik ez duzu? E Bai. Ez dut esango paso egiten dudanik. Baina nik beste helburu batzuk dauzkat, eta horren truke ordaindu beharreko prezioa hori bada, prest nago horretarako. Zuzenean ez didate ezer esaten, baina zeharka aritzen dira. Askotan entzun dut: «Marije, ez didazu batere inbidiarik ematen». Baina kontua da haiek niri ere ez didatela ematen batere inbidiarik. Nik horrelako gauzak ez ditut egiten jendeari inbidia emateko, baizik eta gustatzen zaidalako. Gauza batzuk aldatu dira urteak joan ahala, baina asko dago egiteko. Alde batetik, ulertzen dut, nire adinekook izan dugun heziketa dela eta. Nire adinean horrelako gauzak eginda ari naiz rolak edo moldeak apurtzen, gai horretan. Beste gauzetan, klasikoa naiz. Baina hori gustuko dut, eta ez dut utzi nahi inola ere. G Igande goizak pasatzeko lekua baino gehiago da zuretzat mendia. E Batez ere natura, mendia bai- no gehiago. Ni, normalean, ez naiz ibiltzen arrapaladan mendian. Batetik, ez daukadalako gaitasunik horretarako, baina, bestetik, ez naiz ahalegindu ere egiten horretan. Ez naiz saiatzen arin ibiltzen. Nire ahalegina ez doa bide horretatik. Orain udaberrian gaude, eta zoragarri dago natura; neguan ere berdin, eguraldi txarrarekin. Bidean gozatu egiten dut nik, hasieratik. Izan lagunekin edo bakarrik, bietara gustatzen zait. Lagunarekin joateak elkarrizketa giroa sustatzen du, baina bakarrik joatean gauza gehiago ikusten dira. G Gaur egun ere zerbaitetarako terapia bada mendira joatea? E Psikologikoki, bai. Barruko poztasuna sentitzen dut nik mendian. Herrian ere ondo egoten naiz, lagunekin eta. Baina mendian askotan oihu-eta egiten dut, baina kalean ez nuke egingo. «Gora hirugarren adina!», oihukatzen dut mendian. Niretzat opari handia izan da adin hau. Ez nuen inondik inora ere espero. Garai tristea izango zela uste nuen: semeak etxetik joanda, bakardadean, adinaren ajeak... Baina ez, oso garai polita ari da izaten. Gozatzen ari naiz. G Aldarria ere bada mendia. Marimendi elkartean batuta zaudete emakume talde bat. Nondik nora elkartu zineten? E Marian Arin da sortzailea. Senarragaz ibiltzen zen lehenago goi mendietan, eta konturatu zen emakumerik ia ez zela batere ageri. Euskal Herrian emakume mendizale asko ginen, baina ez ginen kanpora joaten. Hala, hiru arau jarri zituen: emakumea izatea, 40 urtetik gorakoa eta euskalduna. Berdin da euskaraz zelan egiten duzun, komunikatzeko gai baldin bazara; hori da helburua, bestela gaztelaniara salto egiteko arriskua legokeelako. Gainera, aberastasun handia daukagu euskara aldetik. Taldean daude: Arratiako batzuk, Ondarroakoak, Bilbokoak, Hondarribikoak, Arantzakoak, Oletakoak... Euskalki asko dauzkagu. G Goi mendietara jo duzue Marimendi taldean. Horrek arriskua dakar mendi horiekin itsutu eta hemengoak ahazteko? MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS 2010eko maiatzaren 30a • Igandea Elkarrizketa 11 Motzean 1 Igotako mendi bat. Aralarreko bat. Euskal Herriko lekurik ederrena da Aralar, nire ustez. 2 Begiz jotako mendia. Argibeltz (Zuberoa). Laguntzaileak aurkitu ditut, senarrak esan baitit ez dela gehiago joango. Maiz saiatu gara, baina ezin izan ginen igo. Ezin zen igo, itxita zegoen. 3 Bakarrik edo lagunarekin? Biak; alde onak eta txarrak dituzte. 4 Sakelako telefonoarekin? Senarrak eramaten du. Bakarrik joaten naizenean eramaten dut batzuetan, hark esanda. Baina batzuetan alferrik izaten da, ez duelako estaldurarik. 5 Marimendi. Emakumea. 6 Edurne Pasaban. Kirolaria. 7 Eredurik? Ez dut izan. Gustatzen zaidana egiten dut, nire erara gozatu. E Ez, ez. Haietara joateko, entrenatu egin behar duzu lehenago. Gainera, ezin da egunero joan, diru aldetik oso garestia baita. Normalean, hemen inguruan ibiltzen gara taldeko gehienak. Ez denak, batzuek oso maila altua dutelako, baina bai gehienak. Ni bezalakoak hemen inguruko mendietara joaten gara, baina, gutxienez, entrenatuta gaude kanpora joateko. Asteburuan, adibidez, Pirinioetan izango gara. Teknikak ikasi-eta egingo ditugu, gidariekin. G Taldea sortu berritan, telebistan-eta atera zineten. Emakumearen lekua indartzea lortu duzue? E Hitzaldiak ematen ari gara, emakume taldeek eta udalek antolatuta. Gure aldarrikapena da eskubidea dugula gure aisialdia antolatzeko. Gizonek, adin batekin, jarraitzen dute aisialdiko gauzetan, nahiz eta zerbait utzi behar izan. Emakumeek ez; dela ama, amaginarreba edo bilobak zaintzea, dela etxeko lanak egitea. Horrelako mendietara igotzeko, ezin da egun batetik bestera joan, entrenatu behar da. Eta, bestalde, landu behar da alde psikologikoa ere: etxekoak utzi eta mendira joateagatik ez da errudun sentitu behar. Eskubidea daukagu gure aisialdia eta gure bizitza antolatzeko. Mendia gustatu edo beste edozer gustatu. G Mendiaz eta emakumeaz ari garela Edurne Pasaban aipatu beharrekoa da... E Ni galdu egiten naiz hor... Hainbeste diru sartuta dagoenean, gauzak korapilatu egiten dira. Ez dut esaten gaizki dagoenik, baina ez da hori niri gustatzen zai- dana. Meritu handia dauka, zalantzarik gabe, baina nire helburua desberdina da. Beste bide bat da hori. Futbolariek ere hori egiten dute, diru gehien ordaintzen dieten lekura jo. G Garrantzi handia eman zaio lehen emakume izateari. Gehiegi, beharbada? E Behar du garrantzia ematea. Tabu asko dago oraindik ere. Goi mendian eta hemen. Goi mendietakoa hemen gertatzen denaren isla da, azken batean. Aurreratzen ari gara, zalantzarik ez. Askotan galdetu izan didate gaztetan nolatan ez nintzen mendian hasi. Garai hartan eta Gernikan, nola, bada? Horrela zen. Baina orain deskubritu dut, eta espero ez nuen gauzak egiten ari naiz orain. G Zuk zeuk zortzimilakorik baduzu buruan? E Ez dut helbururik. Orain artekoa ere halabeharrez etorri da. Planak ateratzen dira, eta apuntatu egiten naiz. Gainera, hasieratik esaten dut baietz, eta gero hasten naiz galdezka. G Arriskuak ere badira mendian. Euskal Herriko zortzi mendizale hil dira mendian aurten... E Ni beldurtia naiz. Leku txarretatik pasa behar bada, pasa behar izaten da; baina, aukera badut, beste bide bat hartzen dut. Kanpora joandakoan, normalean, gidariekin joaten naiz, eta horrek segurtasuna eta konfiantza ema- «Etxekoak utzi eta mendira joan garelako ez da errudun sentitu behar» «Hiltzeko gogorik ez daukat, baina mendian hil nahiago, txipiroiak prestatzen baino» ten dizkit. Arriskua dagoenean, galdetzen dute ia inork lotu nahi duen sokara, eta ni lehena izaten naiz eskua altxatzen. Baina badakit arriskua, izan, badagoela. G Izan duzu arrisku egoerarik? E Jora mendian, Zuberoan. Senarra eta biok joan ginen. Ez da oso mendi altua, baina oso aldapa handia dauka. Hasi ginen, eta ia zintzilik amaitu genuen biok. Etxean ez dugu kontatzen gero horrelakorik. Dena dela, gauza bat argi dut: ez dut hiltzeko gogorik, baina nahiago dut mendian hil, etxean txipiroiak prestatzen baino. Ez pentsa, sukaldean ere emakume askok hartzen dute min. Ez naiz beti semeen atzetik ibiltzen diren horietakoa. Ez naiz haien zerbitzaria izango, haiek jezarrita eta ni janaria ematen. Igandea • 2010eko maiatzaren 30a 12 Motorzaleak Gotzon Hermosilla atzuen ustez, managaitzak, matxinoak, euren burua gizartearen muga estuetatik at jartzea erabaki duten motorzale bihurri erromantikoak; beste batzuen ustez, ordea, gaizkileak, droga eta arma trafikatzaileak, naziak, krimenaren bidez aberasteko sorturiko talde antolatuak. Motorzaleen elkarteak kontrakulturaren ikur bilakatu dira dagoeneko, eta, askoren begietara, araurik gabeko askatasuna ordezkatzen dute, baina hedabideetan etengabe agertzen dira talde horiek delituekin lotzen dituzten albisteak. Elkarte horietatik ezagunenetako bik, Hells Angelsek eta Bandidosek, «bake hitzarmena» sinatu dute asteon Alemanian, elkarren arteko liskar luzea izan ondoren. Joan den asteazkenean izenpetu zuten akordioa bi elkarteetako ordezkariek Hannoverren (Alemania), abokatu talde baten bulegoan. Stern aldizkariaren edizio digitalak adierazi zuenez, Alemaniako Bandidosen presidente Peter Maczolleckek eta Hannoverko Hells Angelseko ordezkari Frank Hanebuthek erdietsi zuten akordioa, bi taldeen arteko zortzi asteko menia baten ostean. Hitzarmena bete beharko dute bi elkarteetako kide guztiek, eta norbaitek beteko ez balu, elkarteen esku geldituko litzateke zigorra ezartzea. Bi elkarteen arteko ezinikusia aspaldikoa da Alemanian, eta liskar eta borroka ugari sortu ditu, baina azken hilabeteetan egoerak okerrera egin du, batez ere 2009ko urrian Hells Angelsekin lotura zuen motorzale batek Bandidoseko kide bat ustez hil zuenetik. Hilketaren ostean, Bandidosen Duisburgeko atalak mendekua iragarri zuen, sarean «errukirik ez» zioen mezu bat jarrita. Geroztik, iskanbilak ugaritu egin dira. Horietatik larriena azaroan gertatu zen, Bandidos taldeko hainbat kidek Hells Angelsen areto bati eraso ziotenean, Duisburgen. Bi taldeetako ehun kide inguruk hartu zuten parte borrokaldian, eta, azkenean, poliziak ere esku hartu zuen. dutela frogatu beharko bailitzateke. B Motorra,bizimodu Outlaw bikers edo motorzale bihurrien elkarteak Ameriketako Estatu Batuetan sortu ziren, II. Mundu Gerraren ostean. Horietako asko gerran aritutako soldadu ohiak ziren; sorterrira itzulitakoan, familiarik, lanik eta sustrairik gabe zeuden, eta motorrean norabiderik gabe ibiltzea, zaleta- Gatazka urrian piztu zen, Hells Angelseko batek Bandidoseko bat ustez hil zuenean Bi taldeek bake akordioa erdietsi dute, zortzi aste iraun duen menia baten ostean Motorzaleen elkarteak mundu osora hedatu dira. Irudian, Outlaws taldekoak . BORIS ROESSLER / EFE Matxinoak ala gaizkileak Hells Angels eta Bandidos motorzale taldeek «bake hitzarmena» izenpetu dute Alemanian, bien arteko liskar askoren ostean; horrelako taldeak legez kanpo uzteko aukera aztertzen hasiak ziren Alemaniako agintariak. Polizia bat,hilik Horiek horrela, poliziak bi taldeen aurka jotzea erabaki zuen, eta hurrengo asteetan hainbat sarekada egin zituen, eta Hells Angelseko zein Bandidoseko kide ugari atxilotu zituen, legez kanpoko armak edukitzea, droga trafikoa, motorrak lapurtzea eta antzeko delituak leporatuta. Joan den martxoaren 17an, sarekada horietako batean, Hells Angelseko zenbait kidek ustez tiro egin zuten etxe bat miatzera etorritako polizien kontra, eta polizia bat hilik suertatu zen. Bi taldeetako ordezkariak, elkarri eskua ematen. JOCHEN LUEBKE / EFE Martxoaren amaieran epaiketa hasi zen Duisburgen, urrian gertaturiko hilketa zela-eta. Akusatu bakarra dago, Timur A. izeneko Hells Angelseko kidea, eta Bandidos taldeko kide Heins Rudolf E., Ashley ezizenekoa, tiroz hiltzea leporatzen diote. Epaiketa zela-eta, segurtasun neurri han- diak hartu zituen poliziak, istiluak suerta zitezkeelakoan. Epaiketan, bi taldeetako kide ugari egon zen, nor bere elkarteko ikur eta adierazgarriekin apainduta, eta poliziak aretoaren alde banatan eserarazi zituen. Gertaeren bilakaera ikusita, eztabaida zabaldu da Alemanian motorzale elkarteak legez kanpo uzteko egokitasunaren inguruan. Ez dago adostasunik: polizia elkarte batzuek denak legez kanpo uzteko eskatu dute, baina poliziaren sindikatuko presidenteorde Hermann Benkar, esaterako, ez da iritzi berekoa. Haren ustez, «debekuak ez du arazoa konpontzen; horrelako elkarteak legez kanpo aritzen badira, zailagoa da haien jarduerak kontrolatzea». Dagoeneko bi elkarteak legez kanpo daude Schleswig-Holstein landerrean, eta Hanburgon 1983an debekatu zuten Hells Angelsen jarduna. Bi taldeen arteko bakea erdietsita, ikusteko dago Alemaniako agintariek nola erreakzionatzen duten. Poliziak, dagoeneko, adierazi du ez duela horretan sinesten. Behe Saxonia landerreko barne ministro Uwe Schunemannek, bestalde, zail ikusten du taldeok legez kanpo uzteko aukera, talde horiek «egitura antolatua» suna baino gehiago, bizimodutzat hartu zuten, euren burua gizarte arauetatik at nahita jarriz. Horrelako motorzaleen elkarteetatik, Hells Angels lehenengoetako bat izan zen, San Bernardinon (Kalifornia, AEB) sortu baitzen 1948ko martxoan, eta, laster, ezagunena izan zen. 1960eko hamarkadan, AEBetako kontrakulturaren ikur bilakatu ziren: Allen Ginsbergek poemak idatzi zizkien, Hunter S. Thompsonek haiei buruzko liburua argitaratu zuen, eta hippy mugimenduak erabateko askatasunean bizi ziren matxino erromantiko gisa ikusten zituen. Lilura 1969ko abenduaren 6an amaitu zen, Altamonten (Kalifornia, AEB). Egun hartan, Rolling Stones taldeak doako kontzertu bat antolatu zuen, eta Hells Angels kontratatu zuen emanaldiaren segurtasunaz arduratzeko, baina motorzaleek istilu larriak eragin zituzten, ikusle ugariri eraso zioten, eta Meredith Hunter izeneko gazte bat hil zuten. Geroztik, kondaira beltzaren harlauza gainean eraman behar izan du elkarteak. Hedabideetan askotan agertu dira Hells Angels gaiztakeria antolaturako talde baten gisa aurkezten duten informazioak, baina elkarteak gezurrezkotzat jo ditu beti horrelako albisteak, eta argudiatzen du zenbait kidek egindakoa ezin zaiola elkarte osoari leporatu. Gaur egun, elkarteak 33 herrialdetan ditu atalak, legezkoak dira horietan guztietan, eta motorzaleen jaialdi, topaketa eta bilkura ugari antolatzen dituzte mundu osoan. Bandidos taldeari dagokionez, 1966an sortu zen, Texasen (AEBetan), eta Hells Angels bezain ezaguna ez bada ere, gaur egun 250 atal eta 2.500 kide inguru ditu, gehienak AEBetan. Munduko beste zenbait herrialdetara ere hedatuta daude. 2010eko maiatzaren 30a • Igandea Elikadura 13 Janariak jan ez gaitzan Slow Food nazioarteko elkarteko presidente Carlo Petriniren azken liburua,‘Terra Madre’, euskaraz argitaratu dute frantsesera eta gaztelaniara itzuli baino lehen, hizkuntz aniztasuna aldarrikatzeko. Gotzon Hermosilla rteak dira slow food izeneko filosofia Euskal Herriko hainbat lekutan ezartzen hasi zenetik. Orain, beste pauso bat egin dute tokian tokiko elikadura, ekoizleak eta osasuna babestu nahi dituen filosofia horren sustatzaileek, eta Slow Food nazioarteko elkartearen sortzaile eta presidente Carlo Petriniren Terra Madre: nola ez utzi janariak jan gaitzan azken liburuaren euskarazko itzulpena argitaratu dute Slow Food Bilbo Bizkaia elkarteak eta Bilboko Udalak. Slow Food mugimendua 1986an sortu zen, eta, izenak iradokitzen duen moduan, fast food edo janari lasterraren kontzeptuaren kontrakarrean jaio zen hasiera batean. Janari lasterra elikagaigintza industrialaren ondorioa izaten da, berdin-berdina munduko edozein tokitan, elikatzeko gaitasun gutxikoa eta ez sobera osasungarria, adituen arabera. Slow Food mugimenduak kontrakoa proposatzen du: tokian tokiko elikagaiak kontsumitzea, bertako ekoizleak sustatzea, janarien aniztasuna zaintzea eta abar. Baina ez hori bakarrik. Liburuan, janari-burujabetasunakontzeptua erabiltzen du Petrinik, eta ekoizle eta kontsumitzaileen arteko «aliantza» proposatzen du, demokrazia parte-hartzailea eraikitzeko bidean. Elikagaiak ekoitzi eta kontsumitzea ere erabaki politikoa delako: «Planeta honetako biztanle orok (…) aukera izan behar du erosketak non eta norengandik egin erabakitzeko, elikadura-burujabetasunaren irizpide guztiak betetzen dituzten janariak eduki behar ditu eskura. Elikagai bat gure mahaira nola U irits daitekeen erabakitzen dituzten arauek irizpide horiek bete behar dituzte». Terra Madre euskarara itzultzeko ideia joan den abenduan sortu zen, Carlo Petrini Euskal Herrira etorri zenean, Barakaldoko BEC erakustazokan antolatutako Algusto azokan parte hartzera. Han jo zien erronka Slow Food mugimenduko Euskal Herriko kideei, Mariano Gomez Slow Food Bilbo Bizkaia elkarteko presidenteak dioenez: «Petrini liluratuta gelditu zen Euskal Herriarekin; bertoko produktu eta gastronomiarekin ez ezik, euskal kultura eta hizkuntzarekin ere bai. Eta liburua euskaraz argitaratzea proposatu zigun, frantsesez eta gaztelaniaz agertu baino lehen. Maiatzean itzultzekoa zenez, ordurako prest egongo zela esan genion, baina ez zuen sinesten». Erronka Sinetsi ala ez, kalean daude dagoeneko Terra Madre-ren euskarazko edizioaren 1.500 aleak. Aipatutako lanean, elikagaigintza industrialak lurrari eta gizarteari ekartzen dizkien kalteak, zer eta nola ekoitzi erabakitzeko eskubidea eta beste hainbat gai jorratu ditu Petrinik. «Batzuetan, sekulako dirutza ordaintzen dugu urrutitik ekarritako produktuen truke», dio Gomezek, «pentsatu gabe ondo-ondoan dugun baserritarrak kalitate handiagoko produktuak ekoizten dituela; produktu on, garbi eta justuak, Petrinik dioen moduan». Janari-burujabetasunaren inguruko gogoeta Petriniren liburuko gakoetako bat da: «Globalizazioaren aroan bizi gara, baina bioaniztasunaren inguruko sentsibilitatearen aroan ere bai. Eta, elikatzeari dagokionez, antzeko hautuaren aurrean gaude: globa- Tokian tokiko produktuak sustatzea proposatzen du Slow Food mugimenduak. IMANOL OTEGI / ARGAZKI PRESS lizazioari men egin, edo herri bakoitzak bere kultura, elikagaiak eta kontsumitzeko moduak babestu. Horretan datza janari-burujabetasuna. Herri bakoitzaren kulturan txertatuta dauden produktu horietako asko galtzen ari dira, ekoizle txikiei multinazionalekin eta salgune handiekin lehiatzea ezinezkoa zaielako». Hizkuntz aniztasuna Sabin Anuzita Osasun eta Kontsumo arloko Bilboko zinegotziaren ustez, ez da kasualitatea Petriniren azken liburua euskaraz argitaratu izana beste hainbat hizkuntzatan, tartean frantsesa eta gaztelania, atera baino lehen: «Slow Food mugimendua 80ko hamarkadan sortu zen, baina nik uste dut horren mamia gure nortasun eta kulturan txertatuta dagoela. Eta, kulturari gagozkiolarik, euskara da gure nortasun adierazpiderik handiena» Slow Food mugimenduaren aspaldiko nahia zen hizkuntz aniztasunaren gaia ere bere jarduera eta oinarriekin uztartzea. Terra Madre euskaraz argitaratzea urrats bat da bide horretan, baina ez da bakarra izango. Irailean, Salone Internazionale del Gusto izeneko azoka egingo dute Turinen (Italia), slow food filosofiari jarraitzen dion munduko azokarik handiena. Horrekin batera, Terra Ma- ‘‘ Herri bakoitzaren kulturan txertatuta dauden produktuetako asko galtzen ari dira» MARIANO GOMEZ Slow Food Bilbo Bizkaia elkartea dre izeneko batzarra egingo dute, mundu osoko ekoizle txikiak biltzen dituena. Aurtengoan, eremu urriko hizkuntzek garrantzi berezia izango dute bertan. «Petrinik esan digunez, hasiera ekitaldian hizkuntza txikiak izango dira ofizialak, beti erabiltzen diren nazioarteko hizkuntza handien ordez», adierazi du Gomezek. «Hainbat lekutako ekoizleek egingo dute sarrera berbaldia, nork bere hizkuntzan, eta gonbidapena jaso dugu euskal baserritar batek ere parte har dezan, euskaraz. Ohore handia da hori guretzat, euskal ekoizleak ez ezik ekoizle horien hizkuntza ere aintzat hartuko dutelako». Aspaldikoa da Bilboko Udalaren eta Slow Food Bilbo Bizkaia elkartearen arteko elkarlana, Sabin Anuzitak dioenez: «Duela bi urte hasi ginen, eta, orain arte, hainbat proiektu egin ditugu elkarrekin: eskoletako umeekin egindako lana, udal merkatuetara antolatutako bisitaldiak, Mercabilbaorekin izenpetutako akordioa eta abar». Ekimen horietako batzuk bertatik bertara ezagutu ditu Petrinik, Euskal Herrira egindako bisitaldietan, eta lan horri « oso interesgarri» iritzi dio, Gomezen arabera: «Askotan esan du Euskal Herrian slow food egiten zela, kontzeptua asmatu baino lehen ere». Igandea • 2010eko maiatzaren 30a 14 Historia Kondairaren mugetan Bigarren Mundu Gerra ‘Iliada’-ren itzala Lapurdiko kostaldean Aliatuek eta naziek euren mende eduki nahi izan zuten Lapurdiko kostaldea. BAIONAKO ARTXIBOA Iñaki Egaña yrmidon operazioa XX. mendeko gure historiako beste zati ezezagun bat da. Winston Churchill garai hartako Ingalaterrako lehen ministroa egon omen zen Bigarren Mundu Gerrako ekintza horren atzean. Adituen arabera, sobietarrek gehiegi bultzatzen zuten Europako hegoalderantz, eta Churchillek zerbait egitea erabaki zuen. Eraso bat, hain zuzen ere. Norbaitek erasoaldiari (edo erasoaldiaren proiektuari) izena jarri zion: Myrmidon. Zer da, zein da Myrmidon? Izena Euskal Herriarekin lotuko bagenu, Ingalaterrako armadak egin zuenaren antzera, horren irakurketa oso iradokitzailea izango litzateke. Myrmidon, Grezia zaharreko mitologiaren arabera, herri bat zen, asmatutakoa. Homerok deskribatu zuen, Iliada liburu epikoan. Aquile myrmidondarren burua izan zen, ahultasunaren ikurra. Lehenengo zirriborroaren arabera, Myrmidon operazioak 3.000 soldadu bildu behar zituen, hamar gerra itsasontzitan. Soldaduekin batera, tankeak, Valentin M ‘Myrmidon operazioak’3.000 soldadu bildu behar zituen, hamar gerra itsasontzitan. Soldaduekin batera, tankeak, Valentin modelokoak. Lehorrertzea lau tokitan egin behar zuten militar britainiarrek: Bokalen, Baionan, Donibane Lohizunen eta Hendaian. modelokoak. Lehorreratzea lau tokitan egin behar zuten militar britainiarrek: Bokalen, Baionan, Donibane Lohizunen eta Hendaian. Eta eguna eta guzti jarri zuten: 1942ko martxoaren bukaerarako. Baina, nonbait, berraztertu egin zuten proiektua eta bigundu egin zuten. Gehiegikeria omen zen. Naziek Unternehmen Barbarossa-rekin nahikoa zuten (Mosku iristeko abentura), eta aliatuek, Hitlerren jeneralak engainatzeko, zerbait sinesgarriagoa asmatu behar zuten. Holokaustoaren lehenengo albisteak heltzen ari ziren. Ez zen txantxetako garaia izan. Proiektua bertan behera utzi? Alemanek bi urte zeramaten Londres bonbardatzen. Churchillek eta haren aholkulariek helburua aldatu zuten, bazekitelako gerran ere keinuak egin daitezkeela. Eta gezurretako (edo benetako) sarraskia prestatu zuten: Hendaia eta Donibane Lohizune utzi eta Aturriko bokalera indarrak bideratzea. Lehorreratzekoak zirenek fabrika batzuk txikitu behar zituzten, lehergailua erabiliz: Blancpignoneko bolbora, Forges de l´Adour, Latecoere... guztiek gerrako industriarekin zerikusia zuten. Eta Baionako Saint Espirit auzotik, bitartean, Ingalaterrako marinelek plastikolarien txikizioa babestu behar zuten. 1942ko martxoaren 25ean, Churchillek eta Lord Mountbattenek proiektua onartu zuten. Garai horretan Mountbattenek zuzentzen zituen aliatuen ekintzak Frantzian —37 urte geroago, hain ospetsua zen lord hori IRAk hil zuen—. Glendinning tenientekoronela eta Maxwell-Hyslop armadako buru izendatu zituzten. Falmouth portutik abiatu Azkenean, benetako lehorreratzea egin zuten aliatuek, bi urte geroago, Normandian ziren Princess Beatrix eta Queen Emma itsasontziak, komandoetako kideekin. Soldadu bakoitzari, badaezpada, iparrorratz bat, 500 gramo txokolate, salda pote batzuk eta 2.000 libera eman zizkieten. Apirilaren 5ean, barkuak Aturriko bokaleko lau miliatara iritsi ziren, gau ilun batean. Itsasoa zakarra zegoen, eta eguna berezia zen: Pazko Eguna, Aberri Eguna. Baina aliatuen agintarien artean Parmako bioletak Egunen batean jakin genuen Angelu eta Biarritzeko hiriak aliatuek bonbardatu zituztela. Bigarren Mundu Gerraren hondarretan. Berrehun bat lagun hil zituzten Amerikako Estatu Batuetako hegazkinek, eta, historiako zenbait libururen arabera, nazien armadaren aurkako erasoaldia izan zen. Hala izan zen. Baionako kanposantuan garai hartako Alemaniako soldaduen gorpuzkiak aurkitu ziren. Baina bonbardaketa horretan soldadu ez ziren euskaldun askok ere azken hatsa eman zuten, 150 inguruk. Gertaera hari buruz Lapurdiko hiriburuko Espainiako kontsulatuen artxiboan aurkitzen diren gutunak mingarriak dira. Egoera larriak. Hegoaldeko errefuxiatu ugari etsaiaren etxera itzuli ziren, dena galdu ostean eta beharraren poderioz. Iraina. D inork ez zekien existitzen ez zen herri baten ikurrak zeintzuk ziren. Baionatik urrun, Donostiako Orfeoiak —Francoren aldeko euskaldunen enbaxada bakarrenetariko bat— Espainiako faxisten jaia ospatu zuen egun horretan, Murtzia hirian, Mediterraneotik gertu, oso gertu. Kronikek esaten dutenaren arabera, bi gerra itsasontzietik 30 bat txalupa atera ziren Baionara iristeko intentzioarekin. Zakartzen ari zen gaua: trumoiak, txinpartak... ekaitza. Egunsentiarekin beheko laino artifiziala sortu zuten prestatutako tramankuluek. Itzultzeko ordua. Hala kontatu digute eta horrela sinetsi beharko genuke. Ni, egia esan, eta datu handirik gabe, ez naiz fededuna. Ingalaterrako historiagileek Myrmidonen operazioaz idatzi zuten. Egin ez zen lehorreratzea aitzakia hartuz, alemanek Atlantikoko Harresiaren obra faraonikoa azkartzeko agindua eman zuten. Gaur egun ikus daitezken aztarnak azalean daude. Eta azkenean, baina bi urte geroago, aliatuek benetako lehorreratzea egin zuten, Normandian. Baina 175.000 soldadurekin, ez 800ekin, 1942an saiatu ziren bezala. Myrmidon operazioa, Homeroren herria bezala, desagertu egin zen. Hala eta guztiz, 1945eko uztailean, Churchill, haren emaztea eta alaba Hendaiako Bordaberri gaztelura etorri ziren. Oporretara. Eta bere soldaduek ezagutu ez zituzten parajeak ezagutzeko aprobetxatu zuen egun horietan Ingalaterrako lehen ministroak. 2010eko maiatzaren 30a • Igandea Iritzia 15 Milaka manifestari Negoziazioak,habian Irakurle bakezaleok: albiste on bat dugu. Tronpatzeko batere beldurrik gabe baiezta dezakegu badirela harremanak Espainiako Gobernuaren eta The Organization-en artean, irtenbide elkarrizketatu eta negoziatu batera heltzeko. Iragan astelehenean, Abc-k, Vocento taldeko egunkari madrildarrak, honako titular honekin zabaldu zuen edizioa, bost zutabera: «El Gobierno vasco pide a Eguiguren que finalice sus escarceos con ETA» (ETAri keinuak egiteari utz diezaiola galdegin dio Eusko Jaurlaritzak Egigureni). Barruko orrialdeetan irakur zitekeenez, PSE-EEko presidentea bere kasa eta haren alderdiaren irizpideen aurka ari da harremanak izaten The Organization-ekin, bitartekarien bitartez. Hori irakurrita, Imanol Murua Uriaren Loiolako hegiak —hortik paragrafoaren izenburua— liburu guztiz gomendagarriak biltzen duen Egigurenen beraren aitorpen batekin akordatu ginen. Azken su-etenaren aurretik, Egiguren The Organization-ekin negoziatzen aritu zen Genevan. Zapateroren eta Rubalcabaren onespena zuen, baina Muruaren liburuan Egigurenek kontatzen du argi zeukala gauzak bide onetik zihoazen bitarteko babesa besterik ez zela. «Dena garai hartan jakin izan bazen eta eskandalua piztu bazen, gobernuak esango zuen: ‘Zoro hau bere kasa sartu da hor’». Beraz, orain, Mayor Oreja gobernua eta The Organization negoziatzen ari direla lau haizetara zabaltzen ari dela, Egiguren bere kasa ari den zoroa dela esan badute, bistan da ziur dela egiazki negoziatzen ari direla. Albiste bikaina, doike. Serio demonio Juan Kruz Lakasta eta Zaldieroa [email protected] Manifestazio eredugarria Txikiteroaren ekonomia lezioa Igande goiza. Txikiteroa prentsa irakurtzen ari da Goñi tabernan. Bezperako torturaren aurkako manifestazioko argazkiak ikusten ari da. Beti bezala, labur baina sakon, oso sakon mintzatu da: «Eredugarria». Zaldieroak eta biok ere argazkiei erreparatu diegu. Ez dira manifestari asko ikusten. «Zergatik eredugarria?», galdetu diogu. «Erantzuna masiboa bezain ausarta izan delako», ihardetsi digu. «Argazkian jende gutxi ikusten da, eta gehienak gazteak», nabarmendu dugu, deus ulertu gabe. «Gazteak? Zer gazte? Ah, bai, hor argazkiaren erdian badira gazte batzuk. Orain arte ez ditut ikusi. Ez, ez nintzen gazte horiez ari, baizik eta haien inguruan dauden Espainiako Polizia Nazionaleko kide ugariez. Ehunka dira. Milaka, agian. Ausardia behar da gero polizia izanda torturaren aurkako manifestazio batean parte hartzeko, uniformea jantzita, gainera. Berriz diot, guztiz eredugarria da», bota du Txikiteroak, ohi baino luzeago baina beti bezain sakon mintzatuz. Azkenaldian, Euskal Herrian, giza eskubideen urraketen salaketan ez ezik, nazio eraikuntzan ere aitzindari izaten ari dira poliziak. Aste honetan, Ertzaintzako eta Foruzaingoko kideek protesta bateratua egin dute Bilbon, lan baldintza hobeak aldarrikatzeko. Albiste ona poliziak horrenbeste mugitzea; izan ere, beste inon baino gehiago dira gurean. Aste honetan prentsan irakurri dugunaren arabera, Nafarroan, mila biztanleko 5,42 polizia ditugu —kolore guztietakoak, gainera: polizia nazional urdin ilunak, guardia zibil berdeak, foruzain gorriak eta udaltzain urdin argiak—. Aldiz, Espainian, tasa 3,7 besterik ez da. Amaitzeko, ohitura zaharrei jarraiki, tutti-frutti-a, baina zapore bakarrekoa, ekonomia zaporekoa hain zuzen ere. Bat: zalantza handiak genituen hilaren 25eko greba deialdiaren inguruan. Adibidez, ez zitzaigun askorik gustatzen langabe gero eta ugariagoengatik grebarik ez egitea eta, aldiz, funtzionarioen soldaten %5eko murrizketarengatik lanuztera deitzea. Eta ez zitzaigun askorik gustatzen beste behin ere sindikatuek bi deialdi ezberdin egitea eta, hartara, hainbat langile ataka estuan jartzea gure Nafarroa itogarri honetan, non deialdi jakin batekin bat egiteak kaleratzea eragin baitezakeen. Baina deitzaileak zuzen zebiltzan, eta gu, aldiz, oker. Izan ere, Diario de Navarra egunkariak, grebaren biharamunean, ez zuen lanuztea azalean aipatu. Eta hori, duda izpirik gabe, gauzak ongi egin ziren seinale da. Bi: Miguel Sanz diputazioburuak di-da topatu du bizi dugun krisiaren konponbidea. Esan du besterik gabe %15 pobreago izatera ohitu behar dugula. Esan ez duena da ez dela gauza bera %15 pobreagoa izatea eta %15 ez hain aberats izatea. Hiru: Txikiteroak dio ekonomia ez dela dirudien bezain konplikatua. Eta hori erakusteko, lau esalditan laburbildu du egoera, edonork ulertzeko moduan: «Espainiaren zerga presioa, zerga progresibitatea eta gastu sozialak Europako Batasuneko hamabost herrialderik garatuenen batez bestekotik behera daude. Langabezia, aldiz, EB osoko altuena da. Eta esaten dute hori konponduko dutela zergak igo gabe, gastu sozialak murriztuz eta langileen kaleratzeak merkatuz. Ez da zertan Ekonomiako Nobel sariduna izan jabetzeko tokomotxo itzela dela». Igandea • 2010eko maiatzaren 30a 16 Begia 2010eko maiatzaren 30a • Igandea Begia 17 Uholdearen ostekoak Garbine Ubeda Goikoetxea Eskoletan, kiroldegietan edo antzeko zabaldegietan aterpetzen dira hondamendietako galtzaileak. Okupatzen utzi zaien eremutxoari balizko hesiak ipini eta bertan itxaroten dute horrelakoetan itxaron litekeena: urgentziazko espazio bizigarria, jana, edana, bakardadeari aurre egiteko konpainia apur bat, hobeto daudenen laguntza, esperantza. Lotuta gauzkan denbora-tartea ahalik eta samurren igarotzea izaten da kontua, intimitate ezari nardatzen ez uztea, ezintasuna isiltzea. Bitartean, behin-behineko barrutian zabalduko ditu nork bere puskak, presaka eta harrapataka batu ahal izan dituen ondasun premiazkoenak, arrazoia edo funtzioa edozein delarik ere, etxean, bere burbuila gotortuan sentiarazten lagunduko dioten gauza animagabeak, oroitzapenak astintzeko baliatzen diren kuttunak. Vistulako urak bere onera egitearekin batera itzuliko den etorkizunak arre kolorea du batzuentzat. Krisi ekonomikoak uholde osteko lohian harrapatuko du elkartasuna. Poloniako uholdeetan kaltetutako emakume bat, Karzsmiska hiriko eskola batean aterpetuta. EFE/ MIROSLAW TREMBECKI (2010-05-23) [email protected] Igandea • 2010eko maiatzaren 30a 18 Denbora-pasa BagaBiga 1 Hitz gurutzatuak 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 Ezker-eskuin 1. Zegoen. Zaraitzuko herri nafarra, Ori mendiaren magalean 2. Igo. Ipar Euskal Herrian, zorigaiztoko. 3. Joko fisiko. Nora joan, nora eraman. 4. Amurrioko kontzejua, Arabako Aiaraldean. Aurreneko zenbakia. 5. Zintzoa. (Errepikatuz) barrea adierazten duen hitza. Atzizki femeninoa. Uranioaren ikurra. 6. Idi, hitz elkartzeetan. Geltoki. 7. Noka, ziekeen. Radonaren ikurra. 8. Kontsonantea. Rutenioaren ikurra. ... gabe, etengabe. Jardun. 9. Arrantzan erabiltzen den metalezko atal txiki. Barrutik. 10. Bigorra hiria, Frantziako Pirinio Garaien departamenduko hiriburua. Besteen oniritzia, edo geure buruarena, ez galtzera behartzen gaituen sentimen. 10. Elizkizun multzoa. Xume. 12. Noka, zieten. Bizkaiko ibaia. Goitik behera 1. Atmosferako ekaitz. ... ere, batik bat, nagusiki. 2. Egia itxura du. Euskal mitologiako pertsonaia. 3. Lera, gurpilik gabeko gurdi modukoa. Gesalazko kontzejua, Nafarroan. 4. Galdetzailea. Geu, guhaur. Informazio unitate. 5. Iodoaren ikurra. Toka, luke. Zerbaitek hutsune edo tarte bat zeharo hartu. 6. Tulioaren ikurra. Baretasun, lasaitasun. 7. Zanbranako. A bikoitza. 8. Euskaraz belarmintz eta zumintz ere deitzen zaion landare. Ur tanta guztiz txikiz eta lurretik oso hurbil osatutako masa. Nitrogenoaren ikurra. 9. Pinu. Instintu. Euskal Herriko Unibertsitatea. 10. Oztopoak. Gai bakun baten ezaugarriak atxikitzen dituen zati txikien. 11. Tentea. Dohainik, doan. 12. Usu egin, maiztu. Ni kimikoa. 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Zazpi aldeak Gonzalo de Maeztu (Ordena) Sudoku gaitza Sudokuzale porrokatuen gustuko jokoa dakarkizuegu ostera. Klasiko bat da, badakizue, 9 x 9 laukiko bederatzi karratu dituzten taula horietakoa, baina molde honetako jokoen merkatuan, munduko azoka zabalean, inoiz prestatu direnetan zailenetakoa, horrelakoxeak nahi baitituzte gure sudokuzale aseezinek. Ezetz ordu erdian asmatu. Eta ordubetean? Tira, ba... 7 1 2 9 8 2 6 1 7 5 4 2 6 1 3 4 2 9 2 4 3 7 3 8 8 9 12 2010eko maiatzaren 30a • Igandea Denbora-pasa 19 BagaBiga Hitz gezidunak pNarrasti mota ezagun zenbaiten izen arruntak: p EZKERREKO ▼ AURRERATU, ▼ AURREZTU LAGUNTZARIK GABE DABILTZA NAHI BIZIAK, IRRIKAK IRUDIAN ▼ ▼ UKIMENDU ALAITASUN ...GABE, ETEN GABE ERREGAI BELTZ ▼ GANIBET p ▼ ▼ ▼ ▼ ▼ ▼ ▼ ATZERARAZIA ▼ KOLORE SISTEMA TREBIÑUKO AUZOA UZTAREN ERDIAN OHELAGUN, MAITALE IZUKAITZ NAFARROAKO UDALERRIA ▼ AURPEGIKO IREKIUNE BAINU BEROA ELORRIOKO AUZOA ▼ ▼ ▼ ERREP., BARREA KOLPEAREN ONOMATOPEIA 500 ▼ ▼ BOLADAN DAUDENAK ▼ ▼ ▼ BIHIAK, GARAUAK EZARRI ADITZAREN OINA DOZENA ERDI p ESKUINEKO ▼ IRUDIAN ▼ ▼ BIZKAIERAZ, AZERI ▼ OXIGENOA ▼ TEILAPEKO OHOLA XABIER ..., EUSKAL POETA KONTSONANTEA ▼ ▼ ▼ BARRU ABESBATZA ▼ p ▼ FRANTZIAKO HIRIA ▼ ▼ BELARDI ▼ ▼ IBARGOITIKO AUZOA BIZKAIERAZ, IZOTZAK ▼ ▼ ▼ DAMUTU ▼ ▼ HARRAPA EZAK! ERREGAI MOTA TOKA,DIZKIO ▼ MENDIKO ATEA MARMAR ▼ ▼ ▼ MODUAK MORE ▼ IZUKORRA OMEN LERA GALDERA ▼ IRUDIAN PORTAERAK EBAKUNTZA EGILE p GOIKO ZANGOAREN ATAL ZERORI ▼ LORTU ADITZAREN OINA ▼ ▼ ▼ ▼ ▼ AKURIA IKASTETXE ▼ ▼ ▼ ▼ ARANONDOAREN FRUITUA ▼ HILDA ▼ ▼ MUGIMENDUAK ▼ ▼ ▼ AUZOA. ▼ IPAR EH-N, INGURU ▼ ▼ AROTZAREN LANABESA TONA ▼ ▼ KONTSONANTEA ▼ ▼ Erantzunak 13 hizki Beldurrarazia Parekotasunak T I R R I A K U B E L Z T I A R I R I 6 hizki Adiaka Itogin Taulen Xanpua 3 hizki Ala Ore Pia Ron Ter Ukir N A R R A 7 hizki Dakusat Izenean Lausana Unarazi 4 hizki Deus Egin Gero Guam Neba Nian Tarn Zepa I K A R A K O R R A 8 hizki Ahuntazk Antsoain Energiak Estalpea Karlismo Tranbiak Ukaezina Usaimena K E R A I O T K A T O K O D A K I L O L O I I A N 9 hizki Albaindua Aurretiaz Dongaroak Narotasun 5 hizki Antzu Azaoa Barne Benta Biana Edale Erotu Etxea Ezgai Kanbo Palau Rondo P I K O A K A Z I A I Z T M O T Z A H O N A M A I T U D O R D E M L U E Z A R E T G U A D 11 hizki Belarrimotz Iturmendiar S P O M A B E L R A A N A T A U U S G A L A R E S T K A U N ▼ Hitz kateatuak T E R ▼ ▼ ESPAINIAKO IBAIA ▼ Diagraman koka itzazu ondoko hitz hauek: FRANTZIAKO IBAIA B A R N E NOKA, NAITEKE INTERJEKZIOA S A U G Z E Z A L I K I R U J Z K I O E I A K O N A A L E S K E R E T A I T E K LARRUAK ONTZEKO GAI B H I Z Z I L L A G M U N N A ▼ 51 NEONA Igandea • 2010eko maiatzaren 30a 20 Kioskoa harpidedunentzat z zozketak 01 CASA NIKOLASA JATETXEA 02 Bi lagunentzako menu berezia opariak PARTE HARTZEKO, deitu: IGANDETIK ASTEARTERA 943-30 43 47 edo www.berria.info/kioskoa SARIDUNAK ostegunetan argitaratuko dira. 03 ZELAIKOETXE Bi lagunentzako gaua eta gosaria 04 SAMANIEGO JAUREGIA GOIURI BIKINI DENDA Bi lagunentzako gaua eta gosaria Goiuri markako bi bikini Aldamar, 4 Donostia Tel.: 943-42 17 62 www.casanicolasa.es 05 09 Gorbea auzoa, 2 • Aiara Tel.. 945-06 10 41 • 667-40 22 45 www.toprural.com 06 JAKION PRODUKTUAK Constitucion 12 • Samaniego Tel.: 945-60 91 51 www.palaciosamaniego.com 09 LOIZU JATETXEA San Bartolome, 6 Donostia www.goiuri.com 08 ZELAI TALASOTERAPIA IBERNALO LANDETXE-JATETXEA Bi saski Bi lagunentzako menu berezia Bi lagunentzat bina sarrera Bi lagunentzako dastatze menua San Migel plaza, 4, etxabea Leintz Gatzaga Tel.: 943-71 46 86 San Nikolas, 13 • Auritz Orreaga eta Irati oihanaren ondoan. Tel.: 948-76 00 08 Itzurun hondartza Zumaia Tel.: 943-86 51 00 www.talasozelai.com Kanpezu • Araba Tel.: 945-10 22 71 / 647-91 14 84 www.casasruralesalava.com 10 ZERGATIK 11 SKUNK FUNK Bi elastiko Bi elastiko Bost lagunentzat bina sarrera Plaza Barria, 2 Bilbo www.skunkfunk.com k 2=1 kupoiak AISIA LEKEITIO HOTEL TALASOTERAPIA *** Santa Elena etorbidea, z/g. Lekeitio Tel.: 94-684 26 55 www.aisiahoteles.com 2=1 Bost lagunentzat bina sarrera Gasteiz MOZTU eta erabili zure harpidedun txartelarekin batera* 2=1 kupoia IZEN-ABIZENAK * Harpidedun bakoitzak, asteko kupoi bat bakarra aurkez dezake. SARRERAK DONOSTIAKO AQUARIUMA Carlos Blasco de Imaz plaza Donostia Tel.: 943-44 00 99 www.aquariumss.com 2=1 2=1 kupoia* IZEN-ABIZENAK HARPIDEDUN KODEA HARPIDEDUN KODEA ERABILITAKO EGUNA ERABILITAKO EGUNA ARGITARATZE EGUNA: 2010-05-30 ERABILTZEKO EPEA: hilabete SARRERAK IRUÑEKO PLANETARIOA 2=1 FLORIDA GURIDI ZINEMAK Alzuza Tel.: 948-33 20 74 www.museooteiza.org SASOIAN JARTZEKO ZIRKUITUA Batek ordaindu, eta bigarrenak doan! Sancho Ramirez, z/g. Iruñea Tel.: 948-26 26 28 www.pamplonetario.org 12 OTEIZA MUSEOA 2=1 kupoia* IZEN-ABIZENAK ARGITARATZE EGUNA: 2010-05-30 ERABILTZEKO EPEA: hilabete Batek ordaindu, doan renak ! ! bigar doan eta renak bigar Batek ordaindu, eta TXURI URDIN IRRISTAKETA LIBREA SARRERAK 2=1 Anoeta pasaealekua, 24 • Donostia Tel.: 943-46 44 04 *Sarrera garestiana ordainduko da. 2=1 kupoia IZEN-ABIZENAK HARPIDEDUN KODEA HARPIDEDUN KODEA ERABILITAKO EGUNA ERABILITAKO EGUNA Batek ordaindu, eta bigarrenak doan! ARGITARATZE EGUNA: 2010-05-30 ERABILTZEKO EPEA: hilabete *Sarrera garestiana ordainduko da. Batek ordaindu, eta bigarrenak doan! ARGITARATZE EGUNA: 2010-05-30 ERABILTZEKO EPEA: hilabete Egitura berria 2010eko maiatzaren 30a [email protected] Bisitariak makina baten funtzionamendua ikusten, duela bi urteko azokan, Barakaldoko BECen. ALFREDO ALDAI / EFE Azoka zailena Makina-erremintaren Biurtekoa hasiko da bihar BECen, sektorearen erakusleiho nagusia,baina enpresen eskaera kopurua hondoratuta eta produkzio maila apalarekin. Jakes Goikoetxea Elgoibar / Durango urtengo Makinaerremintaren Biurtekoak (BIEMH) zerikusi gutxi du 2008koarekin. 2008a urte historikoa izan zen, emaitza onengatik; aurten, aldiz, iazko eskaera kopuruaren jaitsiera historikoaren ondorioak jasaten ari dira. 2008a urte oso ona izan zen makina-erremintako ekoizle gehienentzat. Iaz urteari eutsi zioten, 2008ko eskaera kopuruaren inertziagatik; baina iaz enpresen eskaera kopurua %66 jaitsi zen, eta zeudenetako batzuk bertan behera geratu edo atzeratu ziren. A Beherakadaren ondorioak aurten ari dira nabaritzen. Makinaerremintarena luzera begira funtzionatzen duen sektorea baita, makina bat egiteko eskaera jasotzen denetik entregatzen denera arte hilabeteak pasatzen baitira. «Sektorea bere egoera zailenean dago», onartu du Koldo Arandiak, AFMko presidenteak. Espainiako Makina-erremintaren Ekoizleen Federazioa da AFM, eta Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako enpresenak dira AFMren ekoizpenaren eta esportazioen %80. Iaz, AFMko enpresen produkzioa ia %30 jaitsi zen. Esportazioak %25 —ekoiztutakoaren %75 esportatzen dute—. Produkzio maila %40koa zen urrian eta azaroan. Langileen %6-8 kaleratu zituzten, eta elkarteko hiru enpresatik batek enplegua erregulatzeko dosierrak onartu ditu. Hazkunde motela Hala ere, ekoizleek badute itxaropena. 2008ko amaieran eta iazko urte hasieran eskaerak amildu ostean, eskaerak hazten joan dira hilabetez hilabete. Baita aurten ere. Dena den, gaur egungo eskaera kopurua 2008koaren erdia baino txikiagoa da. Batez besteko produkzio maila %60koa da, ez bakarrik eskaera gehiago dituztelako, baita langileak kaleratu eta dosierrak aplikatu dituztelako ere. Iazko faktura- zioari eustea da enpresa gehienen helburua. Egoera horretan iritsi da 26. BIEMH, Euskal Herriko sektorearen erakusleiho eta erreferentzia nagusia. Bihartik larunbatera egingo da, Barakaldoko BECen (Bizkaia). 45.000 profesionalek eman dute izena bertara joan ahal izateko. 24 herrialdetako 1.085 enpresak parte hartuko dute (ekoizleak, inportatzaileak eta banatzaileak), 2008an baino 600 gutxiagok. Lau pabilioi hartuko dituzte, duela bi urteko seien aldean. Hala ere, AFMrentzat ez da gutxietsi beharreko kopurua, sektoreari buruzko hainbat azoka bertan behera geratu baitira munduan, krisiaren ondorioz. BIEMH erakusleiho eta topagune erraldoia izan ohi da sektorearentzat. Ekoizleek beren onena eraman ohi dute bertara. «Aurtengoak krisiaren bi urteetan egin duguna erakusteko balioko du», nabarmendu zuen Arandiak azokaren aurkezpenean. Makinak berritu eta hobetu egin dituztela esan zuen. Txina eta India,gora Txinako eta Indiako ekoizleen elkarteak lehenengo aldiz izango dira BIEMH azokan. Txina da munduko makina-erreminta ekoizle eta erosle nagusia. AFMko enpresek Txinan saltzen dituzte makinen %7,7, eta Indian %7,1. Herrialde gero eta garrantzitsuagoak dira hemengo ekoizleentzat: aurtengo lehen hiru hilabeteetan handik jaso dute eskaera gehien, Alemania eta Frantzia bezero tradizionaletatik baino gehiago. Alemaniara joaten dira esportazioen %24, eta Frantziara %8,2. Ekoizleek espero dute BIEMH azokak irauten duen bitartean Eusko Jaurlaritzak diru laguntzak iragarriko dituela enpresek makina berriak erosteko. Iaz hamar milioi euro eman zituen laguntzetan, bi zatitan banatuta, eta aitaren batean agortu ziren: lehenengo bost milioi euroak lau egunetan, eta bigarrenak lau ordutan. Egitura • 2010eko maiatzaren 30a 22 Makina-erreminta 01. Danobat Krisiari aurrea hartuta goera dagoen bezala, ondo gaude, gainerakoak baino hobeto». Ez da gutxi, baieztapen hori egiten duena Euskal Herriko makina-erremintako enpresa handiena eta Europako garrantzitsuenetakoa bada, Mondragon taldearen barruko Danobat. Berak izango du biurtekoko erakustoki handiena. Egoera ona izateak ez du esan nahi krisiak eragin ez dionik. «Eskariak %20 jaitsi ziren iaz», onartu du Mikel Alvarezek, Danobateko zuzendari komertzialak. Etorkizunari, krisiari aurrea hartzea lortu dutela dio. «Guk urteak daramatzagu krisi honetarako prestatzen, hamar urtetik behin krisiren bat izaten baita. Horrela irauten dugu bizirik». Nola? Etorkizuna duten sektoreen eta sektore horietako negozio aukeren aldeko apustua eginez: tren garraioa, ekipamendu E ondasunak, aire eta espazio industria, energia eolikoa, petrolio eta gas ekoizpena eta autogintza. «Mundu guztiak daki aukerak izango direla sektore horietan, horiek bultzatuko dutela ekonomia hamar edo hamabost urte barru», nabarmendu du Alvarezek. Baina gauza bat da hori jakitea, eta bestea negozio aukerak aurkitzea, «balio erantsia eskainiz, estandarizaziotik ihes eginez». Euskal Herriko ekoizle guztiek eta Alvarezek berak onartzen baitute ‘‘ Ideien aldeko apustua egin behar da, baina garatzeko modukoak izan daitezkeen ideiak» MIKEL ALVAREZ Danobateko zuzendari komertziala Danobaten artezteko makina bertikal berria, Danobat VG. DANOBAT ezin dutela Asiako lehiakideek seriean egiten dituzten makina merkeagoekin lehiatu. Beraz, besteek eskaintzen ez duten zerbait eskaini behar dute. Balio erantsiarena da krisitik ateratzeko aipatzen den mantretako bat, I+G+(b)-rekin uztartuta. Hasteko, ideia eduki behar da. «Horretarako apustua egin behar da, diru asko inbertituz», nabarmendu du Alvarezek. «Baina garatzeko modukoak izan daitezkeen ideiak». Garapen prozesuan beti bezeroen babesa izaten saiatzen dira, bezeroren baten interesa ziurtatzen, bidea elkarrekin egiteko. Horren erakusgarri dira Danobatek esku artean dituen hiru proiektu: Errusiako TVRZ enpresarentzat treneko ardatz muntatuak egiteko sortu duen produkzio lerroa; Iberiarentzat hegazki- nen turbinetako piezen higadura laser bidez konpontzeko sortu duen sistema; eta makina-erremintekin zuntza landu eta aerosorgailuen palak egiteko duen egitasmoa, munduan aitzindaria. Txinaren eta Alemaniaren hobekuntzak mesede egin dio Danobati. Txina baita sektoreko ekoizle eta erosle nagusia, eta atzerrian erosten du behar duen makina-erremintaren %30. 02. Kondia Onik ateratzeko itxaropena ondia «eusten» ari da, ekaitzetik, krisitik onik ateratzeko asmoz. Joseba Konde presidenteak ez daki hurrengo hilabeteetan zer gertatuko den. Aurrera egiteko itxaropenari eta ilusioari eusten die. Eskarmentuak erakutsi baitio ekaitzaren ostean barealdia etortzen dela: «Krisi batzuk ezagutu ditugu, eta guztietatik onik atera gara». Gogoan du 1990eko hamarkadaren hasierako krisia. Urte batetik bestera fakturazioa erdira jaitsi zen. Antzeko zerbait gertatu zitzaien 2008tik 2009ra. Aurtengo lehen lau hilabeteak iazkoak baino pixka bat hobeak izan dira, baina aintzat hartu behar da iazkoa oso urte txarra izan zela. Kondia 1952an hasi zen lanean, belarra mozteko makinak egiten. 1960ko hamarkadan etorri ziren K fresagailuak. Euskal Herriko lehenak izan ziren zenbakizko kontrola erabiltzen, 1986an. Dorrefresagailuak utzi eta mekanizazio zentroak egiten dituzte gaur egun. Hamabi modelo dituzte katalogoan. «Hasieran», gogoratu du Kondek, «zaila zen ekoiztea». Gogoan ditu Francoren diktadura garaian sarritan estraperloan erosten zituztela makinetarako behar zituzten ardatzak eta errodamenduak, Irunen (Gipuzkoa). «Gaur egun, aldiz, zaila da saltzea, esportatzea», gehitu du. Lehen, Ameriketako Estatu Batuak, Brasil eta Hong Kong ziren bezero nagusiak. Euroa indarrean jarri zenetik, berriz, Europan saltzen dituzte makina guztiak, Alemanian eta Italian batez ere. Zergatik? Euroa dolarra baino indartsuago egon izan delako, eta ho- Kondiaren Five-400 mekanizazio zentroa. KONDIA rrek beren produktuak lehiakideak baino garestiago bihurtu dituelako Europako Batasunetik kanpoko erosleentzat. Baina, era berean, Taiwango, Koreako eta Japoniako lehiakideen produktuak merkeago egin ditu Europako erosleentzat. «Lehiakortasuna galdu dugu», onartu du Kondek. «Kanpotik datozen produktuak oso prezio onetan ekartzen dituzte, batzuetan %30-40 merkeago». Hala ere, Kondiak atzerrian —Espainiatik kan- po— lortzen ditu fakturazioaren hiru eurotik bi. Eskariak, lan moldeak aldatzera behartu ditu merkatuak. Beti- ‘‘ Zaila da Europatik kanpo esportatzea. Euroarekin lehiakortasuna galdu dugu» JOSEBA KONDE Kondiako jabea eta presidentea danik makina estandarrak egin dituzte, makina berdinak. Duela bi urtetik, ordea, bezero bakoitzari egokitutako makinak egiten ari dira. Etorkizunari begira lan ildo berriak aztertzen ari dira. Hortz protesiak egiteko makina bat dute esku artean, «nahiko aurreratuta». Laserraren bidez ahoa irakurri, irakurritako datuak ordenagailura pasatu eta makinak protesia egingo luke, oso zehatza. Erabiltzailearen bila ari dira orain. 2010eko maiatzaren 30a • Egitura Makina-erreminta23 03. CMI Aeronautica Jauzia produkzioan eta merkatuetan MI Aeronauticak jauzia emango du aurten. Produkzioa handituko du; ordezkaritza komertzial bat zabaldu du Txinan, eta Indian ere irekitzeko aukerak aztertuko ditu. Ez da krisiak bultzatutako erabakia izan, plan estrategikoan hala aurreikusi baitzuten; baina krisiak ere lagundu du urratsa atzera egin beharrean, aurrera egiten. 2008 oso ona izan zen, sektoreko enpresa gehienentzat bezala. Iazko urtea, 2008ko inertziak lagunduta, «nahiko ondo» pasatu zuten; baina aurten, eskaeren jaitsiera «oso garrantzitsua» izan da, Mikel Valiente zuzendari gerentearen esanetan. «Iazko eskariak amaitu eta beherakada handia dator. Kezkatzen hasi gara». CMI Aeronautica ez da makina asko egiten dituen enpresa. Iaz hiru egin zituen, Durangon (Biz- C kaia) duen lantokian. Baina makina bereziak izan ohi dira, bezero bakoitzaren premietara egokitutakoak, katalogoa ere baduen arren. 150.000 eurotik hasita, «bezeroak gastatu nahi duena arte». Milioi bat eurotik gorakoak ere bai. Prozesu luzeak izan ohi dira, makina bakoitzari egokitutako kalkuluak, planoak, diseinua eta ekoizpena egin behar baitira. Orain artean beren produkzio gaitasunarekin eta jasotzen zituzten eskaerekin «nahikoa» zuten aurrera egiteko; aurrerantzean, ‘‘ Orain artean deitu egin digute, eta seinale ona da, baina orain mundura atera behar dugu» MIKEL VALIENTE CMI Aeronauticako zuzendari gerentea CMI Aeronauticaren FP7U-12000 fresagailua. Trenbideak egiteko balio du. CMI AERONAUTICA ordea, produkzioa bikoiztuko dute —urtean sei makina—, eta arlo komertziala indartu. «Orain artean, deitu digute, eta hori seinale ona da, baina orain, mundura atera behar dugu», laburbildu du jarrera aldaketa Valientek. Makina gehienak Espainian saltzen dituzte, baina gorabidean diren herrialdeetara zabaldu nahi dute. Txinara aurrena eta In- diara gero. Ez ekoiztera, saltzera baizik. Lan zaila, Euskal Herrikoak baino merkeagoak diren makinak ekoizten baitituzte han. «Zu baino merkeagoa den herrialde batera saltzera bazoaz, beste teknologia bat saldu behar duzu», nabarmendu du Valientek. Aeronautica da enpresaren abizena, baina horrek ez du esan nahi aeronautikarako makinak bakarrik egiten dituztenik. Auto- 04. daitezke berarekin: metala, zeramika, polimeroak, beira... Ideko-IK4 Mondragon taldeko Danobatek eta Fagorrek sortu zuten 1986an, produktu eta ekoizpen teknologia berrien garapenean laguntzeko eta enpresei lehiakortasun handiagoa eskaintzeko. Hamahiru enpresa ditu bazkide, eta iaz ehun proiektutan baino gehiagotan parte hartu zuen. Zazpi milioi euroko aurrekontua eta ehun langiletik gora ditu. 7,5 milioi euroko diru sarrerak Ideko-IK4 Mikroteknologiaren apustua le baten neurriko metalezko piezak zulatzeko gai den mikrofresagailua egin dute Euskal Herrian. 50 mikrako diametroko zuloak egiten ditu, minutuan 100.000 bira ematen dituen mikrobarauts baten bitartez eta mikra bateko zehaztasunarekin. Pentsa, mikra metroaren milaren bat da, eta ile baten batez besteko diametroa 75 mikrakoa da. Ultrazehaztasunaz, zehaztasun azpimikrometrikoaz, hitz egin behar da. Ia ikusezinaz. Prozesu tradizional bat, fresatzea, muturrera eraman dute. Elgoibarko (Gipuzkoa) IdekoIK4 zentro teknologikoak egin du prototipoa, Soraluce kooperatibaren laguntzaz eta partzuergo bat osatu duten bazkideen babesarekin, Europako Launch Micro proiektuaren barruan. Proiektu horren aurretik, 300 mikrako dia- I metrokoa zen material batean egin zitekeen zulorik txikiena. Proiektu horren bitartez muga 50 mikrara jaistea lortu dute. Asmoa duela bost urte inguru sortu zen, Ideko-IK4n bertan. «Ikusi genuen mikroteknologiaren arloa etorkizunean oso interesgarria izan zitekeela inguruko enpresentzat», azaldu du Peio Olaskoagak, Ideko-IK4ko Diseinu Mekanikoko kudeatzaileak. Mikroak eta nanoak etorkizuna dute. Mikrofresagailua hainbat jardueratarako erabil daiteke: medikuntzan, gorputz barruan sartu beharreko gailu txiki eta zehatzak egiteko; optikan, azalerei ezaugarri bereziak emateko; autogintzan, neurgailu zehatzagoak egiteko; hegazkinetan eta energian, azalera eraginkorragoak lortzeko; plastikozko pieza txikientzako moldeak egiteko; gintzarako, energia eolikorako, aeronautikarako eta trenbideak egiteko makinak ekoizten dituzte, DyE markarekin. Lau arlotan lan egiten dute: makina berriak, mantenua, mekanizatu astuna —beste enpresa batzuentzako piezak— eta retrofitting-a. Retrofitting-aren bidez makina zaharrak edo bigarren eskukoak zaharberritzen dituzte, berrien erdi prezioan ia. ‘‘ Mikroteknologia inguruko enpresentzat oso interesgarria izan zitekeela ikusi genuen» PEIO OLASKOAGA Ideko-IK4ko Diseinu Mekanikoko kudeatzailea Ideko-IK4ren mikrofresagailuaren prototipoa. IDEKO-IK4 baita erlojuak eta bitxiak egiteko ere. Hala ere, Olaskoagak berak onartu du oraindik ez dela gertatu mikroekoizpenean espero den iraultza, eta oraingoz makinak ez duela irtenbide argirik. IdekoIk4k prototipoa egin du; prototipoa egiteko menderatzen ez zituen teknologia batzuk garatu ditu, eta teknologiak izan ditzake- en aukerak aztertzen ari da. Bezeroen artean badituzte interesatuak daudenak. Mikrofresagailua ez da IdekoIK4k Makina-erremintako Biurtekora eramango duen prototipo bakarra. Bertan izango da laserraren bidez mikromekanizatuak egiten dituen makina ere, hori ere mikrozehaztasunez lan egiteko gai dena. Hainbat material landu izan zituen iaz, 2008an baino %7 gehiago. 4,3 milioi euro enpresentzat egindako I+G proiektuetatik eta 2,4 milioi euro erakundeek babestutako proiektuetatik. Horrek ez du esan nahi krisiak eragingo ez dienik, enpresetan baino beranduago bada ere. «Oraingoz ondo gabiltza; urtea baldintza onetan hasi dugu, baina ikusten dugu sentituko dugula, bai aurten, bai hurrengo urteetan», uste du Olaskoagak. Egitura • 2010eko maiatzaren 30a 24 Hitz bitan Bakarrizketan Errua ez ei zen Kervielena Mozketaren astea (eta gehiago) alkateen presioari egotzi zion iritzi aldaketa. Egun horretan NDFk «neurri sakonak eta luzera begirakoak» exijitu zizkion Espainiari. Alegia, lan merkatuaren eta aurrezki kutxen erreforma. J.Senar 1 Nor da Jerome Kerviel? 33 urteko finantza operadore ohi bat da. Societe Generalerentzat lan egin zuen 2000tik 2008ra. Bankuari 4.900 milioi euroko galera eragin zion. 2 Nola hasi zen dena? Hasieran, beste operazioen gaineko barneko kontrol lanetan jardun zuen, eta 27 urterekin operadore lanetan hasi zen. Oso epe motzera diru kopuru handiak erabilita, akzioak salerosteko operazioetan aritzen zen. Bankuarentzat egun batean kopuru astronomikoak irabazten zituenean «plazer orgasmikoa» eragiten ziola aitortua du. 3 Zer gertatu zen? Barne kontroleko sistema ondo ezagutzen zuenez, akzioei denbora gehiagoz eusten hasi zen, dirutza handiagoa irabazteko asmoz. 2007a zen, eta ez zekien burtsa beheranzko bolada batean sartzera zihoala. Okerraz jabetuta, etorkizuneko merkatuetan apustu are handiagoa egin zuen: 50.000 milioikoa. 4 Noiz jakin zuen horren berri bankuak? 2008ko urtarrilaren 18an. Presaka akzioak saldu eta ostiral beltza bizi zuten Europako burtsek. Operazio hark 4.900 milioiko galera eragin zion. Aurten, lehen hiruhilekoan SGk 1.063 milioi irabazi ditu. 5 Aurretik bankuak ez zekien ezer? Kervielek dio bazekitela. Asteon egindako elkarrizketa batean «errugabetzat» jotzen du bere burua. «Mundu guztiari erakutsi nahi diot nire buruzagiek bazekitela zertan nenbilen eta horretan lagundu zidatela, bankuarentzat are diru gehiago irabazteko». 6 Zer leporatzen zaio Kervieli? Dokumentuak faltsutzea,konfiantzaz abusatzea eta bankuko ordenagailuak pirateatzea egozten diote eta 4.900 milioiko kalte-ordaina eskatzen. 7 Noiz hasiko da epaiketa? Ekainaren 8an, Parisen. 8 Non dago egun Kerviel? Informatikari lanetan aritzen da Parisko enpresa batean. Epaiketaren atarian, l’Engranage izeneko liburua argitaratu berri du. Titulutik haratago Ivan Santamaria K iroletako prentsaren abiadurak zer pentsa ematen du. Partida amaitu bezain pronto hurrengoari buruz hitz egin behar da. Gogoetarako astirik ez, sakontzeko astirik ez. Krisiak eragin duen albiste oldea ikusita, kazetaritza ekonomikoa antzeko ibilbidea egiten ari da; iragan asteari begiratzea besterik ez dago. Defizit publikoa murrizteko dekretua onartu zenekoa baino gehiago izan da. Astelehena. Dekretua argitaratzean, ezustea: udalerriak zorpetzeko debekua jasotzen du; ezingo dute mailegurik eskatu 2012. urtea arte. Bien bitartean, EAEko administrazioen arteko goi bilerak argiak eta ilunak utzi zituen. Neurrien ezarpenaz Espainiako Gobernuarekin negoziatu beharrari buruz, ados, baina funtzionarioen ordainaren murrizketan eta, batez ere, erreforma fiskalari dagokionez, bakoitza bere lubakian. Asteazkena. Espainiako Kongresuan dekretua onartzeko bozketaren bezperak Zapateroren bakardadea utzi zuen agerian. EAJk ezezkoa emango zuela iragarri zuen Iñigo Urkulluk arratsaldean. CIU edo amildegia geratzen zen Espainiako Gobernuarentzat. Haatik, Kataluniako alderdiak abstentzioa iragarri izanak tentsioa apur bat arindu zuen. Zapaterok aberatsei ezarri nahi dien zergari buruzko azalpenak eman zituen. Soilik Espainiako populazioaren %0,1ek ordainduko du tasa. Tarte hori nortzuk osatzen duten zehaztu gabe jarraitzen du, hala ere. Bitartean, Espainian lan erreforma adosteko bilerak porrot egin zuen berriro. Nazioartean, bankuek euren krisiak onar ditzaten funtsa sortzeari ekin dio Europako Batasunak. Osteguna. E eguna Zapaterorentzat. Boto bakar bati esker aurrera egin zuen dekretuak. Alta, aurrerantzean ez duela CIUren babesik izango ohartarazi zion Duran i Lleidak, eta hauteskundeetara deitzeko exijitu zion presidenteari. EAEn, berriz, PSE bakarrik geratu zen dekretuaren defentsan Eusko Legebiltzarrean. Halaber, Lopezek bere neurri propioak aurkeztu zituen. Funtzionarioen ordainaren murrizketa betetzeko, enplegu publikoari kosk egingo dio Jaurlaritzak. Lan erreforma «kaltegarria» ikusiz gero greba orokorra deitzeko prest daudela esan zuten UGTk eta CCOOk, bestalde. Ostirala. 2011rako aurrekontu gastuaren aurreikuspena ia %8 murriztu zuen Espainiako Gobernuak. Horren ondorioa: hazkunde gutxiago eta langabezia handiagoa datozen urteetan. Politikatik at, ekonomia errealean lanuzte batek kalera atera zituen Gipuzkoako metalgintzako beharginak, itun kolektibo baten alde. Asteartea. ELA, LAB, ESK, EILAS eta Hiru sindikatuen eskutik, greba Hego Euskal Herriko administrazio publikoetan, lehena murrizketak iragarri zirenetik. Erantzunari buruz, ohiko ezadostasunak. Jaurlaritzak «arrakasta eza» ikusi zuen tokian, antolatzaileek «erantzun zabala» azpimarratu zuten, eta mezu bat eman: ez dituzte protestarako bitarteko guztiak erre. Udalen zorpetzeari dagokionez, atzera egin zuen Zapateroren gobernuak. Hasieran akatsa izan zela esan zuen, baina gero Patxi Lopez, Eusko Jaurlaritzako lehendakaria, ostegunean. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS Asteko enpresak Ikusi Tranbian hara eta hona Mondragon Murrizketen osteko irabaziak Iberdrola Estrategikoa ez denari, agur BBK Izoztuta geratu da ‘fusio hotza’ Murtzia eta Zaragozarako tranbia sistema berrien zatiak garatuko ditu Ikusik, beste enpresa batzuekin batera.Besteren artean, txartelak kudeatzeko sistema berri bezain korapilatsuak landu beharko ditu telekomunikazio enpresa donostiarrak.Eta erronka garrantzitsuak izango direla ziurtatu du enpresak.Trukean,bederatzi milioi euro poltsikoratuko ditu.Ez da negozio txarra garai hauetarako. Gastua murrizteko hartu dituen neurriak tarteko, 69 milioi euroren irabaziak izan ditu Mondragonek 2009an. Emaitzak ontzat eman ditu taldeak, kontuan izanda «bere jarduera guztientzat urtea biziki zaila» izan dela, batez ere lehen sehilekoa. Baina, duela bi urte erdietsitako emaitzetatik dezente urrundu da Arrasateko kooperatiba taldea, orduan %14 gehiago irabazi baitzuen. Desinbertsio asmoekin aurrera doa elektrika enpresa. Aste honetan, AEBetako gasa banatzeaz arduratzen ziren hiru filial saldu dizkio UIL Corporation konpainiari, 1.060 milioi euroren truke. Diru hori AEBak eta Kanada lotzeko proiektu erraldoia finantzatzeko erabiliko du. Bost urtean 800 kilometro elektrizitate linea jarri edo berritzea eta bost azpiestazio eraikitzea da Iberdrolaren asmoa. Hazteko estrategiaren barruan, zailtasunak dituzten aurrezki kutxekin saiatzea erabaki du BBK-k. Caja Castilla la Mancharekin egin zuen lehen ahalegina. Hark huts egin zuen bezala, aste honetan porrot egin du Caja del Mediterraneorekin bategite birtual edo fusio hotz batean elkartzeko saioak ere. Talde berriaren kontrolari buruzko desadostasunengatik eten dira bi kutxen arteko negoziazioak. 2010eko maiatzaren 30a • Egitura Hitz bitan 25 Adi datuari %3 63 16.000 pFunts sarea. Bankuek eragindako krisiak herritarrek ordaintzea ez da bidezkoa. Hala, bankuak zergapetzea proposatu du Europako Batzordeak. Bildutako dirua funtsetan gordeko litzateke, herrialde bakoitzak izango luke berea ,eta denen artean funts sare bat osatuko lukete. Nazioarteko Diru Funtsaren irudiko, EBko BPGaren %2 eta %4 artean biltzea nahikoa litzateke. pErretiratzeko adina. Egun, 60 urterekin hartzen dute erretiroa ipar euskal herritarrek eta frantziarrek. Adina atzeratu egingo diete; zenbat atzeratuko dieten, hori da airean dagoena. Eric Woerth Frantziako Lan ministroak azaldu duenez, 61, 62 edo 63 urte izan daiteke erretiratzeko adin berria. Sindikatuek protestak iragarri dituzte datozen egunetarako. pGutxieneko errenta. Araba, Bizkai eta Gipuzkoan gutxieneko diru sarrerak bermatzeko errenta besterik jasotzen ez duten 16.000 laguni lana era aktiboan bilatzen lagunduko die Eusko Jaurlaritzak. Gemma Zabaleta Enplegu eta Gizarte Gaietako sailburuaren irudiko, errenta hori kobratzen ari diren «gehienek» laneratzeko maila «ertaina edo handia» dute. 58.000 pGreba metalgintzan.Gipuzkoako metalgintza sektoreko lan ituna berritu behar dute aurten; 58.000 lagunen lan baldintzak hitzartu behar dira, hain zuzen. Sindikatuak eta patronala behin baino gehiagotan bildu dira, baina apenas ezer lortu duten. Adegiren jarrera «atzerakoiaz» nazkatuta, egun osoko lanuztea egin zuten ostiralean, batetik ELAk eta LABek, eta bestetik CCOOk deituta. Sindikatuentzat erabateko arrakasta izan zena, porrot biribila izan zen patronalarentzat. Aste honetan entzunak «Feitok sindikatuak iraindu ditu, eta soldatapeko hiltzaile batek bezala jokatu du» «Ez dugu Zapatero salbatu. Salbatzekotan, Espainiako gizartea salbatu dugu» «Kostuek eskaintzen zizkiguten lehiarako abantailak galdu ditugu dagoeneko» CANDIDO MENDEZ JOSEP ANTONI DURAN LLEIDA EDUARDO ZUBIARRE UGTko idazkari nagusia CiUko bozeramailea Espainiako Kongresuan Adegiko presidentea Bueltak eta bueltak Asteari so Mertxe Larrañaga G roundhog Dayfilmean Bill Murray aktoreak behin eta berriz marmotaren egun bera bizi du, eta beldur naiz, krisia dela eta, neuri ere antzeko zerbait ez ote zaidan gertatzen ari. Hemen, krisiak, orain arte bi fase handi izan ditu: lehena, 2008an AEBetatik heldu zitzaigun, eta bigarrena, lehenengotik eratorria, 2010an Europan bertan sortu da. Biak finantza kriak izan dira hasieran —lehena bankarioa, eta bigarrena kanpo zorrarena— eta biak ekonomia errealera pasatu dira berehala. Eta kaltetuen eta erantzuleen artean ere antzekotasunak oso nabarmenak dira. Bi kasuetan, kaltetu handiak langileak dira. Krisiaren lehen kolpeak lanik gabe gelditu diren milaka eta milaka gizon eta emakume jasaten ari dira. Bigarren fasean, berriz, azken asteetan iragarritako murrizketek, kalte handia egingo die batez ere sektore publikoko langileei. Komunikabideetan entzundakoaren arabaera, ez du ematen jendeak soldata jaitsiera hori oso txarto hartu duenik, pentsatzen delako lan segurua dela eta, gainera, lan gutxi eginda asko irabazten dela. Ahaztu egiten da, adibidez, sektore publikoan aldi baterakotasuna egon, badagoela, eta ez gutxi-gutxi gainera. Azken datuen arabera, EAEko langile publikoen %30ek aldi baterako kontratua du eta emakumeetan portzentajea %35era iristen da. Ez litzateke batere harritzekoa izango, horietako Umeek zaldiko-maldikoan bezala, krisi honetan ere, denbora pasa arren, arduradun oso antzekoak ikusten ari gara, eta oso antzeko gauzak egiten. asko hemendik gutxira lanik gabe gelditzea. Are gehiago, dagoeneko, sektore publikoa langabetu asko dituen sektoreen artean dago. Gainera sektore publikoan soldatak jaisten badira, zer ez da gertatuko, adibidez, sektore pribatuko enpresa txikietan? Umeek zaldiko-maldikoan bueltak eta bueltak ematean beti aurpegi berdinak ikusten dituzte. Krisi honetan ere denbora pasa arren arduradun oso antzekoak ikusten ari gara, eta oso antzeko gauzak egiten. Noski, finantza merkatuez eta haiei oso estu lotutako ratingagentziez ari gara. Baina, orduan zergatik hitz egiten da hainbeste lan merkatuaren edo pentsioen erreformez, eta hain gutxi finantzen erreformez? Zeren beldur dira agintariak finantzetan aldaketak egiten hasteko? Noiz arte iraungo du merkatu horien gehiegizko botereak? Ematen du, kostata, baina azkenean arlo horretan zerbait egingo duena Obamaren administrazioa dela. Ikusteko dago AEBetako finantza erreforma nolakoa izango den, baina, segurua da rating agentziak kontrolatzeko, eratorrien merkatuak aldatzeko eta bankuen inbertsioen arriskuak mugatzeko neurriak hartuko direla. Déjà vuinpresioa handia bada ere, oraingoan hainbat gauza aldatu dira, eta seguru asko ez onerako. Horien artean Nazioarteko Diru Funtsaren (NDF) rola azpimarratuko dugu. NDFk krisietatik indartuta ateratzeko ahalmen handia erakutsi du beti. Adibidez, 1973an Bretton Woodseko sistema jauzi zenean zereginik gabe gelditu zen, eta 1980ko hamarkadan, kanpo zorraren arazoarekin protagonismoa berreskuratzea lortu zuen. Ordutik aurrera, hor ibili da krisian zeuden herri pobreetan errezeta ekonomikoak ezarrerazten, hori bai errezeta berdinak toki guztietan: gastu publiko baxua, zerga baxuak, merkatuen liberalizazioa... Berria dena da, betiko errezeta zahar horiekin oraingoan Europako herri aberatsetara ailegatu dela, eta hori inor gutxik espero zuen. NDFarentzat arrakasta handia da. Badakigu NDFk agindutako botikak ondorio txarrak izan dituela ia beti; esate baterako, Latinoamarikaren kasuan, atzerapausua oso handia izan zenez, 1980ko hamarkada «alferrik galdutako hamarkada» bezala ezagutzen da. Espero dugu oraingoan gure artean aplikatuko diren murrizketa planek ez hondatzea hasiberria dugun hamarkada. Egitura • 2010eko maitzaren 30a 26Gaindegia txostena 2009 izenekoa da. Horien interpretazioa bigarren zatian egiten du Nekane Juradok. Zifratan gakoa atalean, 2009an Euskal Herriko daturik adierazgarrienak jaso dituzte Gaindegiakoek, eta, ondoren, adituek egindako analisiak ageri dira. Behategiak iaz eginiko ikerketa nagusiek eta prentsan jasotako gai garrantzitsuenek osatzen dute txostena. Hainbat adierazletan, hamar urteko konparazioak eta datu nagusietan Euskal Herrikoak Fin- Gaindegiak dio txostena nazio kohesiorako garrantzitsua dela Euskal Herriko adierazle sozioekonomiko bateratuen azterketa bakarra da landiako zenbakiekin alderatu dituzte. Euskal Herrian gizarte babesa 2000tik 2005era %0,46 igo dela (1,7 puntu Finlandian), langile bakoitzeko produktibitatea 2000. urtetik 2007ra %29 hazi dela (%26 Finlandian) eta I+G gastua 1999tik 2008ra ia bikoiztu egin dela eta euskal enpresen inbertsioa 2000tik 2008ra %2,53 jaitsi izana jasotzen du, beste hainbat adierazleren artean, Gaindegiaren lanak. Euskal Herriko errealitatearen B adierazle Mikel Carramiñana ost urte dira Euskal Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategia, Gaindegia, martxan jarri zutela. Urtemuga argitalpen nagusiaren hirugarren alea plazaratuta ospatu dute, Euskal Herriko adierazle ekonomiko, demografikoak eta sozialak biltzen dituen 2009ko txostenarekin. Ekonomiaren eta gizartearen argazkia egiteko ez ezik, txostenak «nazio kohesiorako» duen garrantzia nabarmentzen du Joxerra Bustillo argitalpeneko zuzendariak, adierazle bateratuen zerrenda bakarra baita. Ikerlaneko lehenengo atala Euskal Herria 2009 adierazleetan Gaindegiak hirugarren txostena argitaratu berri du, Euskal Herriko datu ekonomiko, demografiko eta sozial nagusiak biltzen dituen urtekaria. 2009ko gai sozioekonomiko nagusien analisiak ere plazaratzen ditu. Konparazio batzuk 0,5 0 0 0 ITURRIA: GAINDEGIA AEB Japonia EH EB AEB Japonia Finlandia 2008 25,18 23,31 20,32 (-%1,85) 18,47 1,79 15 21,09 (+%0,56) (-%1,87) (+%0,45) 20,64 3,02 20 25,70 (-%2,53) 25 1,23 1,0 10.000 2000 30 3,44 1,5 2,63 2,62 (+%0,07) 2,0 (+%0,84) 20.000 EB (-%0,01) 2,5 5.000 EH (+%0,42) 3,0 10.000 2008 1,83 1,90 (+%21,85) 50.228,68 63.491,91 (+%26,4) (BPGren %tan) 2000-2008 1999 3,5 43.789,61 53.361,20 30.000 77.654,06 63.263,53 27.900 50.000 40.000 (+%23,35) 45.643,50 56.302,57 38.700 30.700 24.900 70.000 60.000 22.300 15.000 22.585 25.000 20.000 19.100 33.014 35.000 2007 (+%22,74) (+%29,21) 56.002,18 72.361,18 80.000 Enpresa inbertsioa (BPGrekiko %) 1999-2008 2000 1,79 2007 40.000 30.000 I+Gko gastua Enplegatuko (€) 2000-2007 2000 23,17 Lanaren produktibitatea (€) 2000-2007 0,95 BPG biztanleko 5 EB AEB Japonia Finlandia Gaindegiak sakonki aztertutako lehen arloa Euskal Herriko lan merkatua da, EHUko irakasle Mertxe Larrañagaren eskutik. Langabezia gizartearen «arazo handiena» dela egiaztatu dute datuek eta bereziki sektore batzuk, eraikuntza kasu, eta batez ere gizonezkoak «kolpatu» ditu. Emakumezkoen eta gizonezkoen jarduera tasen arteko aldea, alabaina, oraindik ere 15 puntukoa dela nabarmentzen du adituak. Gazteen egoerari bereziki «kezkagarria» deritzo, 16 eta 24 urte bitartekoen langabezia 2007an %10ekoa zelako eta iaz %25ekoa. 2009an gazteen langabezia tasarik altuena Nafarroan zegoen, %30,9koa, eta baxuena Gipuzkoan, %18,2. Lan merkatuaren erreformaren harira, «asko harritzen» du oso zurruna dela diotenen iritzia: «Nola esan daiteke zurruna dela, behin-behinekotasuna beste inon baino altuagoa izanik?». Langabe askok aldi baterako kontratuak zituzten eta, ondorioz, Hegoaldean behin-behinekotasuna «nabarmen» jaitsi da: %17 EAEn eta %12 Nafarroan. 10 Finantza sistema 0 EH Lan merkatua EH EB AEB Japonia Euskal Herrian egoitza duten finantza erakundeen iazko bilaka- 2010eko maiatzaren 30a • Egitura Gaindegia txostena 2009 27 era aztertu du Ana Beraza EHUko irakasleak. Espainiakoen aldean, krisiari aurre egiteko abiapuntu hobea zutela dio, eta ekonomia errealaren arazoari «erantzun positiboa» eman izanari aipagarria deritzo. Finantza aktiboak eskuratzeko funtsetatik, alabaina, guztira 648 milioi euro lortu zituzten euskal erakundeek. Likidezia arazoengatik baino gehiago, finantzaketa merkea lortzeko baliatu zuten. Maileguei buruz, euskal kutxek eta kreditu kooperatibek bezeroei emandako kredituen hazkundea moteldu dela baina, hala ere, oraindik positiboa dela dio Berazak. Hamar langiletik gorako Gipuzkoako enpresen %38k, ordea, finantzaketa lortzeko arazoak zituztela dio Adegik irailean eginiko inkestak. Ekoizpen sareak Berrikuntza, I+G eta enpresen nazioarteratzea izan du hizpide Mikel Gomezek, Jon Barrutiak eta Goio Etxebarriak osatutako taldeak. Euskal Herriak ikerketa eta garapenari bideratutako finantza baliabideak nabarmen handitu behar direla eta euskal industriak bere oinarriak «errotik» berregituratu behar direla diote EHUko irakasleek. Esportatzeko ez ezik, nazioartean euskal enpresek negozioa bilatu behar dutela uste dute. Batzuek, alabaina, kanpoan instalatzeko asmoak moteldu egin behar izan dituzte finantzaketa faltagatik. Ildo beretik, globalizazio garaian merkatu jakin batzuetan egoteaz gain, herrialde horietako patente bulegoetan asmakizunak erregistratu behar dituztela nabarmentzen dute. Euskal Herrian, 10.000 biztanleko 0,65 patente eskaera egin ziren 2005ean. Iparraldeko I+G Ikerketa eta Garapenaren egoera Iparraldean aztertu du Eguzki Urteaga EHUko irakasleak. Herrialdearen berezitasunak aztertuta, berezko politika zientifikoa sortzeko ezintasuna aipatzen du. Horri unibertsitaterik ez dagoela gehitzen zaio. Egun, Paue eta Aturriko Herrietako Unibertsitateak eranskinak ditu Angelun eta Baionan. Horien inguruan antolatutako polo zientifikoa eta ingeniaritza eskola egon arren, hirugarren zikloan ikasteko gabeziagatik, urtero, 8.000 ikasle inguruk Iparraldetik kanpora jotzen dute. Herrialdeko enpresen tamainak, ertainak eta txikiak dira gehienak, ere mugatzen du I+G. Giza baliabideetan dituzte gabeziak; zientzian eta teknologian aritu daitezkeen giza baliabideak 10.000 biztanleko 249,6 dira, Paris aldean hamar aldiz gehiago direnean. I+G gastua %1,2koa da, eta Frantzia osoan, berriz, %2,2koa. Nekane Jurado · Ekonomialaria eta Gaindegiko kolaboratzailea «Ongizate estatuaren amaiera bizkortu egin du krisiak» Nekane Juradok uste du sektore publikoa pribatizatzeko azken fasea krisialdiaren ondorioz aurreratu dutela, eta ohartarazi du ekonomiaren egoerak, bestalde, emakumeei mota askotako kaltea dakarzkiela. M.Carramiñana Maastrichteko Itunean duela ia hogei urte hasitako bidearen urrats berria baino ez du ikusten egunotako erabaki politikoetan Nekane Juradok (Pont de Suert, Herrialde Katalanak, 1958). Murrizketak izan ditu hizpide, besteak beste, Gaindegiaren txostenari egin dion ekarpenean. G Euskal Herriko bizi-baldintzak kaskartu direla diozu txostenean. Zertan jaitsi dira? E Gizarte adierazleak okertu dira batez ere. Per capita errentak handitzen jarraitzen badu ere, aberastasunaren metaketa ere igo egin da. Kontratu prekarioak, mila euroko soldatak eta pobreziatik gertuko pentsioak dira nagusi. Prekarietatea handitzen ari da. Tarta handiagoa egiteak ez du esan nahi guztien artean banatzen denik. Prekarietate hori, gainera, legearen indarrez egiten ari da, egunotan ikusten denez: pentsioak izoztuz eta eskubideak murriztuz. Espainian auto istripuengatik baino hildako gehiago daude suizidioengatik, gehienak langabezia eta antzeko arazo ekonomikoengatik. G Enpresek krisia baliatu dutela uste al duzu? E Iruzurrarekin ikusten da zein den enpresen estrategia. Ez dator bat zerga biltzea jaitsi dena enpresen jardueraren jaitsierarekin, askoz gehiago jaitsi baita bildutakoa. Krisiarekin enpresa handien iruzurra handitzen ari da. Lanpostu finkoak kenduta mozkinak handitu dituzte. G Enplegu egonkorra prekarioarekin ordezkatzen ari dira? E Ez da egia prekarietatea bakarrik gazteen artean ematen denik; 35 urte betetzeagatik ez dute langilea finkoa egiten, prekarietatea betiko ezarri dute. Enpresek ondo ordaindutako lan finkoa suntsitu dute, gero baldintza prekarioetan langile berriak kontratzeko. Bitartean, sozietate zergaren jaitsierak eskatzen dituzte, edo kaleratze merkeagoa. Neoliberalismoan dago hori; krisiak prozesua azkartu egin du. soziala. Tarta ez da asko jaitsi, baina banaketa lan eta enpresa errenten arteko alde gero eta handiagoan ikus daiteke. G Euskal Herriko adierazle ekonomiko nagusiak Europako mailan egonda ere,zergatik galdu da krisian Espainian beste enplegu? E Lan merkatua arautzen duten lege berdinen menpe gaudelako suntsitu dira hainbeste lanpostu. Lege horiei dagozkion eskumenak ez dira eskualdatu. Hainbeste enplegu galdu da lanpostuen heren bat prekarioa zelako. Batzuek diote ez dutela langilerik kaleratu, kontratua bukatu zaiela baizik. G Nola eragin die krisialdiak emakumeei? E Datu ofizialek diote enplegu suntsipenak gizonezkoei kalte egin diela emakumeei baino gehiago, baina ñabardurak egin behar ditugu. Emakumea da ezkutuko ekonomian gehien ari dena, etxeko langileak kasu. Krisiagatik kaleratzen dituzten emakumeetako batzuk adinekoak zaintzeko kontratatuta zuen bes- «Etxeko indarkeria ere handitzen ari da, sustrai ekonomiko sakonak dituelako» MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS G Zein da prozesu hori? E Aspaldi diseinatu zen ongizate estatutaren amaiera, Maastrichten hasi ziren 90eko hamarkadaren hasieran, sektore publikoaren pribatizazioarekin, hor hasi ziren erreforma handiak. Bigarren fasea, 2000. urtekoa, Lisboako estrategia zen. Beste bat prestatu zuten 2010-2020. urteetarako. Krisiak bizkortu egin du hirugarren maila, sektore publikoan aurrekontu gehien duten arloak pribatizatzeko: osasun arloa, hezkuntza eta pentsioak. G Gizartearen zahartzeak zer-nolako ondorioak izango ditu? E Zalantza dago orain bizi-itxaropena handitu egingo den edo gutxitu. Zahartuz doan belaunaldia hainbat arrisku ditu: elikadura, kutsadura, estresa... eta gero eta gehiago pribatizatutako osasun arloa. Horrek guztiak kolokan jartzen du gehiago biziko den. Zahartzearen teoria pentsioak murriztu nahi dituztenak darabilte, ehun urtez biziko direnen pentsioak ezingo direla ordaindu diote. Pentsioekin egiten dutenak ez dauka zentzurik, zertarako luzatu langileen erretiroa 55 eta 65 urte bitartekoen erdia lanean ez badago? G Aberastasunaren metaketa okerrera egin al du? E Bai, gero eta okerragoa dela egiaztatu dugu. Prekarietatea maila guztietan handitzen ari da, eta handitzen jarraituko du. Soldata apalagoek miseriazko pentsioak ekarrizko dituzte. Lan merkatuan prekarietatea nagusi den heinean halakoa izango da babes te emakume bat kaleratzen du, eta horiek ez dira inon zenbatzen. Etxeko indarkeria ere handitzen ari da, sustrai ekonomiko sakonak dituelako. Emakume askok ez lukete jasango jasan behar dutena independentzia ekonomikoa izango balute. Langabezia dela eta, gizonezkoek estres handiagoa izaten dute, eta antsietateak eta estresak bizikidetza okertzera modu azkarrean eraman dezake. G Gaindegiak bost urte bete ditu. Zer deritzozu eginiko lanari? E Barruan lan egin dugunok atera dugun ondorio nagusia da beharrezkoa dela Estatitikaren Euskal Institutua sortzea, errealitatea ezagutu nahi badugu, diagnosiak egin eta alternatibak eskaintzeko. Ahalegin handiak daude adierazleetan, eta kolaboratzaile ugariren borondatezko lana. Baliabideak behar ditu halako erakunde batek, baina gobernuek datu ofizialak ezkutatu eta erabilpen politikoa egiten dute. Egitura • 2010eko maiatzaren 30a 28 Lan eskaintza publikoa Bizkaia Iturria: 2010-05-12ko 88. BAO, 12426 orria. Berdintasunerako agentea, Barakaldon Dinamizatzaile soziokulturala, Gautegiz Arteagan Deialdigilea: Gautegiz Arteagako Udala. Baldintzak: p Gizarte-Hezkuntza diplomaduna izatea edo titulua eskuratzeko eskubideak ordainduta edukitzea. p Hirugarren hizkuntza eskakizuna izatea. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, dinamizatzaile soziokultural lanpostu bat betetzeko deialdia egin du Gautegiz Arteagako Udalak. Epea: Egutegiko hogei egun, EAOn argitaratzen den egunetik zenbatzen hasita. Informazioa: Gautegiz Arteagako Udala. Herriko plaza, 1. 48314 Gautegiz Arteaga. Telefonoa: 94-625 29 53 Faxa: 94-625 24 42 Iturria: 2010-05-14ko 90. BAO, 12641 orria. Administrari laguntzailea, Muskizen Deialdigilea: Muskizko Udala. Baldintzak: p Eskola-graduatua, LH1 edo haien pareko beste tituluren baten jabe izatea. p Hirugarren hizkuntza eskakizuna izatea, derrigorrezkoa. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, administrari laguntzaile lanpostu bat betetzeko deialdia egin du Muskizko Udalak. Epea: Egutegiko hogei egun, EAOn argitaratzen den egunetik zenbatzen hasita. Informazioa: Muskizko Udala. San Juan auzoa, 2. 48550 Muskiz. Telefonoa: 94-670 60 00 Faxa: 94-670 63 63 Iturria: 2010-05-12ko 88.. BAO, 12426 orria. Behargin espezialista, Muskizen Deialdigilea: Muskizko Udala. Baldintzak: p Eskola ziurtagiria edo haren pareko beste tituluren bat izatea. p B mailako gidabaimenaren jabe izatea. p Lehenego hizkuntza eskakizuna, ez da derrigorrezkoa. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, behargin espezialista bat kontratatzeko deialdia egin du Muskizko Udalak. Epea: Egutegiko hogeo egun, EAOn argitaratzen den egunetik zenbatzen hasita Informazioa: Muskizko Udala. San Juan auzoa, 2. 48550 Muskiz. Telefonoa: 94-670 60 00 Faxa: 94-670 63 63 Deialdigilea: Barakaldoko Udala Baldintzak: pGizarte laneko edo gizarte hezkuntzako diplomatu titulua izatea. pHirugarren hizkuntza eskakzuna, derrigorrezkoa ez. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, berdintasunerako agente lanpostu bat betetzeko deialdia egin du Barakaldoko Udalak. Epea: Egutegiko hogei egun, EAOn argitaratzen den egunetik zenbatzen hasita. Informazioa: Barakaldoko Udala. Herriko Plaza, z/g. 48901 Barakaldo. Telefonoa: 94-4789100 Faxa: 94-4789315 Iturria: 2010-05-25ko 97. BAO, 13448 orria. Bost psikologo, Aldundian Deialdigilea: Bizkaiko Foru Aldundia. Baldintzak: pPsikologiako lizentziaduna izatea. pHirugarren hizkuntza eskakizuna izatea. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, bost psikologo lanpostu betetzeko deialdia egin du Bizkaiko Foru Aldundiak. Lau lanpostu txanda askekoak izango dira eta beste lanpostua pertsona ezinduentzat izango da Epea: 2010-06-07 Informazioa: Bizkaiako Foru Aldundia. Administrazio Publikoaren Saila. Kale Nagusia, 25. 48008 Bilbo. Telefonoa: 94-406 80 00 Iturria: 2010-04-30ko 80. BAO, 11007 orria. Basogintzako ingeniaria, Aldundian Deialdigilea: Bizkaiko Foru Aldundia. Baldintzak: pBasogintzako ingeniaria izatea. pHirugarren hizkuntz eskakizuna izatea. Edukia: Lehiaketa oposizio libre bidez, basogintzako ingeniari lanpostu bat betetzeko deialdia egin du Bizkaiko Foru Aldundiak. Epea: 2010-06-07 Informazioa: Bizkaiako Foru Aldundia. Administrazio Publikoaren Saila. Kale Nagusia, 25. 48008 Bilbo. Telefonoa: 94-406 80 00 Iturria: 2010-04-30ko 80. BAO, 11007 orria. 40 gizarte laguntzaile, Aldundian Deialdigilea: Bizkaiko Foru Aldundia. Baldintzak: pGizarte Laneko Diplomatura edo baliokidea izatea. pHirugarren hizkuntza eskakizuna izatea. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, 40 gizarte laguntzaile lanpostu betetzeko deialdia egin du Bizkaiko Foru Aldundiak. 38 lanpostu txanda askekoak izango dira eta beste bi lanpostuak pertsona ezinduentzat izango dira. Epea: 2010-06-07 Informazioa: Bizkaiako Foru Aldundia. Administrazio Publikoaren Saila. Kale Nagusia, 25. 48008 Bilbo. Telefonoa: 94-406 80 00 Iturria: 2010-04-30ko 80. BAO, 11007 orria. pBigarren hizkuntza eskakizuna izatea. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, garraioen ikuskapeneko zazpi laguntzaile lanpostu betetzeko deialdia egin du Bizkaiko Foru Aldundiak. Sei lanpostu txanda askekoak izango dira, eta beste lanpostua pertsona ezinduentzat izango da. Epea: 2010-06-07 Informazioa: Bizkaiako Foru Aldundia. Administrazio Publikoaren Saila. Kale Nagusia, 25. 48008 Bilbo. Telefonoa: 94-406 80 00 Iturria: 2010-04-30ko 80. BAO, 11007 orria. Nekazaritzako bost ingeniari tekniko, Aldundian Deialdigilea: Bizkaiko Foru Aldundia. Baldintzak: pIngeniari teknikoa, diplomaduna, arkitekto teknikoa, hirugarren mailako Lanbide Heziketa edo baliokidea izatea. pHirugarren hizkuntz eskakizuna izatea. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, garraioetako teknikari ertain ikuskatzaile lanpostu bat betetzeko deialdia egin du Bizkaiko Foru Aldundiak. Epea: 2010-06-07 Informazioa: Bizkaiako Foru Aldundia. Administrazio Publikoaren Saila. Kale Nagusia, 25. 48008 Bilbo. Telefonoa: 94-406 80 00 Iturria: 2010-04-30ko 80. BAO, 11007 orria. Deialdigilea: Bizkaiko Foru Aldundia. Baldintzak: pNekazaritzako ingeniari teknikoa izatea. pHirugarren hizkuntza eskakizuna izatea. Edukia: oposizio lehiaketa libre bidez, nekazaritzako bost ingeniari tekniko lanpostu betetzeko deialdia egin du Bizkaiko Foru Aldundiak. Epea: 2010-06-07 Informazioa: Bizkaiako Foru Aldundia. Administrazio Publikoaren Saila. Kale Nagusia, 25. 48008 Bilbo. Telefonoa: 94-406 80 00 Iturria: 2010-04-30ko 80. BAO, 11007 orria. Bost mediku, Aldundian Deialdigilea: Bizkaiko Foru Aldundia. Baldintzak: pMedikuntzako lizentziatura izatea. pHirugarren hizkuntza eskakizuna izatea Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, bost mediku lanpostu betetzeko deialdia egin du Bizkaiko Foru Aldundiak. Lau lanpostu txanda askekoak izango dira eta beste lanpostua pertsona ezinduentzat izango da. Epea: 2010-06-07 Informazioa: Bizkaiako Foru Aldundia. Administrazio Publikoaren Saila. Kale Nagusia, 25. 48008 Bilbo. Telefonoa: 94 4068000 Iturria: 2010-04-30ko 80. BAO, 11007 orria. Garraioen ikuskapeneko zazpi laguntzaile, Aldundian Deialdigilea: Bizkaiko Foru Aldundia. Baldintzak: pEskola graduatua, Lanbide Heziketako lehen gradua, Bigarren Hezkuntzako graduatua edo baliokidea izatea. Garraioetako teknikari ertain ikuskatzailea, Aldundian Programazio teknikaria, Santurtzin Deialdigilea: Serantes Kultur Aretoa Erakunde Autonomoa. Baldintzak: pHonako titulu hauetakoren baten jabe izatea: - Animatzaile soziokulturalaren goi mailako titulu teknikoa (goi mailako LH) eta goi mailako batxilergoko titulua edo haren pareko besteren bat. - Dagokion autonomia erkidegoak emandako animatzaile soziokulturalaren titulua (Euskal Autonomia Erkidegoan, Kultura eta Turismoaren Sailaren 1988ko abuztuaren 30eko Aginduak ezarritakoari jarraiki) eta goi mailako batxilergoko titulua edo haren pareko besteren bat. - Goi Mailako batxilergoko titulua eta masterra, graduondoko ikastaroa edo honako espezialitate hauetakoren bateko diploma: kultura-kudeaketa, animazio soziokulturala, helduen heziketa edo berdintasuneko politikak, gutxienez 150 ordukoak; horiek egokiro egiaztatu beharko dira, diplomaz edo bertaratze ziurtagiriaz. p Derrigorrezkoa hirugarren hizkuntza eskakizuna. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, programazio teknikari lanpostu bat betetzeko deialdia egin du Serantes Kultur Aretoa Erakunde Autonomoak. Epea: Egutegiko hogei egun, EAOn argitaratzen den egunetik zenbatzen hasita. Informazioa: Serantes Kultur Aretoa SKA. Gabriel Aresti plaza, z/g. 48980 Santurtzi. Telefonoa: 94-483 92 44. Faxa: 94-483 40 63. Iturria: 2010-02-25ko 38. BAO, 5318. orria. Administrari laguntzailea, Santurtzin Deialdigilea: Serantes Kultur Aretoa Erakunde Autonomoa. Baldintzak: p Sarrera-txanda: aipatutako plaza lortzeko lehentasuna izango dute %33ko edo hortik gorako ezintasuna duten pertsonek. Hala ere, plaza sarrera libreko txandaren bidez eskainiko da, aipatutako ezintasuna duen hautagairen batek ez badu hautaketa-prozesua gainditzen, dagozkion probak gainditzeko exijitutako gutxieneko puntuazioa lortu ez izanagatik. p Hautaketa-probetarako onartu eta horietan parte hartzeko, oinarri orokorretan adierazitako betekizunez gain, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako graduatua, eskola graduatua eta lehen mailako Lanbide Heziketa edo antzekoren bat eduki beharko dute hautagaiek, edo hori egiteko eskubideak ordainduta izan beharko dituzte. p Ezinduentzat gordetako txandaren bidez parte hartzen duten pertsonek % 33ko edo gehiagoko minusbaliotasuna aitortuta izan beharko dute ezinbestean. p Hizkuntza eskakizuna: derrigorrezkoa bigarren hizkuntza eskakizuna izatea. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, administrari laguntzaile lanpostu bat betetzeko deialdia egin du Santurtziko Serantes Kultur Aretoa Erakunde Autonomoa. Epea: Egutegiko hogei egun, EAOn argitaratzen den egunetik zenbatzen hasita. Informazioa: Serantes Kultur Aretoa SKA. Gabriel Aresti plaza, z/g. 48980 Santurtzi Telefonoa: 94-483 92 44. Faxa: 94-483 40 63. Iturria: 2010-02-25ko 38. BAO, 5318 orria. Aparejadorea, Sondikan Deialdigilea: Sondikako Udala. Baldintzak: p Aparejadore, arkitekto tekniko edo horien antzeko tituluren bat izatea. p B motako edo maila altuagoko gidabaimena izatea ezinbes- 2010eko maiatzaren 30a • Egitura Lan eskaintza publikoa 29 tekoa. p Hirugarren hizkuntza eskakizuna izatea derrigorrezkoa izango da. Edukia: Oposizio lehiaketa libre eta irekiaren bidez, aparejadore lanpostu bat betetzeko deialdia egin du Sondikako Udalak. Hautatuak funtzionario kontratua izango du. Lanpostua administrazio bereziko eskalari dagokio: Azpieskala Teknikoa, Erdi Mailako Teknikaria, A sailkapen Taldea, A2 Azpitaldea. Epea: Egutegiko hogei egun, EAOn argitaratzen den egunetik zenbatzen hasita. Informazioa: Sondikako Udala. Goronda Gane Bidea, 1. 48150 Sondika. Telefonoa: 94-453 31 00. Faxa: 94-471 03 24. Iturria: 2009-12-02ko 231. BAO, 25 orria. Gipuzkoa Administraria, Ordizian Deialdigilea: Ordiziako Udala Baldintzak: p Batxilergoko titulua, Lanbide Heziketako Bigarren mailako titulua edo haren pareko beste tituluren bat izatea. p Euskarazko hirugarren hizkuntza eskakizuna, ezinbestekoa. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, administrari lanpostu bat betetzeko deialdia egin du Ordiziako Udalak. Epea: 2010-06-03. Informazioa: Ordiziako Udala. Kale nagusia, 26. 20240 Ordizia. Telefonoa: 94388 58 50. Faxa: 943-80 54 04. Webgunea: http://www.ordizia.org/ https://ssl4.gipuzkoa.net/euskera/gao/2010/04/23/e1004 599.htm Iturria: 2010-04-23ko 74. GAO, 85.orria. Ofizio askotarako ofiziala, Eibarren Deialdigilea: Eibarko Udala Baldintzak: p LH1 titulua edo baliokidea izatea. p B motako gidabaimena izatea. p Lehenengo hizkuntza eskakizuna, ez da derrigorrezkoa. Edukia: Eibarko Udalean ofizio askotazko ofiziala. Plaza bat betetzeko lehiaketa oposiziorako deialdia. Epea: 2010-06-03. Informazioa: Eibarko Udala. Hiritarren zerbitzurako bulegoa. Pegora. Untzaga, 1. 20600 Eibar. Telefonoa: 943-70 84 00. Faxa: 943-70 84 16. Webgunea: http://www.gipuzkoa.net https://ssl4.gipuzkoa.net/euskera/gao/2010/04/21/e10044 62.htm Iturria: 2010-04-21eko 72.GAO, 52. orria. Arkitektoa, Zizurkilen Deialdigilea: Zizurkilgo Udala Baldintzak: p Arkitekto tituluaren jabe izatea. p Euskarazko laugarren hizkuntz eskakizuna izatea. p B motako gidabaimena izatea. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, lanaldi erdian jardungo duen arkitekto bat kontratatzeko deialdia egin du Zizurkilgo Udalak. Epea: Egutegiko hogei egun, EAOn argitaratzen den egunetik zenbatzen hasita. Informazioa: Zizurkilgo Udala. Teodoro Hernandorena kalea, 6. 20159 Zizurkil. Telefonoa: 943-69 10 12. Faxa: 943-69 32 00. Webgunea: https://ssl4.gipuz- koa.net/euskera/gao/2010/02 /e1001705.htm Iturria: 2010-02-15eko 29. GAO, 246.orria. Informatika ingeniaria, Aretxabaletan Deialdigilea: Aretxabaletako Udala. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, egun erdiz ariko den informatikan ingeniari lanpostu bat betetzeko deialdia egin du Aretxabaletako Udalak. Baldintzak: pInformatikan ingeniari titulua izatea. pLaugarren hizkuntza eskakizuna. Epea: Egutegiko hogei egun, EAOn argitaratzen den egunetik zenbatzen hasita. Informazioa: Aretxabaletako Udala. Arratabe Jauregia, Otalora kalea,1. 20550 Aretxabaleta. Telefonoa: 943-71 18 62. Faxa: 943-71 18 64. Webgunea: www.aretxabaleta.com. Helbide elektronikoa: [email protected]. Iturria: 2009-11-23ko 222. BOG, 124 orria. Lapurdi Garapen iraunkorreko arduraduna, BAM elkargoan Deialdigilea: Baiona Angelu Miarritze Elkargoa. Edukia: A mailako lanpostua, lanaldi osokoa, eta Zerbitzuetako Zuzendaritza Nagusiaren menpekoa. Eginbeharrak: p Elkargoaren Klimaren Lurralde plana lantzea. p Plan horren ekintzak abian jartzea. p Estatuaren laguntzen jarraipena egitea. p Ingurumenarekin lotura duten eztabaidetan Elkargoa ordezkatzea, hala nola, bainatzeko uren kalitateaz, SAGE itsasertza, Natura 2000, ibaien kontratuak. p Ingurumenarekin eta garapen iraunkorrarekin lotura duten gaietan lurralde egitura guztietan elkarlanean aritzea (Akitania eskualdea, Pirinio Atlantikoak, Euskal Herria, Eurohiria, herriko etxeak... ). Baldintzak: p Goi irakaskuntza garapen jasangarrian edo ingurumenean edo hirigintzan. p Bost urteko esperientzia halako lanpostu batean. p Informatikaren ezagutza. p Gaztelania menperatzea. Epea: 2010-06-25 Webgunea: www.agglo-bab.fr Eskakizunak: Eskutitza, CV, argazkia eta administrazioan izandako azken lanpostuaren agiria bidali behar da honako helbide honetara: Baiona Angelu Miarritze Elkargoa, Foch hiribidea, 64.115 Baiona. Iturria: http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/showOfferExt/offerId/65139 Adinekoen etxeko zuzendaria, Hendaian Deialdigilea: Hendaiako Gizarte Ekintzako Zentroa. Edukia: Lurralde mailako funtzio publikoko lanpostua, A mailakoa. Hendaiako Gizarte Ekintzako Zentroko (CCAS) zuzendariaren eta presidentearen agindutara, menpeko adinekoen etxeko zuzendari lana egin beharko du. Zentroak 67 ohe eta 12 UHR ditu. Zahar etxean daudenen bizi kalitate eta errespetu baldintzak betearazi beharko ditu, langile taldea kudeatu, animazioak antolatu, finantza kudeaketa egin, eta Gizarte Ekintzaren politikak betearazi beharko ditu. Baldintzak: Lehen mailako diploma, eta Lurraldeko Funtzio Publikoko langile izan beharko du. Gerontologia ezagutu beharko du, eta antzeko egoitza batean esperientzia izan beharko du. Epea: Beranduenik 2010eko abuztuaren 1ean bete beharreko lanpostua. Eskakizunak: C. Barthe, Hendaiako CCASeko zuzendaria. Jardinen karrika, 9, PK 60150. 64701 Hendaia. Iturria: http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/sh owOfferExt/offerId/61052. Ur zerbitzuetako zuzendaria, Baionan Deialdigilea: Baionako Herriko Etxea. Edukia: Baionako udal zerbitzu teknikoetako zuzendariaren barruan, honako eginbehar hauek izango ditu: p Ur zerbitzuen kudeaketa. 36 laguneko lan taldea gidatu beharko du, eta arlo teknikoa, ingurumenarena, administrazioarena, araudiarena eta komertziala antolatu beharko ditu. p Ekintza estrategikoak aitzineratu beharko ditu. Aurrekontua landu eta diru laguntzak bilatu. pBeste udal zerbitzuekin elkarlana egin beharko du. Baldintzak: p 2010eko irailean bete beharreko lanpostua. p Goi hezkuntza (bac +5 gutxienez). Hidraulikan eta edateko uraren banaketan eta ekoizpenean ezagutzak izan beharko ditu. p Antzeko lanpostu batean esperientzia izan beharko du, batez ere kudeakuntzan. p Lurralde kolektibitateen funtzionamendua ezagutu beharko du. p Informatika menperatu beharko du. Egitura • 2010eko maiatzaren 30a 30 Lan eskaintza publikoa Webgunea: www.ville-bayonne.fr Epea: 2010-06-30. Eskabideak: Eskutitza, CV eta argazkia bidali beharko da, postaz, honako helbide honetara: Baionako auzapeza. Herriko Etxea, Leclerc marexalaren hiribidea, 1. 6004 PK, 64109 Baiona. Iturria: http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/showOfferExt/offerId/64967 Giza baliabideetako teknikaria, Bidarten Deialdigilea: Bidarteko Herriko Etxea. Edukia: B edo C mailako lanpostu publikoa. p C (cadre B ou C). Giza Baliabideetako zuzendariaren agindupeko lana. Eginbeharrak: p Udal langileen eta Herriko Etxearen menpeko erakundeetako langileen ordainketaz arduratuko da. pUdal langileen lanaldia eta lanpostuak kudeatu beharko ditu. pLangile berrien biltzean eta formakuntzan parte hartuko du. p Berehala bete beharreko lanpostua. Baldintzak: pAntzeko lanpostu batean esperientzia izatea. pUdal langileen estatutua eta ordainketa sistemak menperatzea. pAntolakuntza, zuhurtasuna, harremanetarako erraztasuna... Epea: 2010-05-31. Webgunea: www.bidart.fr Eskabideak: Eskutitza eta CVa igorri behar da honako helbidera: Bidarteko Auzapeza. Sauveur Atxoarena plaza, 64210 Bidarte. Posta elektronikoa: [email protected] (eskabideak bidaltzeko ere balio du). Iturria: http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/showOfferExt/offerId/64576 Legelaria, Bidarten Deialdigilea: Bidarteko Herriko Etxea. Edukia: A edo B mailako lanpostua. Hautetsiak, zerbitzuen zuzendaritza eta zerbitzuak berak aholkatu beharko ditu lege kontuetan. Eginbeharrak: p Herriko Etxearen dosierrak kudeatzea. p Administrazioaren erabakien legezkotasuna kontrolatzea. p Proiektuak gainbegiratzea. p Ikerketa juridikoak egitea. p Berehala bete beharreko lanpostua. Baldintzak: pAntzeko lanpostuan esperientzia izatea. pZuzenbide publikoa eta pribatua ezagutzea. p Lurralde kolektibitateen funtzionamendua menperatzea. Epea: 2010-05-31. Webgunea: www.bidart.fr Eskabideak: Eskutitza eta CVa igorri behar da honako helbidera: Bidarteko Auzapeza. Sauveur Atxoarena plaza, 64210 Bidarte. Posta elektronikoa: [email protected] (eskabideak bidaltzeko ere balio du). Iturria: http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/showOfferExt/offerId/64544 Nafarroa Kazetaria, Nafarroako Gobenuan Deialdigilea: Nafarroako Gobernua. Baldintzak: pKazetaritzan lizentziaduna izatea edo hura eskuratzeko moduan egotea. Edukia: Oposizio lehiaketa libre bidez, kazetari lanpostu bat betetzeko deialdia egin du Nafarroako Gobernuak. A mailako funtzionario kontratua izango dute hautatuek. Epea: 2010-06-21 Informazioa: Nafarroako Gobernua. Sartzeko hautaketa zerbitzua. Telefonoa: 848-42 71 00 Helbide elektronikoa: [email protected] Iturria: http://www.navarra.es/home_ es/Servicios/ficha/3518/Periodista-Oposicion#presentacion Nafarroa Beherea Zerbitzuetako zuzendaria, Garazi-Baigorrin Deialdigilea: Garazi-Baigorriko Herri Elkargoa. Lanpostua: Herri Elkargoko zerbitzuetako zuzendaria behar da. Presidentearekin elkarlanean ariko da, eta honako eginbehar hauek izango ditu: elkargoaren segurtasun juridikoaz, administratiboaz eta finantzarioaz arduratu beharko du; hautetsiak aholkatu beharko ditu; dosierren jarraipena egin; herri elkargoaren erabakiak prestatu beharko ditu, indarrean jarri eta betearazi; finantza eta ekonomia estrategia finkatu beharko ditu; aurrekontuak prestatu; kontabilitatea eraman; erosketa publikoak gainbegiratu; giza baliabideak kudeatu; eta instituzioekin elkarlanean jardun beharko du. Baldintzak: pLurralde kolektibitateen zuzenbidea ezagutzea. pAurrekontuen prestakuntza eta kontabilitatea menperatzea. pEuskaraz jakitea kontuan hartuko da. Epea: 2010-06-14. Eskabideak: Eskutitza, CVa eta egoera administratiboa zehazten duen agiria (edo lehiaketa publikoa gainditu izanaren kopia) bidali behar dira honako helbide honetara: Centre de Gestion de la Fonction Publique Territoriale des PyreneesAtlantiques, Maison des Communes, BP 609 64006 Paue. Iturria: http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/showOfferExt/offerId/64135. Bekak Multimedia komunikazioa unibertsitate masterra Deialdigilea: Euskal Herriko Unibertsitatea. Edukia: Eraginkortasuna, sormena eta kalitatea dira multimedia komunikazioan diharduten profesionalen erronka nagusiak, eta haien eguneroko zeregina hainbat euskarritarako produkturik egokienak diseinatzea eta ekoiztea. Multimedian trebakuntza berezi hori lortu nahi duten graduatu edo lizentziatu berrientzako da Master ofizial hau. Baita komunikabideetan lanean ibili eta birziklatzeko eta etengabe prestatzeko gogoa daukaten profesionalentzako ere. Helburuak: pKomunikatzeko gaitasuna garatzea, unibertso multimediaren komunikazio-egoera bakoitzean egokienak diren baliabideak aintzat hartuz. pMultimedia produktuen diseinuan eta ekoizpenean trebatzea, bereziki euskarri berrietan eta kazetaritza eredu emergenteak erakusten dituztenetan. pMasa-hedabideen merkatuan zein aldebikotasuna daukaten beste komunikabideen erabilpenak eta kontsumoak aztertzea, produktuen eraginkortasuna eta erakargarritasuna bermatzeko asmoz. Sarbiderako betekizunak: pKomunikazio-ikasketak eginik izatea: -Kazetaritzan lizentziaduna. -Ikus-entzunezko komunikazioan lizentziaduna. -Publizitate eta Harreman Publikoetan lizentziaduna. -Komunikazio-ikasketak egin ez dituzten ikasleentzat plazen laurdena erreserbatuko da. pIkasleen onarpenerako hona- ko hauek izango dira kontuan: -Komunikabideetako testuak egiteko gaitasuna. -Komunikabideetan egindako lanen dosierra. -Kasu guztietan sarbidea lortzeko ezinbesteko baldintza izango da lizentzia euskaraz egin izana edo EGA edo baliokidea izatea. Eskaerak aurkezteko: http://www.ehu.es/p200home/eu Epea: 2010-07-02. Dokumentuak: pIkasle guztiek dokumentazio hau aurkeztu beharko dute: -NAN edo pasaportearen fotokopia. -Tituluaren fotokopia. -Egiaztagiri akademikoaren fotokopia, karrerako irakasgai guztien kalifikazioak eta deialdiak zehaztuta. -Lanen dosierra (egindako lanak edo argitalpenak) -Beste meritu batzuk. pHomologatu gabeko atzerriko titulazio bat duten ikasleek, aurretik aipatutakoaz gain, honako dokumentu hau aurkeztu beharko dute: pTituluaren eta egiaztagiri akademikoaren zinpeko itzulpena, EAEko hizkuntza ofizialetako batean. Informazioa eta dokumentuak aurkezteko lekua: Gizarte eta Komunikazio Zientzien Fakultateko idazkaritzan. Sarriena auzoa z/g, 48940 Leioa (Bizkaia). Telefonoak: 94-601 22 91 (Deikunde Intxaurraga) 94-601 27 31 (Agurtzane Elordui), 94-601 30 06 (Carmen Pontes) Posta elektronikoa: multimediakomunikazioa.masterra.idaz [email protected] [email protected] Webgunea: www.multimediakomunikazioa.info Hedabideekin lotutako proiektuetarako Berria beka Deialdigilea: Berria Hedabideen Fundazioa. Edukia: Berria Hedabideen Fundazioak, Euskarazko Komunikazio Taldearen laguntzaz, beka baterako deialdia egin du, euskara, hedabideak eta teknologia berriak kontuan hartuta proiektu berriak sortu eta martxan jartzeko. Oinarriak: pEnpresa, hedabide edo bestelako proiektu berriak sortzea lortu nahi da bekaren bidez. Euskarazko hedabideen eremuan, teknologia berrietan oinarrituta, komunikaziorako egitasmoa izan beharko du: komunikazio proiektu edo enpresa ere izan daiteke. pBanaka edo taldeka parte hartu ahal izango da, parte-hartzaileak norbanakoak izanik. pParte hartzen duenak honako hau aurkeztu beharko du: a) Proiektuaren egilearen edo egileen curriculum laburra. b) Proiektuaren azalpen txostena, landu nahi den ideia ahalik gehien zehaztuta. pProiektu bat baino gehiago aurkeztu ahal izango ditu pertsona edo talde bakoitzak. pAurkeztu den proiektua martxan jarri aurretik behar dituen azterketa eta lanketak egiteko baliatuko da beka: enpresa egituraren azterketa, alde teknikoen azterketa, antolaketa, merkatu azterketa eta abar. pBekadunak, hiruhilero, epaimahaiari proiektuaren berri emango beharko dio. pJasotako proiektu guztiak Berria Hedabideen Fundazioak izendatutako epaimahaiak aztertuko ditu. Epaimahaia bost lagunek osatuko dute. pEpaimahaiak aukera izango du beka eman gabe uzteko. pBekaren irabazleak idatziz onartu beharko du berau. pBekaren laguntza honela jasoko du irabazleak: laurdena, beka eman eta onartzen duenean; erdia, beranduen handik hiru hilabetera, egiten ari den lanaren xehetasunak bilduko dituen lehen informea aurkeztu eta epaimahaiak onartu ondoren (epaimahaiak egindako lana baloratu eta ontzat ematen ez duenen); azken laurdena, proiektua amaitu eta epaimahaiaren oniritzia jaso ondoren. pEgileak proiektua aldatzeko aukera izango du, betiere aldaketarako nahikoa arrazoi badago, eta epaimahaiak aldaketa onargarritzat jotzen badu. pEpaimahaiaren erabakiak onartu beharrekoak dira bai egilearentzat bai BERRIA Hedabideen Fundazioarentzat. pBERRIA Fundazioak edo Euskarazko Komunikazio Taldeak aukera izango dute egilearekin batera proiektua garatzeko, baina ez inolako derrigortasunik. pInformazio gehiago: [email protected]. pProiektuaren jabea egilea da. Iraupena: gehienez urtebeteko epea proiektua garatzeko; luzatzeko aukera ere egongo da. Ordaina: 15.000 euro proiektua martxan jartzeko. Berria Hedabideen Fundazioak eta Euskarazko Komunikazio Taldeak dituzten baliabideak erabiltzeko aukera. Landutako proiektua martxan jartzeko laguntza. Epea: 2010-06-11. Proiektuak entregatzeko: p Berria Fundazioa. Iratxe Monasterioa, 45. 13.a. 31011 Iruñea. pBerria Fundazioa. Martin Ugalde kultur parkea. 20140 Andoain. [email protected] Iturria: BERRIA. 2010eko maiatzaren 30a • Egitura Publizitatea 31 Egitura • 2010eko maiatzaren 30a 32 Finantza sistema Benetako ordua iritsi da Amaitu dira txantxak. Espainiako Bankuak, Cajasurren esku hartuta, bat-egiteak azkartzeko mezu zuzena bidali die kutxei asteon. Moldaketa garaia aurrezki kutxentzat 25 Euskal kutxak egoera hobean Mapa aldatzera doa (Finantza kaudimena %, 2009) (Aktibo kopuruaren arabera, 2009, mila milioi eurotan) Egoera onean Egoera ahulean Arrisku egoeran BBK Caixa 271 20 ragarrita zegoen urte hau Espainiako finantza sistemarentzat annus horribilis bat izan zitekeela, eta itxura hori hartzen hasia da. Urtebete iragan da Espainiako Bankuak Gaztela-Mantxako aurrezki kutxa (CCM) salbatu zuenetik. Operazio horren ondotik, Espainiako Bankuak jakinarazi zien larri zebiltzan aurrezki kutxei, CCM bezala bukatu nahi ez bazuten, kapitalizazio berria lortzeko modu bakarra zutela: euren arteko bat-egitea. Aurrezki kutxen mapa errotik aldatzera doala gauza jakina den arren, hilabeteak joan eta hilabeteak etorri, negoziazio ugari egon dira eta, tokian tokiko gobernuak direla edo lurraldeen arteko mesfidantzak direla, azkenean oso proiektu gutxi gauzatu dira. Horietako bat Nafarroako Kutxak, Cajacanariasek eta Caja Burgosek osatutakoa da, Banca Civica —Caja Avilak asteon hor sartzeko eskaera egin du—. Hain justu, bat-egite birtual baten bidez egingo den proiektu hori uztailean jarriko da indarrean, eta, horregatik, bat-egite guztien artean aurreratuena da. Espainiako Bankuari pazientzia amaitu zaio, ordea. Hainbat negoziazioren ostean, Cajasurrek Malagako Unicajarekin bat egiteari uko egin ostean, Espainiako Bankuak aurreko asteko larunbat goizaldean Cajasurren esku hartu zuen. Bide batez, mahai I Caja Madrid gainean kolpe bat jo eta beste aurrezki kutxa guztiei mezu garbi bat igorri zien: bat-egite prozesuetan parte hartu nahi ez duenari Cajasurren patua geratuko zaio. Kordobako aurrezki kutxa hori Elizaren eskuetan zegoen eta kiebran zegoen: 440 milioi euroren baliabide propioak zituen, baina gutxienez 967 milioirenak izan beharko lituzke. Hala, Cajasurrek irauteko beharrezkoa duen dirua FROB funtsak jarriko du, baina erakundea kiebrara eraman dutenak zuzendaritzatik atera eta hiru pertsona independente jarri ditu Espainiako Bankuak. Bigarren ohartarazpena Esku hartzeaz gain, asteon beste kolpe bat jo du mahai gainean: aurrezki kutxei ohartarazi die ekainaren 30ean bukatuko dela FROB funtsara diru eske jotzeko epea, eta, hartara, ordurako inolako bat-egite edo bateratze prozesutan sartua ez dagoen ezein kutxak ezingo du gerora Espainiako Bankuaren atea jo. Cajasurren esku-hartzeak eta ohartarazpen horrek izan dute eraginik. BBKri eta Caja Madridi ezezkoa eman ostean, Caja Mediterraneak (CAM), zeinak finantza arazo handiak baititu, Asturiasko Cajastur, Caja Extremadura eta Caja Cantabria kutxekin bat egingo du. Hala jakinarazi dute aste hasieran. Aktibo kopuruaren aldetik Espainiako hirugarren kutxa osatuko dute. Dena den, hasieratik proiektua hondo- 192 CAM+Cajastur+Cantabria+Extremadura 135 Bancaja 15 111 Kutxa Euskadiko Kutxa 10 Banco Guipuzcoano Caja Burgos Banco Popular Vital CAN Caixa C. Catalunya+Tarragona+Manresa 81 Cajacanarias Caja Madrid Banca Civica (CAN) 59 Caja Duero+Caja España 47 Santander BBVA 5 0 Caixa Galicia+Caixanova Caja Avila Caja España Caja Segovia Core kapitala Joxerra Senar 46 Ibercaja Caixa Galizia Caixa Catalunya CAM 44 Unicaja+Jaen 35 Cajasur Cajasol+Caja Guadalajara 30 Berankortasuna 2,0 2,5 3,0 BBK 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 30 6,5 ITURRIA: ERREDAKZIOAN LANDUA ratu ez dadin, gutxienez FROBetik 1.600 milioi euro beharko dira. Gainera, Caja Murcia, Caja Granada, Sa Nostra eta Penedesko Kutxa hitz egiten ari dira beste bategite birtual bat gauzatzeko. Horri gaineratu behar zaio Galiziako bi kutxek akordiorako oinarriak adostu dituztela bat egiteko, eta Caja Duero eta Caja Españaren arteko bat-egitea eta Kataluniako hiru kutxaren arteko bi bateratze prozesu abian daudela. Hurrengo asteetan tankera bereko albiste gehiago etorriko dira, eta kutxen mapa are gehiago aldatuko da. FROBera jotzeko azken eguna apur bat gehiago atzeratu badaiteke ere, denbora amaitzen ari zaie. Nazioartetik ere etorri zaie abisua. «Gaur egin daitekeena ez utzi biharko», gogorarazi die asteon kutxei Joaquin Almunia Europako Batzordeko Lehiarako ko- misarioak. Nazioarteko Diru Funtsak, berriz, kutxen pribatizazio partziala aldarrikatu du. Bai kaudimen aldetik, bai berankortasun tasa aldetik, Espainiako kutxa zein bankuekin alderatuta, Hegoaldeko kutxak egoera nabarmen hobean daude, eta horrek pribilegiozko abantaila ematen die; egoerak zer eskainiko zain egon ahal izatea. Orain arte urrats esanguratsu bakarra Nafarroako Kutxak eman du, Banca Civicaren bidez. BBK ahalegindu da lehenik CCMrekin eta gero CAMekin bateratze prozesuak negoziatzen. BBK-k argi du, zailtasunak dituzten kutxak aukera bat diren moduan, bateratze proiektuak gidatzea dagokiola. CAMen kasuan, Valentziako PPk botere banaketan parekotasuna nahi izatea oztopo izan da akordiorako. Vital Kutxak aitortu du bi proiektutan sartzeko eskaintzak jaso dituela baina euskal kutxen arteko bat-egite baten zain geratzea hobetsi duela. Haatik, Eusko Jaurlaritzak argi utzi du bat-egitea ez dela aurten etorriko, eta negoziazioei aurrerago berrekitea da alderdien eta beste aurrezki kutxen irizpidea. Haatik, egoerak euskal kutxei ere eragingo die. Espainiako Bankuak hirugarren kolpea jo du mahai gainean. Iaz zalantzazko kredituen gaineko horniduren baldintzak leundu zituen, eta zorroztea erabaki du asteon. Ondorioa da kreditu berankorren arriskua estaltzeko hornidura handiagoak beharko dituztela finantza erakundeek: ondorioz, irabaziak murriztu egingo zaizkie batzuei, eta beste batzuk kinka larrian utziko ditu. Cajasur gehiago agertuko dira. Benetako ordua iritsi da. FROB, Espainiako Bankuaren salbamendu funtsa Zer da FROB? Bankuen Moldaketa Ordenaturako Funtsa deritzo. 2009ko ekainaren 26an onartu zuen Espainiako Gobernuak, dekretu bidez. Zertarako da? Bi helburu nagusi ditu: batetik, aurrezki kutxen arteko bat-egite prozesu batzuetan baliabide propioak sendotzea, beharrezko kapitala banatuta; bestetik, Espainiako Bankuak arazo larritan diren aurrezki kutxetan esku hartu ondoren, erakunde horiek irauteko beharrezko kapitala jartzea, kontuak orekatu eta ondoren saltzeko. Zenbat diru du horretarako? Hasiera batean, 9.000 milioi euro jarri dituzte. 6.750 milioi euro Estatuko Aurrekontu Orokorren bidez finantzatu dira, eta beste 2.250 milioi euro bankuek eta aurrezki kutxek sortutako berme funtsetik atera dituzte. Hala ere, Espainiako Gobernuak funtsa 90.000 milioi eurora zabaltzeko aukera irekita utzi du hasieratik. Zenbat erakundek erabili dute FROBeko dirua? Orain arte,bederatzik.Batetik, aurrezki kutxen arteko hiru bategite prozesutan FROBek jarri du dirua.Kataluniako Manlleu, Sabadell eta Terrassako kutxetan 380 milioi euro jarri dira; Catalunya,Tarragona eta Manresako kutxen arteko bat-egitean,1.250 milioi,eta Caja Duero eta Caja Españaren artekoan, 525 milioi.Bestetik,Cajasu- rren esku hartu ostean,beste 550 milioi jarri dira.Orain arte, beraz,guztira,2.705 milioi euro. Zergatik behar dute kutxek birkapitalizatu? Batetik, Espainiako finantza sistemaren jarduera oso lotuta egon da etxebizitza merkatura. Zenbat eta menpekoago, orduan eta arrisku handiagoa. Espainiako Bankuaren arabera, 165.000 milioi eurokoa da etxegintzari lotutako kreditu arriskua. Bestetik, 2011 edo 2012 aldera Basilea III jarriko da indarrean, eta kaudimenaren inguruan eskakizun zorrotzagoak izango dira. Horretara egokitzeko, birkapitalizatu beharra dute. Nork hartzen ditu erabakiak? Zuzendaritza batzorde batek. Bertako zortzi kideak Elena Salgado Ekonomia ministroak izendatzen ditu, baina horietako bost Espainiako Bankuak proposatzen ditu, eta beste hiru, finantza erakundeen berme funtsak, hots, bankuek.
Documentos relacionados
berria - datu
txuri-urdinean aritu ondoren, penaturik azaldu zen jokalaria, baina aldi berean «ilusionaturik» dago, Lehen Mailan jokatzen jarraitzeko aukera izango duelako Rayo Vallecanon. Argazkian, Labaka, Zub...
Más detalles