peces
Transcripción
peces
PECES LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA Guido Miranda-Chumacero CAPÍTULO 2. PECES Paul A. Van Damme, Fernando M. Carvajal-Vallejos, Jaime Sarmiento, Soraya Barrera Maure, Karina Osinaga & Guido Miranda-Chumacero 29 LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA PECES 30 PECES LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA INTRODUCCIÓN Riqueza y endemismos #~ " " " | $~/#$;" '#' <"et al.,¦=$~%# / {`{!%% $$ Orestias#Trichomycterus. "" "% }#/$"%# <e.g.~ `{{et al.,=/'" % #'Zungaro<"`{{`{{=Cichla <© *`{{=Prochilodus <et al.,`{{=#Pseudoplatystoma<~`{{=;'' <`{{¦={ #¦ $~/# $Q' <`{{"= "%!" <*+'+~`{{={{<;''`{{¦= #~~%~et al.<¦¦=#¦ ~%`} #+/#et al.<`{{=`{ "'`{{#" "%}<{= <ª£et al.,¦¦¦;''`{{¦=~ `{<¦¦*+'+~`{{=/#/# #'|<"=%` /##;''<`{{¦=" /#'~$% ;#<Orestias) </¦= #<Trichomycterus=# $"<Astroblepus= $# " ~ "%| ~ #!<ª¦¦ ª+¦¦`=~ # #§ "'<Colossoma macropomum='~"#"~ ~%Q~ "#""# #~£<$'¦¦;'`{{= #~#Orestias# "Trichomycterus#$#+ "~%#/" "'Bujurquina oenalaemusTrichomycterus chaberti #Phreatobius sanguijuela"#" "' #<p.e; = #§ La información disponible sobre la distribución de los peces de Bolivia es poca como para poder reconocer endemismos 31 LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA PECES < `{{= " # "" '"" { "#/ <¦¦`{{$"et al.,`{{=<;'' `{{¦=}~ $~ " " "" ~~#"# }# #< `{{="/#'#/# "%Oligosarcus bolivianus, Trichomycterus aguaraguae, Acrobrycon tarijae #< = Q'~$"et al.<`{{=<" `=#'% $<{{ = /#<``¦ =#~%<` = Tabla 2. +~#""<$"et al.,`{{= Número de especies endémicas (Nr. de especies) % endemismo Nr. de especies por % ecoregión (Nr. de especies/104 km2) Código* Ecoregión de agua dulce Riqueza de especies (Nr. de especies) ` Andes Alto cuenca amazónica { `¦ ` ` ;} #}# ~/ `¦{ ` ¦ ;~ ``` `¦ { `{ `{ {{ ` ` $< = ; {` { ` ;/# ``` ``¦ et al. (2008) "%</¦`~et al.,¦¦`{{=# además la composición de las comunidades de peces cambia drásticamente. Nivel del conocimiento "`{!< `{{="# '"'# #<`{{"='¦ % #/#et al.<`{{=' }'" <"= <©`{{+ `{{~~+ `{{~et al.,`{{= "% como Orestias #Trichomycterus##~ 32 La última evaluación de Orestias `{!</¦=%# '<#=" '## ##<{ =~ Trichomycterus #{</ª£`{{= ">"# % """%""'~ #+ # #"$ de Bolivia. T. aguaraguae*~<`{{="/#' } ~ T. therma *~ } <`{{= ! # /<p.e. T. rivulatus=%"# # <T. chaberti}/#¦¦¦=Trichomycterus % # "~""% # " amenazadas. $Orestias #Trichomycterus% ~%~ |Astroblepus<$"=Simpsonichthys<+=Bryconops <; =Leporellus <$=Heptapterus <¡=Hypostomus<=Achirus, Catathyridium <$ =#Potamotrygon</#= / ! " # $~"#"'Cichla <©*`{{=Pseudoplatystoma <~`{{et al=#Prochilodus <et al.,`{{;`{{=/ #"#" Importancia de los peces para el mantenimiento de procesos ecológicos en sistemas acuáticos '%<`{{`= ## #% $~/#$ <`{{`=%' '% <=#%"<=# Q"Q' " $~ " % %| <= <= <%= "<%=~%<~= <"= # <= <$# et al., `{{{ /# et al., `{{= <`{{{= % ~ %;</#=$Orestias# Trichomycterus %| ~% # " %#'%"%"'< ¥=¥%<;© ¦¦=/"#% %"' +'<`{{=%~$~"Moenkhausia dichroura podría constituirse #<~= <+'et al.,`{{=$ % %'<+'et al.,`{{"=$~# ~M. dichroura~% "<+'`{{+'et al.,`{{=+'et al.<`{{"=~" 33 PECES LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA PECES ""'% '¥~"" %<#"=>{{ $#et al.<`{{=%; "" !#% <`{{`+'et al.,`{{"=/# " % <et al.,`{{`="~#" ''# "%"%<"¦ ¦{¦$#et al.,`{{{/et al.,`{{;et al.,`{{;%"= <¦¦=##%%#<$' ¦¦=<+'et al.,`{{"=<}!~¦¦}; >`{{=*'" ~%<$#et al.,`{{=#% Usos Importancia de peces en la pesca de subsistencia '" /#"" #!<;''`{{¦= " { " $~ " "% / " <`{{{= % ` "$Trichomycterus # Orestias son consumidos por miles de <et al.,`{{=¥<¦¦=; %<`{{{=+"<`{{= +~<`{{=#/~<`{{="% "#/<et al.,`{{¦= ""$~" comercial. Importancia de peces en la pesca comercial Los peces representan uno de los componentes más productivos en los ecosistemas acuáticos. Como consecuencia de sus altas tasas de producción juegan un rol importante en la pesca comercial en las tres macrocuencas de Bolivia. ~%`{{{`{{!<}$;$`{{= "{{§! <et al.,`{{¦=<Colossoma macropomum= " <Piaractus brachypomus= " <Pseudoplatystoma punctifer) # <P. tigrinum= < et al., `{{ + ª `{{` }$;$ `{{ et al., `{{¦= " #/#!# $~"#<+`{{et al.,`{{¦=et al.<`{{¦= $~"{ ~% <Arapaima gigas= <;''et al.,`{{¦= `{{{<=<ª`{{ et al., `{{¦"="%~%/>{{` <+et al.,`{{¦= /#" ;#Pseudoplatystoma (P. corruscans # P. reticulatum)<et al.,`{{=/Prochilodus lineatus# /#<et al.,`{{`=";~; ""# /~<ª`{{= 34 Orestias~ " % % <Oncorhynchus sp Odontesthes sp= $ ~">" O. ispi"##/~. et al. <`{{= Orestias, principalmente O. ispi. Importancia de peces en la pesca deportiva y el turismo #~ $~"%<Cichla pleiozona= <;'`{{=~" ~<;'`{{}!~`{{}!~et al.,`{{=#"" ##< '#= #%!! Importancia de peces en la pesca ornamental } $~"<}"=/; </"/#=<`{{{="% /<¦¦="%` />>© }<~=+ "' """'' # Valor socio-cultural # " "#Q'###; <+¦¦= %<¥¦¦=''<¡`{{`© `{{=«</~ ¦¦ ¢'~ ¥ `{{= # ¤¥ <+ ¦= # ' ~ "''/ ' <¡`{{`=""% % "'#!/~<`{{=" ~' PECES AMENAZADOS DE BOLIVIA ¦¦~%%%""+' "<¦¦=% %## < =<=<"= ~!¦¦OrestiasProchilodus lineatus#Salminus brasiliensis. ! `{{ "% " * $~ | ¬$ <* } `{{= <`{{= % ~ ~ "'~¦¦#{ %Orestias cuvieri#Orestias pentlandii< %~%"="<?=#` Orestias # ; <=/ <= #<`=+<=#; <= ! "%"+' ' !`{{{ !¦¦ | ;<%=# 35 PECES LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA PECES <=#? <Trichomycterus rivulatus=/Salminus brasiliensis#Prochilodus lineatus" !¦¦;#>;"" "#"" de las especies en sí. !`{{"Orestias!¦¦# `{{!|"%#§ #<Oligosarcus schindleri, Phreatobius sanguijuela, Trichomycterus chaberti, T. therma # Bujurquina oenalaemus)# '~%<Colossoma macropomum, Brachyplatystoma rousseauxii) o en la cuenca / (Zungaro jahu). ; $~ <>= " | Orestias "%#<#+# #=# <Piaractus brachypomus, Pseudoplatystoma corruscans, Leporinus macrocephalus, Prochilodus lineatus= ;"/#" <et al.,`{{`=#% +~?;>#~ }<¦¦=?;><¦¦=#?;><`{{=~"%% %<}et al.,`{{="" "% # # " % B. oenalaemus, Phreatobius sanguijuela, Trichomycterus chaberti #T. therma./"""% # ! ! " " ~ / " #% " ~ # % " "%"" !`{{<}$;$`{{=%"<p.e+ª`{{`=# la evaluación a posteriori %<$¦¦=% <#="#" / | %# % <}¡¦¦¦="~ %""%!" " %<?;>`{{=/~%%#% %%"%#§%! madurez. Colossoma macropomum|!"% }<>!~et al.,`{{=#~" %" "<p.e~=/Zungaro jahu " '/# < "= Brachyplatyostoma rousseauxii!"%"%<;''"= ~%%"' %<"=?~%<®=/;<;+=/<>=` "<?=#`;$~<>= "% #~% 36 Tabla 3.~"+'¦¦<¦¦="*$~ <`{{=#"+'"# ! `{{ ~ <®= ~ <;+ > ?= ~ <>= >¯> +¯+ ;¯/%}¯ Familia Especie Categoría 1996 < ¦¦= Categoría 2003 < `{{= Categoría 2008 </ "= ® ® ® EN ;+ ;+ ?* ? EN ?* ?* ?* ?* ?* ?* ?* ?* ?* ?* ?* ?* ?* ?* ?* ?* ?* ?* NE + NE NE NE NE NE ? DD ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? LC LC LC NE NE NE ? NE ? DD ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?* ?* NE NE NE NE NE NE ? ? ? ? ? ? ? NE NE ? > > > > > > > > > NE NE > NE NE > NE NE > EXTINTO ;# Orestias cuvieri EN PELIGRO CRÍTICO ;# Orestias pentlandii EN PELIGRO ;# Orestias albus VULNERABLE ;# Orestias agassii ;# Orestias forgeti ;# Orestias robustus ;# Orestias imarpe ;# Orestias tomcooni ;# Orestias mooni ;# Orestias gracilis ;# Orestias incae ;# Orestias taquiri ;# Orestias tutini ;# Orestias uruni ;# Orestias mulleri ;# Orestias crawfordi ;# Orestias minimus ;# Orestias gilsoni ;# Orestias minutus ;# Orestias tchernavini ;# Orestias luteus ; Oligosarcus schindleri ; Acrobrycon tarijae Serrasalmidae Colossoma macropomum / Zungaro jahu Brachyplatystoma rousseauxii / Heptapteridae Phreatobius sanguijuela # Trichomycterus chaberti # Trichomycterus therma # Trichomycterus rivulatus ; Bujurquina oenalaemus CASI AMENAZADA ;# Orestias ispi ;# Orestias laucaensis + Moema pepotei + Aphyolebias obliquus + Trigonectes rogoaguae + Trigonectes balzanii Serrasalmidae Piaractus mesopotamicus Anostomidae Leporinus macrocephalus / Prochilodus lineatus Pseudoplatystoma / corruscans Trichomycterus ## aguaraguae ; Cichla pleiozona * !`{{Orestias~" 37 PECES LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA PECES < ="'~% ;# < Orestias), <¦ = # <¦ = +#< =/<; ; =<¡$/ =<"`=# "'~/~#;~`# '#; ""~# ~<*{= Figura 10. Distribución de las especies de peces bajo algún grado de amenaza en los departamentos de Bolivia. #"'~<`=$# </%=<*=~%~ ~""" el estado de las poblaciones en esta enorme cuenca. Figura 11. Distribución de las especies de peces bajo algún grado de amenaza en las cuencas de Bolivia. AMENAZAS PARA LOS PECES DE BOLIVIA ~ | % <= " %%#"" ~/;<;+=/<>="<?= #;$~<>=$"% Q#"~~# % "%%%#" ¦ # "'~ 38 Tabla 4.$~~"'%<²²²|~²²|~²|~ |~= !%' Distribución Contaminación Especies Sobrefísica del Familia Especie restringida acuática introducidas pesca hábitat EN PELIGRO CRÍTICO (CR) ;# Orestias pentlandii ²² ² ²²² ²²² ² ²² ² ²²² ²²² ² EN PELIGRO (EN) ;# Orestias albus VULNERABLE (VU) ;# ;# Orestias agassii Orestias forgeti ²² ²² ² ² ²² ²² ²²² ²² ² ;# Orestias robustus ²² ² ²² ²²² ² ;# Orestias imarpe ²² ² ²² ²² ² ;# Orestias tomcooni ²² ² ²² ²² ² ;# Orestias mooni ²² ² ²² ²² ² ;# Orestias gracilis ²² ² ²² ²² ² ;# Orestias incae ²² ² ²² ²²² ² ;# Orestias taquiri ²² ² ²² ²² ² ;# Orestias tutini ²² ² ²² ²² ² ;# Orestias uruni ²² ² ²² ²² ² ;# Orestias mulleri ²² ² ²² ²² ² ;# Orestias crawfordi ²² ² ²² ²² ² ;# Orestias minimus ²² ² ²² ²² ² ;# Orestias gilsoni ²² ² ²² ²² ² ;# Orestias minutus ²² ² ²² ²² ² ;# Orestias tchernavini ²² ² ²² ²² ² ;# Orestias luteus ²² ² ²²² ²²² ² ; Oligosarcus schindleri ²²² ²² ²²² ² ; Acrobrycon tarijae ²²² ²² ² Serrasalmidae Colossoma macropomum / Zungaro jahu / ² ²² ²²² ²² ²² ²² Brachyplatystoma rousseauxii ² ²²² Heptapteridae Phreatobius sanguijuela ² ² ²²² # Trichomycterus chaberti ² ²²² # Trichomycterus therma ²² ²²² ²²² # ; Trichomycterus rivulatus Bujurquina oenalaemus ²² ²² ² ² ² ²² ² ² ²²² CASI AMENAZADA (NT) ;# ;# Orestias ispi Orestias laucaensis ² ²² ² ²² ² ²² ² ²²² + Moema pepotei ²² ² ²² + Aphyolebias obliquus ²² ² ²² + Trigonectes rogoaguae ²² ² ²² + Trigonectes balzanii ²² ² ² Serrasalmidae Piaractus mesopotamicus ²² ²² ² ²² Anostomidae Leporinus macrocephalus ²² ²² ²²² / Prochilodus lineatus ² ²²² ²²² / Pseudoplatystoma corruscans ² ²² ²²² ## ; Trichomycterus aguaraguae Cichla pleiozona ²² ²² ² ²² ²² ²² 39 PECES LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA PECES !%'% ( # % " # ~ " "% " %#%# #~<= "' "# <'="~"% " ! # $ Acrobrycon tarijae Oligosarcus schindleri # Trychomycterus therma,~"$~"% }##~# especies migratorias. Contaminación acuática #"" <= "<`{{= "~ $~"" % <}et al.,`{{{=% <%="~% </#et al.,`{{=% /#"Q~/" "%#"# ""<Prochilodus lineatus=<et al.,`{{`= Especies invasoras %%#~ <p.e. Piaractus brachypomus ; ; ""=Arapaima gigas~%<;' 'et al.,`{{¦=#Semaprochilodus~<;'`{{= documentadas son las de Cichla sp. # Colossoma macropomum /# < et al., `{{= "% <Oncorhynchus= #'#<Odontesthes=#$ ~ 'Orestias #Oligosarcus schindleri en los valles. Sobrepesca ` ~ ~ "<~=#` # #<~= $" $~" </ = # $<¦¦=%$~ ""#%%#/ ""<p.e. Colossoma macropomum >!~et al.,`{{=/"" %~<#$=# " # " " " * # et al. <`{{= consideran a la sobrepesca como uno de los factores responsables en la disminución de las especies de Orestias. 40 PECES LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA Figura 12.?"'~ " # ornamental. ESTADO ACTUAL Y PERSPECTIVAS DE CONSERVACIÓN # ` "' ~ $"%##| ' Trichomycterus therma < # /= Bujurquina oenalaemus < # } = # Phreatobius sanguijuela < ; ' / /> > © }= # Orestias s %/| Trichomycterus chaberti</>= %#~%/ '#% <+/#$`{= "##~ /%% "#" <}=/' en regular el uso de este recurso. AJUSTES AL MÉTODO DE EVALUACIÓN DEL GRADO DE AMENAZA / % % % } % $~<}$=%"/'}$ ""%% "| % "% ~%" <$~/= % ~"~% "%$ % '";"% % ""}#ª<¦¦= %%#" "%#" % '";% % " % ' " } % 41 LIBRO ROJO DE LA FAUNA SILVESTRE DE VERTEBRADOS DE BOLIVIA PECES Tabla 5. }% $~ / #'' "" CRITERIO Subcriterio Descriptor 1. DISTRIBUCIÓN DEL TAXÓN 1.1. Distribución en macrocuencas Presente en tres o cuatro macrocuencas<$~/= Presente en dos macrocuencas Presente en una macrocuenca 1.2. Distribución continua/descontinua Distribución continua Distribución discontinua 1.3. Número de Sistemas Ecológicos Acuáticos (SEAs) en que la especie se encuentra Presente en 6 o más SEAs Presente en 4 o 5 SEAs Presente en 2 o 3 SEAs Presente en un sólo SEA Presente en una zona restringida dentro un SEA 2. ESTADO DE CONSERVACIÓN DEL HÁBITAT Bueno Crítico 3. ESTADO POBLACIONAL 3.1. Abundancia local Frecuente Abundante o común Medianamente frecuente o Escasa Muy escasa, rara o muy poco abundante Sin registros en los últimos 20 años 3.2. Tendencia poblacional Estable o en aumento En declinación moderada En declinación severa 4. VULNERABILIDAD BIOLÓGICA INTRÍNSECA DEL TAXÓN 4.1. Amplitud en el uso del área de vida Generalista< "= Especialista< "=migratoria< "= 4.2. Modo y potencial reproductivo Especie “oportunista” <!!% ~!= Especie “periódica” <!%"'% = Especie “equilibrada” <~"'#§%= ""$ %' Alta<= Media< "= Baja<}~'% %= 4.4. Estabilidad taxonómica Estable Inestable 5. PRINCIPALES AMENAZAS 5.1. Intensidad de Uso Ninguno Bajo Mediano Alto Muy alto ""!%'% ( % '*<%" = +/ '* # '* 5.3. Contaminación acuática Sin impacto de contaminación acuática Efecto moderado de contaminación acuática Efecto severo de contaminación acuática 5.4. Presencia en Unidades de Conservación Bien protegida mediante planes de manejo, áreas protegidas, legislación, vedas, sitios RAMSAR, etc Parcialmente protegida mediante planes de manejo, áreas protegidas, legislación, vedas, sitios RAMSAR, etc Pobremente protegida mediante planes de manejo, áreas protegidas, legislación, vedas, sitios RAMSAR, etc 42 Puntaje 0 1 2 0 2 0 1 2 3 4 0 1 0 1 2 4 0 1 3 0 2 0 1 2 0 1 3 0 1 0 1 2 3 4 0 2 4 0 1 3 0 2 4