blogovi polaznika onlajn programa „škola tolerancije: etničke i

Transcripción

BLOGOVI POLAZNIKA ONLAJN PROGRAMA
„ŠKOLA TOLERANCIJE: ETNIČKE I VERSKE
ZAJEDNICE U PROMOCIJI LJUDSKIH PRAVA"
novembar 2009 – februar 2010. godine
NEDELJA I, PREDAVAČ – DR MILAN VUKOMANOVIĆ
RELIGIJA KAO KOMPONENTA LJUDSKE CIVILIZACIJE: INSTITUCIJE I IDENTITET
Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet
Komentar: Religija je verovatno jedna od suštinskih komponenti ljudske civilizacije. Mnogi
naučnici ukazuju da početak ljudske civilizacije, početak humanosti, početak postojanja
čoveka kao homo sapiensa koincidira sa čovekom kao homo religiosusom. Čovek kao čovek
je, dakle, homo religiozus. Iako religija sadrži mnoge elemente koji su svodivi na neke druge
društvene i psihološke pojave ona sama u celini ipak nije svodiva na bilo šta drugo. U religiji
ima i umetnosti i psihologije i politike i filozofije i mita i sociologije, ali je ona ipak uvek
nešto više od svega toga. Postoji u čoveku jedan poseban deo, jedno posebno „čulo“ koje je
nešto kao „čulo za religiju“, čulo za osećanje onoga što je nazvano kao „iskustvo svetog“.
Negiranje posebnosti, nesvodivosti i potrebe religije može biti veoma opasno jer može dovesti
do toga da se religija u nekom surogatnom obliku razvija kroz mračnjaštvo, magiju ili
idolopoklonički odnos prema različitim ideologijama i političkim sistemima.
Goran Stojković
RASPAD KRUTIH EGOISTIČKIH TVORBI (Religija kao komponenta ljudske
civilizacije: institucije i identitet, Religija i politika, nasilje, rat – slučaj Balkan, Religije i
evropski identitet)
27 Feb 2010, Pedja
Ono što se sada rađa nije novi sustav vjerovanja niti nova religija, duhovna ideologija ili
mitologija. Nova duhovnost, transformacija svijesti, rađa se u najvećoj mjeri izvan struktura
postojećih institucionalnih religija. To buđenje će biti obilježeno i velikim sudarima sa starim
obrascima, konceptima, sustavima i užarenim dogmama. RASPAD KRUTIH EGOISTIČKIH
TVORBI Dijelom kao rezultat duhovnih učenja koja su se pojavila izvan utemeljenih religija,
ali i zahvaljujući utjecaju starih istočnjačkih mudrih učenja, sve se veći broj sljedbenika
tradicionalnih religija može osloboditi identifikacije s oblikom, dogmom i strogim sustavom
vjerovanja, te otkriti prvobitnu dubinu, skrivenu unutar njihove duhovne tradicije, dok u isto
vrijeme otkrivaju dubinu unutar sebe. Shvaćaju da njihova „duhovnost“ nema nikakve veze s
onim u što vjeruju, nego s njihovim stanjem svijesti. To pak zauzvrat određuje način na koji
će djelovati, u svijetu i postupati s drugim ljudima. Oni koji ne mogu vidjeti izvan oblika,
postaju robovi svojih uvjerenja, odnosno svojih umova. Svjedoci smo ne samo utjecaja
svijesti u suvremenom svijetu nego i u porobljavanju od strane ega i njegovog jačanja.
Pojedine religiozne institucije bit će otvorene za novu svijest, druge će učvrstiti svoje
doktrine, i postati dio svih onih drugih ljudskih tvorevina pomoću kojih će se kolektivni ego
braniti, i „uzvraćati udarac“. Pojedine crkve, sekte kultovi i religijski pokreti u osnovi su
egoistični entiteti, toliko strogo identificirani sa svojim zamišljenim pozicijama da sliče na
sljedbenike neke političke ideologije koja je bliska jednoj od alternativnih interpretacija
stvarnosti. No, ego je osuđen na postupno raspadanje, kao i svi njegovi vanjski dijelovi, bilo
da su u pitanju religijske ili druge institucije, korporacije ili vlade: raspast će se iznutra, bez
obzira na to koliko se čine zaštićenima. Najsnažnije strukture,“najnepodložnije promjenama“,
bit će prve koje će se razgraditi. Čekaju nas iznenađenja. Na pitanje kako usklađuje ovo
duhovno učenje sa svojim kršćanskim uvjerenjima Oprah je rekla: Ja sam slobodnomisleća
kršćanka koja vjeruje tom učenju, koja vjeruje u svoj put, ali ne vjerujem da je on jedini, ne
vjerujem da postoji jedan jedini put do duhovne slobode i mira za svih 6 milijarde stanovnika
zemlje, a ne vjerujem niti da je Isusov naum bio osnovati kršćanstvo. Ne postoji konflikt
između ovog učenja, koje je čisto duhovno, i bilo koje religije. Sudionici su se složili da su
religije postale sile razdvajanja, a ne spajanja. Za učinkovitu promjenu svijesti Eckhard Tolle
ne nudi ništa novo što on i priznaje. Zapravo cijelo bi se učenje i knjige Tollea u najkraćim
crtama mogli opisati kao amerikanizirani Tao, ili pak pozapdanjačena Vedanta s mnogo
utjecaja budizma islama i kršćanstva. Međutim, iza svih mogućih fenomenoloških mentalnih
konstrukcija stoji istinski doživljeno znanje, uobličeno na, zapadnom čovjeku, razumljiv (na
nivou srca) način. ILUZORNO ,,JA“ Riječ "ja" u sebi sadrži najveću grešku i najdublju istinu,
zavisno od toga kako je upotrebljavate. U konvencionalnoj upotrebi, ne samo da je to jedna od
najčešće korištenih riječi u svakom jeziku ( zajedno sa srodnim riječima poput "meni",
"moje", "mene" i "ja osobno" ) nego je i jedna od onih koje navode na pogrešno tumačenje. U
normalnoj svakodnevnoj upotrebi, "ja" sadrži iskonsku grešku, pogrešnu percepciju onoga što
vi jeste, iluzorni doživljaj identiteta. To je ego. Taj iluzorni doživljaj o sebi je ono za što je
Albert Einstein, osoba koja je imala uvid ne samo u stvarnost prostora i vremena nego i u
ljudsku prirodu, koristio termin "optička iluzija svijesti". To iluzorno "ja" potom postaje
osnova za sve ostale interpretacije ili, točnije, za pogrešne interpretacije stvarnosti ( realiteta ),
svih procesa razmišljanja, interakcija i međusobnih odnosa. Vaša realnost postaje odraz
prvobitne iluzije. Dobra vijest je da ako prepoznate iluziju kao takvu, ona se razgradi.
Prepoznavanje iluzije je istovremeno i njen kraj. Njen opstanak zavisi od vašeg pogrešnog
vjerovanja da ona predstavlja stvarnost. Razumijevanjem onoga što niste, vaša prava stvarnost
izlazi na površinu. To je ono što će se desiti ako budete nastavili da polako čitate ovo i
naredno poglavlje, koja govore o mehanizmu lažnog "ja", koje nazivamo egom. Dakle, kakva
je priroda tog iluzornog "ja"? Ono na što obično mislite kada kažete ;,ja" nije ono što vi zaista
jeste. Monstruoznim činom redukcije, beskonačna dubina onoga što predstavljate, u vašem
umu je pogrešno zamijenjena zvukom koji proizvode glasne žice ili mišlju o "ja" i o svemu
ostalom s čim se "ja" identificiralo. Na što se onda "ja" i srodne riječi ( "meni", "moje",
"mene") zapravo odnose? Kada nauči da niz glasova koje proizvode glasne žice njegovih
roditelja predstavljaju njegovo ili njeno ime, dijete počinje da izjednačava tu riječ, koja u umu
postaje misao, s onim što je on ili ona. U toj fazi pojedina djeca na sebe ukazuju u trećem licu.
"Johny je gladan". Ubrzo nauče čarobnu riječ "ja" i izjednače je sa vlastitim imenom, koje su
prije toga izjednačili sa sobom. Potom i ostale misli dolaze i spajaju se s prvobitnom "ja-
mišlju". Sljedeći korak su misli o "meni" i "mojem", koje označavaju stvari koje su na
određeni način sastavni dio "ja". To predstavlja identificiranje s objektima, što podrazumijeva
da dajete identitet stvarima, tj. mislima koje predstavljaju stvari, ispunjavate ih doživljajem
vlastitog "ja", i na taj način uzimate njihov identitet. Kada se "moja" igračka polomi ili jeneko
uzme, pojavi se duboka patnja. Ne zbog očigledne vrijednostikoju ima ta igračka - dijete će
ionako ubrzo izgubiti interesza nju i zamijeniti će je drugim igračkama, drugim objektima
negozbog misli o "mojem". Igračka je postala dio djetetovog doživljaja sebe, dio djetetovog
"ja“. I kako dijete raste, prvobitnoj "ja-misli" pridružuju se idruge misli; identificira se s
spolom, osobnim stvarima, tijelomdoživljenim čulima, nacionalnošću, religijom, zanimanjem.
Drugi pojmovi s kojima se "ja" poistovjećuje su uloge: majka, otac, suprug, supruga itd, koje
predstavljaju akumulirano znanje ili mišljenja, ono što nam se dopada i ne dopada, i stvari
koje su se desile "meni" u prošlosti, sjećanja o kojima su misli koje dalje definiraju moj
doživljaj o sebi u vidu "mene i moje priče". Ovo susamo neke od stvari iz kojih ljudi izvlače
svoj doživljaj identiteta.One ne predstavljaju ništa više do misli koje na okupu održava
činjenica da su zaodjenute doživljajem vlastitog "ja". Ono na što obično mislite kada kažete
"ja" jeste mentalna tvorevina. Ili preciznije: veći dio vremena niste vi taj koji govori kada
kažete ili mislite "ja" - govori određeni dio te zamišljene tvorevine, egoično "ja". Čak i kad
dođe do buđenja,i dalje ćete koristiti "ja", ali će ono dolaziti iz mnogo dubljeg mjesta unutar
vas. Većina ljudi se i dalje poistovjećuje s neprestanim tokom uma, s nagonskim
razmišljanjem od kojeg se većina ponavlja i koje je besmisleno. Ne postoji "ja" koja je
razdvojeno od njihovih procesa razmišljanja i emocija koje ih prate. To znači biti duhovno
nesvjestan. Kada im se skrene pažnja na to da u njihovoj glavi postoji glas koji nikad ne
prestaje govoriti, oni upitaju: "Kakav glas?" ili ljutito poriču sve, što naravno i jest glas, jest
onaj koji razmišlja, jest neopaženi dio uma. Skoro da se na njega može gledati kao na entitet
koji ih je opsjeo. Pojedini ljudi nikad ne zaborave trenutak kada su prvi put razdvojili sebe od
svojih misli i time nakratko doživjeli promjenu identiteta, od onog trenutka kad su bili sadržaj
svog uma do onoga kad su postali svijest u pozadini. Nekima se to događa na tako suptilan
način da jedva i primijete, ili samo primijete upliv radosti u njihov unutrašnji prostor , a da
nisu svjesni razloga. ---------- Pripremili Goga i Laci Kolovoz, 2008.
Društveni i politički identitet i obredi (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
institucije i identitet)
27 Feb 2010, Pedja
Piše: dr. Ivan Šaško Društveni i politički identitet i obredi Izazvan pojavama koje se u
Hrvatskoj učestalo ponavljaju na razini društvene i državne obrednosti, istodobno zadirući i u
područje kršćanske liturgije, ovim napisom na nesustavan način želim potaknuti na
razmišljanje o važnim temama koje odražavaju stanje krize kulturalnoga identiteta našega
naroda. Tematika dodiruje odnos između nereligijskih i religijskih obreda, državne blagdane,
simbole, institucije, kulturalni identitet, pokušavanje svođenja svega na sintagmu »građansko
društvo«, pomanjkanje zbiljskih obreda društvene pripadnosti. »Laičko« društvo i svijet Prije
desetak godina Andrea Zanotti pisao je o neprisutnosti liturgije u laičkome svijetu što može
poslužiti kao polazište za razmišljanja o tome u hrvatskim prilikama. Kad rabi riječ laički
svijet, čini to iz perspektive talijanskoga društva u kojemu ona znači društveni okvir koji nije
crkven; dakle različit od crkvenoga konteksta (ne nužno i suprotstavljen) ili da - bez obzira na
prisutnost crkvene zbilje - ona nije društveno i politički određujuća. Sintagmu laički svijet
možda mogu djelomično, gledano iz kršćanske perspektive, zahvatiti i izrazi kao što su:
sekularizirani, nereligijski, necrkveni svijet. Iako ga je teško definirati, taj se izraz rabi sve
više i u našemu društvenom kontekstu, te ga na razini uobičajene komunikacije i nije potrebno
odviše secirati. Obrednost u izvancrkvenim okvirima Tematika obrednosti u društvenim,
izvancrkvenim okvirima veoma je zanimljiva i složena. Stavovi prema toj tematici mogu se
podijeliti na: obescjenjivanje koje pokazuje da neki ne uviđaju važnost i snagu obreda; na
pokušaje zamjenjivanja religijskih obreda nekom njihovom iskrivljenicom ili na spajanje,
odnosno instrumentalizaciju dviju razina obreda. Tematika obrednosti u društvenim,
izvancrkvenim okvirima veoma je zanimljiva i složena. Istodobno je važna do mjere smisla pojma koji nije osobito drag suvremenosti u kojoj živimo, jer kao da pretpostavlja cjelovitost
svjetonazora za koji nije prihvaćena zajednička metodologija u kojoj bi se moglo reći da je
sve zahvaćeno. Stavovi pak prema toj tematici mogu se podijeliti na: obescjenjivanje koje
pokazuje da neki ne uviđaju važnost i snagu obreda; na pokušaje zamjenjivanja religijskih
obreda nekom njihovom iskrivljenicom ili na spajanje, odnosno instrumentalizaciju dviju
razina obreda. Necrkvene ceremonije obično imaju svoje »protokole« pri čemu etimologija
sugerira značenje prve stranice. To bi bila neka vrsta ključa za čitanje i perspektive u kojoj
valja promatrati sve ono što slijedi iza te prve stranice. Gleda li se te laičke ceremonije
pozornije, one - u odnosu prema religijskim obredima - naglašuju stupnjevitost u ljudskome
životu, ali na puno ogoljeniji način i pomalo »neukusno«, iako se često ni vjerski obredi ne
mogu hvaliti estetskim »ukusom«. No, jedno je sigurno, religije imaju svoju smislenu obrednu
održivost i vjerodostojnost, jer su obredi vezani uz one koji slobodno prianjaju uz njih, oni su
njihov izbor pripadnosti i identiteta. Nepostojanje obreda pripadnosti u društvu Može se reći
da izvancrkveni, politički kontekst (u najširemu smislu) nije uspio stvoriti istinske obrede
pripadnosti. Zar se toliko puta ne čuje da je npr. obred vjenčanja u crkvi ljepši i »svečaniji« od
onoga u matičnome uredu? Naravno da je porazna činjenica da je to nekima i jedini razlog da
se vjenčaju u crkvi, što dovodi u pitanje smisao religijske pripadnosti. Ta je usporedba još
rječitija kad je u pitanju obred sprovoda. Zapravo, ovdje se može slijediti trag obreda prelaska,
prisutnih u svim kulturološkim koordinatama i nisu samo u kontekstu religijskoga u strogome
smislu riječi (sjetimo se samo komunističkih pokušaja »stvaranja« zamjenskoga obreda koji je
bio uistinu smiješan, a po svojim posljedicama razoran za društvo). I u novije vrijeme često su
posrijedi nesporazumi svaki put kad se religijski obredi rabe u nereligijske svrhe u
izvancrkvenome kontekstu tek da bi se »popunilo« praznine necrkvenoga stvaranja
komplementarnih društvenih obreda. To pak, neodvagnuto i loše spojeno, šteti i jednomu i
drugomu. Kad se gledaju društveni i politički događaji u koje je ucijepljen religijski obred (na
tzv. protokolaran način), dobije se jasna slika da to najčešće nije zajednica vjernika, nego
svečan skup u kojemu religijski obred ne može »funkcionirati« na razini religijske obrednosti.
Njega se tek zlorabi logikom zamjene ili nadopune. No, to nije prvotna tema u ovome osvrtu.
Relativiziranje državne obrednosti radi »simpatičnosti« Zar nismo nedavno bili svjedocima
(što djelomice traje i danas) pokušaja relativiziranja (a onda de facto i ukidanja) nekih
državnih obreda i simbola? Iako je u pitanju puno dublja tema od svečanih sagova, polaganja
vijenaca, ministara na biciklima i sl., neobično je zanimljiv izvancrkveni pokušaj lišavanja
državnih institucija njihove obrednosti i svođenje svega na običnost koja u konačnici ne može
funkcionirati kao običnost, jer samu sebe uništava. To je iskustveno pokazano kao neodrživo
samo nekoliko mjeseci nakon takvih izjava. U dubljemu sloju nalazi se veoma složen
kulturološki odnos između vrijednosti, tematiziranja vrijednosti i stvaranja modela te
institucija koje su najizvrsniji izražaj tema i modela, nalazeći vrijednostima svoj smisao
postojanja. Jasno je da i u izvancrkvenome kontekstu može postojati isprazan
ceremonijalizam koji je također poguban. Poznati su pokušaji ukidanja jedne obrednosti i
prividno uspostavljanje jednakosti koja bi ukinula bilo kakvu obrednost. Nismo li nedavno gledajući trajanje kulturoloških ciklusa - svi bili »drugovi i drugarice«, a da pritom nije trebala
duboka studija za otkrivanje »jednakijih« u tome društvu? Zar se svođenje svih na sintagmu
građanâ i građankâ i jasnim izbjegavanjem sintagme Hrvatice i Hrvati (koja je sveobuhvatna u
smislu pripadnosti jednoj zemlji, a ne djelomična u pripadnosti narodu) ne stavlja sve na istu
ravninu, premda o ravnopravnosti ne može biti riječi? U vjerskome su (kršćanskome) smislu
svi braća i sestre po stvorenosti i otkupljenosti, ali to ne ukida raznolikost službâ, pa ni
hijerarhiju shvaćenu u smislu služenja. Svaka devijacija jest odstupanje od vrijednosti
kršćanstva. Kršćanstvo živi svoju napetost jednakosti i nejednakosti u kojoj postoji poseban
čimbenik, a to je Božja objava. Ona trajno ostaje korektivnom snagom neuvjerljivosti a time i
nejednakosti. Svođenje svega na istu ravninu, u »spljoštenost«, vodi u spljoštenost smisla. U
takvoj spljoštenosti obred jednostavno nije moguć. Dakle, u pozadini je smisao i vrijednosti
povezane sa smislom. Obred kao izražaj pripadnosti Općenito govoreći, obred označuje
smisao pripadnosti. Velika istina obreda, pa i onoga koji je povijesno oblikovalo
katoličanstvo, obilježava dnevni ritam i naglašuje velike životne prijelaze/prelaske (rođenje zrelu dob - uspostavu braka - smrt; krštenje, potvrdu, vjenčanje, sprovod). U tome je smislu
moguće u svim religijama čitati sličnosti, iako kršćanstvo sadrži specifičnosti koje nisu
svodive na takvo promatranje. Obred je »velika pratnja« ljudskoga življenja koja daje smisao
pripadnosti. Zbog toga je sveti obred toliko prisutan u malenim stvarima, jer je pokazatelj
prepoznavanja i priznavanja pojedinca i zajednice. Uistinu su mnogi primjeri koji pokazuju
koliko obred može biti neprimjeren. U velikim gradovima u kojima se sprovodi izmjenjuju
kao na pokretnoj vrpci, gdje je sve obavljeno u nekoliko minuta, gdje se ne osjeća dah
pripadnosti i smisla i gdje ne postoji ritam ni vrijeme prelaska i posvješćivanja smisla dovodi
čovjeka u opasnost. Čovjek jest obredno biće i stoga je opravdan krik: Vratite čovjeku obred!
Poznati su nam sprovodi na kojima se ne uspijeva odvojiti od običnosti, na kojima se više
zapravo i ne spro-vodi pokojnika te na taj način i ne ostvaruje postupno prelaženje iz jednoga
stanja (tjelesni život s drugom osobom) u drugo (život s tom osobom na drukčiji način
povezanosti koja je vjernički motivirana). Razgovara se o običnim brigama: o novcu, sportu,
odmorima, poznanstvima, kuhanju... Ubrzanost življenja nije zaustavljena ili ukinuta; ne
postoji obredna stanka i odmak te nema nužne neobičnosti prelaska. Ukratko, nisu ispunjeni
potrebni uvjeti obrednosti. I društvu trebaju društveni obredi koji nisu u suprotnosti s
religijskim, ali niti takvi da ih asimiliraju ili potpuno pretope s novom semantičkom
pozadinom. Komunizam je imao svoje obrede, ali je on i u njima pokazivao ne samo svoju
obrednu pogubnost. Komunizam je stvorio poseban tip idolopoklonstva, religiju sa svojim
proždirućim božanstvima - Molohom koji se hranio ideologijom prinošenja ljudskih žrtava,
bez zbiljskoga iskoraka u religioznost. I u demokratskim društvima oblikuju se društveni
obredi koji imaju svoju kohezijsku snagu i prepoznatljivost pripadnosti u simbolima (grb,
zastava, himna, novac, ustanove i osobe te osobe-ustanove) i u slavljima (državni blagdani
kao što su dani: državnosti, pobjede, nezavisnosti, zahvalnosti i sl.).
Crkva i sekularna država (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet)
23 Feb 2010, Milanche
Crkva i sekularna država
Nedavno oglašavanje u javnosti Svetog arhijerejskog sinoda SPC u vezi sa Predlogom statuta
AP Vojvodine, a potom i reakcija povodom Predloga zakona o zabrani diskriminacije u
jednom delu javnosti pokrenuli su burne reakcije. Nešto slično se desilo i pre nekoliko godina
kada je SPC indukovala javnu debatu o elektronskoj privatnosti i prva zatražila donošenje
novog Zakona o zaštiti podataka o ličnosti. U sva tri slučaja intelektualni i medijski krugovi
nenaklonjeni Crkvi nisu toliko kritikovali njenu argumentaciju, koliko činjenicu da je ona
uopšte reagovala. „Crkva nema prava da se meša u politiku“, „To nisu pitanja kojima SPC
treba da se bavi“, „Zaustavimo klerikalizaciju Srbije“... samo su najčešće parole dela javnosti
koji smatra da je sekularizam doveden u pitanje društvenim inicijativama Crkve. Koliko je
ovakvo tumačenje sekularnog ustrojstva države autentično?
Prvo treba konstatovati jednu logičku činjenicu: odvajanje Crkve i države nužno ne vodi ka
nesaradnji istih. Crkva i država su u sekularnom modelu funkcionisanja dva odvojena entiteta
koji imaju različite ciljeve, sredstva za njihovo ostvarenje i konstitucionalnu nezavisnost.
Razdvajanje ta dva entiteta znači precizno razlikovanje njihovih kompetencija, ali ne i
nemogućnost interakcije. Drugim rečima, suštinsko razdvajanje Crkve i države ne znači i
nemogućnost njihove saradnje. Upravo je suprotno logično iz jednog prostog razloga: članovi
svake pomesne Crkve zapravo su građani određene države, sa svim pravima, obavezama i
odgovornošću koja iz toga sledi. Crkva i država su, na taj način, u svom funkcionisanju
direktno upućene na saradnju u dodirnim oblastima društvenih aktivnosti.
S tim u vezi, Pravoslavna crkva priznaje pravni sistem u okviru države u kojoj prebiva i
nastoji da afirmiše prava ličnosti polazeći od evanđelskog vrednosnog kodeksa, što
podrazumeva i saradnju sa državom u okviru različitih modaliteta. Konfrontacija je moguća
jedino u slučaju totalitarnih režima koji ne podnose delovanje autonomne sfere mišljenja.
U Srbiji više ne postoji totalitarni niti autoritarni režim, ali postoji nastojanje određenih
struktura moći da oblikuju javni diskurs o Crkvi u negativnom svetlu. Cilj je da se Crkva vrati
na margine društva i da se to u svesti građana učini sasvim prirodnim; tobožnja odbrana
sekularizma je za delovanje protiv društvenog uticaja Crkve samo dimna zavesa. U toj
simulaciji borbe za očuvanje sekularne države često se pominju „evropske vrednosti“,
sintagma koja ima gotovo ultimativni karakter na ovim prostorima. No retko se pominje da
savremeno evropsko zakonodavstvo poznaje tri različite primene sekularnog načela kada je
odnos države i crkve u pitanju. Prvi je koncept državne crkve, prisutan u Engleskoj,
Norveškoj, Grčkoj, Kipru i Finskoj. Drugi model je sistem striktne odvojenosti crkve i države,
prisutan u Francuskoj i Holandiji, recimo. Treći koncept je u vezi sa takozvanim modelom
odvojenosti uz otvorenu saradnju, što je rešenje prisutno u Nemačkoj, Austriji, Italiji, Španiji.
Navedeni slučajevi pokazuju širok raspon odnosa crkve i države u sekularnoj EU. Srpskoj
javnosti, međutim, određeni broj nevladinih organizacija i deo medijskog sektora sugeriše da
evropsko zakonodavstvo poznaje samo model striktne odvojenosti u radikalnom vidu. Kako bi
tek pomenuti krugovi reagovali na ideju da se u Srbiji uvede sistem plaćanja crkvenog poreza,
kao u Nemačkoj? Ili obavezna veronauka, kao u nekoliko razvijenih zemalja EU? Ili da se u
skladu sa odgovarajućim istorijskim činjenicama SPC proglasi za državnu crkvu, opet po
ugledu na gorenavedene ugledne zemlje? O tome možemo samo da nagađamo.
SPC, dakle, ima pravo da otvoreno, jasno i glasno iznese svoj stav u pogledu svakog
društvenog pitanja za koje je zainteresovana – to pravo joj danas niko ne može oduzeti,
pogotovo ne uz izgovor o očuvanju sekularnog uređenja Republike Srbije.
Manipulacija vjerskim (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet)
15 Feb 2010, Svetlana
Datum: 14.09.2009 19:25 Autor: Željko Ivanković Izgleda smo ušli u novu fazu bildanja
nacionalnoga ili samo u novu varijaciju već viđenoga, tj. iznova pokrenuli vrtuljak i samo mu
dali snažniji vjerski zamašnjak. A koji bismo drugi i mogli kad sve naše priče o identitetu
počivaju na već oprobanim pričama o povijesnom teritoriju, zajedničkim mitovima i
povijesnim sjećanjima, te zajedničkoj masovnoj i javnoj kulturi. Do dva kompleksnija
obilježja nacionalnog identiteta, koja uz tri prethodna spominje Antony D. Smith, jedva da
ćemo zadugo stići. Pa ipak, spomenimo i njih: zajednička zakonska prava i dužnosti svih
pripadnika nacije, te zajednička ekonomija s teritorijalnom mobilnošću pripadnika nacije.
Prva tri obilježja su najjeftinija, povijesno mnogostruko oprobana. Njima je najlakše
manipulirati. Druga dva su u našim društvima daleki, teško ostvarivi san. Prva tri od bitnih
obilježja teško je u našem slučaju segmentirati, odjelito promatrati, tim prije što se često
namjerno zamućuju distinkcije među njima, a zapravo stvarno jer se u nas identifikacija vjere
i nacije do vulgarnosti pojednostavljuje i živi. "Jedan narod, jedna vjera" - naslov je iz
"Dnevnog avaza" od 22. svibnja ove godine, a vidimo da nedostaje još samo "jedan vođa", pa
da nam se ukaže sva pogubnost (Blut und Boden!) ovakvoga, novog homogenizirajućeg
nacionalno-vjerskog projekta. Nacionalno i vjersko, mitsko i povijesno, u posvemašnjoj laži,
kiču i šundu, u njegovom kulturološkom etabliranju, društvenom instaliranju, dramatično su
označili protekla naša dva desetljeća i o tome se, na sreću barem to, može naći mnogo
dragocjene literature. Vrsnih elaboracija i sjajnih dijagnoza! Ta borba za prošlost, za
nacionalno sjećanje, to izmišljanje bolje prošlosti kao da lagano jenjava i ustupa mjesto
snažnijoj, manipulaciji vjerskim, tj. reislamizaciji, rekatolizaciji... u njihovim najprizemnijim
oblicima. Amblematičkom, manifestacijskom, teferičkom, s mnogo buke i bijesa. One buke o
kojoj neki dan svjedoči Sidran: "Preselio sam iz Sarajeva u Goražde jer sam imao nevolja sa
stanovanjem; u naš stan dopirala je golema buka iz jednog objekta kojemu neću spomenuti
ime da me ne optuže da sam islamofob." Onog bijesa koji čitam kod Pamuka: "...zbog lošeg
se razglasa moglo razumjeti... i Allahovo ime, koje je predavač nepoetično naglašavao i vrlo
često ponavljao, kao da hoće koga zaplašiti." ("Muzej nevinosti")
Ekumenizam (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
Iz Vikipedije, slobodne enciklopedije Ekumenizam (od grč: οικουμενη - naseljeni svet,
vaseljena) predstavlja nastojanje oko pomirenja, saradnje, zbližavanja i jedinstva hrišćanskih
crkava. Dok se međureligijski dijalog odnosi na sve religije, ekumenizam je dijaloški napor
unutar hršćanskih crkava. Za razliku od unijaćenja (tj. prelaženje izPravoslavne crkve u
Katoličku i obratno), u ekumenizmu se naglašava ravnopravan dijalog među hršćanskim
konfesijama, ono što je pojedinim crkvama zajedničko i ide se za potvrdom duhovnoga i
moralnog poslanja Hristove Crkve. Ekumenizam je nastao u 19. veku unutar protestantskih
crkava (ekumenski pokret). Unutar Katoličke crkve preteče su ekumenizma u 19. veku: J. H.
Njuman, D. Mercier, J. J. Štrosmauer, a u 20. veku benediktinci iz Čevetohena u Belgiji,
dominikanski centar Istina u Parizu, a svojim ekleziološkim radovima dominikanac Kongar.
Nakon Drugog vatikanskog Koncila (1962.-1965.) Katolička Crkva prihvata osnovna načela
ekumenizma i odriče se unijaćenja. (Dekret 2. Vat. Sabora: Unitatis redintegratio 1964.)
Dom Helder Camara (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet)
13 Feb 2010, vedrana
Kad priđemo
drugom narodu,
drugoj kulturi ili
drugoj vjeri,
prvo što trebamo učiniti je:
skinuti cipele
jer:
ulazimo u sveti prostor
Inače,
moglo bi nam se desiti
da gacamo
po tuđim snovima
ili još gore
mogli bismo zaboraviti
da je Bog već bio tu
prije no što smo mi došli
Dom Helder Camara
Religijske zajednice i drzava (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet)
10 Feb 2010, Aki K.
Preuzeto iz: Vukomanovic, Milan, 2004, Religija, Beograd: Zavod za udzbenike i nastavna
sredstva.
Religijske zajednice i drzava ne mogu izbeci medjusobni odnos, jer religijske zajednice uvek
realno postoje i obavljaju svoje delatnosti u nekakvoj drzavi. Razlicit je, dakako, odnos
pojednih drzava prema religijskim zajednicama, kao i religija prema drzavi. Tu nema
nekakvog jedinstvenog modela koji bi se lako mogao prepisati, jer se u konkretnim
slucajevima mora voditi racuna o specificnostima istorije i tradicije. S druge strane, bitno je i
to kako se religije, u svojim doktrinama, svetim tekstovima, ali i praksi, odnose prema drzavi.
Cesto se, recimo, Isusova izreka "Caru carevo, i Bogu Bozije" tumacila kao poziv na
odvajanje Crkve od drzave. Ona je, medjutim, izrecena u konkretnom, polemickom kontekstu
jevandjelja i ne bi se mogla lako uopstavati u smislu modernog shvatanja odvojenosti Crkve
od drzave. Istorijski gledano, hriscanstvo se cesto trudilo da nadvlada drzavu, narocito u
srednjem veku, dok je u povesti islama pre postojala teznja da se, primenom verskopravnih
normi, ovlada drzavom i time usmere drzavne aktivnosti.
Nauka i religija (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
08 Feb 2010, Senada
Dio iz teksta prof. dr. Đure Šušnjića, Nauka i religija
Nauka i religija jesu dva različita puta kojiam čovek korača prema istini o sebi i svetu u kojem
živi. Dva različita, a nikako dva neprijateljska puta: dva podjednako vredna napora ljudskog
duha! ova umna i čovečnma pretpostavka o ravnopravnosti u dijalogu isključuje sva ona
gledišta koja podrazumevaju da religiozne ideje, verovanja i obradi pradstavljaju nići ste4pen
u razvoju čovekovog odnosa prema svetu i sebi samom, i da će taj stepen u razvoju biti
prevladan kada čovek ovlada naučnimmetodam razuemvanjai vladanja svetomi sobom. regija
je svojstvo ljudskog duha, a ne nići stepen u njegoovm razvoju. čovjek je neizlečivo
religiozno biće.
razlika izemđu naučnih i reglijijskih iskaza može se jedino naći u oblasti ljudskih potreba i
želja: naučni iskazi zadovoljavaju potrebu za racionalnim saznanjem, teološki iskazi
zadovoljavaju vansaznjajne potrebe (potrebu za utehom, spasenje, za krajnjim smislom života
i smrti). Svako verovanje koje ne zadovoljava neke ljudske potrebe i želje, osuđeno je na
izumiranje. religija nije izumrla. Ona zadovoljava neke trajne potrebe i želje. Religija niej
nauka u povoju, koja će otići u muzej kada nauka odraste, već je to nezavisan način mišljenja,
verovanja i delanja, kojim vernik rešava neke svoje probleme, one koje ne može da reši na
druge načine, uključujući i pomoć nauke i nejne metode. Religija niej oblike nedovoljno
razvijene nauke. Kad bi nauka odvodile u neveru, onda bi naučnici bili odreda nevernici, a to
prosto nije istina.
Religion - Man's Flaw (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet)
08 Feb 2010, aleksandar
http://www.youtube.com/watch?v=cWA8uL2U_4o
http://www.youtube.com/watch?v=jGwHRow4OBk&feature=related
Religion and the Open Society Symposium (Religija kao komponenta ljudske
civilizacije: institucije i identitet)
http://www.youtube.com/watch?v=h4hryykQZBk
http://www.youtube.com/watch?v=PI4PEQgbQ1M&feature=related
http://www.youtube.com/watch?v=159iiam2pW8&feature=related
Davos Open Forum 2004 - Religion (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
http://www.youtube.com/watch?v=159iiam2pW8&feature=related
Religion Is A Lie (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
http://www.youtube.com/watch?v=Yeug00WHiMQ
Istina o religiji? (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
http://www.youtube.com/watch?v=P1XdakIvhO8
http://www.youtube.com/watch?v=BkaMdkVy5p4&feature=related
http://www.youtube.com/watch?v=Z4r1OwnudXo&feature=related
RELIGULOZNO (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
http://www.youtube.com/watch?v=RLLSOn__kj8
Zadivljujuće činjenice - Miroljub Petrović - Nauka i religija (Religija kao komponenta
ljudske civilizacije: institucije i identitet)
http://www.youtube.com/watch?v=AMBWyCWXi0g
http://www.youtube.com/watch?v=XsFkGt7Byvg
http://www.youtube.com/watch?v=A1QFd7p3U2k
http://www.youtube.com/watch?v=KHzhrGs91HY
http://www.youtube.com/watch?v=M7IvH5jUq68
http://www.youtube.com/watch?v=7O-HY2CLhzA
http://www.youtube.com/watch?v=y3KL-IkwmmQ
Max Weber's Approach to Religion (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
04 Feb 2010, vlado
To make such knowledge of the understanding objective, he founded the methodology of the
ideal type and the elective affinity of causal relationships. Weber "elaborated a set of
categories, such as types of prophecy, the idea of charisma (spiritual power), routinization,
and other categories, which became tools to deal with the comparative material; he was thus
the real founder of comparative sociology." Weber holds that there is no universal law of
society as supposed in natural science, or the law of history which determines the course of
the dynamic mechanically. The goal of Weber's sociology of religion is to understand
religious action from the subjective meaning of the actor rationally and also emphatically; it is
not to establish the laws of religion and society, or to extract the essence of religious action.
Or the goal is not even to formulate and evaluate the social function of religion as Marx did
that religion was the opium of the mass or as Durkheim did that religion was what made moral
society hold together.
Typological and comparative understanding of religious action depends on the theoretical
construction of the ideal type through thinking or empathic experiments. Objective
understanding of religious action, on the other hand, depends on the value-judgement free
analysis of the subjective meaning of social action from the viewpoint of ideas as well as
material and mental interests. To avoid the injunction of value-judgments, one has to
distinguish the empirical recognition of "what is" from the normative judgment of "what
should be." The validity of an ethical claim is not the matter of social analysis, but the matter
of conscience and belief. The criteria of value-judgment is imperative, and does not depend on
empirical reality. The understanding of "what is," on the other hand, involves not just
empirical facts of social action, but also the subjective meaning of the social action. Social
action is not mechanical reaction of the law of material interests, but the dynamic of ideas and
interests which give the actor the conscious or unconscious meaning of life and the world. In
order to understand sociological reality of religion, Weber holds the importance of religious
idea which cannot be reduced to the component of material interests (Marx) or to the social
nexus and function (Durkheim). Weber says: Not ideas, but material and ideal [ideological]
interests, directly govern men's conduct. Yet very frequently the world images that have been
created by ideas, like a switchman, have determined the tracks along which action has been
pushed by the dynamic of interest.
Religija i indentitet (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
04 Feb 2010, Filip_Cicek
This could be a highly beneficial function of religion: filling a void in our sense of being. And
yet the outworkings of religion’s effects on identity are highly disparate. For some, religion
makes them a better person: altruistic, generous, concerned with the needs of others rather
than their own. Yet these same ideas may inspire hate and condemnatory judgement in others.
It can provide an impetus for violence, a mission to further a cause and overcome opposition.
It is impossible to say that one religion makes a person more loving while another religion
inspires hate. Neither is a paradox restricted to type. The positive and negative effects are
spread equally among them all. But how can religion produce such disparate responses? How
is it possible that something initially attempting to exist as spiritual and positive is as capable
of having the opposite effect?
Perhaps it depends on the teaching we receive, the different interpretations of sacred texts, or
the economic circumstances in which we find ourselves. Perhaps it is the level of education
we have access to, or our experiences with other people.
One aspect of religion that easily leads to division and opposition is its ready identification of
an “other”:
believer – unbeliever,
saved – unsaved,
faithful – infidel.
One thing is defined against its opposite, and people often feel they must fight to protect their
beliefs. While in some instances, the believers or the in-group feel genuine compassion and a
desire to build relationships and engage with those outside the faith, more often than not,
outsiders are treated with indifference and apathy, if not outright contempt.
Elements of this influence on identity can be seen at national and civilizational levels of
international society as well. Groups such as Al-Qaeda, Hezbollah and Jemaah Islamiya are
obvious examples. But in more subtle ways, this dynamic also operates in national identities
of many “Western” countries. Nations sometimes see themselves as having a special purpose
or mission, thus implying a sense of superiority to others, or a responsibility to help and
protect other nations in the world. Nowhere is this attitude more clearly seen than in the
history of the United States of America, and it is appearing with particular vigour in the
current administration.
So is it wrong that individuals, groups, nations and civilizations see themselves as having a
unique mission, role or purpose in the world? Is it wrong that the United States should see
itself as a protector and defender of democracy? Probably not. But it’s certainly dangerous to
believe that you are the only individual, group, nation or civilization with a special purpose.
The texts of almost all religions and belief systems place value upon the role of community.
Each person is seen as having an important role in the scheme of life. This teaching becomes
painfully ironic when seen through the light of religion’s negative impacts, as it is often a
sense of superiority that leads groups, nations and civilizations to use violence for the pursuit
of selfish ends. How then do we embrace religion’s capacity for positive influence (the fact
that it can provide a sense of purpose and connection to our lives) while avoiding its capacity
for creating hate and violence between differing systems?
It is hardly possible to separate ourselves from religion altogether. The secularization
experiment, attempting to keep religion a private individual matter, doesn’t work. Religion
continues to influence social and political values at the foundational level. Take the Catholic
Church for instance: one can hardly separate it from the evolution and governing ideals of
Western nations. Even if subtle or ingrained, faith and spirituality are a part of identities at
many levels of society. Thus, attempting to ignore religion is not the answer. The issue is
there. Embracing its importance is the only way to honestly come to terms with its effects.
Personally, I believe we do have the ability to find a more peaceful understanding of religion,
one that accepts the human need for spirituality without perpetuating violence. But to do this,
we must begin with our own preconceptions and beliefs. There is no need to ignore the
yearnings we might feel for determining where we came from, why we’re here or what will
happen to us after we die. I don’t think these are embarrassing or unnatural questions. Why
should we dismiss them? But at the same time, we must find a way to realize that the answers
are different for each of us. We must find ways of listening to our own questions and to each
other, without reacting defensively against our differences. Forcing a belief upon another does
not make that belief stronger or more correct. But discussing our religions and faiths might
ultimately lead to a stronger community, society, or world. We can debate and disagree, but
first we must acknowledge each human’s right to discover these answers for themselves. The
more fully we understand the importance and effects of religion, the better we might
understand how to maintain those religions without hurting one another along the way.
Has Religion Made Useful Contributions to Civilization? by Bertrand Russell (Religija
kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
03 Feb 2010, Milena Miskovic
The word religion is used nowadays in a very loose sense. Some people, under the influence
of extreme Protestantism, employ the word to denote any serious personal convictions as to
morals or the nature of the universe. This use of the word is quite unhistorical. Religion is
primarily a social phenomenon. Churches may owe their origin to teachers with strong
individual convictions, but these teachers have seldom had much influence upon the churches
that they have founded, whereas churches have had enormous influence upon the communities
in which they flourished. To take the case that is of most interest to members of Western
civilization: the teaching of Christ, as it appears in the Gospels, has had extraordinarily little
to do with the ethics of Christians. The most important thing about Christianity, from a social
and historical point of view, is not Christ but the church, and if we are to judge of Christianity
as a social force we must not go to the Gospels for our material. Christ taught that you should
give your goods to the poor, that you should not fight, that you should not go to church, and
that you should not punish adultery. Neither Catholics nor Protestants have shown any strong
desire to follow His teaching in any of these respects. Some of the Franciscans, it is true,
attempted to teach the doctrine of apostolic poverty, but the Pope condemned them, and their
doctrine was declared heretical. Or, again, consider such a text as "Judge not, that ye be not
judged," and ask yourself what influence such a text has had upon the Inquisition and the Ku
Klux Klan.
What is true of Christianity is equally true of Buddhism. The Buddha was amiable and
enlightened; on his deathbed he laughed at his disciples for supposing that he was immortal.
But the Buddhist priesthood -- as it exists, for example, in Tibet -- has been obscurantist,
tyrannous, and cruel in the highest degree.
There is nothing accidental about this difference between a church and its founder. As soon as
absolute truth is supposed to be contained in the sayings of a certain man, there is a body of
experts to interpret his sayings, and these experts infallibly acquire power, since they hold the
key to truth. Like any other privileged caste, they use their power for their own advantage.
They are, however, in one respect worse than any other privileged caste, since it is their
business to expound an unchanging truth, revealed once for all in utter perfection, so that they
become necessarily opponents of all intellectual and moral progress. The church opposed
Galileo and Darwin; in our own day it opposes Freud. In the days of its greatest power it went
further in its opposition to the intellectual life. Pope Gregory the Great wrote to a certain
bishop a letter beginning: "A report has reached us which we cannot mention without a blush,
that thou expoundest grammar to certain friends." The bishop was compelled by pontifical
authority to desist from this wicked labor, and Latinity did not recover until the Renaissance.
It is not only intellectually but also morally that religion is pernicious. I mean by this that it
teaches ethical codes which are not conducive to human happiness. When, a few years ago, a
plebiscite was taken in Germany as to whether the deposed royal houses should still be
allowed to enjoy their private property, the churches in Germany officially stated that it would
be contrary to the teaching of Christianity to deprive them of it. The churches, as everyone
knows, opposed the abolition of slavery as long as they dared, and with a few well-advertised
exceptions they oppose at the present day every movement toward economic justice. The
Pope has officially condemned Socialism.
Christianity and Sex
The worst feature of the Christian religion, however, is its attitude toward sex -- an attitude so
morbid and so unnatural that it can be understood only when taken in relation to the sickness
of the civilized world at the time the Roman Empire was decaying. We sometimes hear talk to
the effect that Christianity improved the status of women. This is one of the grossest
perversions of history that it is possible to make. Women cannot enjoy a tolerable position in
society where it is considered of the utmost importance that they should not infringe a very
rigid moral code. Monks have always regarded Woman primarily as the temptress; they have
thought of her mainly as the inspirer of impure lusts. The teaching of the church has been, and
still is, that virginity is best, but that for those who find this impossible marriage is
permissible. "It is better to marry than to burn," as St. Paul puts it. By making marriage
indissoluble, and by stamping out all knowledge of the ars amandi, the church did what it
could to secure that the only form of sex which it permitted should involve very little pleasure
and a great deal of pain. The opposition to birth control has, in fact, the same motive: if a
woman has a child a year until she dies worn out, it is not to be supposed that she will derive
much pleasure from her married life; therefore birth control must be discouraged.
The conception of Sin which is bound up with Christian ethics is one that does an
extraordinary amount of harm, since it affords people an outlet for their sadism which they
believe to be legitimate, and even noble. Take, for example, the question of the prevention of
syphilis. It is known that, by precautions taken in advance, the danger of contracting this
disease can be made negligible. Christians, however, object to the dissemination of knowledge
of this fact, since they hold it good that sinners should be punished. They hold this so good
that they are even willing that punishment should extend to the wives and children of sinners.
There are in the world at the present moment many thousands of children suffering from
congenital syphilis who would never have been born but for the desire of Christians to see
sinners punished. I cannot understand how doctrines leading us to this fiendish cruelty can be
considered to have any good effects upon morals.
It is not only in regard to sexual behaviour but also in regard to knowledge on sex subjects
that the attitude of Christians is dangerous to human welfare. Every person who has taken the
trouble to study the question in an unbiased spirit knows that the artificial ignorance on sex
subjects which orthodox Christians attempt to enforce upon the young is extremely dangerous
to mental and physical health, and causes in those who pick up their knowledge by the way of
"improper" talk, as most children do, an attitude that sex is in itself indecent and ridiculous. I
do not think there can be any defense for the view that knowledge is ever undesirable. I
should not put barriers in the way of the acquisition of knowledge by anybody at any age. But
in the particular case of sex knowledge there are much weightier arguments in its favor than in
the case of most other knowledge. A person is much less likely to act wisely when he is
ignorant than when he is instructed, and it is ridiculous to give young people a sense of sin
because they have a natural curiosity about an important matter.
Every boy is interested in trains. Suppose we told him that an interest in trains is wicked;
suppose we kept his eyes bandaged whenever he was in a train or on a railway station;
suppose we never allowed the word "train" to be mentioned in his presence and preserved an
impenetrable mystery as to the means by which he is transported from one place to another.
The result would not be that he would cease to be interested in trains; on the contrary, he
would become more interested than ever but would have a morbid sense of sin, because this
interest had been represented to him as improper. Every boy of active intelligence could by
this means be rendered in a greater or less degree neurasthenic. This is precisely what is done
in the matter of sex; but, as sex is more interesting than trains, the results are worse. Almost
every adult in a Christian community is more or less diseased nervously as a result of the
taboo on sex knowledge when he or she was young. And the sense of sin which is thus
artificially implanted is one of the causes of cruelty, timidity, and stupidity in later life. There
is no rational ground of any sort or kind in keeping a child ignorant of anything that he may
wish to know, whether on sex or on any other matter. And we shall never get a sane
population until this fact is recognized in early education, which is impossible so long as the
churches are able to control educational politics.
Leaving these comparatively detailed objections on one side, it is clear that the fundamental
doctrines of Christianity demand a great deal of ethical perversion before they can be
accepted. The world, we are told, was created by a God who is both good and omnipotent.
Before He created the world He foresaw all the pain and misery that it would contain; He is
therefore responsible for all of it. It is useless to argue that the pain in the world is due to sin.
In the first place, this is not true; it is not sin that causes rivers to overflow their banks or
volcanoes to erupt. But even if it were true, it would make no difference. If I were going to
beget a child knowing that the child was going to be a homicidal maniac, I should be
responsible for his crimes. If God knew in advance the sins of which man would be guilty, He
was clearly responsible for all the consequences of those sins when He decided to create man.
The usual Christian argument is that the suffering in the world is a purification for sin and is
therefore a good thing. This argument is, of course, only a rationalization of sadism; but in
any case it is a very poor argument. I would invite any Christian to accompany me to the
children's ward of a hospital, to watch the suffering that is there being endured, and then to
persist in the assertion that those children are so morally abandoned as to deserve what they
are suffering. In order to bring himself to say this, a man must destroy in himself all feelings
of mercy and compassion. He must, in short, make himself as cruel as the God in whom he
believes. No man who believes that all is for the best in this suffering world can keep his
ethical values unimpaired, since he is always having to find excuses for pain and misery.
10 razloga zašto treba ići u crkvu (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
28 Jan 2010, Teodosije
1. Tjerali su me da se perem dok sam bio mali.
2. Osobe koje se peru su licemjeri: misle da su ćistije od ostalih.
3. Ima toliko vrsta sapuna da se ne mogu odlučiti koji bi bio najbolji.
4. Bio sam se navikao prati ali sam s vremenom prestao jer mi je dosadilo.
5. Perem se samo u svečanim prigodama kao što su Božić i Uskrs.
6. Nitko od mojih prijatelja se ne pere.
7. Počet ću se prati kad budem stariji i prljaviji.
8. Nemam vremena za pranje.
9.Voda nikad nije dovoljno topla zimi niti hladna ljeti.
10. Proizvođače sapuna zanima samo profit.
http://www.hrkarmel.com/10_razloga.htm
Mit i religija (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
25 Jan 2010, Beba
Mit i religija pripadaju području saznajne kulture.Saznajna kultura predstavlja značajno i
kompleksno područje kulture u okviru kojeg se stvaraju i oblikuju određene ideje i saznanja o
prirodnoj i društvenoj realnosti.Ona obuhvata zdravorazumsko, filozofsko i naučno saznanje,
gdje pored mit i religije spadju:magija, umjetnost i obrazovanje.
Pojam mita
Riječ mit potiče iz grčkog jezika i ima značenje predanja ili kazivanja.Polazeći od
stimološkog određenja mita u literaturi su zastupljene mnogobrojne definicije i shvatanja
pojma mita. Svojevremeno je bilo rasprostranjeno mišljenje da je mit proizvod primitivne
čovjekove svijesti i da kao takav predstavlja predlogički momenat filozofske i naučne
svijesti.Smatralo se da je mit iznad sfere razuma, i da predstavlj manifestaciju primitivnog
mentaliteta, i da je karakterističan za primitivna i tradicionalna društva čiji se kulturni sadržaji
ne mogu manifestovati u modernim civilizovanim društvima.Teorijski pogledi koji mit vežu
za arhaična društva, ne uspjevaju da ga dovedu u odnos društvenom determiniranošću,
socijalnom i političkom funkcijom i ulogom.Mit predstavlja i sastavni dio, kao i pratioca
ljudske istorije, jer njemu su podložne ne samo primitivne ljudske zajednice, nego i
savremene, kao i njihovi revolucionarni i reakcioni politički pokreti.Prije nekih socioloških
tumačenja mita treba obratiti pažnju na funkcije i uzroke nastanka mita.Potreba za
saznavanjem složenih prirodnih i društvenih pojava, smatra se da je jedan od osnovnih uzroka
nastanka mita.Mitovi imaju i određene funkcije, koje svakako treba napomenuti.
Kembel ističe da tradicionalna mitologija ispunjava četiri funkcije:
- metafizičku ili mističku, odnosno funkciju usklađivanja čovjekove svijesti sa uslovima
života;
- kosmološku funkciju, odnosno funkciju oblikovanja i uspostavljanja određene slike svijeta;
- sociološku funkciju, odnosno funkciju vrednovanja očuvanja društvenog poretka;
- psihološku funkciju, koja se sastoji u potrebi usklađivanja individualnih htjenja sa idealima
društva i time otklanja napetosti u čovjeku;
U nekim pogledima mit prethodi religiji i filozofiji i nalazi se u prvim fazama nekritičkog
razvoja svih kultura, prije svega zato što se mit može shvatiti kao slikovita fantastična priča o
shvatanju svijeta, o stvaraocu i kosmosu, koja izražava određenu strukturnu vrijednost koja
izrasta iz fantaziranja koja proizlaze iz osjećanja i želja.Radi toga mit sse shvata i određuje
kao laž, fantaziranje, kolektivni san ili izmišljotina, i tako se suprostavlja naučnoj misli za
koju se smatra da je istinita.Postoje različita sociološka shvatanja i tumačenja mita i
mitologije.Pojedini sociolozi smatraju da je mitologija u osnovi primitivna filozofija, a mitovi
su priče koje nastaju kao racionalni pokušaji primitivnog čovjeka da pronađe smisao u svijetu
u kome se nalazi i da pomoću njega objasni njemu nepoznate i nejasne pojave.Brojne su
tvrdnje i tvrdnje da su mitovi prožeti nastojanjima da se razumije svijet i značaj života u
njemu, da se razumije priroda, jer mit nije govor koji izražava neku simboličku istinu, već
oblik određenog načina mišljenja koji prethodi racionalnom filozofskom mišljenju.
Prema nekim mišljenjima mitski svijet nije ništa drugo do svijet privida, ali privida koji se da
objasniti kada se otkrije nužna i prvobitna samoobmana iz koje taj privid potiče.
Za mit se ističe i da je on: nikada do kraja doveden govor ili zabrana pojedinca da sebe otkriva
ili pak idealizovana forma socialnih uslova koje zadovoljava one koje te mitove nose.
Usuštini mit se može podvesti pod alternativu istinito ili pogrešno. Premda je mit imaginaran
ili idejan, ne može se svesti na iluziju, laž i zabludu, može čak istovremeno biti lažan,
iluzoran, pogrešan i istinit.Tako je religiozan mit o spasenju istinit, ali i iluzoran po obećanju
besmrtnosti.
Zahvaljujući etnološkim istraživanjima mit je postao značajan pojam ne samo kao teorija
kulture nego i msociologije.Poznati istraživači mita ističu da se on proučava kao živ i da on
nije simboličan nego neposredan izraz svoje sadržine i da on nije objašnjenje koje zadovoljava
naučno interesovanje nego vaskrsnuće istinske stvarnosti koja se priča da se zadovolji
religijska potreba, moralna želja, društveno potčinjavanje, čak i praktični zahtjevi.
U primitivnoj kulturi mit vrši još nekoliko funkcija:
izražava, pojačava i ozakonjuje vjerovanje;
čuva i nameće moral;
garantuje djelotvornost rituala i sadrži praktična iskustva;
Zbog toga mit je bitan sastojak ljudske civilizacije i on nije nikakva uzaludna priča, već
vrijedna aktivna sila, i nije intelektualno objašnjenje ili umjetnička uobraženost, već
pragmatična povelja primitivne vjere i moralne mudrosti.
S obzirom da postoji više oblika i tipova mita i da postoje različita tumačenja pojma mita,
sasvim je razumljivo da postoji i određena klasifikacija mita.
Klasifikacija mitova
Teoretičari koji se bave istraživanjem mita nastoje da ukažu na postojanje različitih vrsta
mitova, i u tom pogledu izlažu izvjesnu tipologiju i klastfikaciju mitova i ističu njihovu
funkciju. Prema nekim teoretičarima mit možemo podjeliti na: prirodne i društvene mitove.
Prirodni mitovi odnose se na određena objašnjenja prirodnih
pojava, a društveni mitovi društvenih pojava.
Postoji i podjela mitova na:
-teogoniski mitovi, koji objasnjavaju nastanak bozanstva i svijeta;
-kosmogoniski mitovi, koji pokusavaju da odgovore i objasne
kako bi svijet trebao da zivi;
-antropoloski mitovi, koji govore o nastanku i razvoju covjeka;
-eshatoloski mitovi, koji se bave pitanjem futuristicke projekcije i kraja covjeka i svijeta;
Prema sljedecoj klasifikaciji mitovi se mogu podjeliti na:
-pripovjedacki mitovi, koji imaju funkciju da zabave;
-aperativni mitovi, koji daju prakticna uptstva za zivot;
-eksplanatorni mitovi, koji imaju za cilj objasnjenje i tumacenje necega;
Neki teoreticari ukazuju na razlike izmedju politickih i religijskih mitova. Za religijske mitove
je karakteristicno da su eshalogizirani, da je za njih nadprirodnost primarna, da je njihova
osnovna supstanca i sadrzaj Bog i covjek. Suprotno religijskim mitovima, politickim
mitovima ne pripada uloga i znacaj nadprirodnih i onostranih, ne hiperstrofiraju ulogu i znacaj
onostranih epiteta, jer za svoj duhovni sadrzaj imaju covjeka.
Mada se pravi izvjesna razlika izmedju politickih i religijskih mitova, ipak politicki mitovi
mogu da dobiju svojevrsnu teolosku nijansu i teologizirano znacenje.
Politicki mit moze da koristi teodiciju kao metod pretvaranja cinjenice u vrijednost, a to znaci
da odredjenoj ideji moze da da narociti, bitni i znacajni smisao cime se ta ideja i pretvara u
cinjenicu. U tom smislu mit ne predstavlja samo pricu koja se prica, vec i stvarnost koja se
dozivljava, odnosno postaje oblik razmisljanja koji prevazilazi razmisljanja utoliko sto hoce
da dovede do istine koju objavljuje.
Pojam religije
Religija je pojava sa kojom se covjek susreo veoma davno, ali koja i danas nakon nekoliko
milenija, kao individualna i drustvena pojava, kao segment individualne i drustvene svijesti,
ne gubi na znacaju i aktuelnosti.
Termin religija je latinskog porjekla koji ima nekoliko etimoloskih odredjenja. Prema jednoj
grupi odredjenja ona oznacava vjerovanje u jednog boga i jednu zajednicu, kao i jednog
vladara, koje zajedno obuhvata vjerovanje u jednu religijsku istinu. Prema drugim
odredjenjima religija predstavlja uspostavljanje zavjeta, veze ili povezanosti sa bozanskim
bicem, crkvom kao bozanskom ustanovom i ljudima, i tumaci se kao izdvajanje necega od
obicnih stvari, sto znaci uspostavljanje odredjenih odnosa postovanja prema necemu, a
posebno prema bozanstvu.
Etioloska objasnjenja rijeci "religija" su medjusobno slicna, ali i razlicita, dosta fluidna i
neprecizna, zbog cega se treba obratiti paznja na teorijska objasnjenja i definisanja religije.
Toma Akvinski i sv.Avgustin smatraju da je religija nacin sporazumjevanja i postovanja boga,
dok Kant smatra da je to upoznavanje nasih moralnih duznosti u obliku bozijih zapovjesti, a
Hegel smatra da je religija samosavjest bozanskog duha. Marksistici orjentisani teoreticari
religiju odredjuju kao oblik drustvene nadgradnje koja je neprestano izdignuta iznad nivoa
materijalne produkcije i ekonomske strukture drzava. Religija je shvacena i kao samosvijest i
samoosjecanje covjeka koji sebe ili jos nije stekao ili je sebe potpuno izgubio.
Postoje razlicita shvatanja i tumacenja pojma religije, i prema nekim od njih religija se smatra
kao pogled na svijet ili pogled na sveto i vjerovanje u nadprirodno. U skladu sa ovim
shvatanjima religija je:
-kosmogonija, odnosno shvatanje porjekla svijeta i njegovog tvorca;
-soteorologija, tj. shvatanje o spasenju i vjecnosti;
-eshatologija, odnosno shvatanje o sudnjem danu i carstvu
bozijem;
-teodicija, shvatanje o trpljenju na ovon svijetu i utjeha koju pruza bozanstvo;
Religija se moze shvatiti i kao izraz covjekove potrebe za sigurnoscu ili kao sustinska
vrijednosna komponenta i izvoriste dobrog, istinskog i lijepog, ili pak kao kultura koja moze
da ima oksiolosku ili vrijednosnu, kongnitivnu ili saznajnu, normativnu ili propisnu i
emocionalnu ili osjecajnu dimenziju. Neki cak smatraju religiju kao izvor outdjenja ljudi,
odnosno kao fantasticno prikazivanje stvarnosti.
Sa individualnog gledista religija je shvacena kao oblik trazenja potpune sigurnoscu pred
smrcu kao prirodnim fenomenom, jer smisao i svijest o smrti izazivaju u covjeku otpor i zelju
da to ne bude zavrsetak postojanja. Glavni problem u religiji je apsolutna buducnost, a ne
samo odnos u realnom svijetu na osnovu vjerovanja u pojedine dogme.
Bitna odlika za postojanje religije uopste je i postojanje i institucionalnog nivoa posmatranja
religije, koji se ogleda u organizaciji i institucionalizaciji religije na religijske ustanove i
svestenike kao glavne vjerske funkcionere.
ZAKLJUCAK
Mit i religija su pojave sa kojima su se razlicite ljudske zajednice susretale veoma davno, po
nekim shvatanjima u srednjem dobu divljastva. Medjutim i danas nakon vise milenijuma, kao
individualne i drustvene pojave, i kao segmenti individualnih i drustvenih svijesti, mit i
religija zauzimaju znacajno mjesto u kulturi modernog i savremenog covjeka.
Mit se gotovo iskljucivo povezuje sa primitivnim oblicima covjekove svijesti i vezu ga za
arhaicna drustva u kojima nema drustvene determinisanosti, i po svemu tome bi se moglo
zakljuciti da mit nema veceg uticaja na zivot danas. Medjutim, mit je prisutan i danas, ali u
nekom savremenijem obliku kao sto je politicki mit.
Bilo kako bilo, mit i religija, kao znacajne drustvene pojave, predstavljaju neotudjivi dio
ljudske kulture, jer su povezani sa svim segmentima drustvenog djelovanja pojedinaca i
drustva, zbog cega su i zasluzile znacajne teorijske analize.
Ostrvo bogova (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
11 Jan 2010, acuska
Na jendom ostrvu u Tihom okeanu dolazi do erozije obale, to se desava usled ne
kontrolisanog secenja palmi koje tu obalu stite od erozije. Stanovnistvu je drvo palme
potrebno, ali ako se nastavi secenje, ostrvo moze da nestane ili da se smanji tako da ne bude
moglo vise na njemu da se zivi. Tako se jedan pametan ostrvljanin dosetio price od koje je
stvorio mit, i koja moze da pomogne u sprecavanju sece palmi na obali. Govorio je svojim
sugradjanima kako na palmama zive bogovi, ukoliko se palma isece bogovi ce se rasrditi i
unistiti ostrvo, ali ukoliko i moraju da iseku palmu, onda da ne bi navuklji gnev bogova
morali su da zasade nove tri palme. Tako je dovitljivi ostrvljanin uspeo da zagolica mastu
mestana i da ih natera na obazrivu secu palmi, ali i na zasadjivanje novih.
Verujmo da je ostrvo spaseno.
Rival definitions of religion... (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet)
01 Jan 2010, sestan
Victoria S. Harrison, "The pragmatics of defining religion in a multi-cultural world",
International Journal for Philosophy of Religion, vol. 59, 2006, 133 – 139.
Rival definitions of religion
Intellectual definitions stipulate that the defining, or essential, feature
of religion is belief about a particular sort of object. The following definition, suggested by
James Martineau, is of this type: “Religion is the
belief in an ever living God.”2 While definitions of this type highlight
something important about religions – the undeniable fact that propositional beliefs typically
play a significant role within them – nevertheless, they take no account of other, equally
prominent, features of religion.
They fail to recognize, for example, the centrality of “religious” emotions
like piety, the importance of faith, and the key role of traditional
practices. Yet each would seem to constitute typical features of many
religions. A further problem is that defining religion in terms of belief
that has a particular kind of object, such as God, entails that certain
belief systems which are routinely regarded as religions – Theravada
Buddhism, for example – would have to be classed as non-religious; an
entailment which strikes many as counter-intuitive. To avoid this problem,
one might suggest that any kind of belief would suffice, as long
as it was held with sufficient seriousness and intensity. However, building
into intellectual definitions conditions about the way a belief is held
is tantamount to admitting that intellectual definitions by themselves
are inadequate. It would also allow any kind of belief system to be a
candidate for the label “religious,” provided only that it was held with
sufficient passion.
Moreover, we do not need to look to non-monotheistic religions to
see the inadequacy of intellectual definitions. For they would not even
seem to be applicable to Judaism. As Eugene Borowitz claims: “for the
Jew, religion cannot be so easily identified with the affirmation of a
given content of belief.”3 As Borowitz further points out, such definitions
would seem to be particularly suited to Protestant forms of Christianity,
which do tend to portray religion as essentially the affirmation
of a set of beliefs. Indeed, those who propose intellectual definitions
would seem to regard Protestant Christianity as the paradigmatic form
of religion, and such a standpoint is clearly inadequate today in an
increasingly multi-cultural world. Let us therefore consider another type
of definition, and see if it is any less problematic.
Affective definitions of religion regard faith, and the emotions
that characteristically accompany it, as the defining, or essential, features
of religion. George Lindbeck refers to this type of definition as
“experiential-expressive” because definitions of this type focus on “the
‘experiental-expressive’ dimension of religion,” and interpret “doctrines
as non-informative and non-discursive symbols of inner feelings, attitudes,
or existential orientations.”4 As Lindbeck observes, despite their
considerable dissimilarities, intellectual and affective definitions are akin
insofar as they are both religious types of definition. In other words,
they describe religion from a perspective that focuses on features of
religion that are important to believers. Thus, these two approaches, or
combinations of them, are typically adopted by theologians and other
religiously-committed scholars.5
The most well-known affective definition was proposed by a foundational
figure within modern Protestant theology, Friedrich Schleiermacher
(1768–1834). Schleiermacher stipulated that the “essence of
religion consists in the feeling of absolute dependence.”6 While exactly
what Schleiermacher meant by “feeling” in this context is, of course,
subject to a variety of interpretations, this definition is clearly a product
of his conception of religion as, primarily, a way of experiencing
reality rather than a set of doctrinal formulations. Useful though his
definition may be, it is clearly a reaction against intellectual definitions.
As such, it is, perhaps, too one-sided to serve as an objective
definition. By defining religion purely in terms of a certain kind of
feeling – the feeling of absolute dependence – Schleiermacher would
seem to underestimate the important role played within many religions
by religious teachings, doctrines and creeds. While Schleiermacher
did not deny that religions typically incorporated such features
as teachings, doctrines and creeds, in undervaluing the importance of
such intellectual components of religions, he presents, what many have
regarded as, a distorted picture of religion. Moreover, his definition
appears to be biased towards his own religious tradition. It may well
be that the kind of feeling he focuses upon is the defining feature of
Lutheran Christianity (or, at least, was so during his lifetime). However,
such a feeling would not appear to be central to, for example,
most forms of Buddhism7 or, to take another example, to Daoism. If
that is the case, then the feeling of absolute dependence cannot be the
defining feature of all religions.
Another criticism that might be leveled against Schleiermacher’s definition
is that the feeling of absolute dependence may be experienced by
both religious people and self-avowedly non-religious people – which,
again, suggests that such a feeling does not constitute a defining feature
of religion. For example, environmentalists can have a feeling of
absolute dependence upon the natural world without thereby holding
a religious attitude (although some do hold one). Schleiermacher
himself, however, saw this as an advantage of his theory. He believed
that people mistakenly perceived themselves as non-religious because
they rejected formalized religious doctrines and official religious institutions;
but rejecting these and rejecting religion were in his opinion two
quite distinct activities.8 Thus, Schleiermacher is quite happy to insist
that a necessary and sufficient condition for being religious is that one
experience the feeling of absolute dependence. It was precisely this kind
of view that the founder of psychoanalysis, Sigmund Freud, criticized
in his influential work The Future of an Illusion. Freud claimed that it
was a mistake to describe “as ‘deeply religious’ anyone who admits to a
sense of man’s insignificance or impotence in the face of the universe.”9
Rather, only those who seek a remedy for this feeling are genuinely religious.
In his view: “The man who goes no further, but humbly acquiesces
in the small part which human beings play in the great world – such
a man is, on the contrary, irreligious in the truest sense of the word.”10
Indeed, in Freud’s account, religion is a remedy for the kind of feeling
referred to by Schleiermacher. On this view, religious practices such as
ceremonies and rituals, if successful, function to remedy the disturbing
sensation of “man’s insignificance or impotence in the face of the universe.”
Hence, Schleiermacher might be accused of confusing the cause
of religion with the meaning of “religion.”11
This brings us to the third type of definition of religion: functional
definitions. These concentrate on the function of religion as its
defining, or essential, feature. The particular function that religion is
thought to serve is not always, however, the one that Freud identified.
Rather, the purported function of religion is sometimes construed
more broadly. Consider, for example, the anthropologist J. G. Frazer’s
definition: “By religion, then, I understand a propitiation or conciliation
of powers superior to man. . ..”12 Frazer, then, defines religion
in terms of its supposedly propitiatory or conciliatory function. But
do all religions serve such a function? It would seem not. For yet
again, Buddhism constitutes a clear counter-example. It is even questionable whether the
various monotheisms should be seen as fulfilling
this function. Moreover, it seems implausible to hold that religions
as diverse as Lutheran Christianity, Advaita Vedanta Hinduism and
Daoism all serve the same function – however, broadly this function
is conceived.
This brief survey might suggest that what each type of definition
regards as the defining, or essential, feature of religion should
be incorporated into a comprehensive definition: one that would give
due weight to the intellectual, the affective and the functional components
of religion. Unfortunately, such a comprehensive definition
would be problematic because, like the various types of definition
examined above, it would either encompass too much or too little.
For example, there would be nothing to exclude secular humanism or
Marxism from counting as religions. Moreover, one could not respond
to the problem of including too much by building the notion of a
religious ultimate, or God, into the definition. That strategy would
certainly exclude secular humanism and Marxism, but it would also
exclude “religions” like Theravada Buddhism and Daoism (in which
the notion of God does not play a significant role). Clearly, any definition
of religion that failed to include these principal forms of religion
would be severely inadequate.
In addition, not only does each type of definition considered above
fail to apply to mainstream forms of eastern religious traditions, but
each also seems inapplicable to Judaism. Some argue that a definition
of religion inclusive of Judaism would have to acknowledge that
being Jewish involves a relationship to the Jewish community.13 Yet
no prominent intellectual, affective or functional definition emphasizes
the religious person as part of a community. But surely, this consideration
would apply to Christianity and Islam, too. Most, if not all,
forms of Christianity conceive individual Christians to be intrinsically
part of the ecclesial community. Likewise, Muslims do not stand alone
but are part of the umma – the Muslim community. The importance
of this dimension of religiosity is apparent if one considers what takes
place when a person converts to one of the Abrahamic religions: they
are welcomed into the community of the Jewish People, the Church,
or the umma. Because the types of definition surveyed above fail to
acknowledge this important dimension of Abrahamic monotheisms,
many find them inadequate.
Clearly, though, any assessment of the adequacy of a definition of
religion is likely to be influenced by the kind of theory of religion
one presupposes. Definitions are, it might be claimed, miniature versions
of the theories which inspire them. And there is an important
difference between religious theories of religion and naturalistic ones.14
Typically, theories of the former type are developed by thinkers belonging
to some particular religious tradition. They usually presuppose a
religious interpretation of ourselves and our world, and they attempt to
justify that interpretation by providing an account of the divine origin
of the religion in question. A religious theory might, for example, appeal
to the role of prophets or angels as divine messengers instrumental in
the formation of a particular historical religious tradition. Or, more
generally, religion may be conceived as a response to revelation in the
form of divine word or deed. James Thrower claims that religious theories
can be identified by the way they regard religion as ontologically
primary; that is, by viewing religion as capable of explaining other phenomena
and in no need of explanation itself.15 Naturalistic theories, on
the other hand, regard the phenomena of religion to be in need of some
explanation. In contrast to religious theories, they attempt to explain
religion by appealing to natural facts. Freud’s theory of religion, for
example, is a naturalistic theory that tries to explain religion by appeal
to facts about human psychology.16 Influential forms of naturalistic theory
have been proposed by Karl Marx, E´ mile Durkheim, Max Weber
and, more recently, the sociobiologist E. O. Wilson. Such theories were
especially prominent in the second half of the 19th century and in the
first half of the 20th. Their popularity seems to rise and wane in accordance
with the success or failure of the more general psychological,
political, economic, social or biological theory within which they are
embedded.
In line with this distinction between religious and naturalistic theories
of religion, definitions of religion can be categorized as either religious
or naturalistic.17 Clearly, a non-sectarian scholar will be likely to
find many of the available religious definitions of religion unacceptable.
This is because many of them presuppose the truth of certain key
religious claims – such as, for example, that there “are manifestations
of a Power which transcends our knowledge.”18 Nevertheless, many
scholars remain cautious of naturalistic definitions of religion. This is
because, as we have seen, they are derived from naturalistic theories
of religion, which are themselves part of highly controversial theories
of much broader scope. While naturalistic theories remain influential,
they have not been widely accepted because they rely on assumptions
about religion which are highly contested – and, for the same reason,
naturalistic definitions also fail to achieve widespread support.
Given the difficulties of both religious and naturalistic theories of
religion, some scholars have attempted to stipulate a definition that
presupposes neither a religious nor a naturalistic theory. Keith Yandell
argues that the following definition is neutral between religious and
naturalistic theories: “a religion is a conceptual system that provides
an interpretation of the world and the place of human beings in it,
bases an account of how life should be lived given that interpretation,
and expresses this interpretation and lifestyle in a set of rituals,
institutions and practices.”19 While Yandell may well have succeeded
in maintaining a neutral stance between religious and naturalistic definitions
of religion, his definition nevertheless exhibits the now familiar
problem of including too much. Maoism, for example, is “a conceptual
system that provides an interpretation of the world and the place
of human beings in it” and which “bases an account of how life
should be lived given that interpretation” and, moreover, “expresses
this interpretation and lifestyle in a set of rituals, institutions and
practices.” Yet most people would want to say that Maoism is most
accurately classified as a political ideology and not as a religion.
The failure of a definition such as Yandell’s to demarcate the religious
from the non-religious domain, without taking a stance on the
religious versus naturalistic issue, might suggest that we should consider
religion from another perspective. It may be that religions fall
under the wider concept “culture.” Indeed, this has been suggested by
the anthropologist Clifford Geertz, who argues that religions should
be analyzed as cultural systems.20 Geertz took the concept “culture”
to denote “an historically transmitted pattern of meanings embodied
in symbols, a system of inherited conception expressed in symbolic
forms by means of which men communicate, perpetuate, and develop
their knowledge about and attitudes toward life.”21 Clearly, both religious
and secular “patterns of meaning” would fit under this definition
of culture. Nevertheless, Geertz offers a definition of religion
that aspires to identify religions as a sub-class of cultures. According
to Geertz, “a religion is: (1) a system of symbols which acts to (2)
establish powerful, pervasive, and long-lasting moods and motivations
in men by (3) formulating conceptions of a general order of existence
and (4) clothing these conceptions with such an aura of factuality
that (5) the moods and motivations seem uniquely realistic.”22
There is no doubt that this definition of religion has provided scholars
with a useful perspective from which to study religions.23 Nevertheless,
it is not unproblematic. First, adherents of Marx’s historical
materialism, especially when they wave red flags, may well be counted
as religious on this definition. And second, religions in which symbols
appear to play a relatively minor role – Quakerism, for example – do
not seem to register on Geertz’s theory. Indeed, religions would seem
to be more diverse and complex than his theory allows. While telling
us part of the story, he inevitably leaves much untold. Indeed, every
theory presupposes some account of what data will be relevant and
what must be explained. With a limited definition of “religion,” theorists,
in focusing on this data, will inevitably draw attention away from
other aspects of religion – aspects that another brand of theorist may
regard as of key importance. Each theory we have considered, then,
comes with its own peculiar biases. Perhaps for this reason, theories of
religion would seem to rival religions in the diversity they exhibit, and
the prevailing definitions of religion they have generated seem to have
shed little light on what – if anything – all and only religions have in
common.
05 Jan 2010, Olivera
Moguća je i izmena Ustava SPC zbog izbora patrijarha
Novi patrijarh biraće se na izbornom Saboru, koji počinje 22. janura, i to je definitivno. Svi
episkopi, nas 45, koliko ima SPC, biće pozvani i prisustvovaće izbornom Saboru. Ukoliko
neki arhijerej ne može da dođe, svoj glas poveriće jednom od vladika, kaže u intervjuu za
„Blic“ episkop dalmatinski Fotije, član Svetog sinoda, najviše crkvene vlasti.
Episkop dalmatinski: Patrijarh će biti izabran 22. januara
Da li će se novi patrijarh birati po važećem ustavu SPC, kako je izabran i patrijarh Pavle, ili će
biti menjan, tako da izostane biranje žrebom?
- Sabor će početi po sada važećoj proceduri, a to je trojna kandidatura. Biće tri kandidata, od
kojih se jedan bira žrebom. Nema izmene Ustava. Do izmene može doći jedino ako na taj
trojni način ne bude mogao biti izabran patrijarh.
Kako se to može dogoditi?
- Pa, ako ne bude imalo dovoljno glasova jer jedan kandidat mora da ima 50 odsto, plus jedan
glas da bi ušao u trojnu kandidaturu. Hipotetički, ako nema tri kandidata sa dovoljnim brojem
glasova, mora se pristupiti drugom načinu, koji definiše Sabor.
Da li se Sabor prekida u tom slučaju?
- U toku Sabora se može promeniti pravilo.
Kada će to biti jasno?
- Verovatno u toku prvog dana. Ali to ne znamo. To je još samo hipoteza.
Ko su glavni kandidati za budućeg patrijarha?
- To je teško reći. Na primer, patrijarh Pavle uopšte nije bio među ozbiljnim kandidatima, pa
je izabran. Rekao bih da postoji promisao Božja o tome ko treba da vodi Crkvu, i to je na
prvom mestu. Drugo su naše ljudske kalkulacije, pretpostavke, želje, koje su takođe
razumljive.
„Blic“ je pisao o dve struje u SPC. Šta je njihova suština?
- Ne postoje dve, već mnogo više struja jer je Crkva živi organizam. Ima vladika koji imaju 80
godina, koji su se školovali pre Drugog svetskog rata i oni na svoj način nose istorijsko
iskustvo i nasleđe, mladih - koji gotovo da nemaju 40 godina, potpuno su formirani u vreme
digitalne komunikacije, ljude koji su se školovali u Grčkoj i na Svetoj gori. Postoji grupa
vladika koji su sazrevali u pravoslavnoj Rusiji. A svi zajedno predstavljamo jedno telo - to je
naša crkva.
I u njoj tihi rat arhijereja, nesuglasice i sukobi. Oko čega se vode?
- Postoje različiti stavovi, različita mišljenja, generacijske razlike, različito duhovno
shvatanje, različite duhovne škole. To nisu sukobi, rat niti bilo šta što može da dovede do…
Raskola u crkvi?
- To ni u kom slučaju. I zato se bira patrijarh jer on okuplja, sabira sve. On je garant jedinstva
naše Crkve u suštinskom smislu, naravno sa Saborom, ali on je uvek prvi u Saboru. Crkvu ne
možemo posmatrati kao stranački i partijski svet.
Koliki je pokušaj političkih partija da ostvare svoj uticaj na Crkvu i u pokušaju da proguraju
svog favorita za patrijarha?
- Naš izborni sistem je takav da glasaju tajnim glasanjem samo episkopi. Znači, uticaj spoljni
može biti, ali veoma mali. Ne sumnjam da je država uvek smatrala značajnim to ko će biti
patrijarh, ali opet presudan je promisao Božji. Bog je taj koji bira nekog od episkopa da bude
pastir našeg naroda u ovo vreme kao što je to bio patrijarh Pavle doskoro.
Kakav treba da bude budući patrijarh?
- Jedan vladika nedavno mi reče: „Dobro bi bilo da imamo patrijarha koji bi mogao sa
moskovskim patrijarhom da govori na ruskom, sa carigradskim na grčkom, a sa rimskim
papom na nemačkom.“
Ko je taj episkop? Ko će biti patrijarh?
- (smeh) To ne znam. Ali kažem, posle patrijarha Pavla, koji je imao određeni dar smirenja,
čistote, svetosti, sada nam treba patrijarh koji bi trebalo da predstavi našu Crkvu u najboljem
svetlu, kako pred drugim narodima, EU, tako i pred drugim pravoslavnim i nepravoslavnim
institucijama.
Koji su zadaci pred novim patrijarhom?
- Puno toga, prosto, mnogi nagomilani problemi stoje pred našom Crkvom, problemi kojima
je Crkva opterećena još od prethodnih ratova i, uopšte, pitanja unutrašnje i spoljne misije
Crkve.
Da li se SPC protivi evropskim integracijama?
- Nije to pitanje Crkve. Ako postoje evropske integracije, Crkva ih prihvata. Ako ne, onda to
ni Crkva ne prihvata. Mi se ugrađujemo prema postojećem sistemu.
Koja su prva pitanja koja mora da reši budući patrijarh?
- Teško je reći. Zavisi ko to bude i šta će mu biti prioriteti. To je pitanje uređivanja same
Arhiepiskopije beogradsko karlovačke, svakako i pitanje Pećke patrijaršije, jer je povezano sa
Kosovom…
Da li očekujete od novog patrijarha da ugosti rimskog papu?
- To je pitanje prilično osetljivo, koliko za patrijarha, toliko i za Patrijašiju i Sabor, kao i za
samu državu. U tom jedinstvu zajedničkog stava tražiće se odgovor na to pitanje.
Da li ste lično bili iznenađeni povorkom od 600.000 ljudi koja je ispratila patrijarha i kako je
to doživljeno u crkvi?
- Sahrana patrijarha je bio biblijski događaj. Ne, nisam očekivao, verovatno kao ni drugi
sveštenici. Ali istovremeno, nismo ni bili iznenađeni. Patrijarh je svojom vrlinom i svetošću
sabrao taj narod, bez spoljne reklame i prisile.
Kako komentarišete činjenicu da je predsednik Tadić prisustvovao sednici Svetog sinoda
nakon upokojenja patrijarha?
- Bila je to odluka predsednika. Sam je rekao da želi da pomogne s pripremom sahrane. Ne, to
nije mešanje u Crkvu.
Da li je na taj način predsednik povredio osećanja vernika drugih veroispovesti ulaskom u
Sinod?
- Ne, on je kao predsednik države imao pravo i obavezu da dođe i normalno je i logično da
tako bude i kada je u pitanju sahrana patrijarha.
Pismo hrvatskoj premijerki
SPC je na vest o osnivanju udruženja građana Ogulina iz Hrvatske pod nazivom „Hrvatska
pravoslavna zajednica“ uzvratila pismom premijerki Hrvatske Jadranki Kosor. Da li ste dobili
njen odgovor?
- Nismo, jer je bio Božić po katoličkom kalendaru i predsednički izbori. Moguće je da će
odgovor doći. U svakom slučaju, hteli smo da ukažemo na problem pojavljivanja tog
udruženja koje ima militantni duhovni karakter i u startu negira postojanje Srba i srpske crkve.
Ono se istorijski temelji na sličnom udruženju koje je postojalo u vreme NDH i kada je
formirana tzv. HPC.
http://www.blic.rs/Vesti/Drustvo/171184/Moguca-je-i-izmena-Ustava-SPC-zbog-izborapatrijarha
EU i verski simboli u skolama (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet)
28 Dec 2009, kaca
GRCKA SE NE PREDAJE
Grcka pravoslavna i rimokatolicka crkva u sukobu su vec skoro hiljadu godina, ali se oko
pitanja verskih simbola potpuno slazu. - Udruzile su snage sa drugim crkvama sirom Evrope,
koje su uverene da sud u Strazburu podriva hriscansko nasledje Evrope
LONDON, 28. decembra - Zustra debata o tome da li se u skolama u Evropi smeju postavljati
verski simboli vodila se u Italiji, sve dok Evropski sud pravde u Strazburu nije nalozio da se iz
ucionica uklone Hristova raspeca.
Diskusija se, u medjuvremenu, preselila u Grcku, a tamosnja pravoslavna crkva se, kako
izgleda, nece predati bez borbe.
Gimnazija u Lamiji, u centralnoj Grckoj, povezana je sa pravoslavnom crkvom, pa su i
molitve ucenika duze i slozenije nego u drzavnim sskolama.
Djacku molitvu vodi moderno osisan i odeven tinejdzer. Ucenici se cesto krste sa tri prsta, sa
desne na levu stranu.
Kriticcari tvrde da se takvim obredima diskriminisu deca koja nisu pravoslavne vere;
ohrabreni su presudom iz Strazbura kojom je Italiji nalozeno da iz ucionica ukloni raspeca.
Direktor crkvene gimnazije Stilijanos Mastorijanis smatra da se time "potkopavaju
tradicionalne vrednosti".
"Oni zele da uklone krstove i ikone! Kako su krenuli, skinuce krst i sa zastave. Mi nismo
fanatici. Jednostavno, po grckom ustavu, pravoslavlje je drzzvna religija", izjavio je
Mastorijanis za britanski radio Bi-Bi-Si.
Najzesci kriticar crkve je Panajoti Dimitras, direktor grckog Helsinskog odbora.
U ucionici u crkvenoj gimnaziji, u kojoj je u toku cas informatike, nad kompjuterima i
djacima bdi ikona Isusa Hrista okacena iznad table. Ako bi se pitao gospodin Dimitras, iz
skola bi, zajedno sa molitvama, bile proterane i ikone.
Mitropolit Nikolau, episkop grada Lamije, uticajan clan grckog Svetog sinoda, ima drugacije
misljenje.
"Poznato je da su deci potrebni idoli - nemam nista protiv da to budu fudbaleri ili pevaci...
Ali, mladim ljudima su potrebni simboli u ovom, ali i narednom zivotu. Ikone i krstovi su
sveti simboli - simboli mira, pravde i ljubavi. Deci su takvi simboli potrebni i ne bi ih trebalo
uklanjati", istakao je on za BBC.
U Plaki, boemskoj cetvrti Atine koja obiluje crkavama, zivi i nezavisni teolog Jorogos
Mustakis.
On smatra da Sveti sinod ima razloga da brine, i to ne samo zbog odluke suda u Strazburu
nego i zbog nove socijalisticke vlade, koja nastoji da odvoji crkvu od drzave i da izvuce
dodatni porez iz riznica bogatih parohija.
"Grcki episkopi su privilegovana klasa u ekonomskom, politickom, sudskom i svakom
drugom smislu. Te privilegije garantuje im grcki Ustav, i borice se i rukama i nogama da ih
zadrze", rekao je on.
Grcka pravoslavna i rimokatolicka crkva u sukobu su vec skoro hiljadu godina, ali se oko
pitanja verskih simbola potpuno slazu. Udruzile su snage sa drugim crkvama sirom Evrope,
koje su uverene da sud u Strazburu podriva hriscansko nasledje Evrope.
Velika "verska bitka" sirom evropskog kontinenta je, kako izgleda, tek pocela, istakao je
britanski radio.
SRBIJA - VERE - STUDIJA (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet)
25 Dec 2009, kaca
Ustav garantuje verske slobode, ali se one u praksi krse
BEOGRAD, 9. decembra (Tanjug) - Iako Ustav Srbije, u skladu sa medjunarodnim
standardima, garantuje slobodu veroispovesti, u praksi se verske slobode i dalje krse,
zakljucak je predstavljene studije "Verske slobode u Srbiji - stanje, mogucnosti, prepreke".
U studiji, koju je sproveo Centar za razvoj civilnog drustva, uz podrsku Evropske unije i
Fonda za otvoreno drustvo, navodi se da je uocljiv trend smanjenja verski motivisanih
incidenata, ali da je deo verskih zajednica Zakonom o crkvama i verskim zajednicama iz
2006. godine sistemski sprecen da deluje.
U zakljucku publikacije navodi se da je za tri godine primene tog zakona u Srbiji registrovano
sedam tradicionalnih i 12 netradicionalnih crkava i verskih zajednica, iako se procenjuje da je
u Srbiji do nedavno bilo aktivno oko 170 verskih zajednica.
Primenom tog zakona, kako ocenjuju autori studije, diskriminisane su manje verske zajednice
, nehriscanske verske zajednice i neke pravoslavne crkve, poput Rumunske pravoslavne
crkve.
Predstavljajuchi studiju, direktor Centra za razvoj civilnog drustva Vladimir Ilic rekao je na
konferenciji za novinare da je jedan od osnovni problem verskih zajednica u Srbiji dominacija
drzave nad crkvom.
"Verska diskriminacija potice iz same drzave, legalna resenja sputavaju rad verskih
organizacija", rekao je Ilic i dodao da bi se resenje moglo traziti u kombinaciji ustavnog
sekularizma i verskog partnerstva.
Govoreci o stepenu verskih sloboda u Srbiji, Zdravko Sordjan, iz Centra za toleranciju i
medjureligijske odnose, ocenio je da ''verskih sloboda ima onoliko koliko se neko za njih
izbori, a ne onoliko koliko je to zakonom dozvoljeno''.
Sordjan je dodao da verske zajednice, ukoliko se osecaju diskriminisano, na primer
izvestavanjem medija, imaju zakonsku mogucnost da se za svoja prava bore pred sudovima,
medjutim takvi postupci u Srbiji predugo traju.
(Kraj)
Medjunarodni dan ljudskih prava (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
10 Dec 2009, dragana
Međunarodni dan ljudskih prava
Danas se obeležava međunarodni dan ljudskih prava koji je ove godine posvećen borbi protiv
diskriminacije.
Generalni sekretar UN Ban Ki Mun rekao je tim povodom da su na meti diskriminacije
pojedinci i grupe koje su najranjivije, poput invalida, žena i devojaka, siromašnih, emigranata,
pripadnika manjina i svih onih za koje se veruje da su drugačiji od većine.
"Te žrtve diskriminicije nisu same, Ujedinjene nacije su uz njih i posvećene su zaštiti prava
svih, a posebno najugroženijih", rekao je Ban, navodi se na sajtu UN-a.
Povodom Dana ljudskih prava, Ministarstvo za ljudska i manjinska prava Srbije saopštilo je
da se zalaže da se, pored već postojećih zakona, donosu zakonski akti kako bi se stvorio
celovit, koherentan normativni sistem neophodan za svestrano ostvarivanje i zaštitu ljudskih
prava i sloboda u svim oblastima.
Od posebnog značaja je da se odredbe i važećih zakona i budućih zakonskih dokumenata
dosledno primenjuju u svakodnevnom životu, čemu će to ministarstvo dati puni doprinos,
navodi se u saopštenju.
Na današnji dan 1948. godine Generalna skupština UN usvojila je Univerzalnu deklaraciju o
ljudskim pravima, a tokom godina stvorena čitava mreža mehanizama za zaštitu ljudskih
prava i borbu protiv njihovog kršenja.
U prvom članu deklaracije je istaknuto: "Svi ljudi su rođeni slobodni, s jednakim
dostojanstvom i pravima".
U Savez samostalnih sindikata Srbije upozoravaju da se u Srbiji između ostalih, krši i jedno
od osnovnih prava - pravo na rad.
"U Srbiji ima oko 800.000 nezaposlenih, a radnici i dalje strahuju od gubitka radnih mesta, a
takođe im poslodavci ne isplaćuju uredno zarađene plate", kaže predsednik tog sindikata
Ljubisav Orbović.
http://www.blic.rs/drustvo.php?id=124753
Komentar na Frojdovu tezu (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet)
26 Nov 2009, Elvisa
Zanimljiva je Frojdova teza o religiji kao univerzalnoj opsesivnoj neurozi ljudskog roda.
Ovakvo shvatanje može biti uvrijedljivo za bilo kojeg religioznog čovjeka. Utoliko više što
ovo shvatanje religiju odbacuje kao patološki psihološki proces – neurozu. Pa ipak, ako dublje
uđemo u ovo razmatranje,možemo ga smatrati krajnje prihvatljivim i ni malo uvrijedljivim.
Ukoliko uzmemo u obzir da je neuroza pojava koja se javlja kao posljedica frustracije,dakle
nezadovoljene potrebe, tada tu neurozu možemo shvatiti kao čovjekovu stalnu i,za ovog
života nikad zadovoljenu,potrebu za Bogom kao njegovim izvorom,kojem se stalno teži
približiti i vratiti. Takođe,ukoliko uzmemo da je čovjek biće nastalo stvaranjem direktno od
samog Boga,onda slijedi da je jedino čovjekovo prirodno i,ako tako možemo reći, „normalno“
stanje – utopljenost u Bogu ili stopljenost s Njim. Utoliko više, čovjekova odvojenost i
udaljenost od Njega,za vrijeme boravka i života na zemlji može se bez i malo uvrijedljivosti
smatrati čovjeku neprirodnim,tj. patološkim stanjem.
S te strane,moglo bi se prihvatiti ovo Frojdovo shvatanje,čak i od strane onih najreligioznijih
ali i shvatiti čovjekova istorijska potreba za religijom bilo koje vrste.
o odnosu Crkve i države na razini svakodnevnih zbivanja (Religija kao komponenta
ljudske civilizacije: institucije i identitet)
25 Nov 2009, masha
U nastavku saljem link na tekst "Dnevnik pravoslavnih uvreda". (nije dug, filipe:)) Nadam se
da ga nitko nece krivo protumaciti. Ja smatram da pojedinci trebaju najprije gledati i kritizirati
svoje drustvo, ali u ovom trenutku zbog aktualnosti cinilo mi se zgodnim poslati ovaj tekst.
Vjerujem da bi se analogije mehanizama na djelu dale lako naci i u drustvima susjednih
drzava. Evo linka: http://www.e-novine.com/srbija/srbija-licnosti/32538-Dnevnikpravoslavnih-uvreda.html Lijep pozdrav, masenjka.
Civilization Without Religion? (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet)
25 Nov 2009, Tijana
Civilization Without Religion?
Russell Kirk
A masterful essay on the dependence of civilization on religion.
Lecture Number Four Hundred and Four
July 24th, 1992
No Substitute
Some well-meaning folk talk of a "civil religion," a kind of cult of patriotism, founded upon a
myth of national virtue and upon veneration of certain historic documents, together with a
utilitarian morality. But such experiments of a secular character never have functioned
satisfactorily; and it scarcely is necessary for me to point out the perils of such an artificial
creed, bound up with nationalism: the example of the ideology of the National Socialist Party
in Germany, half a century ago, may suffice. Worship of the state, or of the national
commonwealth, is no healthy substitute for communion with transcendent love and wisdom.
Nor can attempts at persuading people that religion is "useful" meet with much genuine
success. No man sincerely goes down on his knees to the divine because he has been told that
such rituals lead to the beneficial consequences of tolerably honest behavior in commerce.
People will conform their actions to the precepts of religion only when they earnestly believe
the doctrines of that religion to be true.
Still less can it suffice to assert that the Bible is an infallible authority on everything, literally
interpreted, in defiance of the natural sciences and of other learned disciplines; to claim to
have received private revelations from Jehovah; or to embrace some self-proclaimed mystic
from the gorgeous East, whose teachings are patently absurd.
In short, the culture can be renewed only if the cult is renewed; and faith in divine power
cannot be summoned up merely when that is found expedient. Faith no longer works wonders
among us: one has but to glance at the typical church built nowadays, ugly and shoddy, to
discern how architecture no longer is nurtured by the religious imagination. It is so in nearly
all d e works of twentieth century civilization: the modern mind has been secularized so
thoroughly that "culture" is assumed by most people to have no connection with the love of
God.
How are we to account for this widespread decay of the religious impulse? It appears that the
principal cause of the loss of the idea of the holy is the attitude called "scientism"-that is, the
popular notion that the revelations of natural science, over the past century and a half or two
centuries, somehow have proved that men and women are naked apes merely, that the ends of
existence are production and consumption merely; that happiness is the gratification of
sensual impulses; and that concepts of the resurrection of the flesh and the life everlasting are
mere exploded superstitions. Upon these scientistic assumptions, public schooling in America
is founded nowadays, implicitly.
This view of the human condition has been called-by C S. Lewis, in particular-reductionism:
it reduces human beings almost to mindlessness; it denies the existence of the soul.
Reductionism has become almost an ideology. It is scientistic, but not scientific: for it is a far
cry from the understanding of matter and energy that one finds in the addresses of Nobel prize
winners in physics, say.
Popular notions of "what science says" are archaic :, reflecting the assertions of the scientists
of the middle of the nineteenth century; such views are a world away from the writings of
Stanley Jaki, the cosmologist and historian of science, who was awarded the Templeton Prize
for progress in religion last year.
As Arthur Koestler remarks in his little book The Roots of Coincidence, yesterday's scientific
doctrines of materialism and mechanism ought to be buried now with a requiem of electronic
music. Once more, in biology as in physics, the scientific disciplines enter upon the realm of
mystery.
Yet the great public always suffers from the affliction called cultural lag. If most people
continue to fancy that scientific theory of a century ago is the verdict of serious scientists
today, will not the religious understanding of life continue to wither, and civilization continue
to crumble?
Preuzeto sa sajta http://www.orthodoxytoday.org/articles/KirkCivilization.php
Rezolucija 1580 (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
23 Nov 2009, antoniusss
oktobar, 2007. godine
Parlamentarni Saziv Saveta Evrope
1. Svrha ovog dokumenta nije dovođenje u pitanje ili borba protiv vere – pravo na slobodu
verovanja nam to ne dozvoljava. Cilj dokumenta jeste ukazivanje na tendencije da se vera
prikaže kao nauka. Neophodno je razdvojiti veru od nauke. To nije pitanje antagonizma, jer
nauka i vera moraju koegzistirati. To nije ni pitanje suprotstavljanja vere i nauke, ali
neophodno je sprečiti veru da negira nauku.
2. Kreacija (Božje stvaranje), kao osnovni aspekt religijskog verovanja, nekim ljudima daje
smisao života. Međutim, Saziv Parlamenta veoma je zabrinut zbog mogućih štetnih efekata
širenja kreacionističkih ideja unutar sistema obrazovanja i posledica po demokratsko uređenje
društva. Ukoliko ne budemo oprezni, kreacionizam može postati pretnja ljudskim pravima
koja su ključno pitanje Saveta Evrope.
3. Kreacionizam, nastao iz negiranja evolucije živih organizama kroz proces prirodne
selekcije, dugo vremena bio je isključivo američki fenomen. Danas, kreacionističke ideje
pronalaze put u Evropu, a njihov uticaj može se zapaziti u velikom broju država članica
Saveta Evrope.
4. Osnovni cilj današnjih kreacionista, od kojih su većina hrišćani i muslimani, jeste
obrazovanje, odnosno ubacivanje ovih ideja u školske naučne programe. Kreacionizam,
međutim, nije naučna disciplina.
5. Kreacionisti dovode u pitanje naučnu metodologiju nekih aspekata saznanja i navode da je
teorija evolucije samo jedna od mnogih interpretacija. Takođe, optužuju naučnike da nisu
pružili dovoljno dokaza za prihvatanje teorije evolucije kao naučno validne teorije. Nasuprot
tome, svoja shvatanja definišu kao naučna. Međutim, ništa od njihovih ideja ne može izdržati
objektivnu analizu.
6. Svedoci smo porasta uticaja načina mišljenja koji se suprotstavlja ustanovljenim znanjima o
prirodi, evoluciji, našem poreklu i našem mestu u univerzumu.
7. Postoji realan rizik od unošenja konfuzije u umove naše dece oko toga šta su ubeđenja,
verovanja, ideologije svake vrste, a šta ima veze sa naukom. Takođe, stav „sve stvari su
jednake“, iako u jednom aspektu može izgledati poželjno i tolerantno, u svojoj suštini je
poguban.
8. Kreacionizam sadrži veliki broj sasvim kontradiktornih aspekata. Ideja „inteligentnog
oblikovanja“ (engl. inteligent design), koja je poslednja doterana verzija kreacionizma, ne
negira u potpunosti evoluciju. Međutim, ovaj koncept, predstavljen na mnogo dovitljiviji
način, pokušava da svoj pristup prikaže kao naučni, što je najveća opasnost.
9. Saziv Parlamenta neprekidno je ukazivao na suštinsku važnost nauke. Nauka je omogućila
veliki napredak u kvalitetu života i uslova rada i veoma je važan faktor u ekonomskom,
tehnološkom i socijalnom razvoju. Teorija evolucije nema nikakve veze sa božanskim
otkrovenjem, ali je zasnovana na činjenicama.
10. Kreacionizam tvrdi da se zasniva na tačnosti naučnih principa. Međutim, baziran je na tri
tipa metoda: potpuno dogmatskim potvrdama svojih stavova, izopačenom korišćenju naučnih
tvrdnji (nekada ilustrovanim predivnim slikama) i podršci od strane manje ili više poznatih
naučnika koji uglavnom nisu specijalizovani za ovu oblast. Na ove načine, kreacionisti se
obraćaju ljudima van nauke ili nespecijalistima, kod kojih izazivaju sumnje i konfuziju.
11. Teorija evolucije ne tiče se samo biološke evolucije ljudske vrste i populacija organizama.
Negiranje evolucije može imati ozbiljne posledice po razvoj ljudskih društava. Napredak u
medicinskim istraživanjima i u uspešnoj borbi sa infektivnim bolestima kao što je SIDA,
zasniva se u potpunosti na evolucionim principima. Ukoliko ne razumemo evolucione
mehanizme, ne možemo biti svesni rizika od značajnog opadanja raznovrsnosti živog sveta i
klimatskih promena.
12. Naš savremen svet zasniva se na dugačkoj istoriji civilizacije gde napredak nauke i
tehnologije ima veliki značaj. Međutim, naučni pristup još uvek nije sasvim shvaćen u širim
slojevima društva, što veoma ohrabruje porast svih tipova fundamentalizma i ekstremizma.
Odbacivanje nauke predstavlja jednu od najozbiljnijih pretnji ljudskim i građanskim pravima.
13. Napadi na teoriju evolucije i njene zagovornike nastaju kroz formu religijskog
ekstremizma koji je najčešće povezan sa ekstremno desničarskim političkim pokretima.
Samim tim, kreacionistički pokreti poseduju realnu političku snagu. Dosadašnje iskustvo
govori nam da propagiranje kreacionizma vodi ka zameni demokratije teokratijom.
14. Predstavnici nekih savremenih monoteističkih religija, prihvatili su značajno ublažene
stavove. Na primer, Papa Benedikt XVI i njegov prethodnik Papa Jovan-Pavle II, cene ulogu
nauke u evoluciji čovečanstva i prepoznaju da je teorija evolucije „više od hipoteze“.
15. Učenje u školama o svim fenomenima koji su povezani sa teorijom evolucije kao
fundamentalnom naučnom teorijom, ključno je za budućnost naših društava i naše
demokratije. Zbog toga, ovakav pristup u obrazovanju mora imati centralnu poziciju u
školskim programima, a posebno u naučnim oblastima, sve dok, kao i svaka naučna teorija,
izdržava strogu naučnu proveru. Evolucija je prisutna svuda, od posledica preterane upotrebe
antibiotika koje podstiču evoluciju rezistentnih sojeva bakterija, do nekontrolisanog
korišćenja pesticida koje dovodi do evolucionih promena insekata u pravcu rezistencije i
prestanka efekata ovih hemikalija.
16. Savet Evrope naglašava značaj učenja o kulturi i religiji. U ime slobode mišljenja i
izražavanja individualnog verovanja, kreacionističke ideje, kao i bilo koja teološka pozicija,
mogu se prikazati kao dodatak kulturološkoj i religijskoj edukaciji, ali nikako ne mogu
zahtevati pravo na naučni ugled.
17. Nauka ima nezamenljivu ulogu u formiranju intelektualne oštrine. Ona ne teži da objasni
„zbog čega stvari jesu“, već da razume „kako funkcionišu“.
18. Istraživanja porasta uticaja kreacionizma pokazuju da su argumenti koje koristi
kreacionizam protiv evolucije daleko ispod nivoa intelektualne rasprave. Ukoliko ne budemo
oprezni, vrednosti na kojima počiva Savet Evrope biće direktno ugrožene od strane
kreacionističkih fundamentalista. Uloga parlamentaraca Saveta Evrope jeste adekvatna
reakcija pre nego što bude prekasno.
19. Zbog toga Parlamentarni Saziv apeluje na države koje su u njegovom sastavu, a posebno
na nadležne za pitanja prosvete:
19.1. da odbrane i promovišu naučna saznanja;
19.2. da ojačaju učenja o osnovama naučnog pristupa, istoriji nauke, njenoj epistemologiji i
metodologiji, uporedo sa obrazovanjem o ciljevima naučnog saznanja;
19.3. da preduzmu mere kako bi nauka u školama postala pristupačnija, atraktivnija i bliža
realnoj problematici savremenog sveta;
19.4. da se čvrsto odupru predavanju kreacionizma kao naučne oblasti, odnosno ravnopravno
sa teorijom evolucije, i da se suprotstave prikazivanju kreacionističkih ideja u bilo kojoj
oblasti koja nije religijska nastava;
19.5. da promovišu učenje teorije evolucije kao fundamentalne naučne teorije u programima
nastave
Jedna kontroverza (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
22 Nov 2009, Jelena
Filip je otvorio jednu interesantnu i, po meni, prilicno kontroverznu temu. Naime, odnos
izmedju drzave i religija koje imaju sopstveno pravno - politicko i kulturno ustrojstvo (islam,
hinduizam).
Zastita prava na slobodu misli savesti i veroispovesti zagarantovana je Evropskom
konvencijom za zastitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, kao i Ustavom odredjene zemlje.
Medjutim, jos uvek je sama priroda i osnovni karakter ljudskih prava popriste raznih, sa jedne
strane teorijskih debata, a sa druge "ideoloskih" borbi - posebno u zemljama gde ili religija ili
ideologija propisuje specificno drzavno uredjenje. Pokazalo se da je njihova osobina
univerzalnosti ono sto je zapravo najkontroverznije, barem za nasu temu (odredjenja coveka i
njegovog dostojanstva su podjednako upitna i stvaraju razne probleme kada ih tumace
pobornici ili protivnici eutanazije i abortusa). Dakle, da li univerzalnost ljudskih prava
predstavlja jedan civilizacijski normativ (pa tako predstavlja samo jedan skup pozitivnih
pravnih normi i zakona) ili ono izrazava neka gotovo metafizicka svojstva inherentna svakom
bicu (pa tako predstavljaju izvesne moralne standarde u ophodjenju prema coveku). Navescu
dva primera za koja mislim da ilustruju oba tumacenja.
U presudama Evropskog suda za ljudska prava jasno se vidi praksa da se sud, kada su u
pitanju tumacenja "moralnih standarda" neke zemlje, cesto drzi po strani i potvrdjuje primat
nacionalnog zakonodavstva da tumaci ove standarde. Primer: Hendisajd protiv Ujedinjenog
Kraljevstva - slucaj "Male crvene skolske knjige" (moze se naci na internetu). Kao sto je i
ovde bio slucaj, crkva (posebno kada se radi o drzavnoj crkvi) je imala najveci uticaj na
cenzuru ove knjige, kao i na samo odredjenje morala po kome se SVI GRADJANI moraju
ravnati (u drugim zemljama ova knjiga slobodno stampana). Cini mi se da je nepotrebno
objasnjavati ocigledan problem koji prati moc drzave da odredi MORAL svih gradjana jedne
drzave, kao i brojne nacine na koje ova moc moze da ugrozi slobodu ljudi.
Sa druge strane, zemlje u kojima postoji vrlo izrazen vertikalni hijerarhijski drustveni sistem
(kastinski sistem) snazno se opiru univerzalnosti ljudskih prava, tvrdeci da su ona najveca
pretnja njihovom shvatanju zivota, sveta, njihovom drustvenom uredjenju i kulturi, da su
izrazito "globalisticka" i stetna. Parije (koji su najniza kasta i za koje bi smo mi rekli da su
surovo diskriminisani) bi u najmanju ruku smatrale da hocete da im naudite time sto bi ste im
govorili da se bore za svoja prava... Tako, roditelji ove kaste radjaju decu parije, koji su
necisti od trenutka rodjenja, izopstenici. "Predrasude određuju njihove živote, narocito u
ruralnim područjima gde živi gotovo tri četvrtine indijskog stanovništva. Parije se izbegavaju,
vređaju, zabranjuje im se ulaz u hramove i domove pripadnika više kaste, uskraćuje im se
pristup bunarima viših kasta, na javnim mestima moraju jesti i piti iz posebnih posuda, a u
ekstremnim, premda ne i retkim slučajevima, pripadnici viših kasta ih siluju, linčuju i pucaju
na njih." (Wikipedia, Kaste) Interesantno je da cak ni Mahatma Gandi nikada nije odbacio
kastinsku podelu. U hinduizmu je nacin zivota, a ne nacin misljenja, ono sto najpre odredjuje
religiju. Taj nacin zivota presudan je za naredni ciklus zivota (reinkarnacija), tako da bi
nekakva borba za ljudska prava u ocima jednog hindusa, nosila pogubne posledice po njegovu
karmu, po neko naredno utelovljenje.
U ovakvim slucajevima vidimo koliko zalaganje za ljudska prava moze biti daleko od
plemenitog nastojanja. Tada takodje shvatamo koliko je religija ponekad odredjujuca kako za
individualni, tako i za kolektivni identitet, a koliko je drzava nemocna u uspostavljanju jednog
demokratskog ili liberalnog drustvenog poretka koji bi bio u skladu sa osnovnim ljudskim
pravima i slobodama. Cak i kad postoje pozitivne pravne norme koje Ustavom predvidjaju
zastitu ovih sloboda, zakoni i ucenja religije ostaju neprikosnoveni (kao sto je slucaj u Indiji).
I u nekim umerenijim religijama, postoje propisi koji se mogu kositi sa drzavnim propisima.
Cini me se da ce vernici uvek iz tog sukoba "identiteta" prednost dati propisima religije,
upravo zbog svega onoga sto sam o mom shvatalju religije rekla na forumu, sto se mozda
moze izraziti kao 'sveprozimajuce osecanje zavisnosti'.
Buduci da sam pobornik ljudskih prava i da uvek stajem u njihovu zastitu, pitam se: da li sam
u ovoj vaznoj tacki kontradiktorna? Da li vazna ljudska prava misli, savesti i veroispovesti, u
slucaju kao sto je hinduizam (i slicnim), mogu da nadjacaju ostala osnovna ljudska prava - da
navedem bar dva koja se ne mogu derogirati: pravo na zivot i zabrana mucenja? Da li bi
upravo njihovo osnovno pravo na zivot, koje oni odredjuju po zakonima religije, bilo
prekrseno kada bi smo se drzali prava ljudskih prava? Pitanja su izazovna i prilicno
neodluciva...
Postkatolička i pretpravoslavna Evropa (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
21 Nov 2009, dragana
20/11/2009 21:07
Autor: Dragan Bisenić
SPECIJALNO ZA DANAS IZ VENECIJE -Evropska unija - hrišćanski klub ili zajednica
građana
Postkatolička i pretpravoslavna Evropa
Evropa je sve više sekularna, ali se time ne manje otvara pitanje da li će ona biti „hrišćanski
klub“, pošto je posle prijema Rumunije i Bugarske u Evropsku uniju, otvoren put za širenje
„spiritualnih granica“ Unije. Debata o duhovnim korenima i osnovama Evropske unije još nije
okončana. Tek što se mislio da je prevaziđena kontroverza prilikom stvaranje teksta
„evropskog ustava“ 2003. godine, prijem novih članica u EU kao i izjašnjavanje o
eventualnom članstvu Turske u Evropskoj uniji, vratilo je nedoumice skoro na početak.
Grupacija Evropskih demohrišćanskih partija svake godine održava skup najviših
predstavnika religijskih zajednica Evrope i evropskih parlamentaraca kako bi održala dijalog
političkih predstavnika, crkava i religijskih institucija.
Identitet evropskih vrednosti
Ove nedelje, ovaj skup je održan na ostrvu San Servolo pored Venecije, uz učešće
predstavnika katoličke i pravoslavne crkve kao i protestantske i jevrejske zajednice. Tema
skupa bila je „Identitet evropskih vrednosti“. Na njemu je ponovo pokrenuto pitanje
„hrišćanskog karaktera“ Evrope, ali i brojnih zahteva za osavremenjavanjem i promenom
odnosa unutar pojedinih crkava. Tako je poslanica iz Luksemburga Astrid Lilind postavila
pitanje diskriminacije žena unutar katoličke crkve kao i pitanje celibata, pošto takvi
anahornizmi, po njenom mišljenju, onemogućavaju širi uticaj crkava u evropskim
integracijama.
Teolozi i teoretičari društvenih procesa razlikuju se u oceni duhovnog karaktera Evropske
unije. Među njima se nalaze uticaj kako oni koji smatraju da se EU sve više pretvara u
zajednicu građana, pa do onih da kolektivni identiteti kao što su religija i nacija ne mogu da
budu ostavljeni po strani. Edvard Norman smatra da se Evropska unija duhovno može opisati
kao „postkatolička“ i „postprotestantska“.
Od 450 miliona Evropljana, skoro dve trećine su katolici, odnosno njih 280 miliona.
Sve skupa, protestanata u Evropskoj uniji ima oko 110 miliona, odnosno jedan četvrtina.
Dok ovu sadašnju Evropu zove „postkatolička“ i „postprotestantska“, Norman je naziva i
„pretpravoslavnom“ zbog toga što je iz njenog postojanja isključena većina pravoslavnih
hrišćana kojih sve skupa ima oko 250 miliona, a koji uključuju Ruse, Beloruse, Ukrajince,
Moldavce, Srbe, Crnogorce i Makedonce. Zajedno sa Grčkom, Kiprom, Bugarskom i
Rumunijom, broj nominalno pravoslavnih vernika je oko 40 miliona u sadašnjoj Evropskoj
uniji.
Patrijatrh moskovski i cele Rusije Kiril u svojoj poruci vratio se pitanjima koja traju
decenijama unutar Evropske unije. On je ocenio da „buduća egzistencija i plodan razvoj
evropskog projekta zavise od jasnog odgovora na pitanje evropskog identiteta“. Poglavar
ruske pravoslavne crkve ne ostavlja mesta sumnji da je to hrišćanstvo. „Hrišćanstvo je
formiralo osnovu evropskih vrednosti i ideja. Van hrišćanske tradicije nemoguće je stići do
spoznaje o unutrašnjim pokretačkim mehanizmima društvenog i kulturnog razvoja ovog
regiona kod naroda koji ga naseljavaju. Nijedan naredni stepen u građenju naše zajedničke
kuće ne može da bude dostignut bez oslonca na hrišćanske vrednosti“, poručio je Kiril.
Budući da se narodi pravoslavne veroispovesti nalaze u većoj ili manjoj meri pred vratima
Evropske unije, stavovi ruskog patrijarha osnažili su mišljenja koja se zalažu za zvnično
obeležavanje hrišćanskih korena Evropske unije.
Pravoslavne crkve osećaju da nisu potpuno uključene u proces kreiranja evropskog jedinstva.
- Čini mi se da je glavni problem da protestantska i katolička Evropa nedovoljno poznaju
tradiciju i samostalnost pravoslavnih naroda, kaže jeromonah Filip, zamenik predsednika
Odeljenja za spoljne odnose Ruske pravoslavne crkve. „Mnogo je predrasuda i verovanja da
je pravoslavlje zaostalo. Ima i onih koji znaju i oni nam pomažu da se približimo i bolje
razumemo. Koliko se u Evropi loše razume pravoslavlje može da se vidi po nasleđu Kosova.
Brojne pravoslavne crkve na Kosovu su porušene, ali i dalje postoji ravnodušnost prema tome.
Niko ne postavlja pitanje i nikoga to ne uznemirava. Evropski sud za ljudska prava se meša u
to ko treba da bude poglavar bugarske pravoslvne crkve. Sve to govori da je potrebno dublje
razumevanje pravoslavnog sveta u sadašnjoj Evropi - kaže jeromonah Filip.
Uloga pravoslavlja
I naravno Rusija i jos jedan problematican i uslovljavajuci aspekt evrointegracija.
( Dragana dodala )
Ruska pravoslavna crkva se i pored rezervi koje ima, dosta rano izjasnila za podršku
evropskim integracijama. Sadašnji patrijarh Kiril je još pre više godina, kao arhijepiskop
Smolenska i Kalinjingrada i predsednik Odeljenja za spoljne odnose podržao uključivanje
novih članica, a time i pravoslavnih država u Evropsku uniju. Njegov prethodnik Aleksej II
podržao je referendum baltičkih država za ulazak u Evropsku uniju. „Naša crkva ne treba da
bude spoljni posmatrač procesa evropske integracije. Mi smo ubeđeni da pravoslavna tradicija
treba da da vlastiti doprinos razvoju prostora ujedinjene Evrope. Pravoslavni narodi očekuju
da za svoju spremnost da učestvuju u razvoju evropskih integracija, zapadni svet bude otvoren
za prihvatanje vrednosti koje se nalaze u tradiciji istočnih hrišćana“, rekao je Kiril.
Jeromonah Filip smatra da pravoslavne crkve, narodi i njihovi vernici ne treba da se zbog toga
odriču nastojanja da se uključe u proces evropskog ujedinjenja.
Niko od nas ne priziva novo neprijateljstvo. Kroz to smo prošli. U zapadnoj Evropi trebalo bi
da razumeju pravoslavne narode kao ravnopravne koje bi trebalo poslušati šta govore o svojim
brigama i problemima i da prihvate veliko kulturno nasleđe pravoslavlja. Pravoslavni hrišćani,
sa svoje strane, trebalo bi da teže dijalogu i da pokažu da su zainteresovani da govore o svojoj
tradiciji, da aktivno učestvuju u evropskom ujedinjenju, da se ne izoluju, da daju predloge
kako mogu da obogate evropsku tradiciju. Zbog svega ovoga, potrebno je da pravoslavni
hrišćani budu otvoreni za dijalog i da ga se ne klone - zaključuje ruski jeromonah.
Na skupu u Veneciji je zabeleženo i to da je preminuo srpski patrijarh Pavle. Jeromonah Filip
je istakao da je srpski patrijarh bio veoma cenjena i poštovana ličnost u pravoslavnom svetu,
istinski duhovni vođa koji je duboko posvećen dobru svih ljudi. On objašnjava da ruski
patrijarh Kiril nije lično prisustvovao sahrani srpskog patrijarha jer se razboleo i sve svoje
aktivnosti sveo je na minimum.
Potpredsednik grupe demohrišćaskih partija u Evropskom parlamentu, austrijski poslanik
Otmar Karas, smatra da je potreban jači uticaj crkvenog vođstva u procesu evropskog
ujedinjenja.
- Crkve su važan faktor društvenog razvoja i svaka religija ima svoju društvenu ulogu.
Srećan sam što su nekadašnje države Jugoslavije na putu prema EU. Upravo Austrija i
Narodna partija imaju važan zadatak da pomognu te zemlje u uključenju u EU. Religija u
svakoj državi ima različitu ulogu. Fundamentalizam, nacionalizam i populizam su protiv
svake zajednice. Jačanje individualnog principa i kolektivne solidarnosti su važni za zajednicu
- ocenio je Karas.
Ceo tekst dostupan na:
http://www.danas.rs/dodaci/vikend/postkatolicka_i_pretpravoslavna_evropa.26.html?news_id
=177297
Religija ili Crkva? (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
20 Nov 2009, Prohora
РЕЛИГИЈА ИЛИ ЦРКВА?
Када говоримо о хришћанству и о хришћанима, треба да имамо на уму пре свега то да
је хришћанство Црква и да је хришћанин члан једне конкретне
евхаристијске заједнице - Цркве. На тај начин хришћани су чланови будућег Царства
Божијег, а хришћанство, односно Црква, показује да није религија. Дакле, хришћанство
није ни идеологија ни, просто, једно од многобројних религијских учења, нити, пак,
религија. За разлику од Цркве која ставља акценат на лично заједништво као једини
основ живота, и то на заједништво слободе човека са другим човеком и Богом, и због
тога је незамислива без евхаристијског сабрања, религија је индивидуални однос са
Богом, а религијска заједница је скуп индивидуа које уједињују заједничка начела.
Будући да хришћанин не може постојати мимо заједнице слободе, и то истовремено са
Богом, другим човеком и природом, тј. мимо литургијске заједнице, онда се
подразумева да је хришћанство Црква, конкретна заједница личности - литургијска
заједница верних једнога насеља на једноме месту. Заједница слободе човека с Богом,
са другим људима и са природом има, такође, посебну структуру, која извире из
будућег Царства Божијег, а показује се у Литургији, јер будуће Царство Божије једино
је истинско постојање света и човека за хришћане. Зато, нико не може да буде
хришћанин ако није члан Цркве, као конкретне заједнице, односно ако се не сабира у
недељни дан са свима осталим хришћанима једнога места на Евхаристији, која је икона
будућег Царства Божијег. Нико не може да буде хришћанин сам за себе, тј. мимо
литургијске заједнице. Како каже једна стара латинска пословица: unus christianus,
nullus christianus (један хришћанин једнако је ниједан хришћанин).
Међутим, религиозан човек може да буде религиозан и мимо Цркве, односно и мимо
личне заједнице слободе с Богом и са другим људима, која се показује у Литургији.
Другим речима, Црква се разликује од религије у начину постојања људи и природе.
епископ пожаревачко-браничевски др Игнатије Мидић,
ТЕКСТ УЏБЕНИКА ПРАВОСЛАВНОГ КАТИХИЗИСА
(за први и други разред средњих школа)
Prvi predsednik EU (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
20 Nov 2009, Milos
Za prvog predsednika Evropske unije sinoc je izabran belgijski premijer Herman van Rompuj.
Kao najvecu zaslugu pripisuju mu uspeh u odrzavanju slabe koalicione vlade u Belgiji i
balansiranje interesa flamanske i valonske nacionalne zajednice. Poznat je po stavu iznetom
pre pet godina da EU dozivljava kao hriscanski klub u kome nema mesta za Tursku, kao
vecinsko muslimansku zemlju: "Тurska nije deo Evrope i to nikada nece ni biti...univerzalne
vrednosti koje su na snazi u Evropi i koje su fundamentalne vrednosti hriscanstva ce izgubiti
ulaskom u EU velike islamske zemlje kao sto je Turska".
Korisceni podaci iz danasnjeg Blica...20. 11. 2009.
Sinoc je izjavio da ce voditi politiku kompromisa, razumevanja i slusanja...
Sta vi Bosovci mislite?
Evropa | 20.11.2009
EU izbor dobar i za Zapadni Balkan?
Predsednik EU Herman van Rompuj i visoka predstavnica za spoljnu i bezbednosnu politiku
Ketrin Ešton
Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: Predsednik EU Herman van Rompuj i visoka
predstavnica za spoljnu i bezbednosnu politiku Ketrin Ešton
Evropska unija dobila je svog prvog predsednika - Hermana van Rompuja i prvu visoku
predstavnicu za spoljnu politiku i bezbednost - Ketrin Ešton . Da li će evropski izbor biti
dobar izbor i za Zapadni Balkan.
Evropska unija je sinoć (19.11.) odlučila ko će je predstavljati i voditi u budućnosti.
Dosadašnji belgijski premijer Herman van Rompuj izabran je za prvog stalnog predsednika
Saveta EU, sa mandatom na 2,5 godine. Evropski lideri u prvi plan ističu iskustvo u pravljenju
kompromisa, koje je premijeru Belgije i te kako bilo potrebno u vođenju sopstvene zemlje.
Drugi se pak pitaju da li je, do sada ne preterano eksponirani, Van Rompuj pravi „profil“ za
budućeg predsednika EU. On kratko odgovara:
„Samo je jedna profil moguć kada je u pitanju budući predsednik evropskog saveta, a to je
onaj koji se sastoji od dijaloga, jedinstva i akcije.“
Ketrin Ešton za politiku „tihe diplomatije“
I dok je Herman van Rompuj i pred sastanak evropskih lidera glasio za favorita u trci za tzv.
prvog predsednika EU, čak i po kladioničarskim kvotama, nominacija Britanke Ketrin Ešton
za visoku predstavnicu za spoljnu i bezbednosnu politiku, bila je iznenađenje za sve - pa i za
nju samu, s obzirom na to da nije, kao Rompuj, imala već unapred pripremljen slavljenički
govor.
Dosadašnja komesarka EU za trgovinu kaže da je ponosna što je prva izabrana na funkciju
šefa diplomatije Evropske unije, da je posebno ponosna što je to mesto pripalo ženi, te da će,
zamenivši Havijera Solanu i komesarku za spoljnu politiku Benitu Ferero Valdner, nastaviti
politiku „tihe diplomatije“:
Promene na čelu EU bitne za zemlje Zapadnog Balkana tek kad se i njihove zastave zavijore
sa drugimaBildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: Promene na čelu
EU bitne za zemlje Zapadnog Balkana tek kad se i njihove zastave zavijore sa drugima
„Diplomatije odlučne da dobije odgovore koji su nam potrebni, ali i da uspostavi odnose
kakve Evropa mora da ima. To je stil kojim sam se vodila do sada kao komesar za trgovinu, i
to je stil kojim ću nastaviti da radim najbolje što mogu za Evropu.“
Nominaciju Ketrin Ešton, koja pored funkcije visoke predstavnice za spoljnu politiku i
bezbednost EU, dobija i mesto potpredsednice Evropske komisije, još treba da potvrdi
Evropski parlament. I ona i Rompuj bi na dužnost trebalo da stupe 1. decembra.
Profil evropskog političara za Zapadni Balkan
Iako je novi predsednik Saveta EU, neposredno posle izbora na tu funkciju, istakao da se
„nada da će se za 2,5 godine njegovog mandata EU proširiti i u svoje redove primiti nove
zemlje, koje ispunjavaju uslove za to“, kada je reč o evropskoj politici prema Zapadnom
Balkanu, analitičari u Briselu tu ne očekuju velike promene.
Međutim, dok se u samoj Uniji sada raspravlja o tome da li su profili novih čelnika baš ono
što je Evropi bilo potrebno iznutra, ali i prema spolja, profil koji bi bio najbolji za buduće
odnose EU sa zemljama Zapadnog Balkana je jasan, kaže za Dojče vele, potpredsednik
Međunarodne krizne grupe Alen Deletroz:
„Neko ko će biti jak, ljubazan u javnosti, ali istovremeno odlučan u razgovorima sa
političarima sa Zapadnog Balkana, biće odličan evropski izbor i za Zapadni Balkan. Neko ko
će biti istrajan da podseća i EU i Zapadni Balkan na osnovne vrednosti Evrope - biće dobar za
Balkan. Neko ko će zemlje tog regiona podsetiti da ne mogu da se igraju sa svojim susedima,
a da sa druge strane tvrde da žele postanu deo velike Unije, sastavljene od 500 miliona ljudi,
od toliko nacija i jezika.“
Deletroz ipak smatra da će promene na čelu EU za zemlje Zapadnog Balkana postati bitnije
onoga trenutka kada zemlje pristupe Uniji, dok se će za sad one najviše posla i dalje imati sa
komesarom za proširenje.
Autorka: Marina Maksimović, Brisel
Odgovorni urednik: Ivan Đerković
Preuzeto sa sajta www.dw-world.de
Nauka vs. religija (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet)
20 Nov 2009, antoniusss
Primećujem da svi učesnici ovog programa tolerancije od početka potežu nauku da bi
objasnili religiju, a to je nemoguće. To su dve zavađene oblasti.
Najveća nevolja našeg vremena je u tome što se nauka i religija pojavljuju kao dve
neprijateljske i nepomirljive sile, kaže Eduard Šire, poznati francuski književnik, u svojoj
knjizi "Veliki posvećenici", koja je objavljena 1889.
Izmirenje Nauke i Religije čiji dualizam podriva osnove naše civilizacije, a to je ono što
najavljuje još teže katastrofe, može se ostvariti samo kroz novu sintetičku kontemplaciju
vidljivog i nevidljivog sveta, uz pomoć intelektualne meditacije i vere u srcu.
Jer, ako se velike religije Indije, Egipta, Grčke i Judeje posmatraju samo spolja onda se
zapaža samo nesaglasnost, predrasuda, haos. Ali, tek kada se istraže simboli i prouče tajne, na
osnovu učenja osnivača i proroka zablista harmonija.
I otac našeg "marksizma" koji sam ja učio u SFRJ, a vi mlađi niste, Karl Marks je preuzeo
hrišćansku ideju uz samo jednu grešku, pokušao da "naučno" dokaže religiju, što se pretvorilo
u kvazi-religiju tkzv."komunizam" i neslavno završilo, uz brojne žrtve i razaranja.
Hrišćanstvo je mističko telo Hristovo. Svima danas smeta religija, te ona je kriva za ovo, te za
ono, ima tu i istine jer je to je posledica loših stvari koje su neki pripadnici Crkve radili. Ali ni
Marks nije mislio da treba stvoriti ono što je stvoreno. On je sanjao dirljivu utopiju, a dobio
Frankeštajnovo čudovište. Umesto mesije pojavljuje se proleterska klasa, a bratstvo i
jedinstvo za kojima teži su hrišćanske ideje. Svaka religija zasnovana na vanjštini prolazi
tako.
O tome piše i Novi Zavet u Jevanđelju po Marku 23:27 "Teško vama književnici i fariseji,
licemeri, što ste kao okrečeni grobovi, koji se spolja vide lepi a unutra su puni kostiju
mrtvačkih i svake nečistote"
Istinu ne možemo obuhvatiti i uravnotežiti bez znanja o fizičkom svetu, ali je najpre treba
tražiti u nama samima.
Religija bez dokaza i nauka bez nade stoje nasuprot jedna drugoj, među sobom su suočene,
bacaju jedna drugoj izazov, ali nijedna ne može da pobedi.
Odatle vodi poreklo duboka suprotnost, pritajeni rat, ne samo između Države i Crkve, nego i u
Nauci samoj, kao i u krilu svih crkava sve do same svesti svake osobe koja ume da misli. Jer
ma ko bili, ma kojoj filozofskoj, estetičkoj ili društvenoj školi pripadali u sebi nosimo ta dva
suprotstavljena sveta koji su, spolja gledano, nepomirljivi i koji se rađaju iz dve neiskorenjive
čovekove potrebe - za naukom i za verom.
Takva situacija koja traje više stotina godina svakako nije pogodovala razvoju ljudskih
sposobnosti jer ih je suprotstavljala jedne drugima. Nauka se bavi samo fizičkim, materijalnim
svetom, moralistička filosofija je izgubila moć da upravlja inteligencijom, religija u izvesnoj
meri još vlada masama ali ne i društvenim vrhovima.
Za prave teologe i mistike Istina je uvek bila nešto sasvim drugo. Oni su bez sumnje znali da
je ne možemo obuhvatiti i uravnotežiti bez sumarnih znanja o fizičkom svetu, ali su takođe
znali i to da se ona najpre nalazi u njima samima, u razumnim principima i u duhovnom
životu duše.Za njih je duša bila jedina božanska realnost i ključ univerzuma. Koncentrišući
svoju volju na centar, razvijajući svoje latentne sposobnosti, oni su dosezali do živog ognjišta
koje su nazivali Bogom čija svetlost omogućuje razumevanje ljudi i svih bića. Za njih je ono
što mi nazivamo Progresom, dakle istorija sveta i ljudi, bila Put u prostoru i vremenu do onog
glavnog prazroka svega, kojeg vernici zovu BOG.
Mislite li možda da su generacije ljudi bile nenormalne i da su uzalud verovale u nevidljivi
svet? Navešću samo neke:Krišna, Buda, Zoroastar, Hermes, Mojsije, Pitagora, Isus, oni su bili
moćni pokretači duha, snažni buditelji duša, spasonosni organizatori društva. Ako religiju
shvatimo kao nešto spoljno bez unutrašnje vere u srcu, onda to može da se smatra folklorom,
u šta se i pretvorila većina današnjih "Tradicionalnih" religija, po reči Apostola Pavla,
zapisanoj u Drugoj poslanici Timoteju 3:5 "koji imaju obličje pobožnosti, ali su se odrekli
njene sile; i ovih se kloni." Takva religija najviše podseća na pušku bez municije, jer liči na
ubojno oružje ali ne služi ničem.
Ponedeljak vs. utorak (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet)
19 Nov 2009, Milos
Nakon pocetnog susreta u prostorijama Beogradske otvorene skole, bio sam prijatno
iznenadjen uvazavanjem koje smo (polaznici i predavaci), uz neizbezne, ali i dobronamerne
carke ukazali jedni drugima. Razgovarali smo, pitanja religije sagledali iz vise razlicitih
uglova, istorijski i aktuelno, i rekao bih, svi smo u ponedeljak nesto naucili. Dosao je utorak,
dan za obilaske verskih objekata.
Posetili smo, izmedju ostalih, crkvu Ruzica. Njenu unutrasnjost ukrasavaju lusteri sa dve
sablje i nizom metaka. Pomislih (ne samo ja), pomalo neprikladno. Ali saznao sam da je to
vojnicka crkva. E, to vec menja stvar. Onda smo od svestenika culi pricu o mecima. Naime,
po prvi put u istoriji ratovanja nasi vojnici su sahranjivani sa neprijateljima. Kaze svestenik,
simbol vojnicke casti. I zbog toga su sakupljene caure, od njih napravljen luster, a suze sa
svecnjaka kaplju za sve izgubljene zivote. Ne moze etickije od toga, rekao nam je. Lepa prica,
ali mislim da sablje i meci nisu dekoracija koja prilici crkvi, ma koliko se suza sa svecnjaka
prolilo na njih.
U dzamiji smo naucili da su zene sklone zaboravljanju, da je islam dosledan u obicajima,
obredima…Pa sve i da jeste, propagandi nije mesto u jednom verskom objektu…A zavrsili
smo kod sveznajuceg rabina…
Katolickog svestenika nisam pominjao, jer je on na kraju ispao najkorektniji…
Utorak, koji je trebalo da nas poblize upozna sa religijama, moj je utisak, udaljio nas je..ne od
nas samih, ali svakako od propovednika…
Ponedeljak i utorak bih mogao da uporedim sa odnosom religioznost vs. crkvenost…
Religioznost (ponedeljak) u svom najsirem smislu…religioznost kao pogled na svet, a pogled
na svet se nuzno bira, on se ne namece, jer nametanje proizvodi kontraefekte.
Crkvenost(utorak), spoljasnja dimenzija verovanja… paradiranje verom…favorizovanje vere
(veronauka je najbolji primer za to, i u Srbiji, i u Hrvatskoj, i u Bosni i Hercegovini)
Versko obrazovanje je polazna osnova naseg odnosa jednih prema drugima. S obzirom da je o
veronauci bilo reci (kao sto sam video) na vasoj prethodnoj skoli, samo cu se kratko osvrnuti
na ovaj problem. Veronauka je od samog pocetka u Srbiji vid indoktrinacije, vid nametanja
jednog zatvorenog pogleda na svet, a kao sto sam vec rekao pogled na svet se bira. U srednjim
skolama se uci matematika, pa niko nema iluziju da odatle treba da izlaze matematicari. Tako
mora da bude i sa veronaukom, veroucitelji ne smeju skole da pretvore u regrutne centre, jer
je njihova odgovornost najveca. Osvrnimo se na iskustva evropskih zemalja. U Svedskoj je
konfesionalna veronauka ukinuta jos 1962. godine, u Engleskoj deca do 14. godine uce o
najvecim religijama. A mi se pozivamo na iskustva Evrope, iako sa njom nemamo nikakvih
slicnosti.
Postoji favorizovanja vere, sto je nedopustivo, jer u veri ne sme da bude stepenovanja.
Veronauka treba da pruzi osnovna znanja o veri, nikako da stvara vernike, posebno ne u
drzavnim skolama.
NEDELJA II, PREDAVAČ JEREJ MR ALEKSANDAR ĐAKOVAC
- SRPSKO PRAVOSLAVNI POGLED
Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet - srpsko-pravoslavni
pogled
Komentar: Pravoslavni hrišćani u svojoj tradiciji imaju značajne potencijale koji mogu biti
konstruktivi u savremenim procesima demokratizacije. Sticajem istorijskih okolnosti
pravoslavlje je bilo izolovano iz procesa nastanka savremenog demokratskog društva na
Zapadu. Međutim, za razliku od katoličke tradicije čija je tradicija prepuna sukoba Crkve i
države, Crkve i nauke, pravoslavni su u tom pogledu znatno manje opterećeni.
Takođe, ključne bogoslovske ideje vezane za koncept ličnosti, koje su razvijene u okviru
bogoslovlja takozvanih kapadokijskih otaca IV veka, snažno korespondiraju sa nekim
savremenim koncepcijama ljudskih prava i mogu značajno doprineti ostvarenju poštovanja
ljudske ličnosti time što će biti inspiracija za etiku u kojoj je ličnost centralna vrednost.
Pravoslavno učenje o ličnosti kao relacionom pojmu koji uvek podrazumeva drugoga znači da
čovek ne može biti istinska ličnost bez zajednice sa drugom ličnošću.
Goran Stojković
ISTORIJA HRIŠĆANSKE CRKVE (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
institucije i identitet – srpsko-pravoslavni pogled)
27 Feb 2010, Pedja
ISTORIJA HRIŠĆANSKE CRKVE Rano hrišćanstvo je nastalo kao verski pokret, odnosno
sekta unutar judaizma. Od većine naroda u imperiji, Jevreje je izdvajao monoteizam, odnosno
vera u jednog Boga. Prvobitnu hrišćansku crkvu (lat: ecclesia - zajednica) formirali su nakon
Isusove smrti, njegovi učenici i apostoli u Jerusalimu. Prema spisama apostola Petra (15.-67.
g.n.e) mnogi judaisti okreću se hrišćanstvu. Pristalice Isusa iz Nazareta se u početku nazivaju
nazareni, da bi tek kasnije stekli naziv hrišćani. Zajednicu su u samom početku činili
isključivo jevreji, koji su smatrali su da je Isus bio Mesija (odnosno Hristos) čiji dolazak
proriče jevrejska sveta knjiga Tanah, koju hrišćani nazivaju Starim Zavetom. Mnoge judejske
(farisejske) starešine su ovu tvrdnju smatrali bogohulnom i proglašavali su Hristove
sledbenike za jeretike, koje isključuju iz jevrejskih zajednica, a neretko i prijavljuju Rimskim
vlastima. U ovim događajima neki autori vide dublje korene kasnijeg antisemitizma među
hrišćanima. Već u drugoj polovini 1. veka, hrišćanski pokret postaje pretežno nejevrejski.
Hrišćanske zajednice nastaju širom Palestine, Male Azije, Sirije, Egipta, Afrike i Grčke. Jezik
komuniciranja među hrišćanima u to doba bio je grčki. Pošto je u antička vremena religija
uglavnom bila vezana za određeni grad ili narod, smatra se da su „hrišćani presekli
tradicionalne veze između vere i nacije.“ Vremenom se hrišćani sve više odaljuju od Jevreja,
pa se tokom drugog veka, između ostalog, prelazi sa svetkovanja subote na nedelju. Zvanično,
hrišćanstvo je religija koja koja nastaje u prvom veku nove ere. Tačnije, godina rođenja Isusa
Hrista, prestavlja godinu novog računanja vremena. Ali, slobodno se može reći da su temelji
hrišćanstva postavljeni 2000 godina pre nove ere, pojavom Avrama, Isaka i Jakova. To je
priča stara više hiljada godina. Avram, Isak i Jakov su predstavljeni kao proroci koji su
verovali u boga Jehovu (hebrejski: ‫ חזתי‬odnosno jahvh- pravilan naziv je Jahve, a ne Jehova
ali se ovaj drugi pojam odomaćio od XIV veka). Njihov zadatak, bio je da propovedaju božije
reči i tako poduče narod o postojanju boga Jehove. Takođe, imali su zadatak da pripreme put i
nagoveste rođenje Isusa Hrista-Sina božijeg. Hrišćanstvo se pojavljuje na tlu Izraela, koji je
tada bio okupiran pod Rimljanima. Za samo tri veka svog razvijanja, postalo je zvanična
religija mnogih država i naroda. Hrišćanstvo je bilo organizovano u jedinstvenu religioznu
zajednicu, crkvu. Prvi hrišćani su, za simbol Isusa Hrist, odabrali znak ribe. „Isus Hrist, Božiji
sin, Spasitelj“, se na grčkom piše Isu Histu Teu Ios Sotir, a prva slova daju reč „IHTIS“, što u
prevodu sa grčkog, znači riba. Hrišćanstvo (na grčkom jeziku: χριστιανισμός, na latinskom
jeziku: christianitas) je jedna od tri najveće monoteističke (jednobožačke) religije, i nastalo je
na prostoru nekadašnjeg Rimskog carstva. Religija je zasnovana pojavom Isusa Hrista,
siromašnog čoveka iz Nazareta u Galileji i Njegovim osnivanjem Crkve, kao zajednice Tela
Njegovog, u prvom veku nove ere. Isus Hrist je propovedao o božjem i nebeskom kraljevstvu,
tako skupljajući mnogo pobornika, koji su ga smatrali mesijom. Grčka reč Χριστός u prevodu
znači mesija, pa su tako prve pripadnike Hristove vere u Antiohiji nazvali χριστιανοί, imenom
koje je ostalo do danas. Hrišćanstvo je predstavljalo prvu univerzalističku religiju, nasuprot
dotadašnjim nacionalnim religijama, i propovedalo jednakost svih ljidu pred bogom: Jevreja,
Grka, Rimljana, siromašnih, bogatih, žena, muškaraca. Zbog propovedanja jednakosti brzo je
zavladalo među siromašnima. Kao religija hrišćanstvo se pojavilo u periodu raspada
robovlasničke države, kasnije kada je postalo zvanična, državna religija, hrišćanstvo je vezalo
svoje interese sa interesima vladajuće klase i udaljilo se od ideala koje propovedaju
jevanđelja. Dogmatske rasprave, kao i političke prilike i razni interesi su doveli do toga da je
danas hrišćanstvo razjedinjeno. U početku je imalo mnogobrojne sekte, ali se kasnije,
uglavnom zaslugom helenistički obrazovanog jevrejskog propovednika - Apostola Pavla,
organizovalo u jedinstvenu religioznu zajednicu, crkvu. Danas, hrišćanstvo prestavlja
teritorijalno najrasprostranjeniju i brojčano najveću svetsku religiju, čiji broj vernika prelazi
2.200.000.000. Danas se pod hrišćanstvom uglavnom podrazumevaju tri glavne denominacije:
Pravoslavna, Rimokatolička i Protestantska (evangelici ili luterani, reformisani ili kalvini,
anglikanci, baptisti, metodisti, kvekeri, adventisti, pentekostalci, Jehovini svedoci...). Manje
hrišćanske denominacije predstavljaju monofizitstvo (jermensko-gregorijanska, jakobitska,
koptska i etiopska crkva) i nestorijanstvo. Krajem HH veka, i početkom HH javlja se među
ovim hrišćanskim ograncima želja za saradnjom, pomirenjem i međusobnim zbližavanjem.
Ekumenski pokret započeo je među protestantskim crkvama gde je problem zajedničkog
delovanja bio najizraženiji. Ideje o pomirenju pravoslavaca i katolika su posebno ojačaje
među teolozima posle II vatikanskog sabora i pomirenju rimskog pape i carigradskog
patrijaraha (poseta Pavla IV Carigradu 1967. godine) Osnovna učenja pravoslavne Crkve su
izneta u Simvolu vere koji je usvojen na Vaseljenskim saborima u prvim vekovima
hrišćanstva i bili su obavezujući za celu Crkvu. Kasnije je došlo do promene delova Simvola
vere od strane zapadnog dela Crkve i njenog napuštanja evharistijske zajednice sa Istočnim
delom Crkve 1054. godine. Najznačajniji aspekti hrišćanskog života jesu post,molitva,
Liturgija i Pričest. I post i molitva imaju za cilj da čoveku pomognu da lakše savlada sve
teškoće koje pred njega dolaze i da zasluži Carstvo Nebesko Značajna odlika Crkve jesu
svetitelji koji su svojim životom i delima doprineli mnogo dobrobiti Crkve. Oni su još ovde na
zemlji svojim usavršavanjem u hrišćanskim vrlinama postali bliski Bogu i zaslužili život
večni i Carstvo Nebesko. Mnogi od ovih svetitelja su još za života činili čuda, isceljivali teške
bolesnike i mnoge utešili i na ispravan put izveli. Neki su i posle smrti činili čuda preko svojih
netruležnih moštiju. Najvažnija uloga pravoslavnih hramova je da služe kao mesto gde živa
Crkva - vernici, uznose Bogu svoje molitve a najvažniji deo crkvenog života jeste Sveta
liturgija tj. bogosluženje, koje se služi nedeljom i drugim praznicima u hramovima. Osim
liturgije, vrše se jutarnje i večernje molitve, časovi i bdenija, koja ujedno imaju poučni
karakter - tzv. katiheza. Liturgiju služi sveštenik uz prisustvo vernog naroda, a uz pomoć
pevnice koja nije neophodna ukoliko narod zna da odgovara na liturgiju. Postoje tri stepena
svešteničke službe: đakon, sveštenik (jerej), episkop. Episkop može da vrši sve svete tajne
osim da postavlja drugog episkopa, za to su potrebna tri episkopa. Sveštenik može da vrši
skoro sve svete tajne, osim što ne može da rukopolaže druge sveštenike, uloga đakona je još
manja nego sveštenika - on je na neki način pomoćnik svešteniku. Najznačajnije delo na
kojem se zasniva liturgija jeste Sveto pismo koje čini Stari i Novi zavet, kao i Sveto predanje.
Za pravoslavlje je posebno značajan Novi zavet koji predstavlja život i učenje Gospoda Isusa
Hrista.
sta je ikona (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet – srpskopravoslavni pogled)
Šta je Ikona
Ikona (grč. είκών, od glagola είκώ - ličim) i znači slika, lik ili obraz. Pravoslavni hrišćani
odaju ikonama veliko poštovanje, jer u njima vide stvarno Božje prisustvo u Crkvi, I kada se
mole pred ikonama, oni se u stvari mole Bogu. Pravoslavna crkva na ikonama posle Sedmog
vaseljenskog sabora predstavlja: Gospoda Isusa Hrista, Bogorodicu, anđele, i svetitelje. Ikona
ima svoj osnov i u religioznoj psihologiji, tako dubok, da se u pravoslavlju javlja neophodnim
elementom bogopoštovanja. Zbog toga se ikone stavljaju u kuće, hramove i na druga mesta.
Dom u kome nema ikone za pravoslavne je nečisto i pusto mesto. Poštovanje se ne odnosi na
materiju od koje je ikona izrađena: drvo, zlato, boja i druge, već na lik koji je predstavljen na
njoj. Ikone se osvećuju posebnim činom i kroz to svešteno dejstvo uspostavlja se veza između
onog ko je na ikoni naslikan i same ikone. Kroz osvećenje ikone dolazi do tajanstvenog
susreta između Gospoda našeg Isusa Hrista i onoga koji se moli.
Ipak, za verne ikona ne predstavlja prosto umetničko delo ili nekakvu religijsku sliku. Ona se
smatra i nezaobilaznim liturgijskim sasudom koji osveštava čoveka i uvodi ga u neposredni
odnos sa blagodaću i ličnošću koja je na njoj izobražena. Kada se, dakle, nalazimo pred
ikonom Hristovom i celivamo je, mi se, poklanjajući se ikoni, poklanjamo Bogočoveku,
“ploti” (ljudskoj prirodi) Gospodnjoj koja je postala ravnobožna. Jer na ikoni se izobražava
jedna ipostas Boga Logosa “ovaploćenog”, Boga Logosa, dakle, Koji beše primio plot.
Upravo to otkriva nam i sveti Teodor Studitski, kada kaže: “Svakoga ko se izobražava ne
priroda, nego ipostas se izobražava”.
Iz tog razloga ikona osveštava oči onih koji je posmatraju i uzdiže razum ka tajanstvenom
bogopoznanju. Ona nam otkriva onu realnost koja je nedostupna čulnim očima, nesagledivu
dubinu “Onoga Koji je krasan mimo svih smrtnika”. Pomoću ikone mi stupamo “u tajni ka
zemlji novoj”, jer, prema određenju koje nam daje Veliki Vasilije, “čast koja se ukazuje ikoni
ushodi ka praobrazu”.
Ikona ima po preimućstvu anagošku i pedagošku funkciju. Pravoslavlje nam, dakle, pomoću
ikone sugeriše i poučava nas “ne tome kako da zadržimo Gospoda i Boga u sopstvenoj
ubogosti, nego kako da se uznesemo ka Njegovom bogatstvu”. A razlog tome je taj što se
ikonom čini prelazak, ona ima “pashalnu” funkciju. “Pasha” znači “prelazak” – prim. prev] i
kroz nju mi prelazimo, postajemo poklonicima i sudeonicima slave Božije. Ikona je zaista
“novi jezik”, ona je most koji treba da pređemo, kako bismo stigli do “nadlika, do apsolutne
Lepote, do nadsvetle Slave”. U pravoslavnom hramu, čak i kada se ne savršavaju svete Tajne,
verujući čovek oseća snažno prisustvo Boga i Svetih, a tome u velikoj meri doprinosi i
postojanje svetih ikona.
http://www.spcportal.org/index.php?lang=srl
Hriscanstvo (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet – srpskopravoslavni pogled)
Hriscanstvo se razvilo na prostoru rimske imperije na prelazu iz starog u novi vijek. Milioni
ljudi te imperije raznih vjera i kultura prihvatili su novi pogled na svijet koji je obecavao bolju
buducnost na drugom svijetu. Hriscanstvo je izlozeno u novom zavjetu sacinjenom od cetiri
jevandjelja(evangelion na grckom =dobra vijest, usmena poruka) u kojima se govori o
Hristovom zivotu (hristos-"pomazanik" od boga poslat) apostolskim djelima, poslanicama o
otkrovenju Jovana bogoslova i o apokalipsi tj. Kraju svijeta. Hriscanstvo je kao drzavna
religija u rimskoj imperiji priznato tek 313 godine.
Sveta tajna braka (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
srpsko-pravoslavni pogled)
09 Feb 2010, Tijana
Šta je sveta tajna braka?
Sveta tajna braka ili venčanje je sveta tajna kroz koju Sveti Duh sjedinjuje u jedno biće
hrišćana i hrišćanku koji pred sveštenikom nepokolebljivo izjave da će se ceo svoj život
uzajamno voleti i jedno drugom biti verni, i koji primaju blagoslov za rađanje i vaspitanje
dece.
Kako je Bog blagoslovio prvu bračnu zajednicu?
Gospod Bog je u Raju blagoslovio naše praroditelje Adama i Evu i rekao im: „Rađajte se, i
množite se i napunite zemlju" (Postanje, I, 28).
Kakvo je ovo jedinstvo muža i žene u braku?
To je nešto najbliže od svih ljudskih odnosa, jer je rečeno: „Čovek će ostaviti oca svoga i
mater svoju, i prilepiće se ženi svojoj, i biće dvoje jedno telo" (Postanje, II, 24).
Da li je Gospod Hristos potvrdio ovaj stari zakon o braku?
Da. On je ponovio iste reči Staroga zaveta, i govoreći protiv razvoda braka, dodao: „Što je
Bog sastavio, čovek da ne rastavlja" (Mat. XIX, 6).
Da li je Gospod Hristos osvetio brak?
On je osvetio brak Svojim prisustvom na svadbi u Kani Galilejskoj i pretvaranjem na toj
svadbi vode u vino (Jn. II).
Da li je On time dao dublji smisao braku?
Da, isto kao što se voda promenila u vino, tako se Njegovim prisustvom telesna ljubav menja
u duhovnu ljubav dveju duša.
Da li je Novi zavet uneo neku promenu u pogledu rađanja dece?
Rađanje dece u prehrišćanskom vremenu imalo je za cilj „napuniti zemlju", dok hrišćanski
brak ima za cilj napuniti Hristovu Crkvu i na zemlji i na nebu, konačno — napuniti Raj.
Ima li hrišćanski brak neki dublji simvolički značaj?
Ima. Sveti ap. Pavle upoređuje bračnu vezu muža i žene s vezom Hrista i Njegove Crkve:
„Muž je glava žene kao što je Hristos glava Crkve". Kao što čovek i žena u braku postaju
jedno, tako su jedno i nerazdvojni Hristos i Njegova Crkva.
Problemi u braku
Pravoslavno etičko učenje o braku održava i učenje da intimni odnosi u okviru braka imaju
višestruke fizičke, psihološke i duhovne dimenzije koje se tiču tajne braka i Božijeg
promišljanja o nama iz ljubavi. Zbog toga, začinjanje dece (ili nemogućnost da se začne) je
Božija volja za određeni par. Po definiciji, Božija volja ne može biti okrutna ili pristrasna već
je ona odraz Njegove neizmerne mudrosti i promisla.
Pitanje planiranja porodice u braku pre svega je pitanje (životnih) vrednosti, pitanje
samodiscipline i pokornosti Božijoj volji. Sve češće i češće sveštenici susreću verene parove
koji nemaju nameru da rađaju decu nakon venčanja - ili barem to žele da odlože na
neodređeno vreme.Ovo stvara sukob, jer u svetoj tajni braka sveštenik se moli za bogato
potomstvo para kao znak Božijeg blagoslova.Sigurno je čisto licemerstvo moliti se za ovakav
blagoslov ako par ne želi da ima decu!
Često je slučaj da se dolazak dece odlaže veštački iz tzv. "ekonomskih razloga". Ali ovi
razlozi ne stoje uvek. Nekada se zapravo radi o izabranom hedonističkom životnom stilu i
izbegavanju roditeljstva a ne o stvarnim ekonomskim razlozima. Zbog toga što je život uvek
dar od Boga, Svemoćnog Životodavca, venčani parovi bi trebalo da se posavetuju sa svojim
sveštenikom po pitanju kontrole rađanja. Zadatak je sveštenika da on deluje kao ogledalo
para, ukazujući im gde je moguće da oni nešto čine iz sebičnosti a gde ne. Na sličan način, par
koji planira začeće na veštački način - bebe iz "epruvete", veštačko oplođenje i slično, mora se
posavetovati sa svojim sveštenikom. Možda je Božija volja da bezdetni parovi usvoje dete.
Crkvene norme, bivajući normama Jevanđelja, više su od onih (ovo)svetskih i od normi
medicinsko -naučnih krugova. Na primer: danas čujemo da nijedno neželjeno dete ne treba da
bude rođeno. Na izgled ovo zvuči "ispravno".
Ali je norma Jevanđelja više: sve bebe bez obzira na okolnosti, moraju biti i željene i voljene!
To je fina ali značajna razlika. A dužnost je odraslog pravoslavnog hrišćanina da razvije
sposobnost da može da pravi ovu razliku. Obilona blagodat da se ovo čini daje se u samoj
svetoj tajni braka, ako sami supružnici to iskoriste. Nasilni pobačaj (abortus) iz bilo kojeg
razloga, čak i u slučaju fizički ili genetski deformisane bebe u materici, je greh ubistva zbog
čega je zabranjen kanonima Crkve.
Pitanje ponovnog venčanja (nakon razvoda ili smrti jednog supružnika) vezano je za
disciplinu i Božije promišljanje u našim životima.Kao saosećajno snishođenje slabostima
ljudske prirode i našoj Bogom datoj potrebi za drugarstvom (druženjem), Pravoslavna Crkva
dozvoljava, pod određenim uslovima, do tri braka. Ali Crkva mora biti oprezna po pitanju
razvedenih koji žele da ponovo stupe u brak. Iskusivši jednu već promašenu vezu, Crkva ne
žuri da da blagoslov za nešto što može postati drugi (ili treći) propali brak - sa svim mogućim
posledicama po nevinu decu.
U slučaju udovica i udovaca, Crkva je popustljivija. Ali u generacijama pobožnih
pravoslavaca Staroga Sveta nije bilo neuobičajeno da onaj koji bi obudoveo (naročito ako su
mu deca vać bila odrasla) molitveno pronikne u Božiju volju i da uvidi da mu je bolje da stupi
u monaštvo ili preda svoj život na službu bližnjem umesto da se potrudi da oformi novu
zajednicu u ovom svetu. Ovde, takođe molitveno rukovodstvo sveštenika može biti od
pomoći.
http://www.spcportal.org/index.php?pg=1127&lang=srl
Prvi intervju patrijarha Irineja (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije
i identitet – srpsko-pravoslavni pogled)
09 Feb 2010, Aki K.
Izabrani ste za naslednika trona Svetoga Save posle blaženopočivšeg Patrijarha Pavla.
Sahrana Svjatjejšeg Patrijarha Pavla, kojoj je prisustvovalo skoro milion ljudi najbolji je
pokazatelj njegove duhovne i moralne veličine, kao i odanosti srpskog naroda Srpskoj
Pravoslavnoj Crkvi i njenom prvojerarhu. Kako se osećate kao naslednik Patrijarha Pavla?
– Sahrana je, to možemo da kažemo, i treba da kažemo, protekla na jedan veličanstven način,
onako kako to Beograd, verujem, nije nikada doživeo. To je sve bilo dokaz koliko je naš
narod uvažavao Njegovu Svetost zahvaljujući njegovim ličnim osobinama i ponašanjem.
Narod je cenio one prave ljudske vrednosti, hrišćanske vrednosti, koje su krasile Njegovu
Svetost, a to je jednostavnost, to je jedno najobičnije hrišćansko življenje, ali originalno i
primenjeno u svemu prema Jevanđelju. To je narod umeo i da vidi i da izrazi svoje poštovanje
na dan patrijarhovog rastanka sa svojom pastvom. Biti naslednik Njegove Svetosti Patrijarha i
svih njegovih prethodnika, moram da kažem, nije nimalo lako. Ne bi bilo lako naslediti ni
nekog rđavog patrijarha, a kamoli doći posle jednog velikog, svetlog primera monaškog i
arhijerejskog života kakav je bio život Patrijarha Pavla. Teško je njega u toj jednostavnosti
oponašati, ali mislim da treba prihvatiti osnovna načela kojih se on pridržavao u svom životu.
Trudiću se da sve ono što je blaženopočivšem Patrijarhu Pavlu bilo jedno opšte načelo, jedan
opšti i jevanđeljski primer, a pogotovo sve što je vezano za ovo zvanje, da to prihvatim i ja u
svom životu. Ja sam pored Patrijarha dugo bio, znali smo se i pre nego što se zamonašio, pa
posle u bogosloviji, pa još kasnije, kada sam došao u bogosloviju kao profesor, a on bio
Episkop raško-prizrenski, tako da smo mi gledali taj život, gledali to ponašanje. I to se,
verujem, prenosilo polako na nas, mada je bilo stvari koje je trebalo lično doživeti i preživeti,
ne formalno, nego suštinski duhovno usvojiti. Da, dakle, on ostaje kao jedan divan primer,
primer pravoga učitelja vere i pobožnosti. Trudiću se i lično ne samo da ga oponašam, nego
da prihvatim i da realizujem u svome životu te osobine koje su hrišćanske i jevanđeljske.
Nadamo se da će sve biti onako kako bi trebalo da bude, mada nikada u životu ne treba
isključivati mogućnost da dođu do izražaja one lične osobine karaktera koje svako od nas
nosi. Ali ljudi smo, pa ćemo voditi računa o svemu, a i drugi su ljudi pa će, po sebi i po
drugima, suditi i o tome.
Vaša Svetosti, koji su prioritetni zadaci Srpske Pravoslavne Crkve danas, i šta je među njima,
po Vašem mišljenju, najvažnije za rešavanje?
– Kao što sam i u svojoj pristupnoj besedi rekao, ja nekih posebnih lično mojih programa i
planova nemam, jer smatram da program svakoga episkopa, svakoga sveštenika i svakoga
vernika treba da bude program koji Crkva ima i koji se Crkva trudi da sprovede u svome
životu. Dakle, program Crkve, misija Crkve, cilj i razvoj njenoga postojanja u ovome svetu
morao bi da bude i program i cilj života i rada svakoga člana Crkve, u koju spada i episkop i
patrijarh koji stoji na čelu Crkve. Mislim da je, u okviru tog programa delatnosti Crkve i moje,
vrlo važno da uspostavimo jedinstvo u samoj našoj Crkvi, pa onda jedinstvo Crkve u
dijaspori. Nažalost, sticajem prilika našli smo se na svim kontinentima, a i tamo, kao i kod
nas, postoje problemi i nesporazumi, i Crkva mora da nastoji da tamošnje probleme rešava na
najbolji način, da svaka naša crkva u inostranstvu, u dijaspori postane odraz i slika Crkve u
matici, u Otadžbini. I da učinimo sve da taj narod, koji se sticajem prilika našao tamo,
predstavlja i svoj narod i svoju Crkvu u najlepšem svetlu. Da to budu naši „ambasadori”, da
budu slika ovdašnjeg naroda, da tako sa svoje strane doprinesu da svet o nama ne stvara neke
izmišljene, veštačke slike, nego onakve kakvi mi zapravo jesmo.
Takozvana „liturgijska pitanja” izazvala su, opravdano ili ne, mnoge nedoumice i podeljenost
u srpskom narodu. U Vašoj Eparhiji niškoj takvih problema nije bilo. Kako rešiti te nastale
probleme, i kakav je stav Crkve i Svetog arhijerejskog Sabora po tom pitanju?
– Da, to je jedno vrlo važno pitanje. To pitanje je, po meni, iskrslo potpuno nepotrebno, mada
suštinski to nisu neka duboka pitanja, duboke razlike. Ali, s jedne strane možda je i dobro što
je narod reagovao na takav način, verovatno strahujući od većih razlika i razmimoilaženja, pa
je ustao da brani poredak koji kod nas traje gotovo vekovima. Greška je, po meni, i do jedne i
do druge strane. Greška je prvo onih koji su lansirali te novine, što to nije išlo preko Crkve.
Trebalo je da to bude potvrđeno autoritetom Sabora, da Sabor donese svoje mišljenje i svoj
stav po tim pitanjima. A greška drugih jeste što isuviše oštro reaguju i stvaraju nimalo manje
probleme od onih prvih svojom reakcijom koja je neopravdana, jer se ne radi ni o dogmama ni
o suštini Liturgije. Radi se o nekim običajima koji jesu običaji, ali ne zadiru u suštinu. E sad,
to je teško objasniti i svima predstaviti u u pravom svetlu. Tu apsolutno treba stati na odluci
Sabora, dok se ne donesu nove odluke po dotičnim pitanjima. Treba da se držimo svi starog
običaja, da se ne unose zabune u narod, jer ima prilično zabuna i reakcija. U Nišu mi nedavno
jedna gospođa, vrlo čestita, kaže: „Ja više ne ulazim u ovu crkvu, ovde su novotarci!” A
zašto? Sveštenik je (da li slučajno ili namerno, ne znam) propustio da navuče zavesu na
Liturgiji! Dakle, narod je vrlo osetljiv, i to mi moramo imati u vidu.
Posle svih ratova, bombardovanja i sankcija, danas se građani Srbije nalaze u veoma teškoj
ekonomskoj situaciji. Sve je više gladnih ljudi. Može li se Crkva aktivnije uključiti u pružanje
pomoći svojim bližnjima?
– Ne samo da je pitanje „može ili ne može” nego je to jedan apsolutni zahtev, ta potreba da se
Crkva i na tom polju angažuje. Zaista je teško, naš narod je siromašan. Siromašni su i oni koji
treba da daju, a mnogi i sami očekuju nekakvu pomoć, ali Crkva ima možda najviše prava, pa
donekle i mogućnosti, da se obraća svojim vernima da pomognu onima u potrebi. Imamo,
nažalost, još uvek i izbeglih, i siromašnih, i taj broj je sve veći jer je nezaposlenost veća, i nije
malo čudo kako uopšte i žive ti ljudi koji su godinama radili u fabrikama koje odavno ne rade.
Verovatno blagodareći svom poreklu sa sela, pa se otud snabdevaju. Dakle, tu bi Crkva
morala da bude mnogo aktivnija. Da se sa vrha Crkve ta briga sprovede do osnovnih njenih
jedinica. To je jedna od prvih potreba. Još u Jerusalimu, u prvoj hrišćanskoj zajednici, najpre
apostoli, a potom i đakoni, vodili su tu brigu. Pa kada je to bilo u tom vremenu, zašto da ne
bude i danas, kada je potreba ništa manja, ako ne i veća nego u tim vremenima? Malo nam s
pravom prebacuju mnogi da se na tom polju nismo angažovali, ali to treba da bude dogovor i
razgovor, stvaranje plana kako delovati u tom smislu.
Vaša Svetosti, mnogi optužuju srpsku Crkvu da se preterano bavi politikom, da se Srbija
klerikalizuje i vraća u Srednji vek. Odakle dolaze ti glasovi, i kako Vi vidite odnos Crkve i
države u vremenu koje je ispred nas?
– Veliko je pitanje šta je politika. Za one koji ne žele da vide Crkvu na nekom drugom polju
osim u porti, svako bavljenje pa tako sutra i humanitarna aktivnost koju smo pomenuli, jeste
neka vrsta politike. Na to se ne treba obazirati. Ali mislim da Crkvu optužuju za politiku oni
koji su do juče bili na jednoj strani apsolutno suprotstavljenoj Crkvi, a danas to ne mogu da
budu, pa im je jedan od „aduta” da Crkvu napadaju kako se, tobože, bavi politikom, i da je
zato optužuju u svakoj prilici. Mislim da su to uglavnom ljudi koji nisu prijatelji Crkve. A što
se tiče same Crkve, mislim da Crkva uglavnom treba da bude na svom polju. Kažem
„uglavnom”, jer ne sme ni da odžmuri pred pojavama i događajima koji su protiv interesa
naroda, protiv interesa istorije naše, krštene istorije. U takvim prilikama, Crkva ne samo treba,
nego i mora da podigne svoj glas i kaže svoje mišljenje. Druga je stvar koliko će to biti
prihvaćeno, ali Crkva mora da gleda i sagleda probleme života i da, na svoj i svojstven način,
to izrazi.
Po prosečnoj godini starosti, Srbi su jedan od najstarijih naroda u Evropi. Godišnje se u Srbiji
izvrši više od 200.000 utrobnih čedomorstava – abortusa. Mladi ljudi napuštaju Srbiju u
potrazi za boljim životom, ili se sve teže odlučuju da stupe u brak. Koji su uzroci ovih
problema, i kako ih rešavati?
– Nažalost, to je možda najveći problem za naš narod, za našu državu i za našu Crkvu. To je
jedna katastrofalna pojava, pojava koja je već razredila naš narod, pogotovo na selu, i strašno
je proći mnogim krajevima naše Srbije i videti škole oronule, domove zatvorene. Eto, u
Niškoj eparhiji, gradske periferije i krajevi oko Pirota, Svrljiga, Crne Trave, Puste Reke… Pa
ne samo tu, u predelima udaljenijim od gradskih centara, nego i u onim selima koja su nekada
bila maltene sastavni delovi tih gradova, i tu je sve manje omladine i mnogo više grobova
nego kolevki. Dakle, jedan problem koji bi morali da sagledaju i država i Crkva, da prosto
nađu način da ne nestanemo. Razloga ovakvom stanju ima mnogo. Pre svega nezaposlenost.
Ljudi koji su dovođeni, često i mimo svoje volje, u gradove u fabrike sa obećanjima. I mnogi
su se navikli na život u gradu, zaboravivši na život na selu. Mali je broj onih koji se vraćaju,
pa i to su uglavnom penzioneri. Sela nam ostaju sve praznija, što neće biti bez velikih
posledica. Šta učiniti? Mislim da bi Crkva (da ovom prilikom ostavimo druge faktore po
strani), Crkva bi trebalo tu da stavi akcenat ne samo na sam priraštaj, na samo rađanje, nego
da na ono što se jasno prepoznaje kao greh i bezakonje, i što se naziva vapaj na nebu, da se ne
čini takav prestup, takav greh. I to ko ga čini? Čine ga roditelji, koji treba da budu prvi koji će
se radovati rođenju novoga deteta, a ne da budu njihove ubice. Na taj način, Crkva bi mogla
da doprinese mnogo da se ne čini greh koji se čini. Greh deceubistva.
Srbi su istorijski evropski narod, i sasvim je prirodna težnja da se povezujemo sa svim drugim
narodima Evrope. U vremenu globalizacije i svim dolazećim svetskim i evroposkim
integracijama, kada nam se nudi sve i svašta, i dobro i loše, kako sačuvati duhovni i
nacionalni identitet?
– Naša kultura, koju smo nasledili i koju smo stvarali, jeste evropska kultura. I mi nemamo
nikakvog razloga da se stidimo svoje kulture. Naprotiv, treba da sa puno snage zahtevamo da
sačuvamo svoju kulturu, da sačuvamo pre svega svoj jezik. Da sačuvamo ono što je osnova
vrednosti za svaki narod, pa tako i za naš. Ako to možemo, onda nema potrebe da bežimo od
Evrope i da se plašimo evropske zajednice. Tako mislim, ali bi i Evropa, koja želi da mi
uđemo u tu zajednicu, morala da poštuje identitet naše kulture i onoga što unosimo u tu veliku
Evropsku zajednicu. Ako bi Evropa tako gledala, onda mi nemamo ništa protiv da uđemo u
takvu Evropu. Globalizaciju vidim kao korisnu u ekonomiji i u srodnim poslovima i
fenomenima. To je posao globalizacije, a ne da nam oni menjaju i etiku, i bogoslovlje, i
Crkvu, da stvaramo nekakvu jedinstvenu „crkvu”, sastavljenu od svih naroda. Mi možemo da
uvažavamo i poštujemo sve verske zajednice, ali da čuvamo svoje, jer je to naše, pa još i
originalno, nasleđeno od najstarijih izvora Crkve, od samih apostola. I to je ono čega treba da
se držimo: svoje da uviđamo, a tuđe možemo da poštujemo.
Završili ste Prizrensku bogosloviju koja je po proterivanju srpskog naroda sa Kosova i
Metohije privremeno preseljena u Niš. Sa druge strane, u svojoj patrijararškoj besedi posebno
ste ukazali pažnju na nastavak borbe za očuvanje Kosova i Metohije kao naše svete srpske
zemlje, našeg srpskog Jerusalima. Šta nam je činiti, i kako da sačuvamo Kosovo i Metohiju?
Kako se odupreti pritiscima i ucenama koje se već javljaju da, ako hoćemo u Evropsku uniju,
moramo da se odreknemo Kosova i Metohije?
– Budući da sam đak Prizrenske bogoslovije i da sam tamo dugo delovao, ja sam, kada je
bogoslovija morala da napusti Prizren, smatrao da je najprirodnije da mesto njenog novog
boravka bude Niš, i sve sam činio u tom smislu. Ipak je to Jug, sa kojim je Prizren vrlo blizak,
i ja sam se zalagao za to rešenje. Imale su, hvala Bogu, gradske vlasti mnogo razumevanja, pa
su nam i te kako pomogle, pre svega kada smo podizali hilandarski metoh gde je sada
smeštena bogoslovija, grad nam je dao dva hektara zemlje bez dinara. I ne samo to, nego su
nam platili i znatan deo tih komunalija, tako da smo dobili veliku pomoć za zasnivanje
bogoslovije. I zaista je podignuta jedna savremena zgrada, sa svim potrebama za školu i za
internat, tako da to spada u red najprikladnijih zgrada za bogosloviju. Ja sam stoga veoma
blagodaran našem gradu Nišu za to veliko razumevanje naših potreba. Što se tiče Kosova,
Kosovo nije ni samo istorija. Kosovo je naša istorijska stvarnost, u kojoj je formirana i
kultura, i država, i Crkva. Ja ne mogu da zamislim Srpsku Crkvu bez Pećke Patrijaršije. Naš
prvi i najstariji dom, sa grobovima i moštima duhovnih velikana naših, da ne pominjemo
Dečane, u kojima počiva sveti kralj Stefan Dečanski, da ne pominjemo Gračanicu, zadužbinu
kralja Milutina, Bogorodicu Ljevišku i ostale svetinje koji su dragulj i ukras cele hrišćanske
kulture. Kako uopšte zamisliti da to nije naše i ne pripada Srbima? Oni koji kroje sudbinu
sveta, ili se nisu dovoljno posvetili toj temi, ili ne razumeju našu stvarnost i značaj Kosova za
srpski narod i srpsku Crkvu, te čine ono što čine, a što mi sigurno ne možemo nikada
prihvatiti. Ja se još uvek nadam, da će na kraju oni uvideti i da će izmeniti svoje mišljenje i po
pitanju Kosova. Mi smo vekovima tamo prisutni, to je vekovima bila naša zemlja, samo su
istorijske neprilike učinile te je naš narod morao da beži pod pritiskom sa Kosova i time
stvarao prostor za albanski narod koji je taj prostor naseljavao. Najpoznatije naseljavanje je za
vreme velikih naših seoba 1690. i 1737. Zbog toga je Kosovo ispražnjeno, ali ne samo tada,
nego su pritisci na srpski narod na Kosovu bili posebno izraženi od one poznate „Prizrenske
lige” osamdesetih godina 19. veka. Od onda počinje aktivna borba za osvajanje Kosova i
Metohije, a da bi ga osvojili, oni su morali da potisnu srpski narod. Nažalost, to se nastavilo
do naših dana. Tragediju jednog naroda ne bi trebalo koristiti u korist drugoga naroda. Mi smo
vekovima živeli zajedno sa Albancima na Kosovu i Metohiji, to možemo i danas. Istina, malo
teže jer se ogroman broj Albanaca naselio na Kosovo.
Pored svih drugih srpskih institucija po svetu Srpska Pravoslavna Crkva se pokazala kao
najbolji čuvar duhovnog i nacionalnog identiteta Srba u rasejanju. Kako, Vaša Svetosti,
pojačati i poboljšati veze sa našim narodom u rasejanju?
- Naša Crkva je uvek išla za svojim narodom. Eto, u obe pomenute seobe, sveštenstvo sa
svojim arhijerejima je pratilo narod. I šta su prvo činili u svojim novim prebivalištima?
Podizali su Crkve, jer su znali da ih Crkva čuva i u duhovnom, i u nacionalnom smislu. Crkva
je, dakle, bila sa svojim narodom, pa je tako i danas. U Americi, gde je veliki deo našega
naroda izbegao ili svojom voljom potražio nov prostor za život, pa onda u Australiji, pa u
Evropi, i tako dalje, Crkva je svuda i uvek sa narodom, i treba omogućiti slobodno delanje
Crkve i na taj način da narod sačuva jezik pre svega, a potom i druge vrednosti vere i
duhovnosti. To je prvo što se gubi u Americi, u Evropi je drugi slučaj. Bitno je da se sačuva
pravoslavna vera, što oni i čine. Ako pogledamo Ameriku, pa i Australiju, videćemo da se
tamo podižu divne i veličanstvene crkve. To je ono što taj narod podseća, opominje i vezuje
za svoje korene, za svoje poreklo, pa tako treba da činimo i dalje. Da čuvamo svoj narod, da
imaju svoje sveštenike, da imaju svoje episkope, jer jedino tako je moguće opstati u
prostorima izvan matice.
Na Vašem ustoličenju bili su i predstavnici tradicionalnih crkava i verskih zajednica. Kako
vidite odnos sa drugim pomesnim pravoslavnim Crkvama, ali i sa drugim verskim
zajednicama?
– Pre svega, mi treba, a to i činimo, da držimo dobre veze sa našim komšijama, onima koji su
nam najbliži: pravoslavnim pomesnim Crkvama. Mislim da tu na prvo mesto dolazi Rusija, a
potom i Grčka. I Grci su nam tradicionalno prijatelji, i te veze su jake stare i, verujemo,
veoma čvrste. Dalje, sa Bugarima smo imali, nažalost, nekih problema, ali treba činiti sve da
se to što pre zaboravi i da se uspostave zdravi iskreni odnosi naša dva naroda. Da poštujemo
jedni druge i da zaista stvaramo Pravoslavlje i da budemo Pravoslavlje – pomesne Crkve kao
članovi jedne velike porodice. Hrišćanstvo je jedna velika porodica i taj porodični duh treba
održavati. U tom smislu, kao primer za ugled, imamo Svetoga Savu. Mi znamo da je Sveti
Sava održavao dobre odnose i sa zapadom, kao i sa islamskom zajednicom. Po rečima
apostola Pavla: „Što se do vas tiče i čini, gledajte da budete u miru sa svima”. Hrišćanstvo je
propovednik, rasadnik mira. To je bilo uvek, i treba da bude i danas. Da sa svima održavamo
dobre odnose, jer time dodokazujemo svoju jevanđelsku veru i svoju ljubav, kako prema Bogu
i svome bližnjem, tako i prema svakom biću ljudskom. Svi su ljudi narod Božji, svi nose sliku
i priliku Božju, i to treba poštovati .
Mediji su danas javili da je, posle dužeg vremena, održana i Svetosavska akademija u
Republici Makedoniji. Je li to dobar znak, i da li je došlo vreme da se problem sa takozvanom
Makedonskom pravoslavnom crkvom konačno razreši? Kako vidite dalje kontakte sa
predstavnicima iz te Republike?
– To je bolna tačka naše prošlosti. Znamo kako je i zašto je došlo do te deobe. To nije došlo
od ljudi koji su želeli da makedonski narod ima slobodu vere, nego je došlo iz nekih drugih
razloga. U to nećemo sada ulaziti, ali ono što se desilo kasnije – koliko ja znam, a učestvovao
sam i u prvim razgovorima – naša Crkva je činila sve da se ta bolna rana preboli. Na kraju
smo, dogovorom u Nišu, doneli zajedničke zaključke, uglavnom u svemu kako su to oni želeli
i najvećim delom predlagali. Kada smo se rastajali u Nišu, očekivali smo da se sledeći put
sastanemo ujedinjeni, sa isceljenom ranom, da odslužimo Liturgiju i u Skoplju, i u Ohridu, i u
Beogradu, i u Nišu, i u drugim mestima, i živeli smo u ubeđenju da ćemo dobiti saglasnost iz
Skoplja. Međutim, došao je jedan sasvim suprotan, negativan odgovor, i to smo saznali ne od
njih lično, nego iz štampe. Mi smo dva vrlo bliska naroda. Neka oni budu Makedonci, niko im
to ne osporava, neka neguju svoj jezik, koji su i mogli sačuvati u okviru Srbije, kao što je to
bilo u okviru Jugoslavije. No, takvo je vreme. Deli se i ono što ne treba deliti. Stvorili su
svoju državu, neka im je blagoslovena, ali su došli u nevolje (u kojima smo i mi sami) iz kojih
će im biti mnogo teže da izađu nego da su u zajednici sa nama. No, iako nismo u jednoj
državi, možemo biti bliski, jer smo imali Crkvu zajedničku, pa nam čak ni jezik nije bio
razlog za nerazumevanje. Ima tu još mnogo drugih razloga, ali ja sam jasno rekao šta je naša
želja, i ponovo podsećam da su naša vrata za razgovor u cilju jedinstva i dalje otvorena. Malo
je to sada teže nego što je to bilo pre Niške deklaracije, zato što je sada stvorena i priznata
Ohridska arhiepiskopija. Arhiepiskopa Jovana i tri njegova episkopa priznaje čitav
pravoslavni svet, samo ih osporavaju u Makedoniji. Mi bismo se vrlo rado angažovali da se to
pitanje reši na najcelishodniji način po Makedoniju, a da bi se rešilo celishodno i korisno, oni
pre svega moraju između sebe da postignu dogovor. Mi ćemo im pomoći sa punim srcem da
se to pitanje reši i da ostanemo prijatelji, da služimo, da saslužujemo i da koristimo jedni
drugima.
Da li se Vaše izjave o dolasku pape u Srbiju, kako su mediji prenosili, mogu tumačiti kao
poziv, ili je to pogrešno shvaćeno?
– Dosta pogrešno je shvaćeno! Pogotovo izjave date na pitanje da li bi Crkva bila protivna
dolasku pape. Pre svega, papa neće doći bez poziva. Poziv papi niko nije uputio, a zna se put i
način kako se to čini. Ja sam govorio o jubileju Milanskog edikta, i o prilici da se povodom
toga događaja susretnu istok i zapad, da se približimo jedani drugima, ne bi li se tako rodila
svest o korisnosti zajedništva. Daleko je do zajedništva, ali ovo je prilika da se, posle toliko
vremena, stvori atmosfera i da se pokrene pitanje gde smo posle 1700 godina koje
proslavljamo, i posle 1000 godina razilaska. Gde smo i šta je učinjeno, da li je to dobro što je
učinjeno, da se o tome razmisli, jer bez toga kontakta i takvog raspoloženja nema ni rešavanja
problema. To je jedini pravi smisao mojih izjava: da bi proslava u Nišu, jednostavno, bila
prilika da se istok i zapad susretnu, da se porazgovaraju i da razmisle o budućnosti.
Da li je Crkva dovoljno i na pravi način zastupljena u medijima? I kako vidite misionarsku
delatnost Crkve u odnosu na medije?
– Da je prilično zastupljena – jeste. E sad, kvalitet te zastupljenosti, to je drugo pitanje. Ima
novinara dobronamernih, objektivnih, koji o Crkvi pišu, ali ima i onih drugih, koji u svemu
što je vezano za Crkvu vide samo „želju da se umeša u politiku”, da rešava, navodno,
probleme koji nisu njeni. Možda bi sa novinarima trebalo imati i češće kontakte i razgovarati
objektivnije o životu naroda i Crkve, da bi ljudi mogli objektivno da razmišljaju i da donose
svoje stavove po tom pitanju. U svakom slučaju, mislim da je stvorena jedna atmosfera
drukčija i neuporedivo bolja i kvalitetnija od one koja je nekada postojala. Ali, ima i onih
drugih, da ne pominjem imena. Baš po pitanju sahrane Njegove Svetosti videlo se koliko su
ljudi raspoloženi ili neraspoloženi prema Crkvi. Pa su neki tako počeli da obične stvari
osuđuju bez osnova, ali time su, zapravo, manje-više otkrili sebi.
Dolazite na tron iz Eparhije niške, gde ste proveli više od tri decenije. Koja su sećanja i kakva
iskustva nosite iz ove Bogom čuvane eparhije?
– Juče sam bio u Nišu i, pravo da vam kažem, bilo je više suza nego radosti. Ja sam tamo
trideset i više godina. Moram da kažem da me Niš, i u onom vremenu, primio kao svoga. Ja
sam se osetio tamo kao u svom narodu, umalo u svome domu, uprkos onom vremenu,
vremenu one vlasti i ideologije. Možda nam nisu mnogo učinili, ali nam nisu ni stvarali neke
prepreke sa kojima smo morali da se borimo i da imamo problema. Ja sam video u tim
ljudima: jedno je zvaničan stav, a drugo je bio stav-mišljenje kada se nađemo nekom
nezvaničnom prilikom. Video sam da su to ljudi koji su se morali prilagođavati ideologiji i
vremenu, ali su bili ne mnogo udaljeni od Crkve. Bilo je otpora od nekih, ali smo i u tom
vremenu podigli hilandarski metoh. Jednu lepu crkvu, jedan lep konak, i dobili bez pare i
dinara skoro hektar placa za portu metoha hilandarskoga. Narod je pozdravio, a vlast je
omogućila da se to uradi. Sve ono što je urađeno, velikim delom je zasluga grada Niša, a
posebno u poslednjih desetak godina. Ja sam došao u Niš kada su u Nišu bile svega tri crkve,
a danas ih imamo osam. Jedinstven je primer da grad podiže crkvu, to je crkva cara
Konstantina, koja će do 2012. godine biti potpuno završena kao naš doprinos, prilog velikom
jubileju Milanskog edikta. Mi smo imali puno razumevanja i pomoći kad je bio veliki požar u
Sabornom hramu, a meni lično to je bio jedan od najtežih momenata u životu. Blagodareći
razumevanju grada, republike i naroda, mi smo za relativno kratko vreme potpuno obnovili
hram pa i oslikali ga. Pre nekoliko dana smo skinuli skele, i možemo da kažemo da je hram ne
samo potpuno obnovljen, već je i mnogo lepši, mnogo sigurniji nego što je bio prethodni.
Zatim, nosim jako lepe uspomene na grad Pirot, kao i na druge gradove Niške eparhije. Svuda
sam uvek bio rado viđen i rado primljen. Vernici su razumevali potrebe Crkve i svoju ulogu u
životu Crkve, tako da ih odista pominjem sa velikim zadovoljstvom, ali i sa tugom što ih
ostavljam.
U crkvenim krugovima se pominjalo da će Niška eparhija biti arondirana, tj. da ćete Vi
predložiti da se formira još jedna eparhija na teritoriji Niške. Je li to još uvek aktuelno?
– O tome je bilo razgovora pre nekoliko godina. Neki episkopi su smatrali da Niška eparhija
treba se podeli. Ja sam i onda i danas za arondaciju. Možda je sazrelo vreme da se u srcu
Srbije formira jedna nova eparhija. To bi bila kruševačka. Kruševac je jedan divan grad u
centru Srbije, gde je narod vrlo čestit i gde narod nikada nije Crkvu ostavljao. U namesništvu
kruševačkom za poslednjih dvadeset godina podignuto je četrdeset i više crkava. Nema sela
koje nije podiglo crkvu. Malo je to teže išlo u gradovima, ali smo i tamo podigli tri crkve i
imamo potrebe možda za još dve crkve, i da za dogledno vreme ta potreba bude zadovoljena.
Da, divan kraj, divan narod. Sa namesništvom kruševačkim i ražanjskim, gde bi bilo oko
četrdeset i više parohija, sa delovima Žičke, Šumadijske i Braničevske eparhije, stvorila bi se
još jedna eparhija u našoj Crkvi. Nisam protiv toga, pa ćemo videti. Biće razgovora o svemu
tome.
I za kraj, Vaša Svetosti, svečano ustoličenje – uvođenje u dužnost obavljeno je odmah, dan
posle izbora ovde u Beogradu, u Sabornoj crkvi. Za kad je planirano zvanično ustoličenje u
Pećkoj patrijaršiji, i koga nameravate da pozovete za tu priliku?
– Sveti Sinod je o tome razgovarao, i dogovorili smo se, barem za sada, da arhijerejski Sabor
počne 25. aprila i da počne sa intronizacijom u Pećkoj patrijaršiji. Tamo da počne, ovde u
Beogradu da se nastavi. Ja se nadam da će to tako i biti. Za taj događaj treba se spremiti usled
specifičnih okolnosti i prilika, a ko će biti pozvan, to nije samo moja stvar. Sinod treba da
pozove one koje obično poziva, a blagovremeno ćemo se dogovoriti o tome.
Hvala Vam, Svjatjejši, što ste posvetili svoje dragoceno vreme razgovoru za Pravoslavlje,
novine Srpske patrijaršije. Hvala u ime naše Redakcije, naših saradnika i naših čitalaca, kao i
u ime Informativne službe SPC i radija Slovo ljubve. Čestitamo Vam na izboru i da, uz Božju
pomoć, i uz pomoć Vaše braće arhijereja, dugo godina upravljate našom Crkvom.
– Hvala. Pozdravljam i ja vas sa željom da poverenu službu obavljate savesno, sa ljubavlju, i
da budete zaista glas Crkve. Da preko vas narod bude informisan, ali ne samo informisan o
događajima, nego da bude i poučen onome što im je potrebno za život jednog vernika po
Hristu, po Svetome Savi i Crkvi, njenim običajima i nasleđu. Vaša reč, vaš glas, vaš radio je i
te kako potreban jer mediji danas, i ne samo danas, nego uvek, imaju veliku moć, nažalost
često i u negativnom smislu. Treba im parirati davanjem pozitivnih vrednosti, onih koje
možda ne mogu da čuju ni od sveštenika, ni iz štampe, ali je dobro da se to čuje iz centra
Crkve, iz čistoga, blagodatnoga izvora koji je Crkva. Tako da se i nauče, i pouče, i da sebe
uvek menjaju u onom pozitivnom duhovnom smislu, na korist pre svega ličnu, ali i na korist
svoje Crkve i svoga naroda. Pravoslavlje je zaista jedan odličan i savremen list, koji dobro
prati život naše Crkve i živi u vremenu. Blagoslov Božji neka je na vama, da nastavite vaš rad
kao i do sada: časno, odgovorno i uspešno.
Autor protojerej-stavrofor Miodrag M. Popović
Novi patrijarh po ocjeni Helsinškog odbora Srbije (Religija kao komponenta ljudske
civilizacije: institucije i identitet – srpsko-pravoslavni pogled)
03 Feb 2010, masha
http://www.h-alter.org/vijesti/europa-regija/novi-patrijarh-spc-bez-sustinskih- promjena
Orthodox Churc versus Islam (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet – srpsko-pravoslavni pogled)
31 Jan 2010, Senada
First, Orthodox Christians and Western Christians have never been particularly friendly ever
since the Roman Empire collapsed, and later they became bitter enemies. That bitterness still
exists today, and could be seen in 2000 in the anti-Catholic riots and demonstrations when the
Pope visited Greece. It could be seen again in 2003, when the Pope was greeted with similar
riots when visiting Serbia.
Second, Eastern Europe cannot be understood except through the centuries-old conflict
between Orthodox Christianity and Islam, a struggle that's still being fought in wars today,
especially in the Mideast.
In recent history, the fault line between Islam and Orthodox Christianity is being expressed
through conflict in the following geographical areas:
The Balkans. It was a war in the Balkans that triggered World War I in 1914, and then that
war was replayed in the Bosnia war in the 1990s. This is actually the region where all three
civilizations -- Western Christians, Orthodox Christians and Muslims -- converge for war on a
regular basis.•The Crimea. Although part of Ukraine today, the Crimean Peninsula was
inhabited by Muslim Tatars until 1944, when Stalin forcibly relocated the entire population to
central Asia. Today, descendants of relocated Crimean Tatars are demanding to return to their
confiscated land.•The Caucasus. These mountains are extremely valuable real estate, since
many Asian trade routes are squeezed through this bottleneck between the Black and Caspian
Seas. Therefore, whoever controls this region can also control much valuable trade.Of these
three regions, there is one that is even more volatile than the others are, because it's where
"east meets west": In the Balkans, Western Christianity, Orthodox Christianity and Islam all
meet.
Having noted that, we'd have to add one more fault line region, perhaps the most volatile of
all: Jerusalem. Among Christians, there has been a historic struggle between Catholics and
Orthodox over who is the primary protector of Jerusalem.
Considering Eastern Europe as a whole over the past 2000 years, the struggle between
Orthodox Christianity and Islam has led to massive invasions and wars that caused the rise
and fall of huge empires. There are cultural memories of those wars on both sides, and the
desire on both for revenge for actions committed centuries ago has not abated. From our
America-centric point of view, we have little understanding of how deep this struggle goes,
and why it's far from over.
So, as you read this chapter, and see how Islam changed the map of the world, keep in mind
that the map of the world is going to change again in the next 20 years. Even if the United
States once again escapes massive invasion on its soil, as it always has in the past because of
its isolation from the rest of the world, there will still be major changes to the map of the
world in Africa, the Mideast, and the region between Pakistan and India, and probably also to
the region of eastern Europe and western Asia. It doesn't take rocket science to figure this out
-- just look at the explosion in the population of Muslim adherents that's occurred in the last
few decades. In a world where we know few things with certainly, we can be fairly certain
that these country boundaries are going to change in the next 20 years.
The World prior to Mohammed
In chapter 7, we showed how the Golden Age of Greece was an awakening that led to the
spread of Greek culture, and we showed how Judaism grew from ancient times, leading to the
ministry of Jesus as an awakening that led to the spread of Christianity -- and by that we mean
what today is called Orthodox Christianity.
The life of Mohammed and the birth of Islam was yet another awakening, as we showed,
creating a new empire that clashed with the existing empire based on Judaism and Orthodox
Christianity.
Let's begin by putting all the events before the birth of Mohammed into perspective.
Because of the scope of the conflict we're describing, it's worthwhile taking just a moment to
get a big picture. Let's briefly go back tens of thousands of years to the origins of our human
species.
Anatomically modern human beings began to appear in North Africa around 100,000 years
ago. From there they spread around the world -- south into Africa, into Europe 35,000 years
ago, south to Australia 50,000 years ago, north to Russia, and then east across what is now the
Bering Strait (there used to be a land bridge there), to populate the Americas 40,000 years
ago.
Eventually, these migrations created the thousands of civilizations that have merged into the
nine civilizations we know today. The adjoining map shows today's major civilizations, and
where they're located. Any region on the boundary of two of these civilizations has the
potential for a major war, or at least a battle site.
We begin with the history of several empires that eisted before Mohammed's birth. Then we'll
be able to continue by showing how Islam affected these civilizations.
Let's start with something we've seen before (chapter 7): The empire created by Alexander the
Great.
The significance of Alexander's empire is that it spread Greek culture and the Greek language
throughout the Mideast, northern Egypt, the Arabian Peninsula, and even further east into
western Asia. This provided the region with a cultural cohesion that later resulted in one
empire after another -- the Roman Empire, the Byzantine Empire, and the Islamic empire.
It's one thing to create an empire, it's an entirely different thing to maintain it and administer
it. You have to set up a local government in each region to collect taxes and provide public
services, and you have to have an army to protect each region from attack by other empire
builders.
Under Alexander the Great, the Macedonians weren't too good at long-term administration,
and so Alexander's empire didn't last long after his death. But when the Romans started
moving in a century later, things were different. The Romans were masters at administration
and in maintaining an empire.
As shown in this map, the Roman Empire was quite extended. To the east, the Romans
conquered Greece and Macedonia, and from there went on to conquer much of Alexander's
old empire. However, the Romans went west as well, conquering much of northern Africa, all
of Western Europe, even extending into the British Isles.
However, the Germanic regions were not subjugated, and those peoples became the downfall
of the Roman Empire. The Romans used the word "barbarians" to describe the uncivilized
hordes with colorful names that poured in from other regions, especially Germany, starting in
the 200s.
As we've already said, it's hard to administer and protect a far-flung empire, and in 285, the
Roman Empire was administratively split into an eastern and western region.
The western Romans held off the hordes for a long time, but finally the Visigoths, under the
leader Alaric, sacked Rome in 410. The Romans recaptured Rome, but then succumbed to the
Huns, under Attila the Hun. The Huns were driven off, but in 476, the Roman Empire
collapsed under attack from the Vandals out of Germany. There were just so many
"barbarians" that the Roman Empire could withstand.
The separation of Orthodox and Catholic Christianity
Byzantine Empire around 600 AD. The Roman Empire in the West had been completely
destroyed by the invading barbarian hordes.
The split of the Roman Empire into Eastern and Western regions was not just purely
administrative; it was the beginning of a fateful split in Christianity that has enormous effects
in today's world.
The collapse of Rome and the Western Roman Empire was also the end of the original
Orthodox Christian religion in Western Europe.
That left the Eastern Roman Empire, much of which still spoke Greek from Alexander's days.
The city that we know today as Istanbul, Turkey, had the Greek name of Byzantium in
Alexander's days, and was renamed Constantinople by the Romans, after Constantine the
Great, the first Christian Roman emperor. Constantinople became the center of the new
Byzantine Empire, which was based on the old East Roman Empire.
By 600, there was no longer any recognizable Roman Empire, although there was still the
Pope and Catholicism in the West. As the above map shows, the Byzantine Empire, centered
in Constantinople, held sway in the East and northern Africa.
This period also produced doctrinal splits between the Catholic and Orthodox Christian
religions. The major difference between the two was a philosophical difference, having to do
with the separation of Church and State.
The Byzantine Church was based on Greek culture, and an old pagan religion where the
Greek gods were immortal, but had the same weaknesses and foibles as regular human beings.
The pagan Greek gods were heavily involved in human affairs and affairs of state as well. The
Greek cultural view was that religion and politics are intertwined. That's why today there's a
Greek Orthodox Church, closely related to the Greek government, and a Russian Orthodox
Church, closely related to the Russian government.
This is related to the concepts of "top-down" and "bottom-up" religions that we discussed in
chapter 7.
The Catholic Church evolved quite differently. When the barbarian hordes were sacking
Rome, the view of the Catholics was that Rome was one thing, but the Church was quite
another thing. Sacking Rome shouldn't mean sacking the Church. So the Catholic view, that
Church and state should be completely separate, was quite different from the Byzantine view
which intermingled them. That's why the Catholic religion today, and also its Protestant
offshoots, are considered to be stateless religions (except insofar as Vatican City can be
considered a "state").
A final note on the last map: The Byzantine Empire had spread into Africa as far south as
Ethiopia. Although the Muslims soon pushed the Byzantines out of Africa, an Ethiopian
Orthodox church remained, creating a fault line between Muslims and Orthodox Christians in
eastern Africa. Today, there is still a war going on across that fault line.
The Rise and Fall of the Muslim empires
Following Mohammed's death in 632, his followers conquered and converted many people.
The resulting empire grew, then pulled back, and then grew again under the Turks, and them
pulled back again. The final Muslim empire ended with the destruction of the Turkish
Ottoman Empire after World War I. The following pages describe this in more detail.
The spread of Islam
It's not too much of an exaggeration to say that Islam spread like wildfire. As early as 12 years
after Mohammed's death, Islamic warriors had taken over most of the Arabian Peninsula,
including some lands formerly under control of the Byzantine Empire.
The main problems faced by the early Muslims were determining who would be "caliph" the
man inheriting Mohammed's mantle of leadership. There were three groups of contenders:
Those who had been with Mohammed in his early days in Mecca, those who converted when
he went to Medina, and those who converted later, when he returned to Mecca.
A crisis civil war within the community occurred in 656 among different followers, resulting
in the selection of Ali ibn Abi Talib, an early convert and distant relative of Mohammed, as
the fourth caliph. His victory did not end the battle, however. He was assassinated in 661,
giving power to another clan, the descendants of al-Abbas, an uncle of Mohammed. This
resolved the civil war, but when Ali's son was killed during a rebellion in 680, a new
movement within the community was formed: The "partisans of Ali" or "shi'at Ali," called
"Shi'a" for short, to distinguish themselves from the Abbasids, the descendants of al-Abbas.
This was the beginning of the division of Muslims into two groups, known today as Shi'a and
Sunni Muslims.
Differences between the two groups differed along geographical and philosophical lines. The
geographical differences were resolved with the center of Islam was transferred to Baghdad.
This quarreling does not seem to have hindered the spread of Islam at all. By 750, Islam had
spread much farther than some of early partisans probably believed could even be possible. To
the north, the Byzantine Empire in the Mideast was squeezed closer to its capital in
Constantinople. To the west, all former Byzantine possessions in northern Africa were
conquered, and in eastern Africa, Islam even jumped over to Europe and took control of much
of Spain. To the east, Islam spread far into what is India today, challenging the Hindu culture,
and setting the stage for the wars between Pakistan and India today.
However, the philosophical differences that grew out this family went much deeper, and have
not really been resolved to this day.
The philosophical quarrels were over which theologians, besides Mohammed himself, could
define Islamic doctrine. Could doctrine change with the times, or even be redefined by new
theologians who came on the scene, claiming the mantle of Mohammed?
The philosophical differences were resolved by a sort of "holier than thou" argument. The
Abbasids challenged the Shi'as by asserting that only the prophet Mohammed could be a
source of Islamic doctrine. This meant that the only valid sources of spiritual guidance are the
Quran itself, and also the "sunna," the habitual behaviors of Mohammed himself, as recorded
by his contemporaries. This created a mode of thought that came to be known as Sunnism, as
distinct from Shi'ism.
This battle reverberates to today in two different ways.
First, the Sunni and Shi'ite Muslims form a sometimes violent fault line within the Islamic
community itself. This fault line was exploited in the extremely violent Iran/Iraq war of the
1980s.
Second, this philosophical difference gives rise to Islamic extremism and terrorism today. The
Quran is a fixed, well defined work, but how well defined are the Sunna, Mohammed's
habitual behaviors? Ahhh, that's not so clear, and is subject to all sorts of interpretations.
All of these philosophical discusses were lost, of course, on the ordinary farmer or merchant
trying to get through the day and feed his family. In fact, it's not likely that belief in Islam
went deep at first, even in regions conquered by Muslim warriors. For example, Muslims paid
lower taxes than non-Muslims did, and so anyone could save money simply by converting to
Islam, whether he really believed in it or not, by simply reciting a few words ("There is no
God except Allah, and Mohammed is the Messenger of Allah").
However, Islamic culture spread to the conquered areas, and became deeper with time, for two
reasons.
First, because it was the official religion and people could gain political favor by public prayer
and attending mosques. In the course of several generations, the Islamic culture became the
common culture.
The second reason for the spread of Islamic culture was the spread of the Arabic language.
Conversion to Muslim may be easy, but it carried with it the acceptance that Arabic was the
language in which the revelation had been given. Since Arab rulers spoke Arabic, the easiest
way to deal with the government was to do so in Arabic, and so Arabic became the language
of everyday life, as part of the general spread of Islamic culture.
The invasions of the Asians
By 1100, both Islam and Orthodox Christianity were on the ropes, threatened with extinction,
or at least marginalization to a few enclaves. As we'll now see, both religions experienced
resurgence based on conversions by large populations from the vast steppes of central Asia.
In the process, numerous hostile regions came into existence, regions where the two religions
faced each over fault lines, and where these hostilities continue to the present day.
Arrival of Seljuk Turks
The adjoining map shows four important regions in 1100 AD:
·
Dark area: Controlled by Muslim Arabs
·
Medium dark area: Controlled by Seljuk Turks
·
Light crossed area: Remaining pieces of Byzantine Empire, centered around
Constantinople.
·
Dark crossed area: Slavic area, converting to Orthodox Christianity. These regions
contained fault lines that are still hostile today.
This allows us to illustrate an important fact: That the fault lines that may lead us into war
today were troubled regions 900 years ago.
So let's take a look at what happened.
The Seljuk Turks
Starting from around the year 1000, the Islamic Empire was under attack from all sides, in
Europe, Africa and Asia; furthermore, the state was becoming increasingly inefficient,
bureaucratic and disrespected.
The thing that confuses many people about this period is that they think that the Turks came
from Turkey. Actually, the country that we call Turkey today is so called because the Turks
came to occupy it. The Turks originated in central Asia, and they attacked, conquered and
occupied the region now known as Turkey, which is the reason it's come to be known as
Turkey.
Actually, the Turks were not new to the Arabs. The Turkish Empire had spanned much of
Asia, from end to end, in the 600s, and was attacked in East Asia by the Chinese and in west
Asia by the Arabs. By the 800s, the Arabs were using Turks as slaves and mercenaries, even
entire armies of Turkish mercenaries.
Eventually, the Turks poured into the region in waves, and an incredible thing happened that
changed the course of history: The Turks wholeheartedly adopted the religion of Islam,
becoming Sunni Muslims, and in some ways were more Muslim than the Arabs.
The most important of the invading waves was known as the Seljuks, after the name of the
family that led them. Under their leadership, the entire Islamic Empire was brought under
control, and the empire itself was expanded.
On the eastern end of the Islamic Empire, there were created two religious fault lines that are
of importance today: On the border with India, the Kashmir region has remained an area of
major contention, today between Islamic Pakistan and Hindu India. And on the northern
border, the region of Chechnya is a fault line within today's Russia between the Muslims and
(as we'll see below) the Orthodox Christians.
The Kingdom of Jerusalem
Speaking of fault lines, the champion fault line of them all, that perennial, enduring, never
ending region of hostility is the line separating Jerusalem from the Arab community around it.
Time after time after time, throughout history, every major war in western civilization, going
back thousands of years, seems to involve Jerusalem in one way or another.
The arrival of the Turks created a ping-pong effect of attacks and counter-attacks between
Christians and Muslims, and bitter feelings between Roman Christians and Orthodox
Christians. As we'll see, the bitter feelings among these three populations continue to the
present day, resulting in World War I in the 1910s, and the genocidal war in the Balkans in
the 1990s.
The Christians in Europe became increasingly aware and nervous about the Muslim Turks
pouring into East Asia, pushing back the Byzantine Empire, especially when the Turks won a
major victory against the Byzantines in 1075.
The Pope called for European Catholics to form an army to recapture Jerusalem. The first
Crusade left in 1095, and by 1099, the Kingdom of Jerusalem had been established.
The Kingdom of Jerusalem was under constant attack by the Muslim Turks, and finally
collapsed in 1187. Subsequent Crusades were all disastrous, and Jerusalem has remained in
Muslim hands ever since -- until the 1967 war following Israel's creation in 1948.
Catholics vs. Orthodox: The Great Schism
The split between the Catholic and Orthodox Christians is called a "schism" because it was
basically a political split, not a major difference over religious doctrine; such doctrinal
differences as there were were minor, or not fundamental to the Church. The schism is
contrasted to the later split between the Catholics and the Protestants, called a "heresy"
because religious doctrine was fundamentally changed by the Protestants.
Many scholars claim that the schism was nothing more than a kind of lovers' quarrel that
could have been avoided if the two parties had simply been a little more sensitive to each
other needs, but in my opinion a break could never have been avoided, for reasons given
earlier in this chapter.
The Romans had captured Greece centuries earlier, but now the Roman Empire was gone and
the Byzantine Empire still survived. The sacking of Rome had made Catholicism an
intentionally stateless religion, with a religious leader, the Pope, having dominion over all
Christians everywhere. By contrast, the Byzantine Emperor was both a head of the Church
and a head of state. There was no way that they wouldn't clash, or that either would give in to
the other when their spheres of influence overlapped.
Political differences created bitter hostilities between the Pope and the Emperor. In 1054, the
Emperor closed all the Catholic churches in Constantinople, which provoked the Great
Schism, when the Pope excommunicated the Emperor, and the other Byzantine bishops
supported the Emperor against the Pope. The two Churches were officially separate.
The Crusades were not welcomed by the Byzantines, who feared that crusading armies,
traveling on their way to capture Jerusalem, would try to subdue Constantinople along the
way.
That didn't happen in the first Crusade, but it did later, after the Kingdom of Jerusalem had
come and gone. In 1204, a new Crusade was heading back to recapture Jerusalem back again
from the Muslim Turks. Along the way, the Christian army sacked Constantinople, starving
and murdering its citizens, and plundering the Church's treasures accumulated over the
centuries. The deed was capped by placing a prostitute on the Emperor's throne at the church
of St. Sophia, at that time the most beautiful church in Christendom.
There's a commonly used English phrase, "forgive and forget," and I've found that many
people seem to have a romantic notion that the human psyche embraces this phrase, despite
the enormous body of human experience to the contrary.
Acts of savagery that occur when two people divorce can cause hatred that lasts for decades,
and atrocities that occur when two Churches divorce can cause desires for vengeance and
retribution that last for century. Even though the Church was restored to the Byzantines a few
decades later, "forgive and forget" never really happened throughout the following centuries.
Orthodox Russia and Catholic/Protestant Germany were bitter enemies in both World War I
and World War II. And in the Balkans in the 1990s when the Orthodox Serbs attempted ethnic
cleansing against the Catholic and Protestant Croats and Muslim Bosnians, there's little doubt
that they were at least partially motivated by the Catholic sacking of Constantinople in 1204
and the Muslim conquest of Constantinople in 1453
It's worth remembering this if, as this book predicts, we find ourselves in the midst of a major
world war in the next few years, the fault lines over which that war will be fought were
created centuries ago. If the world is a train hurtling towards world war, then that train left the
station long ago and nothing can be done to stop it today.
One more note about the atrocities of 1204: Tensions between the Catholic and Orthodox
communities were reduced when the Pope finally apologized for the first time -- in 2001!
Pope John Paul's visit to Athens in May, 2001, generated vocal anti-Catholic demonstrations
among the Greek priests and citizens, until finally the Pope said, "For occasions past and
present, when the sons and daughters of the Catholic Church have sinned by actions and
omission against their Orthodox brothers and sisters, may the Lord grant us the forgiveness
we beg of him."
The Slavs: Russian Orthodox
This is a story of one of those events of history that would be simply cute or amusing if it
weren't for the fact that it changed the world.
In 980, a pagan named Vladimir became ruling prince of the Slavs, headquartered in Kiev (see
previous map). And Vladimir went religion shopping.
According to legend, he rejected Islam, because it forbade alcoholic drink. He sent
commissions to visit the Christian Churches. The Bulgarians, they reported, smelt. The
Germans had nothing to offer. But Constantinople had won their hearts. There, they said in
words often to be quoted, "we knew not whether we were in heaven or earth, for on earth
there is no such vision nor beauty, and we do not know how to describe it; we know only that
there God dwells among men." Around 986-8, Vladimir accepted Orthodox Christianity for
himself and his people
In the centuries to come, the Slav culture moved east and formed the Russian Empire.
Vladimir might have chosen Catholicism, and thus would one man have changed the history
and the map of the world. Then the Orthodox religion might have disappeared completely. It
wouldn't have prevented religious wars, however, as the later wars between the Catholics and
the Protestants showed.
As things stood, two major separate Christian civilizations have come about. The Western
civilization, combining the Catholic, Protestant and Jewish religions; and the Orthodox
civilization, comprising mainly Russia and Greece, but with numerous other smaller ethnic
Orthodox churches.
Even more important, Russia became separate from Western Europe, and thus did not usually
become involved in the west European war timeline. Russia, along with Muslim Turks and
later the Ottoman Empire, formed their own timelines which included World War I.
The Ottoman Empire and the fall of Constantinople
Around 1300, a Muslim Turkish tribe led by its chieftain, Osman, started to expand beyond its
original border. It became the Ottoman Empire, and was ruled by Osman's descendants in
unbroken succession through the 1600s, when it became the greatest empire in the world, and
continuing until it was destroyed shortly after World War I.
Even the early days were not without defeats. In 1402, the central Asian conqueror Timur
defeated the Ottomans, and almost destroyed them completely .
After Timur died in 1405, the Ottomans recovered, and went on to more conquests. However,
Timur's victory over the Ottomans had one major unintentional effect: It delayed for several
decades the final destruction of the Byzantine Empire.
Eastern Europe in 1600 AD
If someone were to compile a list of the major events of the last millennium, the fall of
Constantinople to the Muslim Turks in 1453 would have to be right near the top.
The Byzantine Empire had been getting weaker and smaller anyway, but this was its final
destruction. It was the destruction of a Hellenistic culture dating back to antiquity, and it was
also the final destruction of the remains of the Roman Empire. Nothing quite like it had
happened for a long time.
The Ottomans and Islam were definitely on a roll. Islam had spread around the known world,
and even countries that were not controlled by Islamic governments had substantial Muslim
populations. This visibility extended from Western Europe to eastern Asia, and south to
Indonesia.
By 1600, the world had changed enormously. The heart of Islam was now the Ottoman
Empire, headquartered at Istanbul, the new name for Constantinople. St. Sophia's Church was
now a mosque. In a long line of great empires -- Alexander's empire, the Roman Empire, the
Byzantine Empire -- the Ottoman Empire was now the greatest empire in the world.
We'll come back to the Ottomans later, but first we'll shift our point of view to the north -- to
Russia.
Russia's Generational Timeline
Much of Russia's history falls out of the cataclysmic fall of Constantinople to the Ottomans in
1453, destroying the Byzantine Empire.
The Orthodox Church would have been completely extinguished, had it not been for the Slavs
whose Prince Vladimir, as previously described, had selected the Orthodox religion for
himself and his people.
When the Roman Empire was destroyed, Constantinople believed that it had inherited the
mantle of being the true (or "orthodox") Christian Church, the Church that could be traced
back to the original teachings of Jesus. Now that the Byzantine Empire was destroyed, it fell
to Moscow to take the mantle for itself.
The Catholic Pope had a different idea. In 1472, he arranged for Grand Prince Ivan III ("Ivan
the Great") to marry Sophia, the orphan niece of the last Greek Emperor of Constantinople, in
the hope of bringing the Russians back into the Roman Church. Undoubtedly the two
Churches were so far apart by then that they never could have merged anyway. In fact,
submission to the pope was for most Greeks a renegade act, denying the true Church, whose
tradition Orthodoxy had conserved. In the end, the Pope's gesture backfired.
Ivan immediately took the title of Tsar, and thus became the first Tsar of the new Tsarist
Russia. ("Tsar," or "Czar," was derived from the name of the Roman Emperor Caesar, as is
the German word "Kaiser.") Thus, Ivan would be not only the head of Russia, he would also
be head of the Orthodox Church -- and never part of the Roman Church.
Russia made great territorial expansions under Ivan the Great, especially the huge territory of
Novgorod after a series of wars ending in 1485.
Livonian War, 1557-82
Ivan the Great's grandson, Ivan IV assumed power as Tsar in 1547. In generational terms, this
was an "unraveling" period, where problems are typically handled using compromise and
containment. The problem was the power struggle between the tsar and boyars, the wealthy
landowners who owned most of the land (as well as the peasants living on the land).
He really began living up to his nickname, Ivan the Terrible, when the crisis period began
around 1557, and he began a war to annex Livonia, a region north of Poland on the shores of
the Baltic Sea. This conflict drew in Poland, Sweden and Denmark. Russia ended up with a
portion of Livonia.
By 1564, he was at war with the boyars (landowners), and executed a reign of terror that took
the lives of many boyars. He would have violent rages (during one of which he killed his own
son), alternating with deep repentances. In 1570, he ravaged Novgorod, and massacred many
of the inhabitants, whom he suspected of sympathy for the Poles.
This was the first time we see the Crimea playing an important role in Russian history.
The Tatars were a tribe of Mongols with a glorious history: Under the leadership of Genghis
Kahn, probably the greatest conqueror in the history of the world, they had defeated China in
1215, and then turned westward and conquered much of southern Russia by 1227.
The Crimean Tatars had intermingled with the central Asian Turks, and spoke a Turkish
language. By the 1400s, they adopted Islam as their religion.
Russia drove the Tatars back, and by the time of Ivan the Terrible, they occupied only three
remaining regions. Two of those regions (Kazan, Astrakhan) were conquered by Ivan in 155256, thus uniting all of southern Russia. But one region remained under Tatar control: the
Crimea.
It was in 1571 that the Crimean Tatars attacked and sacked Moscow. Ivan's adventures in
Livonia received a response from the Swedes, who defeated Ivan in 1578. In 1581, Poland
invaded western Russia. In 1582, Ivan was forced to sign a peace treaty with Sweden and
Poland, giving up all the territory he had gained.
Almost 20 years of war had been for nothing, but that's not atypical of crisis war periods; as
this book shows over and over, war is like sex: societies go to war regularly, whether the wars
make sense or not.
Russian Conflict Fault Lines
When looking at Russian conflicts over the last few centuries, several fault line themes thread
through them:
·
Internal power: The main power centers are: The Tsar; the Russian Orthodox Church;
the large, wealthy landowners (boyars); and the peasants. Each of the transformations that
accompanied all the crisis wars included a component that substantially changed the
relationships between two or more of these power centers.
·
Looking west: Relations with Europe. Russia had numerous wars with Sweden, Poland
and various West European powers, but they almost always turn out to be mid-cycle wars.
·
Looking south: Relations with Turkey and the Ottomans. These wars tended to be crisis
wars. The reason that these wars were relatively more important to Russia's survival is
because they affected Russia's access to the Mediterranean Sea, and important trading routes.
There may also be a long-term visceral enmity, since the same Turkic people who created
Turkey also once captured much of Russia.
A special case: The Crimean peninsula is a special case of note to Russia's south, for the
reasons already explained: The Crimean Tatars were geographically located in the Ukraine,
but they were Muslims and remained emotionally connected to Turkey and the Ottomans. All
of these fault lines came into play during the Livonian War period of Ivan the Terrible.
Because of Russia's huge size, the Principle of Localization indicates that different regions of
Russia will have different timelines until the timelines merge. We have a simplified Moscowcentric view in this discussion, but cycle lengths are affected by the merging of timelines.
Peasant Rebellions and Church Schism, 1649-71
In 1642, an enemy (the Cossacks) of the Crimean Tatars offered to Moscow a fortress that
they had captured from the Tatars -- and Moscow refused it, to avoid conflict with the
Ottoman Turks. This is interesting to us because it's a typical conflict-avoidance strategy
during an unraveling period.
However, the mood changed to "let's solve this problem once and for all" by 1649 in a
different arena -- the control of peasants.
During Ivan the Terrible's 1564 reign of terror against the landowners, many large estates had
been destroyed, and the peasants who had formerly worked on those lands had fled to other
regions, especially Siberia. The Moscow region lost half its peasants. As a result, Moscow
imposed stronger and stronger laws restricting freedom of movement of the peasants.
In 1649, a new law (Ulozhenie) essentially turned all peasants into ordinary slaves, who were
bound to their masters and could be bought or sold. This triggered a series of peasant
rebellions, starting in the central regions in 1655, and reaching Moscow by 1662, where 7,000
peasants were executed. In 1669, an army of 200,000 rebels led by Stephen Razin overran
large regions of the South, killing landowners and middle class people as they went. The
rebels were finally defeated in 1671.
During this same crisis period, there was a major battle for supremacy between the Russian
Orthodox Church and the state, and between their respective heads, Patriarch Nikon and Tsar
Alexis. That issue was resolved in 1666 when Nikon was deposed, but then the Church went
to war with itself, creating a schism with a secessionist group called the Old Believers which
has never been entirely healed. By 1691, some 20,000 of the faithful had burned themselves in
huge fires. Church was forever weakened in relation to the Tsar.
The Great Northern War, 1700-1720
Is Russia an Asian country or a European country? Obviously, the answer is both, but Russia's
relationship with Asia is more intimate, more familial, while Russia's attitude towards Europe
is more as a celebrity to be admired in the distance.
This attitude toward Europe translated into a fascinating result with regard to Western
Europe's crisis wars: In most cases, a crisis war in Western Europe resulted in a significant
mid-cycle war for Russia. We see this, for example, in the Napoleonic Wars and World War
II, where France and Germany, respectively, invaded Russia in (and were defeated) in crisis
wars for them, but mid-cycle wars for Russia.
At Russia's end of Europe, the great power in the 1500s and 1600s was Sweden. The wars
over Livonia were fought on Sweden's timeline, not on Russia's timeline, and Sweden's
timeline was Western Europe's timeline.
The Livonian War (1557-82), which gave Russia a piece of Livonia, took place while the
major religious wars were going on in Europe. Sweden entered the Thirty Years' War along
with France in 1635 (till the Treaties of Westphalia in 1648), and won back all of Livonia.
So Western Europe's next crisis war was the War of Spanish Succession (1701-14), and again
Russia fought a major mid-cycle war with a European country -- Sweden.
It was Tsar Peter the Great who led Russia through this "awakening" period that included the
Great Northern War against Sweden.
Peter's vision was to expand to become a great world power, modeled on the great European
powers.
Peter had always been aware of Europe. He had been educated by foreigners in a German
suburb of Moscow, and became acquainted with western techniques.
Peter felt that a connection with Europe required sea routes for trade. For the south, in 1695,
he launched an attack against the Ottomans, hoping to get a trading route through the Black
Sea to the Mediterranean, but failed after an initial success. (Mid-cycle wars are seldom
fought with much energy.)
Separately, he sought a northern trade route through the Baltic Sea, resulting in the Great
Northern War. He was initially defeated by Sweden, and might have lost the war completely,
but Sweden became preoccupied fighting with Poland in the War of Spanish Succession. Peter
won after many years, and established his seaport on the Baltic Sea: St. Petersburg.
During this "awakening" period, Peter instituted many other reforms. Simplified both the
alphabet and the calendar. He consolidated the changes made in the last crisis, strengthening
the power of the Tsar, by demanding service to the government for life. These demands were
made of serfs and nobility alike, and even extended to the Church, made possible by the
diminished power of the Church following its wrenching internal struggles. From Peter's time
until the Bolshevik Revolution of 1917, the Church was an arm of the state.
War with Ottomans and Pugachev's Rebellion, 1762-83
The next crisis period began in 1762 when a military revolution deposed and killed Peter the
Great's grandson, Peter III, and replaced him with his wife, Catherine the Great.
A war with the Ottomans ensued, starting in 1768. Russia captured the whole northern shore
of the Black Sea, and annexed the Crimea in 1783.
The peace treaty (at Kuchuk Kaynarja) that Catherine signed with the Ottomans was one of
the most important of the whole century. Russia gained the right to build an Orthodox church
in Istanbul and protect the Orthodox in Istanbul. This right to protect "the church to be built in
Constantinople and those who service it" was used by the Russians to become the protector of
all Orthodox Christians living under Ottoman control. This proved to be a blank check for
Russian interference in Ottoman affairs.
However, the most notorious episodes of Catherine's reign were the dozens of bloody
rebellions of the 1760s, culminating in the savage Pugachev's Rebellion of 1773-75. 30,000
rebel peasants plundered southern Russia, until they were brutally put down by Catherine's
army, with many of the rebels beheaded, dismembered and burned.
France's invasion of Russia, 1812
Just as the Great Northern War was a mid-cycle war for Russia but a crisis war for Sweden
during the War of Spanish Succession, Napoleon's invasion of Russia was a mid-cycle war for
Russia but a crisis war for France. It's been described in chapter 5.
Tsar Alexander I, on the throne from 1801-25, instituted many reforms during this
"awakening" period, by granting amnesty to political prisoners and exiles, abolishing torture,
and passing the first laws leading (during the next crisis period) to the abolition of serfdom.
Crimean War and Emancipation Edict, 1853-61
The Crimean War is little known today, but was like World War I in that it brought big
changes to Russia, not to mention nearly a million deaths from battle and disease. It also had a
big cultural effect on Western Europe, with some effects still felt today:
•Florence Nightingale treated the wounded, and went on to invent the nursing
profession.•"Into the valley of Death rode the six hundred" is the well-known line from Lord
Alfred Tennyson's poem, The Charge of the Light Brigade, describing the results of one
particularly gruesome battle of the war, where 600 English soldiers were massacred. As is
often the case, this crisis war grew out of the compromises enforced by the previous crisis war
-- specifically, the agreement that Russia was the protector of Orthodox Christians living
under Ottoman control.
Under this agreement, Russia sent troops into an Ottoman region (now Romania) in 1853. In
response, the Ottomans declared war on Russia, and England and France joined on the
Ottomans' side.
None of the participants exhibited any exemplary skill, but the war was a disaster for Russia,
which had to admit a humiliating defeat, losing territories on the Black Sea, and was exposed
for all to see as an increasingly weak power, having been a military powerhouse at the
beginning of the century.
Losing a war is a traumatic experience for any country and, as we discussed in chapter 4, it
often leads to an internal revolution and scapegoating. In the case of Russia, the internal
revolution was simplified by the fact that Tsar Nicholas I died in 1855 and was replaced by
Alexander II.
The loss of the Crimean War ended up being blamed on Nicholas' support of serfdom, or at
least his reluctance to end it. The previous years had been marked by increasingly frequent
rebellions, including attacks on landlords, crop-burning and cattle-maiming. Slavery had
become almost completely eliminated in the West (and was just about to be eliminated in
America), and Alexander decided that the time had come to end it in Russia. The
Emancipation Edict, issued in 1861, ended serfdom.
Aftermath of the Crimean War and Emancipation Edict
The United States freed its own slaves at almost the same time the Russians did, but it was a
smaller proportion of the population, and in a single geographic region. America already had
an industrialized North with institutions to support the poor.
Russia was much larger, and the overwhelming majority of its citizens had been slaves (serfs).
It's not surprising that the transition was difficult.
Occasional rebellions continued, but as Russia entered the "awakening" period, the rebellions
increased and became radicalized. The weaknesses exposed by the Crimean War caused the
country to industrialize, and the rebellions extended to an industrial proletariat working for the
railroads, the coal mines, and the iron fields.
The awakening period was intensified by a mid-cycle war against the Ottomans in 1875-78.
The indecisive results of the war led to an antiwar movement that caused increasing
opposition to the tsarist regime.
Karl Marx had written the Communist Manifesto in 1848, and it had taken the intellectuals by
storm, and the strikes, riots and demonstrations became tied to socialism and communism. In
1904, Russia lost a war it had initiated against the Japanese, and this triggered a massive
series of strikes, demands and demonstrations.
Bolshevik Revolution, 1905-1927
Russia's next crisis period began for real on Bloody Sunday, January 22, 1905, when troops
fired on workers demonstrating workers making demands in St. Petersburg, resulting in
hundreds of casualties. This was followed by a general strike of workers across the country.
Riots increased, and spread to external war as Russia played a major part in the Balkan wars
of 1912-13. World War I began in 1914, and Germany and Austria declared war on Russia.
The government's management of the war was disastrously wild and frenzied, and led to one
defeat after another. To all this was added a grave economic problem: shortage of labor, due
to repeated mobilizations; disorganization of railroad transport; and failure of food and fuel
supplies in the cities.
The 500-year-old tsarist government collapsed, leading to the Bolshevik (Communist)
revolution of 1917, and to a new government headed by Nicolai Lenin, and further civil war.
The Russian Orthodox Church was reduced to near wreckage. Since Peter the Great's reforms
centuries earlier, the Church had lost its independence, and was under the control of the Tsar,
and so had no support when the Tsarist government ended. Lenin's militant atheism destroyed
thousands of churches and monasteries, and massacred thousands of monks and priests.
Lenin's strategy has only recently been confirmed by the release of previously secret Russian
document archives from the Lenin era. In a letter to the Politburo, Lenin wrote:
We must pursue the removal of church property by any means necessary in order to secure for
ourselves a fund of several hundred million gold rubles (do not forget the immense wealth of
some monasteries and lauras). Without this fund any government work in general, any
economic build-up in particular, and any upholding of soviet principles in Genoa especially is
completely unthinkable. In order to get our hands on this fund of several hundred million gold
rubles (and perhaps even several hundred billion), we must do whatever is necessary. But to
do this successfully is possible only now. All considerations indicate that later on we will fail
to do this, for no other time, besides that of desperate famine, will give us such a mood among
the general mass of peasants that would ensure us the sympathy of this group, or, at least,
would ensure us the neutralization of this group in the sense that victory in the struggle for the
removal of church property unquestionably and completely will be on our side.
Lenin's rejection of the Church had an important symbolic consequence: Russia was also
abandoning its role as the successor to the Roman Empire, the protector of the Orthodox
Religion.
Lenin suffered a stroke in 1922, and died in 1924. A power struggle ensued between Leon
Trotsky and Josef Stalin. The crisis era was resolved in 1927 when Stalin defeated Trotsky.
Aftermath of the Bolshevik Revolution
Stalin, Hitler and Mao Zedong are the three most violent murderers of the 20th century, each
responsible for massacring tens of millions of people.
Russia had been humiliated in World War I, as it had been humiliated in the Crimean War,
and Josef Stalin was determined to improve the country's industrial and military capabilities
through socialism. In 1928, Stalin implemented a five-year plan: All farms were collectivized,
and any peasants who refused would be executed: five million peasants were killed. To resist
collectivization, crops were burned and livestock were slaughtered, resulting in 10-15 million
peasants dying of starvation. The "gulag" death camps that Stalin and his successors used
were described years later in The Gulag Archipelago by the famous dissident, Alexander
Solzhenitsyn.
Special mention should be made of Ukraine: First, 7 million peasants died in Stalin's
collectivization campaign in the 1930s. Next, when World War II began, Hitler invaded and
occupied Ukraine, killing 5 million more people. Hitler withdrew from Ukraine in 1944, but
then Stalin deported 200,000 Crimean Tatars to Siberia. Today, descendants of the deported
Crimeans are demanding the right to reclaim their grandparents' land in Crimea, making the
Crimea a possible future battlefield.
The Great Patriotic War (known as World War II to the rest of us) was a mid-cycle war for the
Russians. Stalin tried to stay neutral, but was forced into the war when Hitler invaded Russia.
The people of Russia had never really given up their religion, and even attended religious
services in secret. During the "awakening" period whose beginning coincided with WW II,
Stalin was forced to reconcile with the Church and reinstate many of its rights. This
reconciliation with religion even extended to the point that Russia was the second country
(after America) to officially recognize the new state of Israel in 1948.
Russia's Future
Communism in Russia lasted one and only one 80-year cycle, ending in 1991.
However, there's been no major war, no peasant rebellion. One possible scenario is that
Russia's crisis period will pass with no violence.
History tells us that there will be a new war for Russia, during the current crisis period. It's
impossible to predict the exact timing, but we note that there are repeated terrorist attacks
from Chechnyan based terrorists in Moscow and other parts of Russia.
Any American who remembers the impact of our own 9/11/2001 terrorist attacks knows the
impact that one attack had on America, and how ready we were to go to war in Afghanistan,
once President Bush suggested it.
The most likely scenario for Russia is that at some point the Russians will demand to "solve
the terrorism problem once and for all," and that will lead to the next war.
With regard to religion, in 1990 the Russian Duma passed a law granting freedom of religion
to all citizens and all religions. However, the 1990 law was rescinded in 1997 by a new law,
"On Freedom of Conscience and Religious Associations," that re-established a special
relationship between the state and the Russian Orthodox Church. It's fairly safe to predict that
there will continue to be further changes in the relationship between Church and state in
Russia.
The Ottoman Empire's Generational Timeline
For centuries after the time of Mohammed, Islamic empires had their ups and downs, but they
generally coexisted with the Christians and the Jews. There were many wars, of course, but
these were regional wars, without identity group expansion (see chapter 3).
However, by the 1600s, Islam had identified itself as a religious identity group, and
Christianity (both Western and Orthodox) as a major opposing identity group. Furthermore,
Christianity was unique in this regard, since the civilizations of India and China had never
seriously threatened Islam to anything like the extent Christianity did, for Christianity was a
world faith, with a sense of mission much like their own, and a duty to proselytize.
From 1300 to 1600, the Ottomans' history was one of almost unbroken successes and
expansion against Christianity. By that time, the empire had grown so large that it had become
hard to manage and hard to defend. Its large size became a weakness, and gave the
opportunity the Western and Eastern Christians to consolidate their gains and nibble away at
the edges of the Ottoman Empire.
War with the Holy League, 1683-99
At what point in history did the balance of power shift from Islam to Christianity? There are
several candidates for the crucial moment, but the best choice is the defeat of the Muslims by
the Habsburgs (Germans) in 168. In a siege of Vienna, the Habsburg capital, a large Ottoman
army was assaulting the city walls in a renewed attempt to spread the forces of Islam deeper
into Europe.
The Ottomans had had to withdraw from sieges before, but this one was different. Their army
was almost destroyed when Polish reinforcements arrived to help the Habsburgs, forcing the
Ottoman army to retreat in disarra.
This led immediately to the War with the Holy League, where an alliance of the Habsburgs,
Venice, Poland and Russia attacked the Ottomans on several fronts and inflicted
unprecedented territorial losses.
In 1699, the Ottomans and the Habsburgs signed the Treaty at Karlowitz that clearly signaled
a change between Europe and the Ottomans, and also a change between Islam and
Christendom. Whereas the Ottomans had dictated the terms of peace treaties in the past, in
this case the Ottomans were forced to accept peace terms dictated by the Habsburgs. "This
was a calamitous defeat of such magnitude that there has never been its like since the first
appearance of the Ottoman state," according to a contemporary Turkish writer.
War with Russia, 1768-74
This reversal in 1699 stunned the Muslim world in much the same way that the fall of
Constantinople to the Ottomans had stunned the Christian world two centuries earlier. After
having sustained victory after victory for centuries, Muslim writers were now asking why the
miserable infidels were suddenly winning over the formerly victorious armies of Islam.
However, the worst was yet to come.
A series of mid-cycle clashes throughout the 1700s between the Russians and Ottomans didn't
have much effect on the status quo, until the next crisis war, a major rout occurred starting in
1768, 85 years after the start of the War with the Holy League. The Russians began a new
offensive against the Ottomans, this time with overwhelming superiority and success.
The resulting treaty at Kuchuk Kaynarja was a huge humiliation for the Ottomans, and not
just because of the additional territory ceded to the Russians.
The Ottomans were forced to withdraw their forces from the Crimean peninsula, still
inhabited by Muslim Tatars, permitting Russia to annex the Crimea in 1783. The Ottomans
had been forced to withdraw before, but only from recently captured Christian lands; but this
was the first time that they had to withdraw from a Muslim land.
Capping the humiliation, the treaty permitted the Russians to build an Orthodox church in
Istanbul, and granted Russia the right to "protect" those of the Orthodox faith throughout the
Ottoman Empire.
Crimean War, 1853-56, and Aftermath
A new major invasion by Russia against the Ottomans occurred in 1853, when the Crimean
War began. The Ottomans pushed the Russians back, but only with the help of the English
and French.
This was very significant because it was the first time that a significant number of European
forces were present on Ottoman soil. This resulted in enormous changes in the decades to
come, for it led to the way European forces encroaching on Ottoman lands throughout the
empire.
Following their stunning defeat with the Treaty at Karlowitz in 1699, the Ottomans began
more and more to imitate the victors. At first the imitation was primarily in the area of
military technique and weaponry, but by the 1800s began to include some cultural imitation.
However, the Wars of German Unification and Italian Unification that occurred in the 1860s
and 1870s also had a significant effect on the Ottomans in the awakening period following the
Crimean War: A "pan-Islamic" movement began among the Muslims to unify all Muslims
along a common front, and Istanbul would be center of this worldwide identity group.
Instead of becoming larger and more unified, however, the Ottoman Empire continued to lose
large parts of their former empire. By 1914, Egypt, Cyprus, Aden and all of North Africa were
being occupied by European powers. Furthermore, the Europeans were exerting influence in
the Balkans, and Russia was exerting control in Iran and Afghanistan.
These losses caused increasing discontent among the Ottoman people. The most significant
development occurred in 1889, when students of the military medical school in Istanbul
formed a secret society to fight the government. Similar secret societies sprang up in other
colleges and among junior officers in the army, despite crackdowns by the authorities. The
best-known group was the Ottoman Freedom Society, founded in 1906. It united with other
groups and became the Committee of Union and Progress in 1907.
The Committee of Union and Progress was the leading faction in the Young Turk Revolution.
Young Turk Revolution to Destruction of Empire, 1908-1922
In 1908, the Young Turks launched a rebellion in the Balkans that soon engulfed the entire
empire. In 1914, the Ottomans entered World War I on the side of Germany, resulting in
enormous dislocations. Of the three million men drafted for the army, half of them deserted.
Inflation was enormous, resulting in a 2500 percent increase in cost of living between 1914
and 1918. A famine in Syria and Lebanon (still part of the empire) in 1915-16 claimed
100,000 lives.
In the late 1800s, a Turkish identity movement had begun to form, promoting Turkish (as
opposed to Ottoman) literature and culture. However, the Turkish nationalism movement
didn't gain much traction with the public at that time, mainly because for 1,400 years the great
strength of the Ottoman Empire, and indeed all of the Islamic empires, was that they were all
multi-ethnic and the Muslim rulers were really very good at preserving the rights and meeting
the needs of their various ethnic minorities.
Turkish nationalism began to grow during World War I because it was becoming clear that
only the Turkish people would remain from the Ottoman Empire, and furthermore, some
Europeans wanted to even break off even pieces of Turkey. By 1919, there were so many
Allied forces in Istanbul that the Ottomans feared that the Allies intended to keep Istanbul for
themselve.
Actually, there were three separate Muslim identities within the Ottoman Empire that formed
in the Mideast around this time: The Turkish identity (in what is now Turkey), the Arab
identity (Saudi Arabia), and the Persian identity (Iran).
With the encouragement of the English, the Arab nationalists turned against the Ottomans.
Another group that turned against the Ottomans must be mentioned: The Armenians. This
Orthodox Christian population lives in the midst of the Muslim population of what was the
eastern portion of the Ottoman Empire. An Armenian uprising that occurred in Istanbul in
1894-96 was brutally put down, with a large-scale massacre of Armenians in Istanbul.
In 1914, Russia organized four large Armenian volunteer guerrilla units to support the war
effort against the Ottomans. In reaction, the Ottomans began deporting the entire Armenian
population -- millions of people -- resulting in deaths of over a million Armenians in what
amounted to a death march.
Finally, in October, 1922, the Turkish Republic was declared, putting an official end to the
Ottoman Empire after 600 years. The president of the new nation was Mustafa Kemal, an
activist who had led the fight to keep Turkey from being split up among the Europeans.
Mustafa Kemal, who later took the name Attaturk (father of the Turks), led the new country in
a distinctly Turkish direction. He did everything he could to sweep away the Ottoman past. He
abandoned the Ottoman policy of territorial expansion, required Turks to wear Western-style
clothing, abolished polygamy, adopted the Christian Gregorian calendar, and adopted the
Latin alphabet for writing in the Turkish language, which had previously been done in Arabic
script. He even sought to purge Arabic and Persian words from the Turkish languag.
Perhaps most important is that he sought to secularize Turkish society. The caliphate, the
office of the supreme spiritual leader for Sunni Muslims worldwide, was abolished. Religious
schools were closed, and Islamic law courts were dismantled. A new constitution separated
religion from the state, and gave all male Turkish citizens over 21 the right to vote,
As for the other pieces of the Ottoman Empire, they were turned into independent nations:
Iraq in 1924, Saudi Arabia in 1932, Syria in 1945, Lebanon and Jordan in 1946.
Zionism and the state of Israel
Because of Russian persecution, Russian Jews began migrating to the Palestine area in the late
1800s. Perhaps also inspired by the Wars of Unification in Germany and Italy, the first Zionist
Congress met in 1897 to advocate a Jewish homeland in Palestine. By 1917, the British issued
the Balfour Declaration, which called for a Jewish state in Palestine.
Historically, Jews and Arabs had always been peaceful and friendly with one another, but this
changed with the call for a separate Jewish state in Palestine.
In 1917, there were ten times as many Arabs as Jews in Palestine: 700,000 Arabs, and 70,000
Jews.
The Zionists encouraged Jewish migration to Palestine, and the migration of European Jews
became a flood in the 1930s, thanks to Nazi persecution of Jews. By 1939, Arabs
outnumbered Jews by only two to one.
Rioting between Jews and Arabs began in 1936, and continued through the 1940s. In May
1948, Palestine was partitioned, creating an independent state of Israel. Following statehood,
there was a full-scale war between Israel and the neighboring Arab states. In 1949, an
armistice was declared.
The Future of the Mideast
Ever since the 1989 intifada began, the Mideast appears to be replaying the Mideast wars of
1936-1949. If history is any guide (and it is), then the next generational change will bring a
new major war between Israel and its Arab neighbors. This generational change can only be
predicted approximately, but it's expected that it will be signaled by the disappearance of
Yasser Arafat from the scene.
Filozofija i psihologija islama po patrijarhu SPC-e (Religija kao komponenta ljudske
28 Jan 2010, antoniusss
Kako prenosi online izdanje današnjeg Blica novoizabrani patrijarh srpski Irinej upitan šta bi
poručio Srbima na Kosovu, kazao je da „jedina poruka jeste da se mole Bogu da im da
hrabrosti, snage i sile da izdrže u tom stanju u kojem se nalaze, a koje je krajnje nesigurno i
teško".
- Oni su postali manjina u sopstvenoj zemlji. A sa druge strane, mi znamo šta je otprilike
filozofija i psihologija islama. Oni kada su u manjem broju umeju da se ponašaju i da budu
korektni. Kada postanu ravni po broju, onda oni već dižu glavu, a kada postanu nadmoćni i
superiorni, čine pritisak ili da se isele ili da se priđe njima. To je filozofija islama. Zato je jako
teško tim ljudima koji žive nesigurnim životom - veli srpski patrijarh.
Zaista, začuđuje i zabrinjava dovođenje u kontekst političkih i nacionalnih pitanja kosovskih
Albanaca sa filozofijom i psihologijom islama u interpretaciji patrijarha Irineja. Optuživati
islam za političke i nacionalne aspiracije Albanaca na Kosovu je, svima je to jasno, apsurdno i
neosnovano. Može li se iz ove izjave naslućivati kakav pogled tek izabrani poglavar Srpske
pravoslavne crkve ima prema islamu i muslimanima, o kakvim se predrasudama i stereotipima
radi? U svakom slučaju, za početak mandata novog patrijarha Srpske pravoslavne crkve
nimalo ohrabrujuće izjave za pripadnike islama. Zato se s pravom može postaviti pitanje
slijedi li vrijeme podizanja novih tenzija i netrpeljivosti prema islamu i muslimanima na
prostorima gdje dominira Srpska pravoslavna crkva?
Устоличење Патријарха српског Г. Иринеја (Religija kao komponenta ljudske
24 Jan 2010, Milanche
Устоличење Патријарха српског Г. Иринеја Чин устоличења новоизабраног Светејшег
Архиепископа пећког, Митрополита београдско-карловачког и Патријарха српског
Господина Иринеја, извршен је данас, у суботу, 23. јануара 2010. године, на крају
саборне свете архијерејске Литургије у Саборном светоархангелском храму у Београду.
Свету Архијерејску Литургију је служио Његова Светост Патријарх српски Г. Иринеј уз
саслужење своје браће Архијереја, свештеника и ђакона, али и представника Руске и
Грчке Цркве. Светој Литургији су присуствовали апостолски нунције г. Орландо
Антонини; надбискуп београдски г. Станислав Хочевар; реис-ул-улема Исламске
заједнице Србије Адем еф. Зилкић; муфтија србијански Мухамед еф. Јусуфспахић;
представници Цркава и верских заједница у Србији; г-ђа Славица Ђукић-Дејановић,
председница Скупштине Републике Србије; г. Мирко Цветковић, председник Владе
Републике Србије; г. Милорад Додик, председник Владе Републике Српске;
престолонаследник Александар Карађорђевић са супругом; проф. др Богољуб
Шијаковић, министар вера у Влади Србије; г. Ивица Дачић, министар унутрашњих
послова у Влади Србије; г. Драган Ђилас, градоначелник Београда; г. Млађан
Ђорђевић, саветник Председника Републике Србије; г. Драган Чуровић, државни
секретар у министарству вера Владе Србије. Приликом предавања патријарашких
инсигнија Патријарху српском Г. Иринеју, Митрополит црногорско-приморски Г.
Амфилохије је подсетио на живот, подвиге и жртве предходних српских Патријараха.
Митрополит Амфилохије је пожелео Његовој Светости да буде достојан наследник
Светог Саве и свих осталих својих светих, достојних и часних претходника. Његова
Светост Патријарх српски Г. Иринеј је, у приступној беседи, истакао да је данашњи дан
велики дан како за њега лично тако и за нашу Цркву и наш народ, јер је српски
патријарх увек представљао, пред Богом и у историји пуноћу свог народа, делећи
судбину његову, његове трагедије, али и његове радости. Његова Светости је изјавио да
његово срце трепери као лист на ветру, да је устрептало свешћу и сазнањем пред
питањем да ли је достојан овог високог звања, почасти и одговорности. "Зато се овог
тренутка моја мисао усмерава према Богу, Спаситељу нашем, Архипастиру Цркве, који
ме је добротом и милошћу Својом наградио", истакао је Патријарх српски Г. Иринеј.
what orthodox believe (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
15 Jan 2010, kaca
•
Belief in Deity
There is a Trinity of the Father (God), the Son (Christ), and the Holy Spirit that comprises one
God Almighty. God is personal and incorporeal.
•
Incarnations
Jesus Christ is God's only incarnation. God is manifest within all as the light. Jesus possessed
the light to the highest degree and is "the Light" within.
•
Origin of Universe and Life
The most orthodox Quakers hold to the authority of the Bible, and the book of Genesis--that
God created all in less than seven days and less that 10,000 years ago. But many would
maintain that a biblical "day" is not a literal 24 hours.
•
After Death
Most orthodox Quakers believe in direct reward and punishment, heaven and hell, the second
coming of Christ, and resurrection of the dead (similar to conservative Christian view).
•
Why Evil?
Some Orthodox Quakers adhere to similar beliefs as conservative Christians--belief in original
sin and Satan. Many believe that lack of awareness of God's divine light within, or rebellion
against it, is the cause of wrongdoing, and that alienation from God leaves one vulnerable to
temptation or Satan.
•
Salvation
Some Friends (the formal name of the group) churches include rites of baptism and
communion, but sacraments to God are most often considered to arise from inward
experiences, a personal encounter with God, rather than church ritual. Salvation is found
internally through union with Christ, the divine Light within all. Many Quaker churches, e.g.
evangelical, believe similarly to Conservative Protestant, that salvation is a free gift from
God, with faith, independent of good works. Yet moral behavior and good works are viewed
as essential to showing faith and obedience to God. Good works, such as humanitarian
service, social justice, and peace efforts, are an expression of Christian love. Simplicity and
humility are viewed as essential to living a Christian life.
•
Undeserved Suffering
The most orthodox Quakers maintain that Satan causes suffering. Suffering is allowed by God
as part of His divine will and plan. Quakers focus on reducing human suffering, especially
that caused by social injustice or violence.
•
Contemporary Issues
Social-betterment programs and nonviolence are fundamental to Quakers. Some Orthodox
Quaker churches are very accepting of homosexuality, and others condemn it as contrary to
God's will.
САВРЕМЕНИ СВЕТ И ПРАВОСЛАВНА ЦРКВА (Religija kao komponenta ljudske
11 Jan 2010, acuska
http://verujem.org/teologija/savremenisvet.htm
САВРЕМЕНИ СВЕТ И ПРАВОСЛАВНА ЦРКВА
pravoslavne gimnazije (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
Ускоро православне гимназије у РС
četvrtak, 07 januar 2010 23:11 Све вести
Српска православна црква и Влада Републике Српске ће до краја јануара потписати
споразум о формирању православних гимназија и увођењу веронауке у средњим
школама - договорено је на састанку премијера Милорада Додика са
великодостојницима СПЦ у Бањалуци.
Додик је после састанка рекао да ће бити отворене четири православне гимназије - у
Бањалуци, Бијељини, Источном Сарајеву и Требињу. Напомињући да те
средњошколске установе неће имати карактер искључиво верских школа, премијер је
објаснио да ће гиманзијама управљати СПЦ, али ће настава била организована по
најбољим стандардима за образовање младих људи. Додик је у том контексту истакао
да постоје одлична искуства са деловањем Католичке гимназије у Бањалуци, као и
Православне гимназије у Загребу.
Religious ortodoxy - differences... (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
institucije i identitet – srpsko-pravoslavni pogled)
01 Jan 2010, sestan
Matthew T. Loveland, „Pilgrimage, Religious Institutions, and the Construction of
Orthodoxy“, Sociology of Religion, vol. 69, no. 3, 2008, 318 – 319.
RELIGIOUS ORTHODOXY
Most recent treatments of religious orthodoxy are traceable to tbe work of
Wutbnow (1988) and Hunter (1991). Hunter (1991) fueled mucb researcb and
debate over bis proposition that orthodox and progressive camps would engage
in beated cultural warfare (Olson and Carroll 1992; Davis and Robinson 1996b;
Hunter 1996). Wbile tbe degree of potential contestation bas been qualified,
most scbolars agree tbat members of botb camps can be found in all contemporary
U.S. religious groups (Tamney, Jobnson, and Burton 1992; Wutbnow 1988).
Tbe religiously ortbodox are guided by an uncbanging, external moral autbority,
wbile progressives subscribe to an evolving morality and vest moral autbority in
tbe individual (Hunter 1991; Davis and Robinson 1996a). For tbe ortbodox,
questions of morality are decided in reference to a transcendent standard, wbile
for progressives tbe morality of action is potentially variable, and ultimately
depends on tbe judgment of situated individuals.
Often in survey researcb, religious ortbodoxy is operationalized witb questions
about Biblical literalism, buman sinfulness, or punisbment for disobedience
(Ellison and Sberkat 1993). Tbe utility of tbese and many standard survey items
in tbe Catbolic context bas been questioned (Mockabee, et al; Welcb and Leege
1988), and as measures of Catbolic ortbodoxy tbey fail to account for tbe known
role of official Cburcb teacbing and traditions. Sucb teacbings and traditions,
often outlined in Papal encyclicals, are a source of external autbority for
Catbolics. Debates about acceptable bebavior, for example eating meat on
Fridays, are carried out witbin tbe bierarcby, and decisions are officially autboritative.
Tbese debates are relevant to tbe lives of Catbolics, and reversals like tbat of
tbe Friday meat restriction do create moral confusion for some laity (D'Antonio
et al. 2001:72). Vatican II decreased tbe Cburcb's tension witb wider society on
many fronts, and tbe results of tbese cbanges for individual morality and attitudes
are much studied (Bianchi 1970; Greeley 1976; Hoge 1986; Homsby-Smith, et
al. 1987). Of course, even as one cites examples of the Catholic Church becoming
more accepting of modernity and individual Catholics increasingly relying on
personal conscience rather than the liierarchy (D'Antonio, et al. 2001:76), there
are a number of official Catholic positions which run counter to the U.S. mainstream
status quo.
Some have referred to these as positions that mark Roman Catholicism as a
distinctive religious group in the United States (Sherkat 2001). For example,
while many Protestant religious groups allow married men and women to serve as
pastors, the Catholic Church contiriues its tradition of a celibate male priesthood.
^ While these differences may help to make Catholic identity somewhat
more stable than other religious preferences (Loveland 2003), a majority of U.S.
Catholics believe the church hierarchy should allow married men and women to
be ordained (D'Antonio, et al. 2001:109). Catholics who support ordination of
married men are applying modern values to the religious domain, while those
who support a celibate priesthood endorse the long held, traditional position of
the Catholic hierarchy. Among U.S.'Catholics attitudes about ordination serve
as an indicator of progressive or orthodox values.
Perhaps no issue captures the continued tension between Catholic teaching
and popular modern morality better than that of the practice of artificial birth
control. Church doctrine on artificial birth control is outlined in the 1968 Papal
Encyclical, Humanae Vitae, and the story of the document's inception is an
example of the Vatican placing moral authority within the hierarchical structure
rather than allowing for the negotiated morality indicative of progressivism. In
1963, Pope John XXIII commissioned more than 50 academics, church leaders,
doctors and laity to consider the ramifications of reversing the Church's opposition
to contraceptive birth control. A strong majority agreed that the Church
could reverse its position, but Pope Paul VI instead relied on the arguments of
four dissenting voices to uphold the traditional teaching (D'Antonio, et al.
2001:72). Indicating that the issue remains salient today, in the fall of 2006 the
U.S. Bishops restated the hierarchy's opposition to contraception with the document
Married Love and the Gift of Life (USCCB 2006).
Islam and Orthodox Christianity Connection... (Religija kao komponenta ljudske
01 Jan 2010, sestan
Religion, State & Society, Vol. 36, No. 4, December 2008
The Partnership between Islam and Orthodox Christianity
in Central Asia
SEBASTIEN PEYROUSE
ABSTRACT
This article examines the motives behind the partnership between Islam and Orthodox
Christianity
in postsoviet Central Asia. In fact, since the 1990s there has been a notable development in
strategies of alliance between Orthodox and Muslim hierarchies, strategies that aim at
reducing
religious freedoms and countering the so-called ‘untraditional’ movements: the proselytising
Protestant and Islamic currents. In order to shed light on this situation, which might at first
seem
quite paradoxical, I will first examine Orthodoxy’s claims to autochthonism in Central Asia;
second, I will look at its rereading of the past as an attempt to erase specific moments of
conflict
with Islam; and third, I will discuss the common struggle of Orthodoxy and Islam against
proselytising by Christian movements and their influence over the political authorities.
Contrary to
the situation in many states in the Middle East, there is no discrimination against Christianity
as a
whole in Central Asia, since all five states fully recognise Orthodoxy, but there is
discrimination
against confessions perceived as foreign or as liable to undermine the religious status quo by
their
proselytism. Religious alterity in Central Asia as well as across the entire former Soviet Union
continues to be subject to national identification.
Introduction
In 1991, with the fall of the Soviet Union and the independence of the Central Asian
states, there was a sense of significant religious renewal and re-islamisation in society.
People were free to practise their beliefs and there was much building of places of
worship. The political, national and religious spheres were variously recombined: even
more than in the Soviet period, religion became one of the elements legitimating
national identity; that is, as part of a community’s ‘traditions’ rather than as a matter
of individual choice. The new Central Asian states thus seized their religious identity
in order to turn it into an element of national assertion as well as the social base of
political power. The management of religion in the five republics of Central Asia is not
based on a system in which Islam legally dominates minority religions, as in some
other Muslim countries. Rather, it follows the postsoviet model of division between
‘traditional’ and ‘nontraditional’ religions, with a three-part base of political power,
Muslim Spiritual Boards and the Russian Orthodox Church (ROC).
Because of the large Russian minority, and despite its mass emigration (Peyrouse,
2008), Orthodoxy is still the second most-practised faith in the region. Even though
after independence it appeared as the religion of the former Russian coloniser and
Religion, State & Society, Vol. 36, No. 4, December 2008
ISSN 0963-7494 print; ISSN 1465-3974 online/08/040393-13 _ 2008 Taylor & Francis
DOI: 10.1080/09637490802442959
ex-big brother, Orthodoxy moved quickly to define its relationship with the Muslim
majority. With respect to the local national identities it proposed a policy of nonconfrontation
with Islam, recognising the status of Islam as the national religion and
contenting itself with the role of second faith. The Catholic Church and numerous
other Protestant denominations, whether long present or recently arrived, also took
advantage of the religious tolerance that emerged during perestroika. The arrival of
‘new religious movements’, however, caused a widespread reaction from the Muslim
Spiritual Boards and the Orthodox hierarchy, and consequently from the political
authorities, which are against any form of proselytism. All three maintain a firm
stance insisting on the strict separation of ‘Muslim’ titular nationalities from the
‘Christian’ European population. The Orthodox Church is particularly insistent on
this, since it considers itself the main victim of the Protestant movements, which gain
adherents mainly from Slavic populations.1 Discontent regarding Christian proselytism
is however also expressed among the Muslim population and the ulema, who find
it hard to accept increasing numbers of cases of apostasy. These tensions have led to
the forming of an alliance between Muslim and Orthodox hierarchies. Both have
refused to proselytise among nationalities traditionally belonging to other religions,
and have put pressure on the political authorities to restrain religious liberties, to the
point of demanding the expulsion of so-called ‘foreign’ movements.
In this article I shall attempt to analyse the three principal elements of the
partnership between Orthodoxy and Islam: first, Orthodoxy’s claims to autochthonism
in Central Asia; second, its rereading of the past to try to erase specific moments
of conflict with Islam; and third, the common struggle of Orthodoxy and Islam
against proselytising by other Christians movements. I will focus here on Kazakhstan
and Kyrgyzstan, the two countries with the region’s largest Orthodox minorities,
without omitting to consider Uzbekistan, Tajikistan and Turkmenistan, where the
Orthodoxy–Islam alliance is equally effective.
A Brief Presentation of the Religious Situation in Central Asia2
In each of the Central Asian states the Constitution and associated legislation
guarantee religious freedom. State atheism is prohibited, and individuals are allowed
to practise religion; all individuals are regarded as equal in the eyes of the law
regardless of religious affiliation. The Constitution of each of the five republics
upholds the separation of religion and state. The numerical and symbolic dominance
of Islam does not therefore legally imply any discrimination towards other religions or
denominations. Islam has no official status and legislative texts make no reference to
Islamic terms or the Quran.
Islam was not the only beneficiary of the liberalisation that occurred in the first
years of independence. Minority religions also took advantage of it. The ROC was
naturally one of the first to benefit from the new political order, as it owned the
majority of the Christian places of worship and enjoyed a secure status. Numerous
Catholic and Protestant movements present in the region, either long established or
recently arrived, also gained from the religious tolerance inaugurated with perestroika.
In this new context, all the Christian denominations tried to establish their presence
and affirm their legitimacy with the political authorities, with the population and with
Muslim institutions, as well as with other Christian denominations. Numerous
denominations have attempted to maintain their presence through a policy of
proselytism among the eponymous population of Muslim believers, or nonbelievers.
Protestant denominations and, to a lesser extent, the Catholic Church have used
394 Se´bastien Peyrouse
proselytism to convert the indigenous populations and have succeeded in creating
groups composed in part, or entirely, of Kazakhs, Kyrgyz, Uzbeks and so on.
Missionary movements from the USA, Germany and South Korea, which seek to
establish new Christian denominations such as Methodism, Presbyterianism and
Evangelicalism in the region, have often assisted or replicated these efforts.
Obstacles to this newfound freedom rapidly emerged in the second half of the 1990s.
The authorities have used the spectre of religious extremism as a means to justify the
toughening of legislation on religion. International events (notably 11 September 2001)
as well as events in Central Asia (bombings in Tashkent in February 1999, Islamist
incursions in the Batken region in summer 1999 and 2000, bombings in Uzbekistan in
March–April and then in July 2004) have been widely instrumentalised by the ruling
powers to explain the toughening stance on religious legislation, especially on Islam,
which itself arouses far more concern than Christianity as a result of the politicisation it
often entails. Of primary concern are the new laws or amendments that have been
introduced, especially in Uzbekistan and Turkmenistan, and that have largely
undermined fundamental principles of freedom of conscience. In Kazakhstan the
registration of religious communities, while recommended, was not mandatory until
2005.Meanwhile the regulation of religious activities sometimes remains ambiguous; in
past years, the local government has put several communities under pressure to
register. The administrative code stipulates for instance that communities which refuse
to register are liable to sanctions. These legal contradictions are used as an instrument
by the authorities to exert pressure on certain ‘undesirable’ movements as Jehovah’s
Witnesses, Protestant charismatic movements and the Baha’i.
As in Soviet times, in all Central Asia one of the main vehicles for restricting religious
freedom has consisted in multiple official measures that affect all the denominations
and their activities, although in varying proportions in each of the republics.
Meanwhile Soviet structures for the central control of religion, which were suppressed
in the wake of the collapse of the USSR, have reappeared, sometimes in disguised
forms (as in Kyrgyzstan, Kazakhstan and Tajikistan), or more obviously (as in
Uzbekistan and Turkmenistan). Government authorities have revived Soviet-style
committees for religious affairs as proof of the secular state, but they represent the
institutionalisation of worldly power over the religious authorities. These structures of
control formalise the interference of the state in religious affairs, and thus challenge
basic principles of separation of religion and state (Babadzhanov, 2000). The idea of
non-interference is still perceived in a unilateral manner, disfavouring the relations of
religions with the public sphere, but favouring the state in its right to oversee religious
institutions.
Independence and the New Order: Proving Autochthonism to Match Islam
The criterion of national belonging has shown itself to be a key element of religious
assertion in Central Asia. Although all the Central Asian states are officially secular,
the ROC has to cope with the symbolic preeminence that the new states have accorded
to Islam in practice (including Muslim celebrations and state symbols reminiscent of
Islam). With the political authorities keen to stress the link between Muslim culture
and the national identity of the titular peoples, the ROC also wants to have its faith
‘nationalised’. Its wish to embody a national identity thus clearly distinguishes it from
other Christian movements. Protestants and Catholics alike are seeking to diversify
their national bases by opening up, through conversion, to the titular populations of
Muslim tradition. The ROC, however, is above all striving to reassert the link, which it
Partnership between Islam and Orthodox Christianity 395
regards as intrinsic, between Russian identity and Orthodox Christianity: this latter is
said to form the primary basis of cultural referents of all Russian-speakers, whether or
not they are believers, since ‘the terms Russian and Orthodox are one’ (Byt’, n.d., p. 4).
The ROC in Central Asia is therefore attempting to crystallise, and work to its own
advantage, the minority cultural and political placing of the Russian population: it
claims that the only places which can bring together people of the same nationality are
places of worship, and that only Orthodox religious rites, with their ikons and Church
Slavonic, convey the multiplicity of specific cultural aspects which comprise the identity
of Russians qua minority. ‘Wherever Russians live on this earth, they gather together
around the Orthodox Church which helps them maintain their Russian soul’ (Byt’,
n.d., p. 4). This bond between nationality and religion has been cemented by the notion
of canonical territory, which the ROC applies to almost all the postsoviet space:3 citing
its presence in this space before all other churches, Orthodoxy demands a right of
primacy over the whole territory and criticises proselytism by other churches (Stricker,
1995, 1998). Placing religion and identity on an equal footing, the Patriarchate of
Moscow tries to mask its weakness as far as numbers of believers and active
churchgoers is concerned and also to undermine the phenomenon of conversion.4 Its
aim is not so much to make sure that all Russians really are believers and practising as
to make sure that they are nothing other than Orthodox (Knox, 2005).
In line with this agenda the former bishop of Kazakhstan, Aleksei Kutepov, who
was replaced in May 2003 by Mefodi Nemtsov, tried in interviews and articles to
block the way to any clear statements concerning the exogenous character of
Orthodoxy: if Orthodoxy is to define the cultural identity of Russians of Central Asia,
it must not also mean political subordination to the Russian state. For Kutepov, the
patriotism of Russians of Central Asia should be related to their citizenship, and so to
the territory comprising their place of habitation.5 In this way, in the 1990s the
Orthodox hierarchy of Kazakhstan overtly dissociated itself from the Russian and
Cossack associations (Lad, Russkaya Obshchina) and their violent criticisms of
President Nursultan Nazarbayev. For the ROC there can be no question of
supporting Russian irredentism, nor of challenging the borders resulting from the
fall of the USSR or the legitimacy of the new states. For all that, the ROC is unable to
resolve the contradiction which arises whenever it lays claim to some canonic
postsoviet territory, since doing so implies that the territory of Central Asia is – on the
religious level – ‘dependent’ on Moscow. However, according to the ROC this
administrative association with the Patriarchate of Moscow in no way signifies that
Orthodoxy is exogeneous in Central Asia; it rather signifies its autochthonism, and
this places in on an equal footing with Islam.
Rewriting History: the ‘Close Cohabitation’ of Islam and Orthodoxy
Trying to prove its autochthonism, the Orthodox Church has used historical arguments,
but in so doing has given very careful interpretations of colonisation, since it is seeking to
extol a vision of history in keeping with its contemporary non-proselytising stance. It
attempts, then, to foreground the positive relations that it claims Russians/Orthodox
believers have had with the local/Muslim population since the conquest in tsarist times,
and prides itself on a long Islamo-Christian fraternity: ‘We are the witnesses, but we are
also the bearers, of this fraternity, and of the reciprocal understanding passed on by our
ancestors between the two main ethnoi which today people Kazakhstan and which
belong to two universal religions, Islam and Orthodoxy’ (Vystupleniye, 1997, p. 110).
The ROC claims never to have had a policy of proselytism in Central Asia: it explains its
396 Se´bastien Peyrouse
presence alongside the tsarist armies not in terms of missionary zeal, but solely in terms
of the necessity of ensuring that the Russian colonial population could assert the right to
practise its religion in faraway lands.
The ROC today makes every effort to keep the lid on talk of the mission among the
Muslims that it initiated in the Kazakh steppes in the 1880s, the aim of which was to
convert the shamanist and Muslim populations to Orthodoxy. The Orthodox
publications of Central Asia are usually silent about this mission, or when it is
mentioned seek to minimise its implications, saying that it caused no interruption in
the friendly relations between Muslims and Orthodox (see for example Tsepkova,
2001). Throughout the nineteenth century, however, the ROC had persistently
attempted to convince the tsarist authorities to launch missions among the Muslims
by portraying Islam as a political movement that threatened the Russian Empire. The
Orthodox hierarchy of the time was roused by the growing influence of Islam in the
Kazakh steppes, which was in large part the result of Tatar proselytism. The ROC
envisaged that as soon as the steppes had been brought under control it would be able
to undertake missions aimed at converting the Kazakhs.
However, this initiative was coolly received by the authorities in St Petersburg, who
believed that the Muslim populations were much more difficult to convert than the
peoples of shamanic religions, and that it was therefore necessary to avoid all
proselytising in Muslim zones. In 1828 the archbishop of Tobol’sk tried to push for a
first mission, but the governor general of Western Siberia, I.A. Velyaminov, was
firmly opposed to it. In the 1860s the ROC again submitted a request for a similar
mission, but the authorities rejected it on the grounds that the islamicisation of the
Kazakhs was too far advanced and therefore that conversion would provoke antiRussian revolts in the steppes.6 It was necessary to wait until such time as concerns
arose within tsarist circles about the increasingly autonomist demands of the Tatars.
In 1881 the bishop of Biisk in the Altai region finally obtained permission to begin a
‘Kazakh anti-Muslim mission’ (Kirgizskaya protivomusul’manskaya missiya).7 More
than ten years of negotiations were necessary before a second missionary centre was
opened in Tobol’sk in 1894 (Malyarevsky, 1894; Otchet, 1894), and a third in the
Turgai region, which was part of the diocese of Orenburg at the time (Bennigsen and
Lemercier-Quelquejay, 1972, p. 94). Lastly, in 1912, despite the reservations of the
political authorities, a mission was eventually opened in Tashkent designed for the
more recently conquered Turkestan (Uchrezhdeniye, 1913).
Although the bishop of Kazakhstan, Mefodi Nemtsov, today claims that relations
between the Muslims of the steppes and the Russian population were good and
friendly throughout the nineteenth century,8 an analysis of Orthodox periodicals from
the epoch tells another story. Numerous mission and preliminary reports rather evince
the very low opinion the Orthodox missionaries held of the conquered peoples, whom
they accused of every evil under the sun. No adjectives were spared in their attempts to
slight the Kazakhs, whom ‘nature has endowed with such negative qualities as
laziness, dishonesty, clannishness (partiinost’) and extreme pride’ (Belayev, 1900,
pp. 259–60; Sin’kovsky, 1884, pp. 1–28). However, in order to obtain political and
financial backing for the mission the Orthodox hierarchy nevertheless continued to
argue that this same Kazakh people had not been totally ‘corrupted’ by the Tatars as
they were still firmly attached to ancestral shamanist traditions, and therefore capable
of being saved by Christianity (Missionersky, 1910, p. 445).
The contemporary ROC also ‘forgets’ to make mention of its strong reaction
against the 1905 law on religious tolerance, which granted everyone freedom of
religion as well as the right to convert to the religion of one’s choosing. The Orthodox
Partnership between Islam and Orthodox Christianity 397
missionaries of Central Asia resented this law as a betrayal: of the 800-odd baptisms
recorded since the mission’s creation in 1883 at least 200 persons apostatised. The
missionaries then accused the tsarist government of wanting to limit Orthodox
proselytism, and of refusing to struggle against the influence of Islam (Pravoslavny,
1909, p. 412). They exclaimed that the Christian colonists were also directly
confronted with the threat of Islam, and that several Russians had already converted
to Islam (Turkestanskiye, 1913, pp. 323–38). If it is true that in terms of results
Orthodoxy made little impression on the religious practice of Central Asians in the
nineteenth century, this situation is essentially the result of tsarist opposition to
Orthodox missions, and not of Orthodox opposition to proselytism. Fearing the
reactions of the Muslim population, the Russian authorities rather followed a policy
of russification without orthodoxisation which the ROC perceived at the time to be to
its detriment. Designed to justify the present Orthodox presence in Central Asia, the
rewriting of history currently under way firmly contradicts historical reality.
Two periodicals in Kazakhstan, Svet pravoslaviya v Kazakhstane and Vedi, sometimes
delve further into these issues. In so doing, they generally work to stress certain episodes
of Russian history, particularly those involving tsarism and its perceived benefits, and to
delegitimise the Soviet period. Vedi, for one, does not pretend to hide its monarchist
commitments: its pages, mostly written by Orthodox priests, have devoted several
articles to discussing the tsars, trying to demonstrate that their governance was exactly
suited to Russia, and are clearly aimed at rehabilitating the regime of Nicholas II.9 The
bishop’s control notwithstanding, some quite virulent articles have from time to time
been published in Svet pravoslaviya v Kazakhstane, decrying Kazahkstan’s linguistic and
ethnic policies, along with the many consequences of independence (such as economic
crisis, political nationalism and cultural decline), qualified as ‘epidemics’. Several articles
make reference to Aleksandr Solzhenitsyn, who demanded that the north of Kazakhstan
be unified with Russia (Svet, 1995). Others portray Orthodoxy as providing the only way
for the Central Asian region to avoid returning to some of the more sombre episodes of
its history.10 At the close of the 1990s, however, these Kazakhstani periodicals began
toning down their articles under enormous pressure from the authorities who were
hardly appreciative of Russian nationalist discourses at the hour of reclaiming Kazakh
national culture.
bista patrijarhu Pavlu (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
U Nišu postavljena prva bista patrijarha Pavla
Rektor Bogoslovije Milutin Timotijević pred bistom (Foto S. Lazarević)
Niš – Na platou ispred Prizrenske bogoslovije, zadužbine Sime Andrejevića Igumanova, čije
je sedište od 1999. godine u Nišu, narednog utorka biće otkriveno prvo spomen-obeležje
nedavno preminulom patrijarhu Pavlu. Ovo je juče za „Politiku” potvrdio rektor Bogoslovije
Milutin Timotijević.
– Ideju da se spomen-bista postavi na plato ispred ulaza u Bogosloviju „Svetih Kirila i
Metodija”, poznatije u narodu kao Prizrenske bogoslovije, inicirali smo mi, profesori i đaci u
njoj i ljudi iz Zadužbine ktitora Sime Igumanova Prizrenca, čiji je dugogodišnji glavni staralac
bio nedavno preminuli naš patrijarh. Na ovaj način želimo simbolično da se odužimo svom
duhovnom vođi i učitelju gospodinu Pavlu, koji je pune 33 godine, najpre od školske
1950/1951. kao profesor u Bogosloviji, a kasnije, od 1957. godine i episkop prizrenski,
proveo sa nama na Kosmetu – kaže Timotijević.
Impozantna spomen-bista, velelepnog izgleda delo je umetnika Drinke Radovanović, vajara,
koja je pored ostalih, autor sličnih obeležja Nikoli Tesli na beogradskom aerodromu, Knjazu
Milošu u Aranđelovcu i ratniku Dragutinu Matiću – „Oku Sokolovom”, srpskom izvidniku u
Prvom svetskom ratu na centralnom mesnom trgu u Gadžinom Hanu.
Spomen-bista patrijarha Pavla, kaže rektor Timotijević, biće na centralnom delu velikog
platoa, između već postojećih obeležja dobrotvoru srpskog naroda Simi Andrejeviću
Igumanovu (1804–1882) i ruskom konzulu Ivanu Jastrebovu (1839–1894). Igumanov je u
Prizrenu sagradio i 1. oktobra 1871. godine otvorio Bogosloviju, a Jastrebov je u to vreme bio
na čelu diplomatsko-konzularnog odeljenja Rusije u Prizrenu, sedamdesetih i osamdesetih
godina 19. veka i značajno je pomogao da se objekat Bogoslovije završi i otvori.
(preuzeto sa sajta ''Politike'')
knjiga-Patrijarh Pavle (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
"Život po Jevanđelju“ »
04. Januar. 2010 | 11:23, Izvor : Studio B, Komentari: 0 komentari
Prvi tom sabranih dela Patrijarha Pavla "Život po Jevanđelju" biće predstavljen u 19 sati na
Božićnom sajmu.
O knjizi će govoriti čuvar trona Patrijarha srpskih, Mitropolit Amfilohije, Vladika Atanasije
Jevtić i Vikarni Episkop Atanasije Rakita.
Sajam se održava u Masarikovoj ulici, u bivšoj robnoj kući Kluz, a ulaz je slobodan.
http://www.studiob.rs/info/vest.php?id=46422
A Brief History of the Church Issue in the Republic of Macedonia (Religija kao
komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet – srpsko-pravoslavni pogled)
06 Jan 2010, vlado
1) The Republic of Macedonia is located in the heart of the Balkan Peninsula, with an area of
25,713 sq km and a population of over 2 million. The Republic of Macedonia is a native
country of the Macedonian nation and of several other minorities that live within it. Along
with 1.6 million Macedonians who live in the Republic of Macedonia (who are Orthodox
Christians), more than 1.5 million Macedonians live and work outside Macedonia (in the
neighbouring countries and also in Europe, the USA , Canada and Australia …).
A few years following the disintegration of SFR Yugoslavia, on 8 April 1993, the Republic of
Macedonia became the 181st member of the United Nations Organisation (UNO); still, due to
the dispute over the name with the Republic of Greece, it is recognised as The Former
Yugoslav Republic of Macedonia. Under its constitutional name “The Republic of
Macedonia”, up to now it has been recognised by over 100 world countries, among which are
Russia, the USA and China, and also Serbia and Montenegro, Bulgaria, Romania, etc.
Despite the clear decision of Canon 17 of the Fourth Ecumenical Council, which says that the
organisation of ecclesiastical districts should follow the state and civil organising, the Church
in the Republic of Macedonia out of well known political reasons even now is denied the right
to independence.
2) Since the uncanonical abolition of the autocephalous Ohrid Archdiocese in the year 1767,
executed with a decision by the Turkish Sultan, at the request of Patriarch Samuel I of
Constantinople, and all up to World War I the dioceses of the present Republic of Macedonia
had been under the ecclesiastical jurisdiction of the Constantinopolitan Patriarchate. After
World War I these dioceses territorially fell under the occupation by the Serbian state and
were therefore transferred under the government of the Serbian Orthodox Church. With the
beginning of World War II, the Serbian Episcopes, along with their army and police, left these
dioceses which they had administered for only 20 years and were replaced by the Episcopes of
the Bulgarian Orthodox Church. After World War II, the Republic of Macedonia existed as a
separate federative state within the Socialist Federal Republic of Yugoslavia.
Following the end of World War II, the clergy and the Orthodox faithful of the Republic of
Macedonia requested the Serbian Orthodox Church (SOC) to consecrate native episcopes to
them, for greater pastoral stability and efficacy of the Church. On 5 October 1958, with the
resolution of the Clergy and Laity Assembly in Ohrid, Episcope Dositheus, a Macedonian
born, a Vicar of the Serbian Patriarch German, was enthroned the 83 rd Archbishop of the
restored Ohrid Archdiocese, which owing to the country in which it is active was given the
name Macedonian Orthodox Church, and he – the title Archbishop of Ohrid and Macedonia.
The Holy Assembly of Hierarchs of the Serbian Orthodox Church in June of 1959 passed a
resolution (AH. No. 6/min. 57) which confirms that “the dioceses in the Republic of
Macedonia have been separated into an INDEPENDENT Church which will be administered
in accordance with the Constitution adopted at the Macedonian Clergy and Laity Assembly of
the year 1958” and that “with this resolution cease to be valid the regulations of the Serbian
Orthodox Church Constitution for the episcopes and hierarchs of the People's Republic of
Macedonia”. Due to the need to form an independent Synod, the Serbian Patriarch German,
Archbishop Dositheus of Ohrid and Macedonia, and also Episcope Nicanor of Bačka, on 1907-1959 in Skopje consecrated the newly elected episcope Clement of Prespa and Bitola.
With this there were conditions created for the formation of a Holy Synod of Hierarchs of the
Macedonian Orthodox Church. About this all, Patriarch German of Serbia with his letter,
registered under the synodal No. 515, of May 31, 1961, informed Patriarch Athenagoras of
Constantinople.
On July 16 of the year 1967, the Macedonian Orthodox Church—restored Ohrid Archdiocese,
at a Clergy and Laity Assembly in Ohrid, in accordance with the by then established practice
of other Churches, is proclaimed autocephalous local Orthodox Church, following which the
Serbian Orthodox Church unilaterally cut off the eucharistic communion with it.
Concelebration of Episcopes of the Macedonian Orthodox Church with Episcopes of other
Orthodox Churches has been taking place to this very day, only unofficially and with no
public announcement. The Archbishop of Ohrid and Macedonia always mentions at the Great
Entrance the names of the Heads of the local Orthodox Churches.
3) In conformity with its Constitution and in its activity and teaching, the Macedonian
Orthodox Church preserves the sacred Dogmas and sacred Canons of the Orthodox Faith
established at the holy Ecumenical Councils, and also the entire Holy Tradition of the Church
inherited from the holy Apostles and holy Fathers illumined by the Divine Spirit.
4) The Macedonian Orthodox Church has 13 dioceses, 7 of which are in the Republic of
Macedonia while 6 are in the diaspora. The dioceses are administered at the moment by 10
episcopes assisted by over 500 active priests. The Macedonian Orthodox Church has around
500 parishes, with more than 2000 churches and monasteries. Ten years ago about twenty
monasteries were renewed in which today live more than 100 monks and nuns. With the
declaration of independence, the Macedonian Orthodox Church has founded a Theological
High School and an Orthodox Faculty of Theology in Skopje.
5) The Macedonian Orthodox Church respects and never interferes into the canonical
jurisdiction of the other local Orthodox Churches.
6) With the Niš draft agreement of the year 2002 between the Macedonian and the Serbian
Churches, all the disputable canonical and liturgical mutual problems of the two Churches
were satisfactorily resolved. The only disputable problem for the Serbian Orthodox Church
remained the name of our holy Church and its status. Our Church due to pastoral reasons
insisted on the name ‘Macedonian Orthodox Church' and on an independent status, whereas
the Serbian Orthodox Church, out of political reasons (it does not recognise the existence of
the Macedonian nation), insisted on the name Ohrid Archdiocese and on an autonomous
status. All theological and historical facts suggest that the problem of the name of our Church
does not have an ecclesiastical, but purely political foundation; whereas the term which is to
formulate its organisational status, i.e. ‘autonomy' or ‘independence', does not have an
essential but merely formal meaning, since the essence of the status itself was defined with the
content of the Niš draft agreement. Following the rejection of this working document as well,
and this mainly because of the disagreement around the name, and after the Serbian Orthodox
Church had realised that it would not manage to change our name, it stopped unilaterally the
talks with the Macedonian Orthodox Church and has ever since been trying to organise a
parallel church in the Republic of Macedonia through the support it has been giving to the
deposed by our Church former Metropolitan of Povardarie. We are grateful to God that until
now every attempt of the Serbian Orthodox Church to divide our Orthodox people and form a
parallel church has remained unsuccessful. Owing to the wrong pastoral approach, the Serbian
Orthodox Church has never been given and will never be given the liturgical “amen” of the
Orthodox people in the Republic of Macedonia, without which none of its decisions are valid
and it can do nothing in our area.
7) Similar disputes in the Orthodox Church have existed so far, yet they were resolved both
within a shorter term and by means of brotherly love. This is particularly important for the
reason that we live in a time of subtle persecution against the Church and also because of the
testimony to Christ which the world expects from us. With the autocephalous American
Orthodox Church, which apart from the Russian no one else recognises, all concelebrate. The
Albanian Orthodox Church, although unorganised, with the very appointment of Archbishop
Anastasios was recognised as autocephalous. The Georgian Orthodox Church, soon after the
declaration of independence of the Georgian state from the former Soviet Union, was granted
a charter of autocephaly (tomos) by the Patriarchate of Constantinople, etc.
8) Given that all information gathered indirectly or by those who deny us suffer from onesidedness and bias, we would be much pleased when an official or unofficial delegation or
deputy of Your holy Church, publicly or without informing the public, visits the Macedonian
Orthodox Church and is personally convinced in the above written, i.e. that we are a living,
organised and active Orthodox Church. A Church which constantly lives the Mystery of
Crucifixion and Resurrection of Christ, Your local sister–Church.
http://www.mpc.org.mk/English/MPC/brief-history.asp
Religija u sluzbi politike (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
Zaboravila sam link.
http://www.danas.rs/vesti/drustvo/religija_u_sluzbi_politike_.55.html?news_id=178780
Ustav Srbije i Zakon o crkvama i verskim zajednicama (Religija kao komponenta
ljudske civilizacije: institucije i identitet – srpsko-pravoslavni pogled)
07 Dec 2009, Beba
ODVOJENOST CRKVE OD DRZAVE
" Ustav Srbije izricito propisuje princip svetovne drzave i ustanovljava zabranu drzavne
religije. Princip odvojenosti drzave od crkve je dvostran i podrazumeva kako autonomiju
verskih zajednica u odnosu na drzavne institucije, tako i nezavisnost drzavnih vlasti u odnosu
na verske zajednice. Zakon o crkvama i verskim zajednicama pruza izuzetno visok stepen
autonomije verskim zajednicama, ali brojne odredbe novog Zakona narusavaju nacelo
nemesanja poretka verskih zajednica s drzavnim poretkom.
Clan 7, st. 2 Zakona propisuje da je drzava duzna da pruzi pomoc za izvrsenje pravosnaznih
odluka i presuda koje izdaju nadlezni organi crkava i verskih zajednica. S obzirom da je
obaveza pruzanja pomoci prilikom izvrsenja automatska, odnosno odluka ne mora biti
priznata od strane drzavnih sudova, otvorena je mogucnost da drzavni organi ucestvuju u
izvrsenju odluka kojima se krse javni poredak ili odredjena ljudska prava, umesto da se takve
odluke neutralisu. Naime, sudski postupci prema pravilima vecine verskih zajednica ne
odgovaraju madjunarodnim standardima pravicnog postupanja iz clana 6 EKPS (Evropska
konvencija o zastiti ljudskih prava i osnovnih sloboda), odnosno clana 14 PGP (Medjunarodni
pakt o gradjanskim i politickim pravima)... Tako npr. prema vazecem procesnom pravu
Srpske pravoslavne crkve, eparhijski sudovi mogu doneti presudu bez prisustva optuzenog.
Advokati nemaju pravo pojavljivanja pred sudom. U kaznenom crkvenom pravu optuzeni
dokazuje nevinost, prema tome ne postoji pretpostavka nevinosti (sve ovo u: Postupak za
sudove u SPC iz 1933. i Krivicna pravila SPC iz 1961.)."
...
VERSKO ORGANIZOVANJE I RAVNOPRAVNOST VERSKIH ZAJEDNICA
"Ustav Srbije u clanu 44 garantuje ravnopravnost verskih zajednica, slobodu verskog
udruzivanja i kolektivnog ispoljavanja veroispovesti."
...
"Zakon o crkvama i verskim zajednicama u velikoj meri odstupa od ustavnih odredbi i
medjunarodnih standarda kada je u pitanju sloboda verskog organizovanja i ravnopravnost
verskih zajednica. Iako se u clanu 6 Zakona garantuje ravnopravnost svih verskih zajednica
pred zakonom, on ipak pravi razliku izmedju cetiri vrste verskih zajednica. Prvu kategoriju
cine tradicionalne crkve i verske zajednice kojima je ovaj status priznat na osnovu razlicitih
zakona donetih u vreme Kraljevine SHS. To su: Srpska pravoslavna crkva, Rimokatolicka
crkva, Slovacka evangelisticka crkva a. v., Hriscanska reformatska crkva, Evangelisticka
hriscanska crkva a. v., Islamska verska zajednica i Jevrejska verska zajednica. Drugu grupu
cine konfesionalne crkve i verske zajednice. To su sve one crkve i verske organizacije ciji je
pravni status bio regulisan prijavom u skladu sa Zakonom o pravnom polozaju verskih
zajednica (Sl. list FNRJ, 22/53) i Zakonom o pravnom polozaju verskih zajednica (Sl. glasnik
SRS, 44/77). Trecu grupu cine nove verske organizacije. Cetvrtu grupu koju zakon ne
pominje, ali je implicitno ustanovljava, cine sve one verske zajednice koje nisu registrovane, a
koje se nalaze u izuzetno nepovoljnom polozaju, jer nije izvesno da li je ovakvim zajednicama
uopste dozvoljeno bilo kakvo versko delovanje, dok je sasvim izvesno da one ne mogu
posedovati imovinu, niti uzivati pogodnosti koje imaju ostale verske zajednice. Svako
tumacenje kojim bi se u ovim organizacijama uskracivalo pravo verskog delovanja bilo bi
suprotno Ustavu i medjunarodnoj praksi."
...
"Ravnopravnost verskih zajednica narusena je i ostavljanjem sirokih diskrecionih ovlascenja
drzavnim organima prilikom odlucivanja o razlicitim vidovima saradnje drzave i verskih
zajednica. Tako se u clanu 29. st. 2 predvidja mogucnost da se sredstva za zdravstveno i
penzijsko osiguranje svestenika uplacuju iz budzeta Republike; u clanu 28 mogucnost da
drzava materijalno pomaze crkve i verske zajednice; u clanu 30 mogucnost propisivanja
poreskih olaksica za crkva i vesrke zajednice; u clanu 32 mogucnost izdvajanja budzetskih
sredstava za izgradju hramova i bogomolja. Nisu propisani nikakvi kriterijumi za
upraznjavanje ovakvih mogucnosti, a zakonodavna praksa pokazuje da se one koriste
diskriminatorski i iskljucivo u korist tradicionalnih crkava i verskih zajednica. Tako je npr.
clanom 55 Zakona o porezu na dodatnu vrednost pravo na refakciju poreza dato samo
tradicionalnim crkvama i verskim zajednicama. Clanom 20 Zakona o osnovnoj skoli i clanom
24 Zakona o srednjoj skoli obezbedjena je verska nastava u javnim skolama samo za
tradicionalne crkve i verske zajednice. Ovim se odredbama ozbiljno narusava princip
jednakosti verskih zajednica."
Navodi uzeti iz:
"Ljudska prava u Srbiji 2008." Beogradski centar za ljudska prava, Beograd 2009.
Razlika između Pravoslavlja i ostalih tradicija (Religija kao komponenta ljudske
05 Dec 2009, Milanche
Razlika između Pravoslavlja i ostalih tradicija Duhovnost Ono što smo do sada rekli jasno
ukazuje da se Pravoslavlje primetno duhovno razlikuje od svake druge „duhovnosti“ bilo
istočnog, bilo zapadnog tipa. Ne može postojati nikakva nejasnoća među različitim
duhovnostima, budući da je pravoslavna duhovnost teocentrična, dok su sve ostale
„duhovnosti“ antropocentrične. Razlika se prevashodno pojavljuje u dogmatskom učenju. Iz
tog razloga, reč „pravoslavna“ postavljamo ispred reči „crkva“, kako bi se time razlikovala od
svake druge religije. Sasvim je izvesno da reč „pravoslavna“ mora biti povezana sa rečju
„crkva“, pošto Pravoslavlje ne može postojati izvan Crkve, kao što, naravno, ni Crkva ne
može da postoji izvan Pravoslavlja. Dogme su rezultat odluka donetih na Vaseljenskim
saborima a u vezi s različitim pitanjima vere. Dogme se pominju kao takve zato što povlače
granicu između istine i zablude, između bolesti i zdravlja. Dogme izražavaju otkrivenu istinu.
One formulišu život Crkve. Na taj način one su, s jedne strane, izraz „otkrivenja“ a sa druge
služe kao „lekovi“, kako bi nas rukovodile ka zajednici sa Bogom, ka našem razlogu za
postojanje. Dogmatske razlike odražavaju i odgovarajuće razlike u isceljenju. Ako čovek ne
sledi pravi put, on ne može da dostigne svoj cilj. Ukoliko ne uzima odgovarajuće „lekove“,
nikada ne može ozdraviti; drugim rečima, on neće iskusiti dobrobit iscelenja. I opet, ukoliko
uporedimo pravoslavnu duhovnost sa ostalim hrišćanskim tradicijama, razlika u pristupu i
metodu isceljenja postaće još očiglednija. Jedno od osnovnih učenja Svetih Otaca jeste i
učenje da je Crkva „lečilište“ u kojem se isceljuje ranjeni, pozleđeni čovek. Ovakav način
izražavanja, ovakav jezik, koristi se u mnogim odlomcima Svetog Pisma. Jedan od takvih
odlomaka je i Parabola o milostivom Samarjaninu: A Samarjanin neki putujući dođe do njega,
pa kad ga vide sažali mu se. I pristupivši zavi mu rane i zali uljem i vinom; i posadivši ga na
svoje kljuse dovede ga u gostionicu i postara se oko njega. I sutradan polazeći izvadi dva
dinara te dade gostioničaru, i reče mu: Pobrini se za njega; a što više potrošiš, ja ću ti platiti
kad se vratim (Lk. 10; 33-35). U ovoj paraboli Samarjanin predstavlja Hrista Koji isceljuje
ranjenog čoveka i uvodi ga u „gostionicu“, odnosno u lečilište, a to je Crkva. Odavde se jasno
vidi da je Hristos predstavljen kao Iscelitelj, kao lekar koji leči čovekove bolesti; prema tome,
Crkva je istinsko lečilište. Veoma je karakteristično da i sveti Jovan Zlatousti, tumačeći ovu
parabolu, iznosi one istine koje smo upravo naglasili. U tumačenju ove parabole kod svetog
Zlatousta jasno se pokazuje da je Crkva lečilište koje isceljuje ljude pozleđene grehom, dok su
episkopi i sveštenici iscelitelji naroda Božijeg. Upravo to i jeste delo pravoslavnog
bogoslovlja. Kada pominjemo pravoslavno bogoslovlje, mi ne mislimo jednostavno na istoriju
bogoslovlja. Ona je, naravno, deo bogoslovlja ali ne u apsolutnom i prevashodnom smislu.
Prema svetootačkom predanju, bogoslovi su bogovidioci. Sveti Grigorije Palama i Valaama
naziva bogoslovom, ali jasno naglašava da se intelektualno bogoslovlje u velikoj meri
razlikuje od opita bogoviđenja. Prema svetom Grigoriju Palami, bogoslovi su oni koji su
sledili „metod“ Crkve i zadobili savršenu veru, prosvetljenje uma (grčki „nus“) i oboženje
(grč. „theosis“). Bogoslovlje je plod čovekovog isceljenja i staza koja vodi ka isceljenju i ka
zadobijanju bogopoznanja. SHOLASTIČKO BOGOSLOVLjE ZAPADA Zapadno
bogoslovlje se, međutim, razlikuje od istočnog pravoslavnog bogoslovlja. Umesto da bude
isceliteljsko, ono je u većoj meri intelektualno i emotivno po svom karakteru. Na Zapadu se
razvijalo sholastičko bogoslovlje, koje je protivno pravoslavnom predanju. Zapadno
bogoslovlje je zasnovano na racionalizmu, dok je pravoslavno bogoslovlje isihastičko.
Sholastičko bogoslovlje pokušava da logički shvati Otkrivenje Božije i da se prilagodi
filosofskoj metodologiji. Za takav pristup karakteristična je izjava Anselma Kenterberijskog:
„Verujem da bih razumeo“. Sholastika na samom početku priznaje Boga a zatim pokušava da
pomoću logičkih argumenata i razumskih kategorija dokaže Njegovo postojanje. U
pravoslavnom predanju, koje izražavaju Sveti Oci, vera je samootkrivanje Boga čoveku. Mi
veru prihvatamo tako što čujemo o njoj, ali ne da bismo razumski mogli da je shvatimo, nego
da bismo očistili svoja srca, zadobili veru sozercanjem (grč. „theoria“, bogoviđenje)“ i opitno
doživeli otkrivenje Božije. Sholastička teologija je svoj vrhunac doživela u ličnosti Tome
Akvinskog, svetitelja Rimokatoličke crkve. On je tvrdio da se hrišćanske istine mogu podeliti
na prirodne i natprirodne. Prirodne istine mogu se dokazati filosofski, kao što je slučaj sa
istinom o postojanju Božijem. Natprirodne istine, kao što su Trojedini Bog, ovaploćenje
Logosa ili vaskrsavanje tela ne mogu se dokazati filosofski, ali se isto tako ne mogu ni pobiti.
Sholastika veoma tesno povezuje bogoslovlje sa filosofijom, a još više sa metafizikom. Kao
ishod toga vera je izmenjena, dok je samo sholastičko bogoslovlje postalo ozloglašeno u
onom periodu kad se srušio „idol“ zapadne metafizike. Sholastika se u velikoj meri smatra
odgovornom za tragičnu situaciju koja je u pogledu vere i verskih pitanja stvorena na Zapadu.
Sveti Oci uče da kategorije prirodnog i metafizičkog ne postoje i radije govore o stvorenom i
nestvorenom. Sveti Oci nikada nisu prihvatili Aristotelovu metafiziku. Ne nameravam,
međutim, da ovo i dalje izlažem. Tokom srednjeg veka zapadni bogoslovi su smatrali da
sholastičko bogoslovlje predstavlja dalji razvoj svetootačkog bogoslovlja i od tog trenutka
pojavljuje se franačko učenje da je sholastičko bogoslovlje superiornije od svetootačkog.
Prema tome, sholastičari koji su bili preokupirani razumom smatrali su sebe superiornijim od
Svetih Otaca Crkve. Isto tako, verovali su da je ljudsko znanje kao plod razuma uzvišenije od
otkrivenja i opita. GRIGORIJA PALAMA I VALAAM Upravo u tom kontekstu bi trebalo
razmatrati sukob između svetog Grigorija Palame i Valaama. Valaam je, u suštini, bio
sholastički bogoslov koji je pokušavao da sholastičko bogoslovlje prenese na pravoslavni
istok. Njegova gledišta - da mi ne možemo uistinu znati šta je zapravo Sveti Duh (a što
predstavlja izdanak agnosticizma), da su grčki filosofi superiorniji u odnosu na proroke i
apostole (pošto je razum iznad apostolskih viđenja), da je svetlost Preobraženja tvarna,
stvorena, i nešto što se može izgubiti, da isihastički život, odnosno očišćenje srca i neprestana
molitva nisu od suštinskog značaja - jesu gledišta koja izražavaju sholastički pa prema tome i
sekularizovani pogled na bogoslovlje. Sveti Grigorije Palama je prozreo opasnost koju su
takva gledišta predstavljala za Pravoslavlje: silom i energijom Presvetoga Duha i opitom koji
je on sam zadobio kao naslednik Svetih Otaca suprotstavio se ovoj velikoj opasnosti i sačuvao
čistotu pravoslavne vere i predanja. Postavivši ovakav okvir za ovu temu, odmah ćemo otkriti
razlike ukoliko pravoslavnu duhovnost ispitamo u vezi s rimokatolicizmom i
protestantizmom. Protestanti uopšte nemaju „isceliteljsku“ tradiciju. Oni veruju da se spasenje
sastoji u intelektualnoj veri u Boga. Spasenje, međutim, nije stvar intelektualnog prihvatanja
vere, nego preobražaj i oboženje ličnosti koji se izvršavaju pomoću blagodati. Ovaj preobražaj
se ostvaruje posredstvom odgovarajućeg „lečenja“ ličnosti a o čemu ćemo govoriti kasnije. Iz
Svetog Pisma sledi da se vera pojavljuje kao rezultat slušanja reči i opita sozercanja
(„theoria“, bogoviđenje). Mi veru najpre prihvatamo slušanjem da bismo se iscelili, a zatim
zadobijamo veru sozercanjem koje spasava čoveka. Budući da veruju da prihvatanje istina
vere i apstraktno prihvatanje Božijeg otkrivenja odnosno vera na osnovu slušanja spasava
čoveka, protestanti nemaju „isceliteljsku tradiciju“. Mogli bismo da kažemo da je ovakvo
shvatanje spasenja veoma naivno. Rimokatolici takođe ne poseduju savršenstvo isceliteljske
tradicije kakvo poseduje Pravoslavna crkva. Njihovo učenje o „filioljue“ projavljuje nemoć
njihovog bogoslovlja da shvati odnos koji postoji između ličnosti i zajednice. Oni mešaju
lična svojstva: „nerođenost“ Oca, „rođenost“ Sina i ishođenje Svetoga Duha. Otac je uzrok
rađanja Sina i ishođenja Svetoga Duha. Latinska nemoć da razume i propuštanje da izrazi
dogmu o Presvetoj Trojici razotkrivaju nepostojanje empirijskog bogoslovlja. Gledajući slavu
Hristovu na Tavoru, trojica Njegovih učenika (Petar, Jovan i Jakov) začuli su Očev glas i
videli dolazak Svetoga Duha u oblaku jer, prema rečima svetog Grigorija Palame, oblak
označava prisustvo Svetoga Duha. Tako su trojica Hristovih učenika zadobili poznanje
Trojedinog Boga u sozercanju („theoria“, bogoviđenje) i otkrivenju. Njima je otkriveno da je
Bog jedna suština u tri ipostasi. OTKRIVENjE TROJEDINOG BOGA To je ono čemu uči i
sv. Simeon Novi Bogoslov. U svojim himnama, on opet i opet tvrdi da čovek koji je zadobio
oboženje gledajući nestvorenu (netvarnu) svetlost, zadobija i otkrivenje Trojedinog Boga.
Budući u sozercanju (viđenju), svetitelji ne mešaju ipostasne atribute. Činjenica da je latinsko
predanje došlo do tačke mešanja tih ipostasnih atributa i do učenja da Sveti Duh ishodi i od
Sina, jasno ukazuje da u njemu ne postoji empirijsko bogoslovlje. Latinsko predanje govori i
o stvorenoj (tvarnoj) blagodati, a što je činjenica koja ukazuje da tu ne postoji opit blagodati
Božije. Naime, kada čovek zadobije opit poznanja Boga, on tada vrlo dobro razume da je
blagodat nestvorena. Bez tog opita ne može da postoji istinska „isceliteljska tradicija“. I
zaista, u celokupnom latinskom predanju ne možemo da pronađemo ekvivalent pravoslavnom
isceliteljskom metodu. O umu (nusu) se ne govori, niti se pravi bilo kakva razlika između uma
i razuma. Pomračenom umu se ne pristupa kao bolesti, niti se prosvetljenje uma posmatra kao
isceljenje. Mnogi široko poznati i često objavljivani latinski tekstovi zapravo su sentimentalni
i iscrpljuju se u pukom moralisanju. Naprotiv, u Pravoslavnoj crkvi postoji duga tradicija koje
se tiče tih pitanja a što pokazuje da unutar nje postoji i istinski isceliteljski metod. Vera je
istinska vera ukoliko donosi isceliteljsku dobrobit. Ako je u mogućnosti da izleči, onda je to
istinska vera. I opet, ako ne može da izleči, onda to nije prava vera. Isto se može reći i za
medicinu. Istinski je učen onaj lekar koji zna kako da leči tako da njegov metod donese
isceliteljsku dobrobit, dok je šarlatan nesposoban da izleči. Isto se može reći i kada je u
pitanju duša. Razlika između Pravoslavlja i latinskog predanja, kao i između protestantskih
veropispovesti, prevashodno je primetna u metodu iscelenja. Ta razlika se projavljuje u
učenjima svake veroispovesti. Dogme nisu filosofija, niti je bogoslovlje, teologija, isto što i
filosofija. Budući da se pravoslavna duhovnost jasno razlikuje od „duhovnosti“ drugih
veroispovesti, ona se utoliko više razlikuje od „duhovnosti“ istočnjačkih religija koje ne
veruju u bogočovečansku prirodu Hristovu i u Presvetu Trojicu. One su pod uticajem
filosofske dijalektike, koju je prevazišlo otkrivenje Božije. Ove tradicije nisu svesne pojma
ličnosti pa prema tome ni ipostasnog načela, dok je ljubav kao temeljno učenje u potpunosti
odsutna. U ovim istočnjačkim religijama mogu se, naravno, pronaći i napori da se oslobode
predstava i racionalnog mišljenja, ali to je onda, u suštini, kretanje ka ništavilu, ka
nepostojanju (nebiću). U njima ne postoji staza koja bi njihove „učenike“ povela ka oboženju“
vascelog čoveka. Naprotiv, u istočnjačkim religijama postoji mnogo elemenata takozvane
„demonske“ duhovnosti. Iz tog razloga postoji bezgraničan i nepremostiv bezdan između
pravoslavne duhovnosti i istočnjačkih religija, uprkos izvesnim spoljašnjim sličnostima u
terminologiji. Na primer, u istočnjačkim religijama mogu se pronaći pojmovi kao što su
„istupljenje“ (vansebnost, ek-stasis), bestrašće, prosvetljenje, noetička (umna) energija itd, ali
su oni proniknuti sadržajem kojim se razlikuju od odgovarajućih termina u pravoslavnoj
duhovnosti.
"Teologija je antropologija" (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
04 Dec 2009, Jelena
Pojam otudjenja najvise se veze za Marksovu misao. Ovaj pojam je pre njega dosta figurirao u
filozofiji (i u pravu), a smatra se da ga je u filozofsku terminologiju uveo niko drugi do Toma
Akvinski - u smislu udaljavanja coveka od Boga. Ostavimo li po strani sve marksisticke
upotrebe ove reci (koje su najpoznatije i koje imaju negativne konotacije zbog svog
ideoloskog prizvuka), videcemo da se ovaj pojam u misljenju Ludviga Fojerbaha ponovo
vraca u domen filozofije religije.
Za Fojerbaha je otudjenje coveka prvenstveno religijsko: covek se od sebe otudjuje
"stvarajuci" bozanstvo kojem se podcinjava - u konceptu Boga kao viseg bica kome se
pokorava i klanja, covek potpuno gubi sebe. Sustina Fojerbahovog ucenja je "Teologija je
antropologija" (ovome on kasnije dodaje "i fiziologija"- misleci na prirodu; zadrzacemo se
samo na prvoj tezi). Kako objasnjava ovaj stav?
Bog coveka nije nista drugo do obogotvoreno bice coveka. Svi atributi koje je covek kroz
istoriju pridavao Bogu nisu nista drugo do hiperbolicne osobine coveka, a u onom smislu u
kome se koncepcija Boga menjala, menjalo se i covekovo shvatanje samog sebe prevashodno putem saznanja. Tako on kaze: "istorija Boga nije nista drugo do istorija
coveka." Onoliko koliko se razlikuju kulture i civilizacije, toliko se razlikuje i njihova
koncepcija Boga i religije.
Tako, paganski Bogovi jesu objekat religije paganskog coveka i predstavljaju istinsku sliku
duha i bica takvog coveka - oni verno prikazuju kakve su bile njihove vrednosti, potrebe,
strahovi i nade. Sa druge strane, hriscanski Bog isto tako verno prikazuje osobine hriscanskog
coveka. Razlike medju ovim objektima religija jesu samo razlike izmedju paganskih i
hriscanskih naroda i njihovih osobenosti.
Izuzetno izrazen patriotizam paganskih naroda proizvodi i nacionalno ogranicenog Boga; dok
je hriscanin kosmopolita - ne ogranicava bice coveka samo na jednu naciju, te je njegov Bog
univerzalan, sveopsti - on obuhvata citav svet. Razlika izmedju politeizma i monoteizma,
prema Fojerbahu je razlika izmedju vrste i roda. Dok ima mnogo razlicitih vrsta, rasa,
plemena, kultura isl., jedan je ljudski rod koji sve ove razlike obuhvata. Jedan Bog monoteista
predstavlja upravo ono sto je zajednicko svim razlicitim politeistickim bozanstvima. Taj jedan
i opsti Bog, kome su oduzeta sva telesna i culna svojstva raznih pojedinacnih bozanstava, nije
nesto sto je potpuno izvan bica ljudskog roda, vec je samo objektivirani i personifikovani
pojam ljudskog roda. "Ako su politeisticki bogovi ljudska bica, onda je i monoteisticki bog
takodje ljudsko bice, isto onako kao sto covek (covek uopste) nije ipak postao nadljudsko bice
time sto je iznad mnogobrojnih posebnih ljudskih vrsta, sto stoji iznad i jevreja i muslimana i
Grka i Indusa."
Zakljucak ovog stanovista je da je i hriscanski Bog, kao i paganski nastao u coveku, proizisao
iz njegovog metafizickog nazora i ontologije, produkt njegovih emotivnih i intelektualnih
potreba, te da su razlike medju monoteistickog i paganskog Bog(ov)a zapravo samo i
iskljucivo antropoloske. Bog posmatran po svojim moralnim, odnosno duhovnim svojstvima,
nije nista do obogotvoreno i oduhovljeno bice coveka.
Koliko god ovakvo shvatanje moze zvucati neprihvatljivo ili skandalozno, Fojerbahovo
stanoviste u filozofiji religje, jednim naturalistickim pristupom ovom izvanredno bitnom
fenomenu, pokazuje sta je sve religija tokom istorije pruzala coveku, kako se ona menjala u
odnosu na ljudsku emancipaciju i zasto razlike medju religijama ne treba da budu bitne - jer
im je sustina uvek ista. On ukazuje na cinjenicu da se razni ljudi sluze religijom u svrhu
uvecanja moci i unapredjenja sopstvenih interesa, a to cine manipulisuci ljudskim slabostima,
strahovima i neznanjem. "Ako je do sada vrhovni princip morala i politike bio neprozrena
religija, religiozna tmina, to ce od sad, ili bar jednog dana, sudbinu coveka odredjivati
razjasnjena, u coveku razresena religija. I bas taj cilj, upoznavanje religije radi unapredjenja
ljudske slobode, samostalnosti, ljubavi i srece, odredjivao je i opseg mog istorijskog
raspravljanja o religiji."
Cini mi se da se ponekad zaboravlja da su i svestenici prevashodno ljudi, da im se ponekad
neopravdano poklanja bezrezervno poverenje. Kao da se zaboravlja da su svestenici neretko
bile osobe kod kojih su vrhovna merila cestitosti misteriozno iscezla, pa su usled tog
nedostatka pribegavali raznim manipulacijama ljudi. Vera je jedna od najboljih ljudskih
osobina, kojoj mislim da vise pristaje moralna autonomija nego zavisnost od dogme ili od
verskih objekata i predstavnika. Kao sto Kant kaze, postojanje Boga je REGULATIVNI
princip delanja, a ne konstitutivni princip misljenja - cime postaje dogma. On kaze da ga samo
dve stvari ispunjavaju divljenjem i strahopostovanjem: "To je zvezdano nebo nadamnom
moralni zakon u meni." Ponekad mi se cini da je cvrsta demarkaciona linija izmedju religije i
ideologije opasno poljuljana, a kada se strasti uzjogune, razum, najvece ljudsko preimucstvo,
ustukne - zaista neugodna cinjenica o kojoj postoje brojna istorijska svedocanstva.
Citati preuzeti iz knjige L. Fojerbaha, Predavanja o sustini religije.
Amfilohije: Crkva ne odobrava "povorku srama" ali ni nasilje (Religija kao
04 Dec 2009, Teodosije
Mitropolit crnogorsko-primorski Amilohije poručio je danas da Crkva Božja, kao čuvarka
svetinja života i ljubavi i radionica večnog života, ne može prihvatiti ni odobriti "povorku
srama - za povorku ponosa", pogotovu kada se njenim nametanjem vrši javno nasilje nad
onima koji ne misle isto.
"Crkva niti je ikad pozivala niti danas poziva na nasilje protiv bilo koga, pa ni protiv onih koji
biraju namesto puta života - put beslovesnosti i smrti", navodi se u mitropolitovoj poruci uoči
najavljene, kako se navodi, takozvane "Parade ponosa" u Beogradu.
Amfilohije, koji zamenjuje srpskog patrijarha Pavla, ističe da Crkva, kao čuvarka svetinje
života i ljubavi, i kao radionica večnog života i čistote, neprolazne ljubavi, osudjuje svako
nasilje i ima obavezu i dužnost da svakog čoveka, svako ljudsko pokolenje, pa i ovo današnje,
neprestano podseća na potrebu "razlikovanja Boga i Satane, svetlosti i mraka, zla i dobra,
istine i laži, prirodnosti i protivprirodnosti, smisla i besmisla".
Zato, ukazuje Amfilohije, Crkva "kao takva ne može prihvatiti niti odobriti povorku srama za povorku ponosa, pogotovu kad se njenim nametanjem, kao u ovom i svakom sličnom
slučaju, vrši javno nasilje nad inakomislećim".
Podsećajući na narodnu izreku "Ono čega se pametan stidi, time se lud ponosi...", Amfilohije
kaže da Crkva "Povorku ponosa" ne odobrava utoliko pre što se ona organizuje u gradu koji je
pod "vekovnim pokrovom Prečiste, Preblagoslovene Deve Bogorodice, koja je netruležno
Boga Ljubavi rodila - za život sveta".
Održavanje "Povorke ponosa" najavljeno za nedelju, 20. septembra, a zamenik premijera i
ministar unutrašnjih poslova Ivica Dačić izjavio je da će taj dogadjaj obezbedjivati nekoliko
hiljada policajaca.
„Povorka ponosa“ je, kaže mitropolit, u stvari "povorka srama, povorka Sodome i Gomore samo je potvrda one narodne: Ko se Boga ne boji ni ljudi se ne stidi".
Religija i politika u Crnoj Gori (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije
i identitet – srpsko-pravoslavni pogled)
30 Nov 2009, Milena Miskovic
Boro Milović
Religija i politika u Crnoj Gori
Odluka da pišem na temu odnosa religije i politike je posljedica realnosti u kojoj danas
živimo. Naime, Crna Gora je zemlja koja može pružiti mnogo zanimljivih tema za
razmišljanje, a aktuelnost navedene oblasti me je natjerala da izaberem baš nju. Veljko
Vlahović je napisao da je Crna Gora zemlja nade i očajanja, jave i snoviđenja. To je zemlja
najvećih krajnosti – dubokog mraka i raskošne svjetlosti. Sve ovo realno ukazuje da u njoj
žive i jako specifični ljudi. To su ljudi koji su stoljećima živjeli omeđeni prirodnim granicama
visokih planina, koje su smanjivale spoljašnje uticaje i dopuštale da se razvije specifičan
mentalitet ljudi. Tome je istodobno doprinijela i stalna borba za sopstvenu slobodu. Današnje
generacije su drugačije, ali je mentalitet morao zadržati određene naslijeđene karakteristike iz
prošlosti. Politička psihologija se između ostalog bavi i istraživanjem masovnog ponašanja,
kao i prepoznavanjem političkih trikova i raznih manupulacija koje ove ili one elite koriste
nad svojim građanima. Svjedoci smo da se pitanje religioznosti u Crnoj Gori naglo
promijenilo, i da to više nije samo pitanje vjere u Boga i poštovanja određenih sistema
vrijednosti, već pripadnost jednoj crkvi označava i podržavanje jedne čitave ideologije ili čak
stranke. Dakle, religija i politika, idu savršeno dobro jedna uz drugu, naravno – u Crnoj Gori.
Religija, još od svog postanka, teži da objasni smisao univerzuma i da ljudima da objašnjenja
vezana za život i smrt. Vjernici, kao ljudi koji pripadaju određenoj religiji suočavaju se sa
mnogobrojnim izazovima, koje ta pripadnost donosi. Religija može biti izvor sukoba,
previranja i krvavih ratova, a vjerska sloboda donosi pravo na vlastitu vjeru bez ometanja od
strane drugih. Sloboda vjeroispovjesti predstavlja temelj ljudskog dostojanstva i jedno je od
osnovnih ljudskih prava. Nažalost u većini religija se javlja veliki broj ljudi koji nemaju
tolerantnosti prema pripadnicima drugih religija, i time stvaraju osnovu za razvoj vjerskog
fundamentalizma. Taj vjerski fundamentalizam, štoviše, predstavlja pobunu protiv tekovina
koje moderna civilizacija nosi, odnosno pobunu protiv pluralizma u svako smislu, a pogotovo
vjerskog. Pokušaću da opišem stanje u kojem se nalazi religioznost u Crnoj Gori, a pogotovo
njenu povezanost sa politikom. Tom prilikom, koristiću se primjerima koji su obilježili ili još
uvijek obilježavaju našu stvarnost. Balkansko poluostrvo je preživjelo velike pokolje tokom
svoje istorije. U biti, ti su sukobi bili međunacionalni, i naročito međuvjerski. Dakle, Balkan
je osuđen na multikulturalnost i multikonfesionalnost, iako je dosad bio neprekidan izvor
sukoba. Posljednja decenija je dokazala da čak i jedna uspješna zemlja, zasnovana na
„bratstvu i jedinstvu“ nije mogla izbjeći masovni pokolj. Naravano, između ostalog, osnova i
ovog sukoba je bila vjerska. Fundamentalizam je buktao sa svake strane, a bilo je na hiljade
mrtvih pripadnka i jedne, i druge i treće konfesije. Uzroci za ovakvu netrpeljivost su razni.
Jedni to objašnjavaju time što se Balkan nalazi na liniji razdvajanja između velikih svjetskih
religija, i većina njegovih zemalja imaju šarolik vjerski sastav stanovništva. Prethodna
decenija, “oslobođena komunističkih stega” bila je obilježena oživljavanjem i ponovnim
aktiviranjem religija i vjerskih zajednica, koje nijesu mogle funkcionisati za vrijeme
komunizma, pedeset godina unazad. Mora se primijetiti da je religija na ovim prostorima bila
jedno od glavnih sredstava kojima su se lideri služili da bi ostvarili svoje političke ciljeve.
Tako je nakon komunizma, ponovno stečena vjerska sloboda bila osnovna odlika mladih
balkanskih demokratija. Ali, kao što sam napomenuo, u deceniji koja je za nama, desili su se
krvavi sukobi u kojima se nijesu poštovali ni običaji rata, a kamoli vjerske slobode. Zato je i
dan danas na Balkanu lakše pronaći vjersku netoleranciju, nego toleranciju. No, za to bi bilo
potrebno sagledati istorijski tok razvoja vjera na Balkanu i njihov odnos sa nacionalizmom
tokom godina. Osnova svakog građanskog društva i države, zasniva se na poštovanju vjerskih
sloboda. Njihovo dosljedno sprovođenje spriječava vjerski ekstremizam i fundamentalizam i
na taj način štiti slobodu ljudi. Poštujući vjerska prava, poštujemo život i ljudsko
dostojanstvo. Vjerske slobode podstiču miran suživot pripadnika različitih konfesija. Zemlje
koje poštuju vjersku slobodu pomažu udaranju temelja demokratije i vladavine prava. Vjerske
slobode zauzimaju važno mjesto u nastojanju da se oblikuje sigurniji, pravedniji i mirniji
svijet. Crna Gora je kroz svoju istoriju prolazila kroz teške periode. Ratovi koji su se vodili na
Balkanu, uticali su i na stanje u njoj. Međutim, Crna Gora je uspjela da sačuva bogatu
tradiciju međuvjerske tolerancije. U kratkim crtama ću predstaviti glavne osobine religije u
Crnoj Gori, a zatim iznijeti postojeće probleme. Sociološka istraživanja koja su sprovođena
osamdesetih godine ukazivale su da je u odnosu na bivše jugoslovenske sredine, stepen
klasične religioznosti bio najniži u Crnoj Gori i po podacima iz 1985. godine nije prelazio 19
procenata. To se pogotovo odnosilo na mlade naraštaje i njihovu posjetu bogomoljama. Tako
je u tom periodu u Crnoj Gori samo 2,2 % mladih posjećivalo bogomolje, u Srbiji 2 %, a u
Hrvatskoj i Sloveniji 21 % odnosno 24 %. Kasnija istraživanja pokazuju da su se tokom
devedesetih dogodile značajne promjene u tom smislu, tako da se već 1993. godine bilježi
podatak da je religioznost prisutna kod čak 69 procenata ispitivane populacije u Crnoj Gori.
Postavlja se pitanje, što je odjednom navelo ljude da postanu vjernici u tolikom broju. Prema
popisu stanovništva iz 1991. godine u Crnoj Gori se 69 odsto stanovništva izjasnilo kao
pripadnici pravoslavne vjere. Postotak zastupljenosti islamske vjeroispovjesti je iznosio oko
19,18 odsto, dok je katolika bilo oko 4,5 procenata. Ostatak su bili građani koji su pripadnici
neke druge vjeroispovijesti ili su se izjasnili da nijesu vjernici. Slične podatke bilježi i
najnoviji popis koji je održan u Crnoj Gori. Što se poštovanja vjerskih prava tiče, kroz
crnogorsku istoriju nalazimo nekoliko bitnih momenata. Osim istrage poturica, ili nekih
drugih nemilih događaja istorija bilježi nekoliko pozitivnih primjera u smilsu poštovanja
vjerskih sloboda. Neposredno nakon Berlinskog kongresa 1878 godine, Crna Gora se
obavezala da poštuje prava ljudi islamske vjeroispovjesti, koji su mahom živjeli na novim,
pridobijenim teritorijama. Tako se apelovalo na stanovništvo, da ne napušta pomenute
teritorije, i da im se apsolutno garantuje poštovanje svih vjerskih sloboda. Drugi primjer
nalazimo, ubrzo poslije Berlinskog kongresa. Naime, 1886 godine između Crne Gore i
Vatikana sklopljen je ugovor nazvan „Konkordat“. Crna Gora je prva država koja je prihvatila
takav sporazum, a potpisali su ga Knjaz Nikola i papa Leo XIII. Tim ugovorom, Crna Gora je
priznala katoličkoj manjini na svojoj teritoriji sva prava vezana za slobodno ispovijedanje
religije. Posljednji u nizu pozitivnih primjera, nalazimo u Ustavu Knjaževine Crne Gore iz
1905 godine. U članu 40. se kaže da je državna vjera u Crnoj Gori istočno – pravoslavna.
Međutim, posebno se napominje da, pored Crnogorske Pravoslavne Crkve sve priznate
vjeroispovjesti jesu slobodne da u Crnoj Gori obavljaju svoju misiju. Tako se i prvim
Ustavom garantuju prava vjerskih manjina. Promatrajući period od posljednjih deset godina,
stiče se utisak, da kako vrijeme protiče, u Crnoj Gori sve više jača vjerska netolerantnost.
Naime, sve se više priča o multikonfesionalnom društvu i tradiciji koju Crna Gora nosi u tom
pogledu. Tako nije na odmet primijetiti da su pripadnici muslimanske ili katoličke
vjeroispovjesti veoma rijetko dolazili u situaciju da im se osporava neko pravo na vjersku
slobodu. Čak i kada se to desilo, bilo je učinjeno od strane pojedinaca, a ne sistematsko
nepoštovanje od strane države ili velikodostojnika druge konfesije. Građani pravoslavne
vjeroispovijesti jesu najbrojnija religiozna grupa u Crnoj Gori. Međutim tu i nastaje najveći
problem. Oni su podijeljeni po nacionalnom, ali i po crkvenom pitanju. Tako, dio Crnogoraca
od 1993 godine, vjerske obrede obavlja u obnovljenoj Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, a drugi
dio njih, zajedno sa velikim brojem pravoslavnog stanovništva koje se izjašnjava Srbima,
obrede obavlja u Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Rijetkost je naići na ovakav problem u pogledu
vjerskih sukoba i zato se može reći da je on velikim dijelom politički. Dakle, pripadnici
vjerskih manjina, generalno imaju sva vjerska prava ispoštovana, dok se glavni problem javlja
između predstavnika dominantne konfesije u jednoj državi. Tako imamo primjere da
predstavnici i jedne i druge crkve, tvrde da su im ugrožena elementarna prava. Prije nego
navedem neke od primjera, napomenuo bih i sljedeću stvar. Velike tenzije koje su vladale
među pripadnicima dvije Pravoslavne crkve, od obnavljanja Crnogorske Pravoslavne crkve
su, mora se priznati dosta ublažene. Na prvim proslavama Badnje večeri na Cetinju, mogli su
se vidjeti kordoni policije između pripadnika jedne i druge crkve. Naelektrisana atmosfera bila
je i drugim gradovima gdje bi CPC pokušavala da napravi svoje skupove. Za razliku od
vremena od četiri, pet godina unazad, danas se može primjetiti normalna atmosfera bez
policije, i to ne samo na Cetinju, već i u velikom broju crnogorskih gradova, u kojima već
tradicionalno obje crkve obavljaju svoje obrede. Ipak, još uvijek se mogu naći sporadična
osporavanja po pitanju prava nad vjerskim objektima, a nemile scene dešavaju se i u
Beranama, gdje su pristalice Srpske Pravoslavne crkve više puta pokušale da „zabrane“
proslave Badnje večeri. To je direktno kršenje svih međunarodnih konvencija o vjerskim
slobodama, jer se pripadnicima jedne vjerske zajednice ne dozvoljava obavljanje vjerskih
obreda. To se manifestuje i kao ugrožavanje temeljnih ljudskih prava pravoslavnih
Crnogoraca i kao ozbiljan problem na crnogorskoj političkoj sceni. Dakle, na pravoslavno
stanovništvo (Crnogorce i Srbe) otpada oko 70 posto građana Crne Gore. Odredba člana 11.
Ustava Republike Crne Gore kaže da sve vjeroispovijesti (Pravoslavna crkva, Islamska
vjerska zajednica, Rimokatolička crkva i druge, kojih je registrovano četrdeset) odvojene su
od države i ravnopravne su i slobodne u vršenju vjerskih obreda i vjerskih poslova. Prema
članu 34, Crna Gora je i demokratska republika. Dakle, crkva je odvojena od države u punom
smislu i elementarno je pravo svakog građanina da slobodno, javno ili privatno, ispovijeda
svoju vjeru. S obzirom da u Ustavu Crne Gore ne postoji upisana državna crkva, logično je da
su sve konfesiju u potpunosti jednake. Jedan od glavnih problema koji su se javili, bilo je i
registrovanje vjerskih organizacija. Tako su, opet pripadnici pravoslavne vjeroispovijesti
jedne druge optuživali za nelegalnu registraciju, odnosno bespravno držanje objekata.
Simptomatično je to što i pripadnici Srpske i Crnogorske Pravolsavne crkve imaju žalbe na
neravnopravnost u odnosu na pripadnike ostalih nacija i konfesija. Crnogorska pravoslavna
crkva, svoj status definiše nelegalnim ukidanjem 1920. godine, dekretom regenta Kraljevine
SHS Aleksandra Karađorđevica. Tada je Srpska pravoslavna crkva postala zvanična crkva u
Crnoj Gori, prisvojivši oko 650 crkava, manastira i imanja Crnogorske crkve. Nakon pada
komunističke vlasti, obnovljena je Crnogorska pravoslavna crkva, Od tada, pa do danas ona se
bori za rješenje svog statusa. CPC daje žalbe da njeni svještenici obrede moraju obavljati pod
vedrim nebom, jer Srpska Pravoslavna crkva neće da vrati prisvojene hramove. Takođe se
navodi da država finansijski pomaže Srpsku i Katoličku crkvu, kao i Islamsku vjersku
zajednicu, a da to jedino ne čini za Crnogorsku crkvu. Srpska crkva, s druge strane ima svoje
argumente i napada CPC po raznim osnovama. Pozivajući se na univerzalnu deklaraciju o
ljudskim pravima, SPC optužuje drugu stranu za bjesomučne napade na djecu svještenika i
vjernika, učenike Bogoslovije sv. Petra Cetinjskog, monahinje, monahe, svještenike i
vjernike. Poseban akcenat stavljaju na “skrnavljenje” i “otimanje” imovine mitropolije
crnogorsko-primorske. Tako se ređaju primjeri kamenovanja, upadanja i prisvajanja srpskih
crkava od strane pristalica Crnogorske Pravoslavne crkve. Neki od ovih objekata su: hram Sv.
Đorđa u Ćeklićima, crkva Sv. Đorđa u selu Tomići, hram u Očinićima, crkva Sv. Jovana
Krstitelja u Bajicama, crkva u Milijevićima i druge. Svi navedeni objekti su, kako navodi
Srpska Pravoslavna crkva, bili napadani, pljačkani ili preuzimani, a u pojedinim su i
spaljivane ikone Sv. Save. Posebno dugačak spisak SPC navodi u prilog fizičkih napada koji
su vršeni na njene pripadnike, vjernike, svještenike i učenike, uglavnom na Cetinju. Iz
navedenih primjera se jasno vidi da je jaz između Srpske i Crnogorske Pravoslavne crkve
toliko veliki, vjerovatno mnogo veći nego između pripadnika potpuno različitih konfesija.
Imajući u vidu da su pripadnici i jedne i druge crkve iste vjere, jasno se može doći do
zaključka da je njihova podjela više politička nego religiozna. Najnoviji primjeri iz naše
svakodnevnice, idu tome u prilog. Jedan posebno zanimljiv primjer je iznošenje krsta svetog
Vladimira Dukljanskog na vrh planine Rumije, kraj Bara, u kojoj tradicionalno učestvuju
pravoslavci, katolici i muslimani. Uprkos toj činjenici, Srpska Pravoslavna crkva je na vrh
pomenute planine vojnim helikopterom donijela metalnu crkvicu i postavila tamo. Bez
ikakvih dozvola, najava ili konsultovanja sa ostalim vjerskim zajednicama, narušena je
tradicija koja traje stotinama godina. Uprkos protestima vlasti i velikog dijela građana tog
područja, crkva je ostala na vrhu Rumije i umjesto religiozne svrhe, donijela je nove političke
podjele. U posljednje vrijeme aktuelizirano je pitanje promjene izgleda manastira i crkava
koje se nalaze na teritoriji Crne Gore, a u posjedu su Srpske Pravoslavne crkve. Vlast i
nadležne državne institucije koje se bave zaštitom spomenika kulture, počele su naglo da
reaguju i svakodnevno se čuju kritike na račun Srpske Pravoslavne crkve koja crnogorske
svetinje pokušava preobličiti u neke nove arhitektonske stilove koji nijesu autohtoni. Postavlja
se pitanje gdje su do sada bile sve te institucije i da li je njihova kritika politički motivisana,
znajući odnos aktuelne državne vlasti prema SPC. Posljednji primjer je bio krečenje fresaka
naslikanih na spoljašnjosti crkve u Pljevljima. Institucije za zaštitu kulturnih spomenika su
došle i prekrečile fasadu crkve na kojoj su bile, kako kažu, dodate freske koje su narušavale
vrijednost datog objekta. Koliko god ove institucije bile u pravu, njihove akcije su sve češće i
sve više medijski propraćene. Slučaj crkve u Pljevljima je zaokupirao pažnju medija i
stanovništva nekoliko nedjelja. Da se politika redovno spaja sa vjerskim temama, pokazala je i
opozicija koja je burno protestvovala zbog akcije nadležnih organa za zaštitu spomenika, i
optužila ih za napad na vjernike SPC. To se odmah povezalo sa nacionalnim pitanjem i onda
su se koristili argumenti ugrožavanja prava cijelog srpskog naroda u Crnoj Gori. Koliko se
crkva koristi u političke svrhe najbolje pokazuje primjer aktuelne crnogorske vlasti koja je
početkom devedesetih hvalila ulogu crkve i koristila svaki momenat da se državni lideri
susretnu sa vjerskim liderima SPC, dok danas ta ista vlast ima potpuno negativan stav prema
njima. To je primjer kako vlast koristi crkvu u političke svrhe, a crkva se često svojim
potezima, umije i sama umiješati u dnevnu politiku. Vrlo su ustaljene poruke u pogledu
državnog statusa Crne Gore, koje poglavari i jedne i druge crkve upućuju građanima kada god
se pruži prilika za to. S obzirom na aktuelne političke podjele u Crnoj Gori – jasno se vidi da
su se dvije crkve svrstale u dva tabora koja se bore za svoje političke ciljeve, te je i uloga ove
dvije pravoslavne crkve u Crnoj Gori, vidno politička. Sa stanovišta političke psihologije, bilo
bi zanimljivo pokušati objasniti kako se sami građani odnose prema tome. Da li su građani
Crne Gore zapamtili period od prije desetak godina kada su vjerski lideri u rukama nosili
puške i blagosiljali generale vojnih i paravojnih jedinica, koji su ubijali na hiljade ljudi. Da li
je moguće, da nakon svega što se dešavalo u najbližem okruženju, još uvijek ima ljudi koji
slijepo vjeruju u sve što crkva kaže, bez obzira koja ona bila. Da, u Crnoj Gori je osjetno
primijećena „vjerska mobilizacija“ u raznim taborima. To grupisanje, nažalost nema nikakvih
religioznih ciljeva. Jasno se vidi, da veliki broj ljudi ide u jednu ili u drugu crkvu jer je
pobornik jedne ili druge političke ideje. Izgleda da građani sami, bez mnogo nagovora
prihvataju to kao normalnu stvar i spremni su braniti jednu ili drugu crkvu iz političkih, a ne
vjerskih ubjeđenja. Tako se, na primjer, svaka kritika onoga što Srpska crkva radi u Crnoj
Gori, odmah shvata kao politička težnja, da se negativno djeluje na srpstvo, srpski narod i
druge stvari, koje malo imaju veze sa religijom. Ista se stvar dešava i kada neko napadne
Crnogorsku crkvu jer se to smatra pokušajem asimilacije od strane veliko-srpske politike i
slično. Ako se nakon svega toga ne može primijetiti da se crkva koristi u političke svrhe, onda
je jako teško objasniti što građane Crne Gore, čini tako velikim vjernicima. Jako je zanimljivo
i postavljanje crkve na vrh planine Rumije os strane SPC. Naime, ovo nije jedinstven primjer
da se vrhovi crnogorskih brda i planina koriste za razne političke svrhe. U komunističkom
periodu na vrhu najpoznatije crnogorske planine Lovćen, postavljen je Njegošev mauzolej.
Sigurno se znalo da će uticaj postavljanja ovog objekta na vrh pomenute planine imati
neizmjeran uticaj na Crnogorce, znajući njihov mentalitet i moglo bi se reći, fenomen
obožavanja kulta ili objekta, kao i tradicionalnih religijskih osjećanja. Istom logikom poslužila
se i Srpska Pravoslavna crkva. Međutim, još je zanimljivije da to gledanje ka vrhovima i „u
nebo“ u mnogome utiče da se građanima skrene pogled sa onoga na što bi se trebala obraćati
veoma velika pažnja. Svi smo svjedoci da je ekonomska situacija u Crnoj Gori jako loša.
Elitama na vlasti ne odgovaraju nikakvi vidovi protesta, štrajkova ili pobuna protiv lošeg
socijalnog stanja. Zato se u neku ruku, mogu koristiti tehnikama „skretanja pažnje“ sa gorućih
problema, na neke druge probleme – koji se čak štoviše građanima čine mnogo važniji.
Problem neriješenog identiteta u Crnoj Gori, lak je zalogaj i za jedne i za druge političke elite.
Manipulacije po nacionalnim osnovama, i stvaranjem političkih sukoba utiče se da građani
zaborave na dnevne probleme i posvete se nekim „višim“ ciljevima ugroženosti jedne
odnosno druge grupacije u ovom sporu. Crkva je dakle, kao stvorena za uticaj na šire
društvene grupe, i ona to i radi.
Poremećeni odnosi između Crnogorske i Srpske pravoslavne crkve je i gorući problem u
pogledu vjerskih sloboda u Crnoj Gori. I ne samo u Crnoj Gori. Primjer Crnogoraca u
Vojvodini koji su dobili rješenje i dozvolu opštinskih vlasti Lovćenca da počnu sa podizanjem
hrama Crnogorske pravoslavne Crkve pokazao je isti problem. Više instance u republičkoj
vlasti su postavile pitanje da li oni uopšte imaju pravo da podižu manastir, čime se država
direktno umiješala u crkvene poslove. Takodje, u neposrednoj blizini zemljišta koje je
predodređeno za ovu namjenu, odmah je počeo da se gradi hram Srpske Pravoslavne Crkve.
Nažalost, ovo nije samo pitanje crkve jer je to uticalo i na produbljivanje starih nacionalnih i
političkih podjela u Crnoj Gori između samih Crnogoraca i Srba. Crnogorska vlast morala bi
da učini sve kako bi popravila odnose dvije pravoslavne crkve. Čineći to, ona će popraviti
stanje vjerskih sloboda u cjelini i time doprinijeti mirnom suživotu svih. Naravno, ovo je
samo moguće ukoliko i jedna i druga strana budu spremne na kompromis. Nažalost, za sada je
mnogo lakše nastaviti sa podjelama i miješati se u političke teme. Pozadina svega toga je
jasna. Crna Gora je i dalje tradicionalna zemlja koja je jako vezana za neke mitske i religiozne
kultove i zato je najlakši način za manipulaciju stanovništvom upravo to. Nedovoljna
obrazovanost stanovništva kao i želja za očuvanjem nacionalnog identiteta, izaziva i kod jedne
i kod druge grupacije da se prevashodno bore za te ciljeve koje nameće crkva – i država preko
njih, a da se neke životne teme stavljaju u drugi plan.
Dakle, psihologija naroda daje pogodno tlo za manipulacije ovog vida. Naravno, i sama
država i crkva imaju svoje interese, koji se takodje pomoću političke psihologije mogu
objasniti kao procesi koji služe za akumulaciju političke energije koja služi za ostvarenje
određenih ciljeva. Samim tim, problem naglog povećanja religioznosti u Crnoj Gori ne treba
se gledati kao na neki fenomen osvješćivanja ljudi i naglog povećanja vjerujućih ljudi. To je
ipak izazvano samo političkim previranjima koja su i jednu i drugu stranu natjerale da se
grupišu oko svojih crkvenih stožera. Za Crnu Goru je jako loše da se u 21. stoljeću nalazi u
ovakvim problemima. I ne samo za Crnu Goru. Za sve crkve u Crnoj Gori, a pogotovo za
prave vjernike. Zatim, tradicija tolerantnosti u pogledu vjekovnog suživota različitih
vjeroispovjesti na ovom području, mora se sačuvati. Najzad, emancipacija naroda se mora
dogoditi, i on ne smije ostati lak plijen za bilo kakvu političku manipulaciju, a ponajmanje
onu izazvanu tako velikim idejama – kao što ih pruža religija.
tekst preuzet sa:
http://www.montenegrina.net/pages/pages1/politika/religija_i_politika_u_cg_b_milovic.htm
Svajcarci i minareti (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
30 Nov 2009, Milos
Evropa | 30.11.2009
Zašto Švajcarcima smetaju minareti?
Zadovoljni organizatori referenduma
Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: Zadovoljni organizatori referenduma
Prema zvaničnim rezultatima juče održanog referenduma, 57 odsto Švajcaraca glasalo je za
zabranu izgradnje minareta u zemlji. To i nije neko veliko iznenađenje, komentariše Andreas
Cumah.
Zagovornici zabrane minareta, koji su kampanju počeli u leto prošle godine, obraćali su se
građanima koji su postajali sve nesigurniji tokom dve decenije od kraja hladnog rata i čija je
samosvest pod sve većim znakom pitanja. Nestanak komunizma kao neprijatelja zvanično
neutralna, u stvari oduvek ka NATO okrenuta Švajcarska, još manje je prebolela od članica
zapadnog vojnog saveza.
Naviknuti na blagostanje
Minaret u Ženevi: rezultati referenduma dovešćei do promene člana 72 švajcarskog ustava,
koji se odnosi na odnose između države i religijeBildunterschrift: Großansicht des Bildes mit
der Bildunterschrift: Minaret u Ženevi: rezultati referenduma dovešćei do promene člana 72
švajcarskog ustava, koji se odnosi na odnose između države i religije
Jasan dokaz dezorijentisanosti i nesigurnosti zemlje jeste i neodlučnost političke klase u
pogledu integracije u Evropsku uniju. Ispravke neodrživih istorijskih laži i problematične, pa i
kriminalne prakse nakon 1989. godine, uglavnom pod spoljnim pritiskom, samo su pojačale
nelagodnost. Primera radi pomenimo pljačku jevrejskog novca prebačenog u vreme nacizma
iz Nemačke od strane velikih švajcarskih banaka ili nedavno ublažavanje tajnosti uloga kada
je reč o onima koji beže od plaćanja poreza u zemlji u kojoj žive.
Tu je i kolaps aviokompanije „Sviser“ i drugih simbola nacionalnog ponosa zbog gramzivosti
ohole menadžerske klase. Svetska ekonomska kriza ostavila je traga u alpskoj republici
decenijama naviknutoj na blagostanje i sigurnost - narudžbina je sve manje, nezaposlenih sve
više.
Porast netrpeljivosti?
Medijski perfektna kampanja za zabranu minareta tako je uzdrmanim Švajcarcima pružila
novu sliku neprijatelja. Ohrabreni jučerašnjim uspehom, inicijatori bi sada mogli zatražiti i
zabranu džamija i islamskih kulturnih centara. Ima razloga da se strahuje da će biti napada na
te institucije.
Uostalom, poslednjih nedelja u Ženevi, gde živi nekoliko desetina hiljada muslimana iz
pedesetak zemalja, dva puta je demolirana najveća džamija u zemlji. Posle tog žalosnog
švajcarskog primera, netrpeljivost prema islamu i muslimanima mogla bi porasti i drugde u
Evropi.
Komentar: Andreas Cumah
Odgovorni urednik: Ivan Đerković
www.dw-world.de
Te divne iluzije (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
29 Nov 2009, Filip_Cicek
Čitajuć tekst koji nam je određen za ovaj tjedan otvorila su mi se monoga područja
razmišljanja o kojima bih se volio izjasniti.
Prvo, volio bih govoriti o odnosu nacionalizma i kršćanstva. Islam je ovdje daleko određeniji,
no o tome u nekom drugom cirkusu. Dakle iako se nacije poimaju kao različitosti koje su
komplementarne, pitam se zbog čega to nije tako? Zbog čega se mrzimo iako nam religija
nalaže drugačije? De jure religija doista nalaže toleranciju, međutim što nam povijest religije
govori o situaciji de facto? Jasno da se tolerirati mogu različitosti ali samo do neke granice,
što znači možemo biti različiti dok god se držimo normativnog sistema kakav Crkva
propagira. Dakle različitosti doista ispada da su varijacije na temu. Opet, religija kao da ima
moć utjehe, ljudi kao da imaju potrebu hraniti se iluzijama u svojoj potrebi za
romantiziranjem životnih okolnosti. Utjeha daje i nadu. Religija može biti nada, a obzirom da
nemamo živog dokaza da Bog doista postoji u bilo kojoj formi, slobodno tu nadu možemo
nazvati iluzorno impliciranom.
Ako je Crkva ovdje ona koja ima monopol nad tom iluzijom, lako se može pomisliti kako će
taj monopol nad nadom poslužiti u neke pozitivne svrhe. Međutim, Crkva de facto ne
objedinjuje vrijednosti, ne osigurava duhovni napredak, često je politizirana i samim time je
šovinistička. Naime mislim da je politika isključiva po svojoj prirodi, a ne mislim niti da
Crkva zaostaje. Stgoa se ovdje može podvući teza da Crkva ne objedinjuje nego razdvaja.
Prvo razdvaja manje grešnike od onih većih (idu u crkvu/nejdu u crkvu). Nakon toga razdvaja
gnostike od onih koji doslovno shvaćaju nauk (fundamentaliste). S time u skladu razdvaja
nacije i narode jedne od drugih, što se odlično može vidjeti i na primjeru Domovinskog rata.
Druga stvar kojom se želim baviti je onaj povijesni. Ovdje ću biti kraći jer kako znate "slike
govore tisući riječi". Dakle može se tvrditi da je Crkva po sebi svojevrstan mađioničar
činjenica. Jer kako govoriti o toleranciji, supostojanju, prihvaćanju i ljubavi kada je nauk
Crkve potpuno protiv svih znanstvenih činjenica, kada se dijete od malih nogu uči da je
zločesto, grešno. Religija se putem nade (o kojoj sam ranije govorio) integrira u umove
pojedinaca pa nas čini ovisnima o iluziji.
A odgovorno tvrdim da je iluzija!
Istina je da toga više nema, ali to je kolektivna svijest, habitus na kojem Crkva gradi svoju
pricu o toleranciji i razlicitostima. Ako sam nekoga uvrijedio ovime, ispričavam se nije mi
namjera.
Veruvam vo Ednata, Sveta, Soborna i Apostolska Crkva (Religija kao komponenta
ljudske civilizacije: institucije i identitet – srpsko-pravoslavni pogled)
28 Nov 2009, Prohora
Верувам во Едната, Света, Соборна и Апостолска Црква
Патници, ете го и коработ! Кога дошол потопот, Ное се спасувал во сигурен кораб.
Потопот на безумието и гревот беснее непрестано. Затоа Човекољубецот Бог го создаде
коработ на спасението. Прашајте за Неговиот кораб и бргу влегувајте! Да не ве измамат
многуте шарени чунови, украсени и дотерани однадвор. Прашајте за цврстината на
морепловниот брод и за искусноста на капетанот. Христовиот кораб ги има најјаките
ѕидови и најискусниот кормилар. Тоа е Самиот Дух Свети, Севидецот и Семоќниот. Да
не ве измамат оние, коишто повикуваат кон своите мали и нови чунови, и коишто ви
предлагаат посебни чунови, само за вас. Патот е долг и бурите се опасни. Да не ве
измамат и оние, коишто велат дека од другата страна на морето нема друга земја, нов
свет, и затоа не е нужно да се подготвува далечна пловидба. Тие ве повикуваат на
риболов покрај брегот. Толку гледаат и знаат. Навистина се паднати во пропаст и вас во
пропаста ве вовлекуваат.
Не оставајте да ве измамат! Но прашајте за Неговиот кораб. Ако на прв поглед изгледа
најнеугледно од сите останати кораби, знајте дека тој е јак и сигурен. Иако на него нема
многу шарени знамиња, освен крстниот знак, знајте дека на него животот ви е осигурен.
А при морските патешествија, првото и главното правило е да биде осигурен животот
на патникот.
Црквата е Една
Штом верувате во Христа Спасителот, христоносци, вие верувате и во Неговото дело. А
Неговото дело е Црквата, коработ на спасението. На него се носат воинствата на
спасените и оние што се спасуваат. Тоа Свое дело Господ го основал на верата, јака
како камен. Како што рекол и прорекол: на тој камен ќе ја изградам Својата Црква и
вратите на пеколот нема да ја надвладеат (Мат. 16. 18). И навистина, досега не ја
надвладеале, ниту пак некогаш ќе ја надвладеат. Црквата се нарекува тело Христово.
Вие сте телото Христово (Рим. 12. 5, Кор. 12. 27). Затоа Црквата е една и единствена. Та
не може под една глава да има две тела! А Христос е наречен и глава на Црквата (Кол.
1. 18). Оттука: еден Христос, една Глава и едно тело — една Црква.
Ако има отстапништво и ереси, вас што ве смутува? Сето тоа е предвидено и
претскажано, како што искусниот кормилар ги предвидува и им ги раскажува на
патниците претстоечките бури и незгоди. Потребно е меѓу вас да има и раздори, говори
Апостолот, за да се истакнат подостојните меѓу вас (1 Кор. 11. 19). Ако една група од
патниците во коработ си направи корито и се спушти во морето за да си плови одделно,
исполнете се со жалост кон нив. И толку. Нивниот очаен пример, нивното вртоглаво
фрлање во погибел ја утврдува вашата вера во коработ на спасението, којшто е еден и
единствен.
Црквата е Света
Црквата се нарекува Света. Вие знаете зошто се нарекува света. Прво, затоа што е
основана од Најсветиот од сите светии. Второ, затоа што Господ ја собрал, ја искупил,
ја очистил и ја утврдил преку Својата света и пречиста Крв. Трето, затоа што од
нејзиното основање ја раководи, ја вдахновува и ја оживува Светиот Дух Божји.
Четврто, затоа што сите нејзини членови се повикани да бидат свети, одделени од сè
што е несвето на тој свет во којшто тие растат и низ којшто патуваат. Петто, затоа што
светите небеса се предназначени за нејзина вечна обител. Шесто, затоа што во неа се
сите оние, дадени од Бога средства, преку коишто луѓето се осветуваат и стануваат
способни да бидат жители на небото. Затоа Црквата се нарекува Света.
Црквата е соборна
Црквата уште се нарекува и Соборна. Зошто? Прво, затоа што собира чеда за живиот
Бог од сите земји, од сите племиња, од сите народи. Таа не се ограничува ниту со една
раса, ниту со едно племе, ниту со една држава. Таа е подобна на човекот, кој што стои
на раскрсница и ги повикува патниците на царската трпеза (Мат. 22. 9). Светата
Соборна Црква ги повикува и ги собира човечките синови и ќерки на спасение. И не
отфрла никого, освен оној, којшто ја отфрла неа, затоа што на тој начин се отфрла
самиот себе. Со тоа се разликува новозаветната, сеопфатната Црква од старозаветната,
подготвителната и ограничена само со еден народ. Црквата се нарекува Соборна уште и
затоа што не е ограничена од времето. Таа не ги опфаќа само сите верни од Христа
наваму, туку и сите светии и праведни души од Адама до Јована Крстител, заради
коишто Господ слезе во адот. Црквата се нарекува Соборна и затоа што таа ги опфаќа и
живите и покојните. Упокоените ѝ во Господа членови се исто толку нејзини, колку и
оние што сега живеат на земјата. Патниците коишто коработ на спасението ги пренел
во новата земја, во бесмртното царство, како и оние коишто тој денес ги пренесува и ќе
ги пренесува и утре — сите се членови на Едната, Света, Соборна Црква. Затоа Црквата
се нарекува Соборна — зошто не е ограничена ниту со една раса, ниту со еден народ,
ниту од пространството, ниту од времето, ниту од смртта. Заради сето тоа Црквата е
Соборна како по своето учење, така и по своето устројство.
Црквата е Апостолска
Светата Црква се нарекува и Апостолска. Таа се нарекува така:
- прво, затоа што нејзините први членови биле Христовите Апостоли — првите лични
сведоци на чудесниот живот и делата на Синот Божји на земјата и први Негови
следбеници;
– второ, затоа што Апостолите ја устроиле и ја распространиле низ целиот свет;
– трето, затоа што светите Апостоли први по Господа си ја пролеале крвта во нејзините
основи;
– четврто, затоа што нејзиното апостолство до ден денешен не престанува.
Апостолството на Црквата денес се гледа од две страни — заради својата апостолска
мисија во светот и поради
своите служители правата, православната Црква непрестано го носи печатот на
апостолството.
Предназначението на Црквата
На Црквата како установа не ѝ е дадено да владее, туку да служи. Да им служи на
Божјите народи до мачеништво, подобно на Господа Христа. Да ги осветува човечките
души, да го раководи духовниот и моралниот живот на луѓето, да свети. Не да
поробува, туку да ослободува. Затоа што сите луѓе се повикани кон Христовата
слобода, кон слободата на Божјите синови. Како што е напишано: затоа не си веќе роб,
туку син (Гал. 4. 7) и уште: стојте цврсто во слободата со која Христос нè ослободи
(Гал. 5. 1). Како кораб на спасението Црквата Божја не носи робови, туку слободни
деца, царски чеда, кон бесмртното небесно царство. Нема поскапоцен товар, нема ниту
подобро пристаниште!
Какви треба да бидат
Христијаните
Тоа е верата на мажествените и дружељубните. Неа тешко ја примаат страшливците и
саможивите. Мажествени се оние коишто имаат смелост да се кренат против
незнабожечкото безредие на својата душа и таму да воведат евангелски ред.
Дружељубни се оние коишто сакаат да патуваат во заедница и гледаат на своите
сопатници низ зраците на онаа вечна светлина во далечината. И им се радуваат на
сопатниците како на свои браќа, како на самите себе, како на онаа вечна светлина,
којашто сите нив ги осветува, ги милува и ги привлекува кон себеси. Мажествените и
дружељубните сакаат да имаат во себе и околу себеси ред. Тие ја ценат туѓата помош и
не ја откажуваат својата. Сакаат да се притеснат за да им направат место на другите.
Подобно на Бога, тие горат од желба сите луѓе да се спасат и да достигнат познание на
вистината. Бидејќи го признаваат величието на живиот Бог, тие не гледаат во себеси
ништо големо. На себе тие гледаат како на мали органи од едно таинствено и велико
тело — Црквата, чија глава е Христос. Не се судираат едни со други, не се туркаат за
првенство. Не се бојат од вечниот живот, не се плашат од смртта, ги фалат добрите дела
на своите сопатници, а своите не ги покажуваат. И така во согласие, во ред и радост тие
патуваат како птици кон топлите краишта – кон Царството на божествената светлина и
родителската топлина. Тоа е вашата вера, христоносци, верата на мажествените и
дружељубните ваши предци. Нека биде тоа верата и на вашите деца од поколение на
поколение, на сите нив до крајот на патешествието, до тивкото пристаниште. Таа вера е
непосрамена, православна, спасителна. Навистина тоа е верата на образованите луѓе, на
оние што го носат во себеси образот Божји. На Судниот ден, денот на Божјата правда,
кога
Христос ќе суди по правда, тие ќе се наречат благословени.
Владика Николај Велимировиќ
Klerikalizacija drustva ili odjeci klerofobije? - Nikola Knezevic (Religija kao
23 Nov 2009, Teodosije
http://www.nspm.rs/crkva-i-politika/klerikalizacija-drustva-ili-odjeci-klirofobije-q.html
U celokupnoj situaciji koja je odvijala oko smrti i sahrane Patrijarha Pavla u javnosti smo više
puta imali prilike da čujemo komentare da se posredi događa svojevrsna klerikalizacija
društva, te da Crkva ima mnogo veći uticaj na društveno politička događanja u zemlji nego što
bi to trebao da bude slučaj a što bitno narušava sekularni karakter naše zemlje.
Čuju se glasovi koji komentarišu sadašnju situaciju kao početak teokratije i nametanja
crkvene vlasti političkom državnom vrhu. Imajući u vidu ovakve reakcije može se doći do
zaključka da pojedinci koji postavljaju ovakva pitanja olako prelaze preko istorijskog značaja
kojeg SPC ima za naše društvo ali i svojevrsne istorijske golgote koju je SPC vekovima
preživljavala kako bi danas dobila zasluženo mesto kojoj joj bez sumnje i pripada.
Još od vremena nakon Velike seobe Srba sredinom sedamnaestog veka kada se Srpskom
Crkvom upravnjalo iz dva centra, Sremskih Karlovaca srpskom narodu u Ugarskom carstvu i
Peći koje je imalo juristikciju nad Srbima u Otomanskom carstvu, Crkva je prolazila kroz
velika iskušenja pod ropstvom islama i turskih paša. Turska vlast se cezaropapistički odnosila
prema Crkvi, ne prezajući da ukloni sve nepodobne faktore kao što je to i bio slučaj sa
mitropolitom Metodijem, s početka 19. veka. Na žalost, ni sa počecima srpske nezavisnosti i
oslobođenja od turskoga zuluma Crkva nije dobila mnogo srećniju ulogu u društvu, budući da
ju je i nova srpska vlast stavljala u podređeni položaj.
Setimo se samo tadašnjeg mitropolita beogradskog i episkopa šabačkog Melentija Nikšića koji
je uklonjen po nalogu Kneza Miloša, zatim sramne ostavke mitropolita Petra koji je to učinio
nakon ucene i pritiska skupštine. Šta reći o sramnom zakonu kojeg je skupština donela krajem
1882. godine u kojem je određeno da mitropolita većinom biraju svetovna lica, kada je država
nedugo nakon toga smenila „neposlušne episkope“ i na njihovo mesto dovela druge.
Paradoksalno je to što je po ustavnom uređenju SPC bila tada državna crkva. Nije mnogo
drugačije bilo ni početkom dvadesetog veka kada je vlast direktno uticala na izbor patrijaraha,
to jest, Varnarve Rosića i nekoliko godina kasnije Gavrila Dožića. Takav tretman državnog
vrha prema Crkvi bio je represivan i cezaropapistički u jednom konstantnom procesu
etatizacije crkve. “Krvava litija” ostaće jedan od simbola takvih odnosa.
O golgoti koju je SPC prolazila za vreme drugog svetskog rata dovoljno govore činjenice da
su sve eparhije koje su se našle na teritoriji NDH ostale bez svojih arhijereja, a bilo ih je
ukupno devet, a preko 170 pravoslavnih sveštenih lica je mučki ubijeno. Gotovo isto toliko
crkava i manastira je porušeno, oštećeno i onesposobljeno za vršenje bogosluženja. U periodu
nakon drugog svetskog rata pa sve do pada jednopartijskog komunističkog sistema, Crkva je
bila pod konstantnim terorom vlasti. Tokom prvih dvadeset godina komunizma četvrtina klira
je bilo optuženo po raznim osnovama a zakonima o agrarnoj reformi i nacionalizaciji samo
oduzeto joj je oko 70.000 hektara zemlje i 1180 crkvenih zgrada.
Nekoliko istorijskih činjenica koje sam izneo nisu ni mali deo onoga što je SPC doživljavala
za vreme novije srpske istorije. Danas, SPC ima mesto koje joj po istorijskom kontinuitetu i
kredibilitetu bez sumnje i pripada. Sasvim je jasno da Crkva duboko ukorenjena u istoriju i
utkana u dušu srpskoga naroda imala ključan uticaj na kreiranje njegovog identiteta. Ova veza
je neraskidiva, poput duše i tela.
Pojedinim glasovima koji dolaze iz neoliberalnog miljea a koji već duže vreme pokušavaju da
ubede javnost da se u Srbiji od početka oktobarskih promena događa klerikalizacija društva
treba da bude sasvim jasno da je u pitanju proces revitalizacije religioznosti i duhovne svesti
našeg naroda. Jačanje kredibiliteta SPC u duštvu je prirodna posledica toga kao i
demokratizacije društva i ustavom i zakonom garantovanih sloboda. Svakako da to ne treba
apriori da podrazumeva mešanje Crkve u državne poslove, na koncu to i ne sme biti slučaj.
Teokratija se kroz istoriju pokazala jednako pogubnom kao i drugi totalitarni sistemi.
Naprotiv, odvojenost crkve od države treba biti očuvana ali isto tako i prava crkava i verskih
zajednica da slobodno razvijaju svoju socijalnu i duhovnu delatnost, ali i da iskoriste
mogućnost da se (crkve) nesmetano prilagode izazovima na koje ih upućuje savremeno
društvo i na kraju krajeva, da postanu partner društvu.
Ne treba dakle da čudi što pojedini političari daju veći značaj crkvi nego što je to ranije bio
slučaj. Analogno sa procesom revitalizacije otpočeo je proces u okviru kojeg će vernici biti
sve više uključeni u politički život. Formiranje demohrišćanskog bloka kao respektabilnog
političkog faktora samo je pitanje vremena. Osnovna politička polarizacija u Evropskoj Uniji
jeste upravo između desnog bloka koji je okupljen oko hrišćanskih demokrata i levog kojeg
sačinjavaju socijaldemokrate.
Važno je podsetiti na činjenicu da po sadašnjem zakonu o crkvama i verskim zajednicama
nema državne religije dok je u nekim evropskim zemljama postoje zvanične državne crkve.
Uzmimo na primer Veliku Britaniju, u kojoj englesku kraljicu kruniše niko drugi do Biskup
od Kanterberija, vrhovni sveštenik Crkve Engleske, to jest, Anglikanaca. Mnoge druge
evropske zemlje imaju državnu religiju, npr, Kipar i Grčka u kojoj je Pravoslavna crkva i
državna crkva. U Finskoj, Finska Pravoslavna Crkva i Evangelička Crkva imaju posebne
odnose sa državom. U Danskoj i Norveškoj Luterani također imaju status državne crkve.
Možemo li onda zaključiti da je zemlje Evropske Unije duboko zahvatila klerikalizacija?
Svakako da ne.
Zaključci o kleriralizaciji našeg društva mogu se okarakterisati kao preterani i rekao bih, kao
subjektivno mišljenje onih pojedinaca koji bi religiji dali istu definiciju i ulogu kao što joj je
svojevremeno davao i Karl Marks jer neretko odišu klirofobičnim i uvredljivim tonalitetom.
Suprostavljene strane mogu naći uzajamno razumevanje i poštovanje isključivo kroz politiku
dijaloga koji treba da bude afirmativan i plodonosan. Srpsku Pravoslavnu Crkvu i druge crkve
i verske zajednice ne treba posmatrati kao pretnju sekularnom karakteru države već kao
potencijalnog partnera u rešavanju raznih socijalnih pitanja kao što je to slučaj u raznim
zemljama evropske unije.
Св. Архистратиг Михаил и остале Силе небесне безтелесне (Religija kao
21 Nov 2009, Milanche
Св. Архистратиг Михаил и остале Силе небесне безтелесне. Ангели Божји били су
празновани од људи још из дубоке старине. Но то празновање често се изметало у
обожавање ангела (IV Цар. 23, 5). Јеретици су свашта баснословили о ангелима. Неки
су од тих гледали у ангелима богове; други и ако их не сматраху боговима називаху
створитељима васцелог видљивог света. Лаодикајски помесни сабор који беше на 4 или
5 година пре I Васељ. Сабора, својим 35. правилом одбаци поклоњење ангелима као
боговима и установи правилно поштовање ангела. У време пак Силвестра папе римског
и Александра патријарха александријског (из IV в.) би установљен овај празник
Архистратига Михаила и прочих Сила небесних у месецу Новембру. Зашто баш у
Новембру? зато што Новембар представља девети месец после месеца Марта. У месецу
Марту сматра се да је било створење света. А девети месец после Марта узет је због 9
чинова ангелских, који су најпре створени. Св. Дионисије Ареопагит, ученик апостола
Павла, онога апостола, који се уздигао до у треће небо, описао је ових 9 чинова у књизи
„О небесној Јерархији”. Ти чинови су следећи: шестокрили Серафими, многоочити
Херувими и богоносни Престоли, Господства, Силе и Власти, Начала, Архангели и
Ангели. Војвода целе војске ангелске јесте архистратиг Михаил. Када је сатана,
Луцифер, отпао од Бога, и повукао собом у пропаст један део ангела, тада је Михаил
устао и узвикнуо пред неотпалим ангелима: вонмемъ! станемъ добрэ, станемъ со
страхомъ! И све небесне војске верних ангела громовито су запојале: свјат, свјат, свјат
Господ Саваотъ исполнъ небо и земля славы твојеја!! Међу ангелима влада савршено
једномислије, једнодушност и љубав, а уз то још и потпуна послушност нижих чинова
вишим чиновима, и свих укупно светој вољи Божјој. Сваки народ има свога ангела
хранитеља, а осим тога и сваки хришћанин има свога ангела хранитеља. Треба се увек
сећати да ма шта ми чинили, јавно или тајно, чинимо у присуству свога ангела
хранитеља. А на дан Страшнога Суда сабраће се све огромно мноштво ангела небесних
светих око престола Христова, и пред свима њима објавиће се дела, речи и помисли
свакога човека. Нека би нас Бог помиловао и спасао молитвама св. архистратига
Михаила и прочих небесних сила безтелесних. Амин. Нека је благословена слава Св.
Архистратигa Михаилa свима који славе. Молитвама Св. Архистратигa Михаилa да Бог
подари љубав, смирење и сваки напредак! Мир и радоост од Бога!
NEDELJA III, PREDAVAČ MONSINJOR DR ANDRIJA KOPILOVIĆ
- RIMOKATOLIČKI POGLED
Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet - rimokatolički pogled
Komentar: Rimokatolička crkva ima veoma značajnu istorijsku ulogu u nastanku savremene
Evrope. Takođe, rimokatolička svest o pripadnosti jednoj jedinstvenoj, katoličkoj crkvi
značajna je za svest savremenog Evropljanina o njegovoj pripadnosti jedinstvenoj Evropi. U
nekom smislu, jedinstveni evropski identitet je ujedno jedan vid sekularizovane,
posvetovnjačene rimokatoličke ideje. Na račun katoličke crkve mogla bi se izneti optužba da
nije uvek u istoriji bila naklonjena razvijanju različitosti unutar svog sopstvenog korpusa kao
što je to bio slučaj sa pravoslavnom crkvom, ali je, s druge strane, jedinstvenosti
rimokatoličke crkve jedna prednost u odnosu na pravoslavnu crkvu, koja izgleda permanentno
ima problem sa različitim nacionalizmima koji uvek prete da različitost pretvore u
razdeljenost. Rimokatoličko jedinstvo može biti donekle model za prevazilaženje
nacionalizma pojedinih evropskih naroda.
Goran Stojković
Katolička crkva i europski identitet (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
institucije i identitet – rimokatolički pogled)
27 Feb 2010, Pedja
Katolička crkva i europski identitet Rasprava o ulozi kršćanstva u oblikovanju europskoga
identiteta češća je kada se raspravlja o odnosima religije i civilnih institucija. Izazovima koje
katoličanstvu u Europi postavlja sekularizacija te susret s drugim religijama i kulturama
posvećena je knjiga „Granice“, koju je objavila nakladnička kuća Mondadori , a u njoj je
objavljen razgovor između kardinala Camilla Ruinija i istaknutoga talijanskog povjesničara
Ernesta Gallija della Loggia. U knjizi se govorio o preprekama na koje kršćanstvo nailazi u
svome pokušaju utjelovljivanja u zapadnu modernost. Govoreći o izvorima tih teškoća u
razgovoru za našu radio postaju, kardinal je rekao da su oni dvojaki. S jedne stane su u samoj
zapadnoj modernosti koja se naglo razvila i od samoga početka se usmjerila protiv kršćanstva,
a osobito protiv katoličanstva. S druge pak strane poteškoće su i u samoj Crkvi: iskreno
govoreći to je sporost shvaćanja pojava i vrjednovanja pozitivnih vidika zajedno s pravim
suprotstavljanjem onima koji nisu pomirljivi s kršćanskom vjerom – ustvrdio je kardinal
Ruini. Na primjedbu kako se slaže s Papom da valja proširiti prostore razuma radi nove
evangelizacije Zapada, rekao je kako se to s jedne strane odnosi na teoretski razum, s druge
pak na praktični i na ponašanja. Što se tiče teoretskoga razuma ne treba ograničavati ljudski
razum u pravom smislu riječi, kadar otkriti istinu, na empirijske znanosti, prema raširenoj
težnji u današnjem znanstvenom i kulturnome svijetu. Na drugom mjestu, riječ je o
nadvladavanju onoga što Papa naziva „diktaturom relativizma, shvaćajući da je – upravo – u
praksi, odnosno na moralnome području, ljudski razum kadar sučeljavati se s realnošću, s
objektivnošću, a ne samo sa željama i težnjama subjekta – pojasnio je kardinal Ruini.
Odgovarajući na upit može li se Papino predmnijevanja smatrati proročkim, rekao je kako ga
možemo smatrati proročkim iz dva razloga: prvi je taj što pokazuje Crkvi istinski put
evangelizacije, a drugi se odnosi na samo čovječanstvo. Ako ljudski rod želi ići naprijed, ako
se ozbiljno želi suočavati s velikim problemima na koje nailazi, onda mora imati širi razum,
razum koji ne robuje ni scijentizmu ni relativizmu – kazao je kardinal Ruini. Na upit zašto je
neumoran u promicanju crkvene nazočnosti u talijanskoj kulturi, odgovorio je kako je
predmnijevanje Ivana Pavla II. koje se očituje u njegovu govoru o kulturi u UNESCO-u 1980.
godine, također i u govoru Crvi u Italiji u Loretu 1985. godine povod njegovu pastoralnom
naporu; a osim Papine intuicije povod je i veliki nerazmjer između katoličke nazočnosti u
socijalno-karitativnome djelovanju i katoličke zatupljenosti u kulturi. Željelo se smanjiti tu
razliku – primijetio je kardinal. Na primjedbu kako su katolici sami krivi za samozataju, rekao
je kako se može govoriti o izvjesnoj autoreferencijalnosti katoličkoga svijeta, često
nenaklonog da se sučeljava, naročito u nekim razdobljima moderne povijesti, s izvanjskim
svijetom. Ali ne može se govoriti jedino o samozataji nego treba govoriti i o zataji koja
potječe od drugih. U Italiji jamačno ima snaga koje žele posve odstraniti katolike iz svijeta
kulture – ustvrdio je kardinal Ruini. Na upit je li se izmijenila uloga Crkve u Italiji nakon
nestanka Demokršćanske stranke, rekao je kako je pad i nestanak Demokršćana omogućio
Crkvi da se može sučeljavati s raznim političkim stranka i da ne bude vezana ni uz jednu
političku snagu. Smak demokršćana ima svoju pozitivnu i negativnu stranu, a negativna je ta
što više nema politički organiziranih kršćana. No, smatram da promjena nije povezana s
padom Demokršćanske stranke, nego s izbijanjem na površinu onoga što Papa i ja nazivamo
„novim antropološkim pitanjem“, a riječ je o velikim antropološkim i etičkim izazovima koji
se odnose na čovjeka kao takvoga, a koji imaju privatnu i javnu dimenziju, naročito se odnose
na život, obitelj ali i na druge tematike. Taj je izazov zahtijevao obnovljenu nazočnost Crkve
u Italiji – zaključio je kardinal Ruini.
izbačena pa posvećena (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet – rimokatolički pogled)
IZBAČENA PA POSVEĆENA
Blažena Mary McKillop postaje prva australska svetica
Australski kontinent dobiva svoju prvu sveticu – majku Mary McKillop koju je Ivan Pavao II.
blaženom proglasio 1995., a Benedikt XVI. će je kanonizirati 17. listopada 2010.
Autor: Marko Fančović/VLM
19.02.2010 16:22
(Foto: Reuters/Trustees od the Sisters of Saint Joseph)
Mary McKillop (1842.-1909.) bila je osnivačica reda Sestara sv. Josipa od svetog srca, cijeli
se život držala zavjeta tog reda na siromaštvo i pregalaštvo, pokrenula je veliki niz škola
namjenjenih siromašnoj djeci u zabačenim krajevima, i jedna je od najomiljenijih povijesnih
osoba u Australiji i na Novom Zelandu, ne samo među katoličkim vjernicima nego i uopće, i
njena kanonizacija veliki je događaj ne samo za cijeli kontinent, koji dobiva prvu sveticu,
nego i za sve koji se bore za ravnopravnost, jer će žena biti prva osoba s kontinenta
proglašena katoličkom sveticom.
Ako se u Katoličkoj crvi može naći simbol feminizma, onda je to baš majka Mary, koja se
svojih stavova, vjerskih i životnih, držala iznimno čvrsto i nepokolebljivo. Kad god je nalazila
da je to potrebno, suprostavljala se, čak i autoritetu okoštale muške hijerarhije unutar Crkve te
je zbog toga bila ekskomunicirana 1869. jer je svoje sljedbenice poticala na neposluh. Biskup
koji ju je izopćio iz crkve tri godine kasnije pokajao se i izrazio žaljenje, a majku McKillop je
crkvena komisija oslobodila krivnje u tom slučaju.
Njezino nasljeđe vidljivo je u često kontroverznim potezima njezina reda, poput onog kad su
Sestre sv. Josipa 2000. u sklopu programa liječenja od ovisnosti o alkoholu i drogama
uspostavile niz "sigurnih soba" za narkomane da bi ovisnicima omogućile barem uzimanje
droge u higijenskim uvjetima čime se sprečavaju zaraze hepatitisom i HIV-om; jedan takav
centar nazvan Sveta Marija od Križa otvoren je u rodnoj kući Mary McKillop u Fitzroyu,
predgrađu Melbournea.
Australska je kovnica novca lik Mary McKillop stavila na komemorativnu kovanicu od
jednog dolara 2008., a iste se godine papa Benedikt XVI. za posjeta Sydneyju pomolio na
njezinu grobu.
Nakon što je 19. prosinca 2009. Kongregacija za pitanja svetaca potvrdila i drugo čudo
blažene Mary McKillop (čudesno ozdravljenje od raka), postupak kanonizacije ušao je u
završnu fazu i 19. veljače objavljeno je da će prva sveta osoba Katoličke crkve "down under"
u listopadu postati Mary McKillop, jedna od rijetkih osoba koje je Katolička crkva izopćila da
bi ih kasnije proglasila svetima.
Franjevci Bosne Srebrene (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
19 Feb 2010, Elvisa
Prilog o Matiji Divkovicu
FRA MATIJA DIVKOVIC (Jelaske, 1531 - Olovo, 1631):
Propovjednik, pisac, izdavac i tiskar prvih postgutembergovskih izdanja u Bosni, isao u
Veneciju sam lijevati slova bosancice kojom je stampao svoje knjige, pisane narodnim
jezikom. Za knjizevnu historiju u Bosni, kako uze hrvatsku, tako i opcebosansku, vazan je kao
rodonacelnik svih temeljnih zanrova - stiha, narativne proze, dramskog dijaloga. U svojim
preradama i homilijama (Razlike besiede Divkovica, Venecija 1616) unosio je u nas svijet
motive i likove evropske knjizevnosti. Divkovic je nepresusni izvor za historiju jezika i
pismenosti. Njegove su knjige intenzivno zivjele u narodu, i prestampavale se sve do polovice
19. stoljeca.
Tekst je izabran i objavljen u svom izvornom obliku.
Kratki dodatak:
Domace stanovnistvo je imalo svoje vlastito pismo bosancicu - bosanicu i vlastiti jezik bosanski jezik. Dakle, narodni jezik koji se njegovao i govorio u Bosni kao i pismo. Pisani
tragovi na steccima koji datiraju jos od prije hiljadu godina nedvosmisleno govore o
pismenosti i zadivljujucim universalnim porukama za koje • Miroslav Krleza ustvrdi da su
jedini tragovi kulture u Evropi. Bosna je bila jedini primjer drzave u tadasnjem svijetu gdje su
narod i gospoda govorili i pisali isto. Pucki ili prosto narodni jezik bili su zanemareni i
onemoguceni u Hrvatskoj, Srbiji, Sloveniji i drugim zemljama. U njima je sluzbeni jezik bio
crkveni jezik: latinski, grcki, crkvenoslavenski, ruskoslavenski i njemacki.
Zabiljezeno je da je u Bosni 1180. godine otvoren drugi univerzitet u Evropi, poslije onog u
Bolonji. Mjesto mu je bilo u Arnautovicima kod Visokog, a na njemu su studirali uz domace i
patareni sjeverne Italije i juzne Francuske. Medju onima koji su bili na tom Visokom ucilistu
nalazimo imena slikara i zlatara iz Zadra Mateja i Aristodija. Otvaranje univerziteta je
omogucilo, a pamet pobjegla sa prostora, stotinjak godina ranije, tacnije 1054.g. razdijeljenog
krscanstva koja je ovdje nasla utociste. / Iz knjige "Bosnjastvo na vjetrometini" - Sevko
Kadric /.
Franjevci su, istina bili uceni ljudi, ali su govorili sluzbeni crkveni jezik, a to je bio - latinski
jezik. Bosansko stanovnistvo uopste nije razumjelo niti praktikovalo latinski jezik, tako da je
svaka djelatnost, bila ona duhovna, kulturna ili neka druga - na tom jeziku bila osudjena
unaprijed na propast.
Skolovali su se na teoloskim ucilistima u Italiji, Ugarskoj, Austriji, Hrvatskoj. U narodu su
djelovali prije svega kao duhovnici, ali takodjer i kao politicki predstavnici, prosvjetitelji,
lijecnici, pisci... (op.a. H.C.)
PAPA I FRANCUSKA REVOLUCIJA (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
Dr.Lazar Milin Iz opste a i iz crkvene istorije, kao i iz svetske knjizevnosti svima je poznato
koliko je Rimokatolicka crkva stradala u Francuskoj za vreme velike revolucije. Adventisticki
pisac Jelena G.Vajt u svojoj knjizi "Borba Hrista i sotone" tumaci to stradanje kao kaznu
Bozju nad Rimokatolickom crkvom za sve njene grehe koje je u istoriji pocinila, a posebno
prema francuskim protestantima hugenotima. Ona radi ilustracije cak opisuje i pojedinosti iz
svima poznatog krvavog dogadjaja nazvanog Vartolomejska noc, kad su francuski
rimokatolici istrebili hugenote. Ali, ona navodi i jedan detalj iz strahota francuske revolucije,
pozajmljen od Valtera Skota. Radi ilustracije evo toga opisa. "Jedna od bezboznih ceremonija
ovog bezumnog vremena je nenadmasiva po svojoj gluposti. Vrata Konventa otvorila su se
pred grupom muzicara, za kojima su isli clanovi opstinskog saveta u svecanoj povorci,
pevajuci himnu u cast slobodi i prateci predmet svog buduceg obozavanja, jednu zenu
obavijenu koprenom, koju su nazivali "boginja razuma". Cim je stigla u dvoranu, odmah su
joj svecano skinuli koprenu i postavili je s desne strane predsediku, i u tom trenutku su svi u
njoj prepoznali opersku baletsku igracicu... Ovoj osobi, kao najpogodnijem predstavniku
razuma, onog razuma koji su svi postovali, narodna skupstina Francuske dala je javnu pocast.
Catholic Leaders Clash Over Medjugorje (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
12 Feb 2010, Senada
Bosnian bishop Ratko Peric strongly criticized Austrian Cardinal Christoph Schonborn of
Vienna over his visit to the controversial Bosnian village of Medjugorje where the Virgin
Mary is said to have been appearing since 1981.
Bishop Peric of Mostar-Duvno diocese in Bosnia, which includes Medjugorje, said that the
cardinal’s December visit to the remote southern village has “added new sufferings…(and)
did not contribute to much needed peace and unity” among Roman Catholics in Bosnia.
Peric said the visit could be interpreted as support to the claims of Medjugorje apparitions
which have not been recognized by Vatican.
Cardinal Schonborn earlier said his visit to Medjugorje, where he had served a mass and met
with one of six people who claimed they began receiving messages from the Virgin Mary in
1981, was a “private pilgrimage”.
Over the years, bishop Peric has repeatedly questioned the authenticity of apparitions in the
village.
Last year, Pope Benedict XVI defrocked Father Tomislav Vlasic, the priest said to be the
“creator" of Medjugorje.
On June 1981, six young parishioners from Medjugorje reported seeing a white form with a
child in her arms on one of the surrounding hills. They interpreted this, and other visions they
witnessed, as sightings of Mary.
The story spread quickly and Medjugorje became one of the most popular pilgrimage sites in
Europe, attracting millions of visitors each year. Related development has transformed the
remote, poor village into one of the most developed and richest small towns in the country.
Though the Vatican’s lack of recognition has not stopped the pilgrims, it has come close to
creating a split within the Roman Catholic Church in Bosnia, with some local priests
continuing to conduct services in the Medjugorje church even under threat of expulsion from
their order.
Jugoslovenski ratovi (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet
– rimokatolički pogled)
09 Feb 2010, dragana
Jugoslovenski ratovi
Početkom jugoslovenske krize, Srpska pravoslavna crkva dobija sve veći prostor na političkoj
sceni u Srbiji.[33] Na vanrednom zasjedanju Svetog arhijerejskog sabora u januaru 1991.
odlučeno je da se bez Crkve ne mogu donositi nikakve političke odluke koje se tiču Srba:
Teritorije pod srpskom kontrolom (1991-1995)
“
Ničije pogodbe sa nosiocima vlasti u Srbiji koja nema mandat da istupa u ime čitavog srpstva
ili sa organima jugoslovenske federacije ili komandujućim strukturama jugoslovenske vojske
ne obavezuju srpski narod kao cjelinu bez njegove saglasnosti i bez blagoslova duhovne
matere, Pravoslavne srpske crkve.[28]
”
Tokom jugoslovenskih ratova 1990-ih godina mnogi učesnici ratova su se pozivali na Srpsku
pravoslavnu crkvu, tražili podršku Srpske pravoslavne crkve i često je dobijali.[32] Među
njima su bili mnogi srpski političari, vojnici, vojni komandanti, uključujući i komandante
paravojnih formacija, novinari, pesnici, pisci, itd.[32] S druge strane, mnogi predstavnici SPC
su javno podržavali srpske vojne i paravojne formacije.[34] Trijada svetosavskog
nacionalizma - bog na nebu, kralj u državi, domaćin u porodici - postaje veoma frekventna u
govorima nacionalističkih prvaka.[35] U to vreme, svetosavski nacionalizam postaje
dominantna struja unutar crkve.[26][33] Kao glasnogovornike nacionalizma unutar Crkve
1990-ih godina, kritičari navode sledeća četiri episkopa: Amfilohija Radovića, Artemija
Radosavljevića, Atanasija Jevtića i Irineja Bulovića.[26] Atanasije Jeftić i Amfilohije Radović
su javno tražili spajanje svih srpskih krajeva u Ujedinjene srpske zemlje.[28] Nacionalistička
struja u Srpskoj pravoslavnoj crkvi je smatrala Velimirovićevu rehabilitaciju načinom da se
srpsko nacionalno biće „pročisti od sablasti komunizma“.[26] Mošti vladike Nikolaja prenete
su u Srbiju u maju 1991. godine, u danima kada je otpočinjao rat na teritoriji bivše
Jugoslavije.[33]
Episkop Filaret Mićević tokom jugoslovenskih ratova.
Iako se srpski patrijarh Pavle otvoreno izjašnjavao protiv nacionalizma, nije mogao da
zaustavi episkope u ratnim vremenima.[34] Suočavajući se sa zahuktalim nacionalizmom,
srpski patrijarh je apelovao: „Budimo ljudi, iako smo Srbi“.[35] Međutim, i sam srpski
patrijarh je bio izložen kritikama zbog svoje uloge u jugoslovenskim ratovima. Pavle je u
svom pismu 1991. godine tokom rata u Hrvatskoj izjavio:"Srbi ne mogu da žive sa Hrvatima
ni u kakvoj državi. Ni u kakvoj Hrvatskoj"[36]. Kratko vrijeme potom Sveti Arhijerejski
Sabor Srpske pravoslavne crkve donosi u prvom mjesecu 1992. godine odluku da ne priznaje
granice između jugoslovenskih republika[37].
Tadašnji arhimandrit Filaret je javno pozivao na rat putem medija i išao na ratom zahvaćene
prostore hrabreći srpske dobrovoljce. Njegova slika u mantiji sa puškomitraljezom isred
tenka, koja je obišla svet, do danas izaziva žestoke kritike. Filaret je kasnije unapređen u
episkopa eparhije mileševske.[32]
Tokom rata u Hrvatskoj, gornjokarlovački Episkop SPC Nikanor je osuđivao one mirotvorce
koji bi da mire Srbe i Hrvate, "te vjekovne neprijatelje".[38] Mitropolit crnogorsko-primorski
Amfilohije Radović je bio umeštan u ratna zbivanja na dubrovačkom ratištu.[35] On je u jesen
1991. obilazio crnogorsku vojsku koja je vršila opsadu Dubrovnika i delio im krstiće i
ikonice.[32] Novembra 1991. godine Amfilohije je epskom pesmom "Mojkovačka bitka"
izvođenom uz gusle hrabrio rezerviste podgoričke brigade „Veljko Vlahović“ na
dubrovačkom ratištu.[39] Amfilohije Radović je na Petrovdan 12. jula 1991. godine u
cetinjskom manastiru primio Željka Ražnatovića Arkana, vođu srpske paramilitarne formacije
„Tigrovi“, koji je sa svojom jedinicom pušten da uđe u manastir pod punim naoružanjem.[39]
Nakon pada Vukovara 18. novembra 1991. 'Pravoslavlje' je objavilo da deca Vukovara dišu
radošću i srećom jer su oslobođena.[32] Dalmatinski episkop Longin je blagoslovio srpke
vojne i paravojne jedinice u Hrvatskoj.[40] Kada je prvi put potpisano primirje u Hrvatskoj,
episkopi SPC su objavili da nijedna vlada u ime srpskog naroda nema pravo da potpisuje
nikakva primirja bez blagoslova svoje crkve.
Episkop Vasilije Kačavenda blagosilja mladiće za odlazak u rat.
Tokom rata u Bosni i Hercegovini zvorničko-tuzlanski episkop Vasilije Kačavenda je u
Bijeljini držao ratnohuškačke govore i javno podržavao politiku Radovana Karadžića.[41]
Ovaj episkop SPC je takođe poznat po blagosiljanju mladića za odlazak u rat.[41] Kada je
predsednik SR Jugoslavije Dobrica Ćosić zamolio hercegovačkog episkopa Atanasija da ga
obavesti ima li na terenu njegove eparhije nekih zločina koje čine srpske trupe, ovaj je
odgovorio da je on vladika srpskom pravoslavnom narodu, a ne nekim tamo muslimanima ili
nekim drugim i da on brine o svome narodu koji je žrtva i paćenik. Na osnovu ovoga
analitičar Pavle Rak zaključuje da je Atanasije Jeftić kao plemenski vođa brinuo o ratnom
uspehu svoga plemena, a ne kao episkop o dušama svoje pastve, jer ga nije interesovalo čine li
ti ljudi zločine ili ih ne čine.[32] Odnosi rukovodstva SPC i RS su bili veoma blisku,
veronauka je tamo uvedena u škole, episkopi su prisustvovali zasedanjima Parlamenta,
savetovani su prilikom svih važnijih odluka, a sam Radovan Karadžić je izjavljivao kako za
svaku svoju odluku mora da se konsultuje sa episkopima ili patrijarhom.[32]
Patrijarh Pavle sa Karadžićem i Mladićem tokom rata u BiH.
Crkva se okreće od Miloševića nakon što on prestaje da podržava bosanske Srbe. Tokom '93 i
'94. Crkva veliča ratno rukovodstvo bosanskih Srba, naglašavajući da Radovan Karadžić i
Biljana Plavšić idu svetolazarskim putem.[32] U poodmaklim godinama rata u BiH, kada su
već neki poslanici Republike Srpske bili spremni na kompromise, srpska crkva je zastupala
militantniji stav, suprotstavljajući se raznim mirovnim predlozima, kao što je Vens - Ovenov
plan iz 93. godine, a zatim plan Kontakt grupe iz 94. godine, i insistirajući da nema uzmaka sa
zaposednute teritorije.[32] Na teritoriji Republike Srpske porušene su gotovo sve džamije
(ukupno 1.186) i veliki broj katoličkih crkvi (preko 500), što crkva nije osudila.[42] Neki
sveštenici, poput episkopa Vasilija Kačavende, su čak optuženi za silovanje bosanskih žena i
devojčica.[43]
Povodom Dejtonskog sporazuma Slobodan Milošević je tražio da patrijarh aminuje ovlašćenja
koju su mu bosanski Srbi dali u vezi sa pregovorima. Patrijarh je to potpisao, ali je Sinod već
u jesen 1995. odlučio da je taj potpis nevažeći.[32] 1996. godine episkop Amfilohije Radović
je uredio zbornik Jagnje Božije i zvijer iz bezdana, u kome se izlaže pravoslavna filozofija
rata.[44] Knjiga sadrži doprinose mnogih srpskih sveštenika i učenjaka, među kojima je i
Radovan Karadžić. Ovaj zbornik prvenstveno služi da opravda srpski rat u Bosni i da posluži
kao "filozofska" opozicija anti-ratnoj literaturi objavljenoj u Jugoslaviji.[45] 1997. godine
srpski patrijarh Pavle je potpisao deklaraciju za obustavljanje postupka Haškog tribunala
protiv Radovana Karadžića.
1998. godine kriza na Kosovu se razbuktavala. Jedan od monaha iz raško-prizrenske eparhije,
Sava Janjić je progovorio o stradanjima Albancima na Kosovu, što je bio prvi put da neki
pripadnik Srpske pravoslavne crkve pokaže brigu za položaj Albanaca.[32][46]
Napomene [uredi - уреди]
1. ↑ 1.0 1.1 1.2 Ljubiša Rajić, SPC ne prožima Sveti duh nego svete nekretnine
2. ↑ 2.0 2.1 Zašto se u crkvi šapuće, I deo
3. ↑ Država i crkva – smetnje na vezama
4. ↑ SPC - borba za nasleđe i mnogo nagađanja
5. ↑ Maria Falina, Svetosavlje: A Case Study in the Nationalization of Religion
6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 Zašto se u crkvi šapuće, III deo
7. ↑ 7.0 7.1 7.2 Petar Atanacković, Od psihopatologije do političkog programa: crkvena
ofanziva na pragu 21. veka (u zborniku Kritika klerikalizacije Srbije)
8. ↑ Ethnic fundamentalism in Serbia
9. ↑ Portret: Amfilohije Radović
10. ↑ Hugh Poulton, Who are the Macedonians?
11. ↑ Moderna i antimoderna u Srbiji
12. ↑ Naličje kulta
13. ↑ Sporno slovo u crkvenom kalendaru
14. ↑ CANONIZING THE 'PROPHET' OF ANTI-SEMITISM
15. ↑ 15.0 15.1 15.2 15.3 Kanonizacija "proroka" antisemitizma
16. ↑ 16.0 16.1 Nikolaj Velimirović, Nacionalizam Svetog Save
17. ↑ Nikolaj Velimirović, Čiji si ti, maleni narode srbski?
18. ↑ Mirko Đorđević, Hitlerovi pravoslavci
19. ↑ 19.0 19.1 19.2 19.3 Jozo Tomašević, The Chetniks: war and revolution in Yugoslavia,
1941-1945
20. ↑ Zvezdan Folić: ZASJEDANJE ARHIJEREJSKOG SABORA SRPSKE
PRAVOSLAVNE CRKVE 1954.
21. ↑ Istorijski leksikon Crne Gore, tom 4, K - Per, grupa autora, Podgorica 2006.
22. ↑ Kosta Nikolić, Nemački ratni plakat u Srbiji 1941-1944, Boanrt, Nova Pazova, 2000.
ISBN 86-503-0003-0
23. ↑ Nikolaj Velimirović. "O Jevrejima" u: Reči srpskom narodu kroz tamnički prozor,
IHTUS-Hrišćanska knjiga, Beograd 2000 (str. 193-194)
24. ↑ Vladika Nikolaj, Reči Srpskom narodu kroz tamnički prozor
25. ↑ Aleksandar Lebl, Antisemitizam u Srbiji
26. ↑ 26.0 26.1 26.2 26.3 26.4 Jovan Byford, Sećanje na vladiku Nikolaja Velimirovića u
savremenoj srpskoj pravoslavnoj kulturi
27. ↑ Sveti Nikolaj Žički i Ohridski, NAD ODROM DIMITRIJA LjOTIĆA
28. ↑ 28.00 28.01 28.02 28.03 28.04 28.05 28.06 28.07 28.08 28.09 28.10 28.11 28.12
Duhovni krov "Velike Srbije"
29. ↑ Justin Popović, Pravoslavna crkva i ekumenizam
30. ↑ Episkop Artemije, Pravoslavlje i savremeni izazovi kod nas
31. ↑ Jovan Byford, NATO u blato
32. ↑ 32.00 32.01 32.02 32.03 32.04 32.05 32.06 32.07 32.08 32.09 32.10 32.11 32.12 Zašto
se u crkvi šapuće, II deo
33. ↑ 33.0 33.1 33.2 33.3 33.4 33.5 33.6 Zoran Petakov, Od desekularizacije ka
klerikalizaciji (u zborniku Kritika klerikalizacije Srbije)
34. ↑ 34.0 34.1 Mirko Đorđević, O sprezi pravoslavne crkve sa strukturama političke moći
35. ↑ 35.0 35.1 35.2 Mirko Đorđević, analitičar Srpske pravoslavne crkve
36. ↑ Žene nisu poželjne u crkvi tokom menstruacije
37. ↑ Uloga patrijarha Pavla u politici
38. ↑ Dokumentarni film "Komšije"
39. ↑ 39.0 39.1 39.2 39.3 Zvijer iz bezdana
40. ↑ Episkop Longin i cetnici
41. ↑ 41.0 41.1 Jastrebovi SPC
42. ↑ Patrijarh Pavle izmakao zemljaskoj pravdi
43. ↑ VLADIKA SPC SILOVAO U BIH
44. ↑ Jagnje Božije i Zvijer iz bezdana
45. ↑ Bieber, Florian; Montenegrin politics since the disintegration of Yugoslavia
46. ↑ Sava Janjić se izvinio Albancima
47. ↑ Б92.Силом прекинута геј парада у Београду. 30. јуни 2001
48. ↑ Ratnik u mantiji
49. ↑ SPC prenosi tela četnika
50. ↑ Pomen mrtvim fašistima u Sabornoj crkvi u Beogradu
51. ↑ Srpska pravoslavna crkva - „Povorka srama“, 16.9.2009.
52. ↑ B92 - „SPC o Povorci: Ljubav ili Sodoma“, 17.9.2009.
53. ↑ Gordana Živković, Ljudska prava na helsinški način
54. ↑ 54.0 54.1 Pismo vladike Grigorija arhijerejima SPC
http://sh.wikipedia.org/wiki/Politi%C4%8Dko_delovanje_Srpske_pravoslavne_crkve
Katolički kozmopolitizam i nacionalno određenje (Religija kao komponenta ljudske
civilizacije: institucije i identitet – rimokatolički pogled)
09 Feb 2010, Aki K.
Kad bi bilo vise ovakvih glasova iz crkve... (moj komentar)
Sarajevo, 18. studeni 2009.
Katolički tjednik
Katolički kozmopolitizam i nacionalno određenje
Neki događaji iz naše bliže i dalje prošlosti daju tako jak “signal” da se još uvijek veoma
dobro razaznaju na radarima naše sadašnjosti. Ne samo da se razaznaju nego nerijetko postaju
i dominantne teme u medijskom prostoru, koje zasjenjuju ostale. Jedan od takvih događaja
predstavlja sve ono što se zbivalo u studenom 1991. a dovoljno je kazati: Vukovar.
Obilježavanje dana pada ovog Grada heroja, već 18 godina pobuđuje pozornost svih, a osobito
katoličkih medija. Zbog dominantnosti teme i sličnosti, iz godine u godinu, vanjske proslave
mnogi se pitaju zbog čega se iznova prisjećati nečega tako tragičnoga i koliko to doprinosi
pomirenju i praštanju kao imperativima Kristovog Evanđelja? Štoviše, je li Crkva u Hrvata
zbog toga nacionalistička?
Upravo na našim prostorima nacionalno i vjersko se već stoljećima isprepliću te je gotovo
nemoguće razdvojiti jedno od drugoga. Ustvari, kada se malo bolje pogleda, ova dva pojma se
apriorno ne isključuju te nema potreba konfrontirati ih. Kao što čovjek ima legitimno pravo na
privatno i istovremeno na društveno-javno, tako vjernik ima pravo i na svoje nacionalno
određenje. No problem nastaje kada ovo nacionalno proguta ono vjersko te postane
nacionalističko. Tada vjerske odrednice nemaju, ili imaju vrlo malo, odjeka u konkretnom
životu pojedinca. Odatle, onda, ljudima nije strano zaratiti s nekim tko vjeruje u istoga Boga i
na isti način ispovijeda svoju vjeru.
Posljednji nesretni (a koji to nije nesretan?) rat i poraće su pokazali kako naše podneblje olako
zaboravi na sve što je ljudsko i vjersko i prepusti se nacionalističkom. Upravo zbog toga,
zločin i zločinci dobivaju različite interpretacije koje idu do toga da ih se slavi kao svetce. To
pak, proizvodi stanje u kojem ratne rane vrlo sporo zacjeljuju. Zato se i obilježavanje Dana
pada Vukovara svake godine iznova događa s boli koja više poziva na pravdu nego na
pomirenje. Ističe se kako, ustvari, pomirenja nema bez pravde: sve dok je optuženi za
genocid, Goran Hadžić – jedini uz Ratka Mladića – na slobodi teško da će stvari biti
drugačije. Ali kako to pomiriti s Kristovim pozivom: «Ljubite svoje neprijatelje, dobro činite
svojim mrziteljima» (Lk 6,27)?
Vrlo jednostavno: ako želimo biti a ne samo zvati se katolicima, onda ćemo odbaciti okove
mržnje koje su nam drugi nametnuli ali i jaram vlastitoga nacionalizma koji nam ne dopušta
koračati u slobodi djece Božje. Katolik je, gledano iz perspektive njegovog identiteta,
građanin svijeta i prema tomu ne može biti nacionalista. On ljubav prema svome narodu i
svojoj zemlji ostvaruje kroz rodoljublje koje ne mrzi nikoga. U suprotnom, niječe svoju
vlastitost. Slično tvrde Richard Koch i Chris Smith u djelu «Samoubojstvo Zapada» kada kažu
da je kozmopolitski identitet «barem teoretska alternativa nacionalizmu». Stoga s pravom
možemo konstatirati da je nacionalizam put u propast, za sve narode.
Crkva u Hrvata, kao dio korpusa sveopće Crkve, ima privilegiju i zadatak, bez imalo stida,
izdići se iznad ovoprostorne prizemnosti koja kaže da je nama najgore i da se drugi nama
trebaju ispričavati. Premda sve to može, itekako, odgovarati stvarnosti ipak je krajnje vrijeme
da bez obzira što će drugi misliti ili uraditi, bezuvjetno oprostimo i zatražimo oproštenje. Grad
heroj, Vukovar, kao i toliki drugi gradovi našeg podneblja imaju pravo na konkretiziranje
kršćanske ljubavi. Jer nije dovoljno da sve to ostane na riječima vjerskih poglavara nego treba
preći u praksu svakodnevnog življenja. To nikako ne znači da se trebamo odreći spomena na
svoje heroje i da je Crkva u Hrvata nacionalistička zbog toga što ne dopušta da im ime padne
u zaborav. No istovremeno oproštenje i pomirenje moraju biti u prvom planu kako bi se
katolički identitet očitovao u punom intenzitetu.
Piše: Josip Vajdner
Katolički tjednik
Što stoji iza rimokatoličkog identiteta (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
04 Feb 2010, Filip_Cicek
Different areas faced different situations with regard to heresies and suspicion of heresies.
Most of Medieval Western and Central Europe had a long-standing veneer of Catholic
standardisation over traditional non-Christian practices,[clarification needed] with intermittent
localised occurrences of different ideas (such as Catharism or Platonism) and periodic antiSemitic/anti-Judaic activity. Exceptionally, Portugal and Spain in the late Middle Ages
consisted largely of multicultural territories fairly recently re-conquered from the Islamic
states of Al-Andalus control, and the new Christian authorities could not assume that all their
subjects would suddenly become and remain orthodox Catholics. So the Inquisition in Iberia,
in the lands of the Reconquista counties and kingdoms like Portugal, Leon, Castile and
Aragon, had a special socio-political basis as well as more conventional religious motives.
With the Protestant Reformation, Catholic authorities became much more ready to suspect
heresy in any new ideas,[10] including those of Renaissance humanism, [11] previously
strongly supported by many at the top of the Church hierarchy. The extirpation of heretics
became a much broader and more complex enterprise, complicated by the politics of territorial
Protestant powers, especially in northern Europe. The Catholic Church could no longer
exercise direct influence in the politics and justice-systems of lands which officially adopted
Protestantism. Thus war (the French Wars of Religion, the Thirty Years War), massacre (the
St. Bartholomew's Day massacre) and the educational[12] and propaganda work[13] of the
Counter-Reformation came to play relatively larger roles in these circumstances, and the
judicial approach to heresy represented by the Inquisition became relatively less important
overall.[citation needed] Inquisition tribunals only functioned in Catholic territories, but
secular law in both Catholic and Protestant countries could address the criminal offences of
heresy and witchcraft.
[edit] Medieval Inquisition
Main article: Medieval Inquisition
Historians use the term "Medieval Inquisition" to describe the various inquisitions that started
around 1184, including the Episcopal Inquisition (1184–1230s) and later the Papal Inquisition
(1230s). These inquisitions responded to large popular movements throughout Europe
considered apostate or heretical to Christianity, in particular the Cathars in southern France
and the Waldensians in both southern France and northern Italy. Other Inquisitions followed
after these first inquisition movements.
Legal basis for some inquisitorial activity came from Pope Innocent IV's papal bull Ad
exstirpanda of 1252, which authorized and regulated the use of torture in investigating heresy.
King Ferdinand II of Aragon and Queen Isabella I of Castile set up the Spanish Inquisition in
1478 with the approval of Pope Sixtus IV. In contrast to the previous inquisitions, it operated
completely under royal authority, though staffed by secular clergy and orders, and
independently of the Holy See. It operated in Spain and in all Spanish colonies and territories,
which included the Canary Islands, the Spanish Netherlands, the Kingdom of Naples, and all
Spanish possessions in North, Central, and South America. It targeted primarily converts from
Judaism (Conversos and Marranos) and from Islam (Moriscos or secret Moors) — both
groups still resided in Spain after the end of the Islamic control of Spain — who came under
suspicion of either continuing to adhere to their old religion or of having fallen back into it.
Somewhat later the Spanish Inquisition took an interest in Protestants of virtually any sect,
notably in the Spanish Netherlands. In the Spanish possessions of the Kingdom of Sicily and
the Kingdom of Naples in southern Italy, which formed part of the Spanish Crown's
hereditary possessions, it also targeted Greek Orthodox Christians. The Spanish Inquisition,
tied to the authority of the Spanish Crown, also examined political cases.
In the Americas, King Philip II set up two tribunals (each formally titled Tribunal del Santo
Oficio de la Inquisición), one in Peru and the other in Mexico. The Mexican office
administered the Audiencias of Guatemala (Guatemala, Chiapas, El Salvador, Honduras,
Nicaragua, Costa Rica), Nueva Galicia (northern and western Mexico), Mexico (central and
southeastern Mexico), and the Philippines. The Peruvian Inquisition, based in Lima,
administered all the Spanish territories in South America and Panama. From 1610 a new
Inquisition seat established in Cartagena (Colombia) administered much of the Spanish
Caribbean in addition to Panama and northern South America.
The Inquisition continued to function in North America until the Mexican War of
Independence (1810–1821). In South America Simón Bolívar abolished the Inquisition; in
Spain itself the institution survived until 1834.
The Portuguese Inquisition formally started in Portugal in 1536 at the request of the King of
Portugal, João III. Manuel I had asked Pope Leo X for the installation of the Inquisition in
1515, but only after his death (1521) did Pope Paul III acquiesce. However, many[who?]
place the actual beginning of the Portuguese Inquisition during the year of 1497, when the
civil authorities expelled many Jews from Portugal and forcibly converted others to
Catholicism. The Portuguese Inquisition principally targeted the Sephardic Jews, whom the
state forced to convert to Christianity. Spain had expelled its Sephardic population in 1492
(see Alhambra decree); after 1492 many of these Spanish Jews left Spain for Portugal but
eventually became targeted there as well.
The Portuguese Inquisition came under the authority of the King. At its head stood a Grand
Inquisitor, or General Inquisitor, named by the Pope but selected by the Crown, and always
from within the royal family. The Grand Inquisitor would later nominate other inquisitors. In
Portugal, Cardinal Henry served as the first Grand Inquisitor: he would later become King
Henry of Portugal. Courts of the Inquisition operated in Lisbon, Porto, Coimbra, and Évora.
The Portuguese Inquisition held its first auto-da-fé (the Portuguese equivalent of the Spanish
auto de fé) in Portugal in 1540. It concentrated its efforts on rooting out converts from other
faiths (overwhelmingly Judaism) who did not adhere to the observances of Catholic
orthodoxy; the Portuguese inquisitors mostly targeted the Jewish "New Christians,"
conversos, or marranos.
The Portuguese Inquisition expanded its scope of operations from Portugal to Portugal's
colonial possessions, including Brazil, Cape Verde, and Goa, where it continued as a religious
court, investigating and trying cases of breaches of the tenets of orthodox Roman Catholicism
until 1821.
King João III (reigned 1521–1557) extended the activity of the courts to cover bookcensorship, divination, witchcraft and bigamy Originally oriented for a religious action, the
Inquisition had an influence in almost every aspect of Portuguese society: politically,
culturally and socially.
The Goa Inquisition, another inquisition rife with antisemitism and anti-Hinduism and which
mostly targeted Jews and Hindus, started in Goa in 1560. Aleixo Dias Falcão and Francisco
Marques set it up in the palace of the Sabaio Adil Khan.
According to Henry Charles Lea[15] between 1540 and 1794 tribunals in Lisbon, Porto,
Coimbra and Évora resulted in the burning of 1,175 persons, the burning of another 633 in
effigy, and the penancing of 29,590. But documentation of fifteen out of 689[16] Autos-da-fé
has disappeared, so these numbers may slightly understate the activity.
The "General Extraordinary and Constituent Courts of the Portuguese Nation" abolished the
Portuguese inquisition in 1821.
In 1542, Pope Paul III established the Congregation of the Holy Office of the Inquisition as a
permanent congregation staffed with cardinals and other officials. It had the tasks of
maintaining and defending the integrity of the faith and of examining and proscribing errors
and false doctrines;[17] it thus became the supervisory body of local Inquisitions. Arguably
the most famous case tried by the Roman Inquisition involved Galileo Galilei in 1633.
Following the French invasion of 1798, the new authorities sent 3,000 chests containing over
100,000 Inquisition documents to France from Rome.[citation needed] After the restoration of
the Pope as the ruler of the Papal States after 1814, Roman Inquisition activity continued until
the mid-19th century, notably in the well-publicised Mortara Affair (1858–1870).
In 1908 the name of the Congregation became "The Sacred Congregation of the Holy Office",
which in 1965 further changed to "Congregation for the Doctrine of the Faith", as retained to
the present day[update]. The Pope appoints a cardinal to preside over the Congregation, which
usually includes ten other cardinals, as well as a prelate and two assistants, all chosen from the
Dominican Order. The Holy Office also has an international group of consultants, experienced
scholars in theology and canon law, who advise it on specific questions.[citation needed]
The Catholic Religion after 1989 in Poland (Religija kao komponenta ljudske
03 Feb 2010, Milena Miskovic
The end of the socialistic regime has precipitated certain changes in the area of religion,
manifesting both as religious revival and as religious decline. The example of Poland, for a
long time perceptible as a bastion of traditional Catholicism, reveals ongoing transformations,
which are fundamentally modifying relations between the state and the Church and between
the Church and the postsocialist population as well. The case of the Polish Catholic Church
shows how systemic transitions can patently change the context of some occurrences, while
redefining or revaluating the significance of cultural or religious aspects of old, but after 1989
new, social phenomena (see: Verdery 1999).
The Catholic Church has always had a very strong position in Poland, mainly because of its
long tradition; one thousand years of Catholic history made this faith the natural carrier of the
national identity. In Polish mentality, Catholicism is entirely connected to the Polishness,
what appears inter alia in a well-known phrase: “Pole means Catholic”. This kind of social
identity creates a special kind of common consciousness, the nation as the solidarity of faith.
As Anderson has noted, nation is an “imagined community”, which stretches beyond the
immediate experience of any of its particular members and makes a social image of collective
experiences (Holy 1998: 123). These collective experiences can be based on different areas;
nevertheless, people who have become consciousness of their common characteristics and the
peculiarities of their own culture have a very strong desire to conserve them. Identity values
define the substance of collective representation and the criteria for membership. They can
take their roots from different areas: as Holy has figured out, evoking the Czech case, national
identity can be based on linguistic criteria, and as the Polish case shows, religious aspects can
play a crucial role in formulating a sense of communal membership, especially in the context
of historical changes.
As Byrnes has pointed out, the prominent role of religion and the Church in Polish society is
mainly a result of three historical developments. The first one is the baptism of Poland in 966.
Second is the association of the Church with Polish nationalism during the partitions and
foreign dominations, and the third reason is the creation of a nearly homogenous nation during
the Second World War by the murder of Polish Jews and by the ethnic migrations involved in
Stalin's movement (see: Byrnes 1996). These activities made the Polish population
overwhelmingly Catholic and strengthened identification of the nation with the Church. A
momentous event in defining the role of the Church was the series of partitions (1795-1918)
that ceased Poland’s existence as a dependent state. The Church then played a central role in
the survival of the Polish nation and resistance to Austrian, Prussian and Russian rule. Rituals
and religious practices served as an occasion for the expression of Polishness when Polish
schools and language were suppressed. In efforts to keep the nation together, the Church was
helped by the intellectuals, especially writers. Polish romanticist works of such authors like
Adam Mickiewicz, Juliusz S³owacki and Zygmunt Krasiński strengthened the consciousness
of being one nation, using spiritual interpretation of the Poles’ torment. They preached,
“Poland is the Christ of the nations”, with a special universal challenge: to suffer on behalf of
all oppressed nations just like Christ suffered for all humanity. Thus, “the Pole’s suffering was
justified because they were fulfilling God’s Will; the nation would be redeemed, and Poland
would rise again” (Osa 1989: 279). Using religious metaphors, for example, comparing
Poland to Christ on the cross resounded with sanctification of the term “nation” and its power.
This messianic narration, during that time widespread among Polish citizens, was kind of a
national myth, making possible to link the past with the present and the hope for a better
future. Nevertheless, the nineteenth-century increase of Polish national identity and
redemption myths was not a separate occurrence. National feelings arose after the Napoleonic
wars and gripped the whole of Europe (see: Eller 1999: 257-267). Similarly, historical
circumstances, especially national tragedies, determined not only Polish national mentality;
not only Poles, seeing themselves as the objects, not the subjects of history, used to feel like
victims of historical changes (Wehling1996: 58). The idea of “tormented nation” until today is
very common in most of postsoviet countries. For example, Russia, Hungary, Serbia, Estonia
and Romania each has its own version of the extraordinary martyrdom of its society in the
history of humanity. Looking into the past, evoking national tragedies and sufferings in
connection to religious values have formed common, oppressed East European national
identities.
As Dunkan has noted of these national myths, the process of telling and remembering them
has a special significance in strengthening the feeling of community membership. National
sentiments, reinterpreted by collective memory, can help to survive during various historical
occurrences, especially because they can function as a site of resistance, a space of political
opposition. The identity of the “imagined community” of the nation is “structured and
reproduced through variegated and temporally extended representational strategies” (Dunkan
2003: 69); it is used and reproduced in a different historical context.
Regarding Poland, post-war historical occurrences brought a continuation of the nineteenthcentury pattern of creating a tormented national “self” by connecting national and religious
values. After the Second World War, Poland was an independent country, but oppressed by
the Communist regime; the socialist state, dependent on Soviet strength, did all it could to
control the population (see: Verdery 1991: 420-432) and disrupt, compromise and weaken the
Catholic Church. The socialist authorities that tried their best to create a secular society
generated tense relationships between the Church and the state. Nevertheless, these relations
lacked a monolithic character; they changed several times, taking variable, more or less
fortunate, forms.
Ronald C. Monticone has marked four basic stages in the Church-state relationships: 1.
Deterioration of Church-state relations (1948-1956); 2. Amelioration in these interactions
(1956-1970); 3. Period of Accomodation (1970-1980); 4. Term of the Church mediation
(1980-1985) (Monticone 1986). The first one period was characterized by very strong
anticlerical activities led by the Communist monoparty PZPR. During this term seminars were
closed, the state interfered with ecclesiastical appointments, and members of the clergy were
imprisoned. The state activists even formed a quasi-catholic organization, PAX, which was a
tool of harassment of the Church by publishing misinforming, supporting political system
books and periodicals. The communist government also sponsored a group called the Patriotic
Priests, who adhered to the Church, but who supported the regime. The 1949
excommunication by Pope Pius XII of all Catholics who were members of the Communist
Party was a pretext for the Polish government to announce Catholicism as opposed to the
system and to carry on sharp struggle against it. This bilateral agreement, dividing the state
and the Church and securing the Church’s independence, signed in 1950 and reaffirmed in the
Polish Constitution established in 1952, was not observed by the politicians; religious
education was still limited, priests insubordinate to the state, including Wyszyński, were
arrested, religious press and publications strongly censored.
1956, at the beginning of Gomu³ka era, brought amelioration of the Church-state
relationships; the head of the country needed the support of the dissident elements within the
society to create image of a strong nation. Wyszyński, like other priests, was released, the
restoring of free religious life was started, and many groups of Catholic intelligentsia arose,
such as the Więź group, Catholic Intelligentsia Club, Christian Social Association.
Nevertheless, an improvement of the Church’s position in Communist Poland alarmed the
soviet authorities, who begun to press Gomu³ka to set the anti-religious gestures. These antiCatholic activities were established very soon and intensified in the 1960s, especially in the
1965 and 1966. The first date is associated with the letter of the Polish Bishops to the German
Bishops, in which the following was declared: “We forgive you and ask you for forgiveness”
– words, which were found by the state as very inappropriate and were, thus, strongly
criticized. 1966, the year of millennial celebrations for the establishment of the Polish state
and Polish Christianity, clearly showed bilateral antipathy: the state and the Church marked
both occasions separately.
A new period in Church-state relations started in 1970, when Edward Gierek came in to the
power. He was born into a very religious family, and therefore decided to normalize relations
between the religious and political areas. At this time, however, Gierek’s plan of rapid
economical development of Poland, which the Church recognized as menacing to the
religiosity and propagating extensive secularization of the Polish society, appeared to be a
moot point. Then, although Church-state interactions were better than in the Stalin or
Gomu³ka period, they were quite tense until 1978, when Karol Wojty³a, archbishop of
Krakow, was elected as Pope. The Polish government realized then that John Paul’s II
election would have the immediate consequence of increasing the influence of the Church in
Poland. They were not mistaken; the papal visit to Poland in 1979 involved both the state and
the Church’s energy during the long period of preparations. The papal visit also enabled the
Church to strengthen its position through the direct links connecting it to the Vatican. This
change provided a few Catholic deputies in the parliament and noticeable emergence of
Catholic organizations. Karol Wojty³a’s election opened the doors to the new role, which the
Church had to play in the next decade: the role of the mediator.
The beginning of 1980 marked a deep economical crisis. Labour strikes were commenced,
mainly in Lublin and in Gdańsk. The Roman Catholic Church clearly backed up the protesting
workers, concentrated around the “Solidarity” movement, in which were involved not only
workers but also intelligentsia and many individual priests, strongly rooted in Catholicism; the
vast majority of the members of Solidarity were practicing Catholics. Making clear the
Church’s entrance into the political arena was just-elected First Secretary Kania. He declared
openness for dialogue with the Church and the conviction that believers should be given full
rights in order to share in public life. Normalization of Church-state relations was framed in
this context, a process that was revealed especially in 1981 during Wyszyński’s funeral, when
all of the top authorities in the government and the party were present. After Wyszyński’s
death, the primate’s successor, Józef Glemp, participated in dialogue between Solidarity
leader Lech Wa³ęsa and the next head of the state, Wojciech Jaruzelski. During that time,
economic crisis was still deepening, social dissatisfaction was increasing, labour protests
intensifying. Crisis seemed to be impossible to surmount; in December 1981, general
Jaruzelski proclaimed marital law, which suspended labour unions, introduced a curfew,
closed down all communications, outlawed strikes, and banned both domestic and
international travel. Solidarity activists, including Wa³ęsa, and insubordinate intellectuals
were arrested. Before December 1982, when the Sejm cancelled marital law, people who had
been arrested were gradually released. After cancelling marital law in December 1982,
authorities still intended to limit the influence of religion in the state’s public life, meaning
that those priests who were too active on the political stage were then seen as a threat the
social stability. Until 1989, the year of triumph of “Solidarity”, the state limited the public
presence of religious rights and claims; the case of father Jerzy Popie³uszko, brutally killed in
1984, warned the Church against encouraging anti-establishment activities.
As Shlapentokh has pointed out, evoking the Soviet case, the socialist order intended to be the
only admissible and compulsory one. The party, monopolizing power, intimidated the nation
into subordination. The state propaganda created a happy image of social welfare;
nevertheless, the inflexibility of the state’s claims and the difficult social situation still
provoked semilegal and illegal private activities, incompatible with the state’s conditions.
This kind of action enveloped all social fields: economy, education, health service, culture
(Shlapentokh 1989). Shlapentokh’s point of view has joined Verdery, who has described
socialist economical system as a pyramid, in which the top (the party’s activities) accumulated
power and goods. The down part of the pyramid was society, which, having limited access to
consumer goods, constituted an unofficial web of reciprocal commitments and created a
“second” or “informal” economy, including either “black market” or “private plots” (Verdery
1991: 423). The paradox of the socialist order was that the unofficial economy or other illegal
activities were in some sense the result of the organization of the formal state, and more, that
the legal activities were essential for the informal sphere of production. The illegal economy
used the official economy in parasitic way as a source of goods, tools, and materials. Illegal
social activities involved using the legal organizations against the official policy and ideology.
A vacuum between the state and the ordinary man created the possibility of using the flaws of
the socialist order not only to make a certain existence, but to fight with the regime as well, to
make an opposition against it. As an example, Shlapentokh has evoked the bard movement,
along with which the intelligentsia managed to create centers of political activity promoting
liberal ideas in various scientific institutions (Shlapentokh 1989: 201). In Poland, the Church
played the key role in the initial mobilization of the opposition against the socialist order. Its
organization was public and its recourses considerable, so it successfully absorbed people
contesting socialism, mainly because it provided a safe space for free speech. Contestation of
the socialist order was then expressed in everyday religious practice and in the wider actions
of the Church, especially strong in the 1980s, when attending mass or pilgrimages became a
form of provocative political rebellion (see: Galbraith 2000). In that time the Catholic Church
strongly supported “Solidarity” movement activity, especially through the local Church
structures, like village parishes, which in many cases provided facilities for the existence and
activities of various semi-legal peasant groups and organizations.
Many cultural factors, such as music, literature, and film supported the Polish Catholic
Church in its fight against the socialist state. Its position was supported by the highest church
dignitaries as well. John Paul II, in his speech during his first visit to Poland in 1979,
declared: “The future of Poland will depend upon how many people are mature enough to be
nonconformists” (Anderson 2003: 144). John Paul II, the first Pole on the papal throne,
always has had great authority among his compatriots, and millions of believers have
consistently flocked to meetings with him during his pilgrimages. The Polish Pope provided a
hope of freedom for the nation and, on the other hand, he was the best “messenger” to the
world, representing to the whole world oppressed by Communism Polish nation. His words,
criticizing the Communist system, were a confirmation of the Church standpoint and its
efforts in guarding the nation and the Christian tradition.
The monocentric party, controlling all institutions, culture and even language, made efforts to
eliminate voices of discontent or opinions contradictory to the voice of the party. That is why
some “suspicious words”, which were able to present social dissatisfaction (”meat”, “coffee”,
“cold” or “dark”) could not exist on public sphere without censor’s permission. One of the
most important words, which in the state’s opinion should have been excluded from the public
discourse, was the word: God (Verdery 1991: 431). Thus, as Rivkin-Fish has figured out,
communism was more than an economic or political system; it was a moral order as well,
created by the party, which had a monopoly on valid knowledge (“The party knows the best”)
and linked to the eligible values like honesty, veracity or responsibility. The model of
morality created by the state was entangled in socialist discourse, dictated by and appealing to
the top of socialist communist state. Adapting to this moral model meant adapting to the
system. Nevertheless, socialist society “often rejected the direct dictate to make personal
needs coincide with state interests. In fact, the state’s efforts to colonize personal life led
many to see personal issues as holding primary importance; a specific kind of «private
sphere» became constituted that was to be distinct, separate, and free from the public, the
formal, the bureaucratic, and the institutional” (Rivkin-Fish 2000: 32).
Choiced Poles made concerning religious life and the Church were a kind of contestation of
institutional, untrustworthy, unauthentic order. In spite of daily life, which took place on the
public stage and which demanded subordination, individual needs and values were created in
private sphere, in separation to the inculcated model of collective, socialist ideals. The
Church's relationship with God caused the people to feel that the clergyman preaching was as
a part of an honoured, true-to-life discourse. People needed very much this kind of
consolation. As opposed to its counterparts in Slovakia and Croatia, the Polish Catholic
Church had never taken advantage of the regime and, therefore, had a strong moral position.
This gave the Church an advantage in the relation to the state; in the people’s minds, the
Church was connected to freedom, justice, and the hope of democracy, and the state was
linked to the regime and injustice. Thus, using Rivkin-Fish’s words, dissonance between the
discourse of Church and that of the state showed “clear distinctions between the realm of
ideology and the realm of truth and authenticity, between the public and the personal, the
political and the moral” (32).
The parallel – the Church siding against the state – became a type of national hope; as during
the partitions period, it constituted a kind of national identity against the dominance of foreign
powers. As Dunkan has said, societies explore their nation myths and collective memory in
dependence on historical circumstances (Dunkan 2003). In communist Poland, as in the
nineteenth century, voices appeared, led by Wyszyński, evoking the special, messianic role of
Polish nation suffering in rescuing other nations (see: Osa 1997: 352-354). Common among
the many religious symbols adopted by the opposition to state “Solidarity” are effigies of the
suffering Christ – a symbol of torment Polish nation (see: Ekiert 1997: 329). However, the
most heavily exploited symbol was that of the Black Madonna, whose icon is situated in the
monastery at Jasna Góra in Częstochowa. The Black Madonna has particular significance in
Poland, since it is associated with the nation and with the struggle for national sovereignty.
Częstochowa, each year visited by enormous number of pilgrims, is characterized as the
guardian of the Polish nation and is said to have miraculously resisted occupation by foreign
armies.
As Osa summarizes, during Communism, “the state reigned supreme in the official sphere of
coercive political power, the Church dominated in the realm of national symbols and historic
authority” (Osa 1997: 365). Before the democratic changes, the Polish Church was a very
important part of a dualistic social structure. It played the role of religious consolation and
political contestation; black-and-white socialist reality was divided on the “bad communists,”
associated with Communist Party and characterized by the materialistic point of view, and
“good Poles”, patriots, associated with the Church. Relations between the state and the
Church during Communist period suggest the well-known anthropological opposition between
the sacred and the profane, universally conceived by the human mind as two distinct classes.
Good Poles (“We”) perceive themselves as a virgin community of faith and Communists
(“They”) were seen as tarnished sinners, publicly distancing themselves to the spiritual needs
of the Catholics. Living in the Communist reality for many people was living in profane
times, “ultimately concerned with suffering, ‘this doleful state of being’.” Being among
followers of the Church and Catholicism carried them to sacred times, “an attempt to deny
‘the definitive character of historical event’” (Stirrat 1984: 202). The ‘sacred’ community of
the Church’s followers developed an image of themselves as a contemporary representation of
Christ’s crucifixion.
The year 1989 brought meaningful changes. The end of socialism, confronting ongoing
transitions, brought a total reordering and redefining of social and cultural phenomena. The
monocentric PZPR has been replaced with a broad spectrum of new parties, nongovernmental
organizations, and a legal private sector emerged within the economy. Simply, black and
white reality has been changed by complicated, pluralistic significations. As in other socialist
countries, in Poland, a transformation of the system has caused fundamental changes, also in
relations between the Church and the state and Polish Catholics.
In The Political Lives of Dead Bodies, Katherine Verdery has explored the change of
meanings entailed by the post-socialist transition. As she has noted, after the collapse of
communism, the remains of political heroes, leaders and artists started to be relocated from
abroad or other burial places to special honored graves in their homelands. These returns, as
the author has claimed, have a strong meaning: “dead bodies (...) have properties that make
them particularly effective political symbols. They are thus excellent means for accumulating
something essential to political transformation: symbolic capital” (Verdery 1999: 33). This
symbolic capital, capital of meanings, represented in the statues of past, is redefined and reaccumulated in new capital resources or circumstances. Dead bodies, i.e. named and famous
statues, corpses and the anonymous dead (4-22) make an opportunity for postsocialist
societies to identify with specific aspects of the dead person’s biography. Dead bodies cannot
talk, but that only helps. Particular nations or organizations can use them as emblems for
competing causes, entangled in the symbolic meanings, feelings, connected to the sacred,
ideas of morality and a nation.
By turning to the sacred, symbolic order, Verdery offers a picture of the politics of
enchantment, expressed through the cultural forms of the past. In most countries of Central
and Eastern Europe, in Poland as well, the collapse of socialism brought a restoration of the
past, a revival of nationalism, an upswing of free religiousness, a rise in church adherence,
and a visible increase in the role of religion in public life and politics. In Poland, these
positive changes on the religious stage were possible because of the official support of the
Church to “Solidarity” in its struggle during the Communist regime. Interception of political
rule by the “Solidarity” activities let the Church authorities to play a key role in assisting the
transitions. The Church entered the transformation period with considerable reserves of
respect and trust from society. At the beginning of the system change the Church still
functioned as a clear provider of a new, unoccupied ideology; nevertheless, as the socialist
world gave way to a new democratic reality, the Church was very quickly obligated to
redefine its shape and its social role.
Systemic transformations have provoked both internal and external changes in the Polish
Catholic Church. Surprisingly, shortly after the events of 1989, religious liveliness crumbled.
Though Polish Catholics still have one of the highest rates of religious identification among
European countries (more than 90%), after the collapse of Communism the reference numbers
fell off and the percentage of those claiming to trust the church declined from 87.8 percent in
1989 to 40.5 percent in 1994 (Pollack 2001: 151). The Church started to lose its position as a
spiritual leader and as foundation of the whole population. Although today’s Catholic priests
still identify themselves as guides of society’s moral values and mental foundation, the
Catholic Church is no longer the main moral institution as it was during the communist
period. Cotemporary Polish society, even Catholics, refuse to let the Church make decisions
in all aspects of their lives, such as family life, moral values and especially politics. Among
modern Poles, the Church should not have too much social power, it should not engage in
politics and attempt to influence non-religious areas of society. Instead, it should permit
individuals to take responsibility for their own personal behaviour and opinions (cf: RivkinFish 2001: 36-37). The new pluralist mentality treats the Church as just one interest group
among many (see: Pollack 2001: 158). This important displacement of the Polish Catholic
Church exemplifies the “cosmic scale” of postsocialist transformation, involving the
redefinition of everything: morality, social relations, and meanings, thus, “reordering of
people’s entire meaningful worlds” (Verdery 1999: 34-35). The end of the Communist system
posed fundamental dilemmas to the Church; it brought dilemmas in finding and accumulating
new symbolic capital resourses inside a strange, postsocialist reality.
Since 1989, the Church has made efforts to strengthen its institutional position. After the
regime’s collapse, it has obtained many rights; in the 1990s, the Polish constitution declared
the separation of the Church and state, making them independent and autonomous. Relations
between the Church and the state have been regulated in their specifics by a concordat agreed
with the Vatican. It guarantees inter alia the autonomy of the Polish Church and all church
members, ensures the Church its role as a supervisor of religious education in public schools
and includes provisions governing Christian marriage (see: Byrnes 1996, Anderson 2003:
145). The Church in Poland has been asserting itself with tangible success; abortion has been
severely restricted, divorce has become more difficult to obtain, an opportunity to preach its
views in public media has appeared and TV and radio have been obligated to ensure their
conformity to the Christian values. A great change beside the term before 1989 is the presence
of catholic intelligentsia, voices of such priests like Tischner, ¯yciński, Chrostowski, Salij
feature in public discourse. It is a very important change, because formerly Polish
intelligentsia took roots from laic circles and intellectual debates were usually stripped of
religious perspective.
The Polish population accepts the appearance of the Church and the Catholic faith in the
public sphere, and, for example, crosses or religious pictures in public places are not rejected.
Similarly, there are rarely words of protest against religious education in public schools or the
religious character of the military vow. The only sphere of public presence, which a majority
of Poles criticize, is the Church’s excessive intervention into strict political matters.
Nevertheless, separation of the Church from the state does not mean that the Church has
resigned from political influence. Since 1989, it has made many efforts to translate its strength
into substantial influence in the Parliament to maintain an active role in Polish politics. For
example, the Church very strongly expressed its political opinions during the presidential
elections in 1995, warning against the election of candidates whom its authorities saw as
antithetical to its own interests and the interests of the nation. It is significant that in spite of
the Church’s efforts, Aleksander Kwaœniewski, the candidate of the socialists, defeated Lech
Wa³ęsa, whose candidature promoted the Church (see: Anderson 2003: 148). The 1995
presidential elections were a test of sorts over whether the Church can still count on a close
relationship between religious identity and political choice, which should have been dictated
by wanting to preserve Christian values. Kwaœniewski's subsequent victory in the face of the
Church's clearly expressed displeasure was the major political setback for the Church after
1989. Both Wa³ęsa and the Church were symbols of anticommunism, and rejecting them
denoted the leaving of a painful past and concentrating on a future of challenges.
Reappearance of representative of the right wing, Lech Kaczyński, on the position of
president, which took place in 2005, did not change much in the chosen by society future
course.
The Church has been led to accept the differentiation of society and gradually to progress
toward modernization tendencies. Nevertheless, there is still battle between critics of the
Church and religious forces, which underlies tacit fight for the respective field of influence.
Especially prominent in this struggle are issues such as abortion, euthanasia, and references to
Christian values in state acts. The issue of abortion is still unsolvable, because the Church
established its position during the first decade of democracy, and its uncompromising position
in this debate has frozen legislation (Anderson 2003: 148). Since 1993, abortion is permissible
only in cases of fatal deformities, as a repercussion of rape or when the mother's life is
threatened. This abortion law is, along with Ireland’s, the strictest in all Europe and it
redounds to an abortion underground. The Polish Church’s success in restricting the legal
possibility of abortion, totally legal during the Communist era, is one of the moot points in
Church-state relations. It is also among the arguments of Church critics, pointing out the
endless and unconscionable power of the representatives of the religious point of view,
accenting “clericalisation of the institutions,” which affects the whole society, even the
secular parts of it. Thus, the question of abortion is in Poland a strongly political subject, and
it is heatedly debated before parliamentary elections (see: Mateja 2004).
The Church’s position regarding abortion is a part of wider problem: the question of the
Catholic Church’s attitude to the West. Seen during the socialist period as a promoter of
communication with Western Europe, the Church became a critic of westernization tendencies
in Central and Eastern Europe after 1989. Restoring freedom initiated the Church’s
“hermeneutic of suspicions”. Looking for signs of treason and the omnipresence of spreading
sins turned against recent allies. Western Europe started to be identified by Catholic
authorities with the Communist system - both of them, according to the Church discourse,
appeared to be decadent and depraved. Depravation of the West was tied to the idea of
freedom, with which Polish reality could not cope and which generated great mistrust and
even fear to the western trends (see: Pollack 159). This question was the next symptom of
displacement of the Church’s role; from advocacy of progressive values, with which it was
identified during the dependency period, the Church became a supporter of traditional, even
conservative, beliefs. The Catholic religion started to take the shape of a religion of resistance.
A radical example is the case of “Radio Maryja” – a radio program hosted by charismatic
father Rydzyk, who propagates radical and anti-semitic version of Catholicism, and who has
as many fans as opponents in Poland. “Radio Maryja” functions as a spiritual icon for
conservative Catholics among whom theological orthodoxy gives place to desperate efforts to
keep a status quo from before 1989.
The Catholic Church’s criticism against the West has a specific source. In Western European
countries, Church and state manifest a strong tendency toward complete alienation and,
accordingly, religiousness is still decreasing. The rapid process of modernization and
industrialization in Eastern European countries slowly steers them towards the path of
Western, common called as laic, communities. Processes of industrialization are usually
pointed out as a primary reason for the alienation from the Church (Pollack 2001: 139). The
Church’s fears probably relate to the frequent opinion that the most modern society is the
most laic, pluralized, rationalized, unbelieving (see: Ellison, Sherkat 1999: 364). For the same
reason – fear of rapid secularization and westernization tendencies, many of these, who
through “Solidarity” opened the doors to the democracy, voted against including Poland in
European Union structures. Nevertheless, current scholars draw back from a one-way
reflection negating inevitability and irreversibility of laicization. Modernization and
secularization do not go hand in hand, as Peter Berger, a leading scholar of secularisation
trends, has claimed. Today explorers of religiousness accent the religious nature of the human
and appeal for an entombment of secularisation theories, pointing out the inadequacy of them.
As Stark demonstrates in his text, demystifying “the myth of past piety”, the modernization
process, which is most often defined by terms like industrialization, urbanization and
rationalization, does not have to mean religious decrease. Modernization processes implicate
mainly differentiation in religiousness trends, which primarily include a weakening of the
institutional religion and an emergence of the deep individual piety (Stark 1999: 252).
Regarding the Polish case, great part of Polish society still adheres traditional religious
interpretations and beliefs. That is why the Western press often describes Poles’ religiosity as
“Catholicism with the cart in the background”, which is an offshoot of backwardness. Indeed,
in Poland, migration from the villages to the towns has not been very rapid; this social
stagnation has helped to preserve the traditional village environment, traditional popular
beliefs and special affection toward the Church. In spite of habitat differences, peculiarities of
traditional folk religion survived the XX century, mainly in rural areas. For a long time, it was
possible to describe the image of Polish religiosity by the terms of religious nationalism, the
communal character of religiosity, a veneration and respect for the official representatives of
the Church, and the strong ritualism or sensualism of religious experiences. Of course, there
are noticeable changes in this model of religiosity; nevertheless, the main elements, especially
religious consciousness and moral principles remain alive, in the main, as I have said, in rural
areas of Poland, where cultures of thought change slowly.
In reference to secularization tendencies, we can claim that in Poland they appear mainly by
the displacement of religion’s manifestation from the common sphere to the private, intimate
world (see: Pollack 2001; Need, Evans 2001). As I have mentioned, present social
expectations seem to suppose the Church should allow individuals to create their own
morality. Reduced acceptance for the Catholic dogma bears peculiar fruits: creating an
individual religious system, connecting different spiritual fields, thus yen of self-making
decision regarding confessed religion and acceptable values. An individualisation of the
religious position does not mean a weakening of the social role of religion, but rather merely a
transition of its form; the ”inherited” religion reforms to the religion of choice. Therefore, in
spite of the fact that 90% Poles still declare themselves as Catholics and a large percent of
them attends regularly mass, concurrently many Poles believe that euthanasia and abortion
should be legal and that divorce should not be so tightly restricted. As for Catholic country,
such high percent of worshippers contesting fundamental for the Church points of its moral
science can be astonishing. Many Catholics, even strongly practising, have been choosing the
road of selectivity of the religion and choosing these points, which suit them from their
subjective point of view. Hence such a meaningful importance of small religious communities
and small sects or missionary movements has occurred, where faith can be experienced either
as deeply individual or collective. The National Church reacts usually by attempting to
exclude these movements, but these "refreshing trends" reach even the Church itself, creating
small Catholic – but redefining Catholicism – groups. In Poland, such a case was "The
Neocatechumenal Way", for a long time grappling with the stigma of being a sect in the
womb of Polish Catholic Church (see: Pollack 2001: 144-145).
As Poland’s history shows, religious involvement tends to be high when the church is
involved in resistance against the regime. Under conditions of repression, nationalist
sentiments are kept alive and passed through primary socialization in a religious –nationalist
value system. During the period of dependence, the Church played the role of the moral guide,
providing spiritual support. Its enormous strengths emanated from social vacuum between the
ordinary man and keeping monopolize power communist party (see: Verdery 1991). By
religion acting under the conditions of state socialism, the Church simultaneously had a
political effect with a large degree of political importance, so new adherents to the Church
were siding themselves against the unwanted regime. The Church in the period of
Communism was an unguent for national hurts and made an answer to the commonly
discontent, promising to solve earthly problems. But the first years of transformation
constituted a challenge for the Church. The year 1989 brought a situation of special attention.
After the transformation sentimental yearning has weakened, daily reality forced facing new
kind of problems. The former place of authorities, either the church or intelligentsia, has been
faltered and submitted especially its devising role and sense of national mission. After
surviving discrimination under Communism, when the enemy has been buried and
governmental enmity weakened, the Church’s social power weakened as well. The system
transformation brought breakdown of dominative ideology but also rapid pluralisation, which
exhibited complexity of Polish culture and problem of Polishness. It would be possible to talk
about paradox of change: victory of democracy, which the Church was fighting for, became
the initiation of its failure and brought experience of its useless. According to this point of
view, the Church could be noticed as either hero or victim. Numerous financial or paedophilic
affairs in the womb of Polish Church, problems with settlement of communist past of many
priests, commercialization of the religious festivals like for example the First Holy
Communion, all this things has rattled the public opinion and redounded to decrease of the
trust and dispiritedness to the institutional church. Despite the fact that after years of
transformation Polish Church is named as still looking for his own identity, it is nevertheless
potentially influential player, which still has considerable moral capital sticking in the word:
tradition.
As the famed case of Polish artist Dorota Nieznalska showed, traditional religious values must
not be touched without limits on the Polish public sphere. An artist made an installation,
exhibiting a penis hanging on the cross. This installation, which in Western world would have
not excited the public opinion, in Poland broke the thunderstorm from the Church’s side and
many Catholicism believers. This situation beard public debate on profanation of religious
symbols, artistic expression freedom, social reactions for this kind of activities and Catholic
self-esteem. A rapid reaction from the Polish Catholic Church and a cloud of scandal around
Nieznalska, who has been accused of hurting religious feelings, still makes it possible for the
Church to speak in the name of all, even if not Catholic, Polish society. The Church’s critics
attempt to reduce its appearance in the public life and on the political stage, but the Polish
Church grew too heavily into social structures to stop suddenly their building. Despite of the
fact it is rarely a dominant actor in conflict with the state today, it is not passive in the face of
state regulations either.
As a comprehensive worldview related to the cultural system, religion can provide both
legitimation and critique of various systems of power and systems of community. The Polish
Catholic Church’s main activism is not an apology of the status quo, but protest and willing to
change going with resistance against the surrounding reality. During Communist period the
Church rose up against the regime and oppression, today it takes a defensive position against
westernization. Activism and quiet battle against the state seem to be the main concept aspects
of its role and reasons for accusing it of sticking in the discourse of the past. The still ongoing
process of transformation is a great challenge to the Church, especially after traumatic both
for Polish hierarchs and ordinary believers death of Pope John Paul II. The Catholics and the
Church still search for definitions of themselves and still find themselves in an uncomfortable
position: for the conservative part of Catholics, as mentioned group collected around radio
station “Maryja”, the Church’s opinions and decisions are too progressive and not radical
enough. For new outgoing circles, like intellectuals or more open groups of the Catholics, the
Church position appears to be too conservative and not adequate to the contemporary
problems. This part of Catholics is against political and prophetical role of the Church in their
new state; they assert that priests should concentrate not on rigorous critique of infirmity of
democracy, defensive pose and permanent admonishing, but go over to formulating some
positive propositions and creating atmosphere of inspiration to take advantage of chances
brought by democracy.
Polish Catholicism after the transformation presents as a very complicated and heterogeneous
one. Relations between the postsocialist world and the Catholic Church, or the religious realm
in general, are both paradoxical and complex. On the one hand, according to the modern
tendencies, Polish religiosity is an individual choice, on the other hand, as showed European
Union debates on the constitutional tractate, consciousness of the importance of the common
Catholic values still strongly determines Poles’ identity. These tensions create an ambivalent
image of contemporary Polish religiousness, which tries to combine new social needs and new
historical occurrences with long and strong Christian tradition, from which all Poles bring up.
Katoličko - pravoslavni dijalog prebrodio je iskušenja (Religija kao komponenta ljudske
02 Feb 2010, acuska
a) da žale uvredljive riječi, neosnovana predbacivanja i djela vrijedna osude što su na obje
strane obilježili ili pratili žalosne događaje te epohe;
b) da jednako žale i dižu iz sjećanja i iz krila Crkve proglase ekskomunikacije koji su ih
slijedili, i čiji spomen djeluje sve do naših dana kao zapreka zbližavanja u ljubavi i da ih
predaju zaboravu;
c) da oplakuju, na koncu, nemile prethodne slučajeve i kasnije događaje koji su, pod utjecajem
raznih faktora, među kojima obostrano nerazumijevanje i nepovjerenje, doveli konačno do
stvarnog raskida crkvenog zajedništva« - riječi su Zajedničke deklaracije Pavla VI. i
Atenagore I. o ukidanju anatema iz 1054. od 7. prosinca 1965. koje su pročitane na početku
predavanja »Pravoslavno viđenje katoličko-pravoslavnih odnosa 40 godina nakon ukidanja
anatema iz 1054. godine«, koje je u srijedu 7. prosinca u dvorani Tribine grada Zagreba na
zagrebačkom Kaptolu održao episkop bački dr. Irinej Bulović.
Spor konkretnih povijesnih osoba
Na predavanju, koje su organizirali Vijeće Hrvatske biskupske konferencije za ekumenizam i
dijalog i Katedra ekumenske teologije Katoličkoga bogoslovnog fakulteta Sveučilišta u
Zagrebu, među mnoštvom koje je dupkom ispunilo dvoranu nazočni su bili: kardinal Josip
Bozanić, zagrebački pomoćni biskup Valentin Pozaić, dekan zagrebačkoga Katoličkog
bogoslovnog fakulteta dr. Tomislav Zdenko Tenšek, protojerej stavrofor o. Marinko Juretić,
profesori i studenti KBF-a, biskupijski svećenici i redovnici, redovnice, predstavnici ostalih
kršćanskih Crkava u Republici Hrvatskoj i medija. Episkopa je Bulovića na početku
pozdravio kardinal Bozanić istaknuvši kako su glavni akteri ukidanja anatemâ, papa Pavao
VI. i carigardski patrijarh Atenagora I, to učinili po savjesti poslušni Kristovu pozivu i
zapovijedi. Taj je korak bio povod novim koracima i inicijativama, kao i putovima zajedništva
između sestrinskih Crkava, Katoličke i Pravoslavne. Episkopa Bulovića pozdravio je potom
predsjednik Vijeća HBK za ekumenizam i dijalog zagrebački pomoćni biskup Vlado Košić,
istaknuvši pritom kako je ekumenizam dio katoličkog identiteta, ali i općekršćanskoga
identiteta, jer je riječ o izvršavanju Isusove zapovijedi. Predavača je slušateljima predstavio
pročelnik katedre ekumenske teologije Katoličkoga bogoslovnog fakulteta u Zagrebu dr. Jure
Zečević, koji je ujedno bio i voditelj predavanja. On je naglasio da je episkop Bulović, kao
član Svepravoslavne komisije za dijalog s Katoličkom Crkvom i Komisije Svetoga
arhijerejskog sabora Srpske Pravoslavne Crkve za dijalog s Biskupskom komisijom Hrvatske
biskupske konferencije, osoba koja može mjerodavno i dokumentirano predočiti pravoslavno
viđenje katoličko-pravoslavnih odnosa.
Dr. Bulović je na početku istaknuo kako njegovo predavanje neće biti akademska rasprava,
nego više pokušaj procjene, za razliku od ocjene koju on ipak ne bi davao, katoličkopravoslavnih odnosa u svjetlu povijesnih događaja. Odmah je iznio zanimljivu tvrdnju kako
davni tekstovi anatemâ od 16. srpnja 1054. nisu de facto povijesno stvorili raskol između
kršćanskog istoka i zapada, kako se to rasprostranjeno smatra, nego su, nažalost, stvorili samo
jednu od mnogih pretpostavaka da do njega dođe. Slično se mogu promatrati i tekstovi dvaju
prvih biskupa kršćanskog zapada i istoka nastalih tisuću godina kasnije, dakle, prije četrdeset
godina, koji su poništili spomenute davne dokumente o izopćenjima. Oni su okrenuli novu
stranicu u povijesti Crkve i međusobnih odnosa između pravoslavnog i rimokatoličkog
svijeta, ali nisu tom gestom automatski skinuli sve probleme i sporove koje su se prethodna
stoljeća nagomilala. Međutim, stvorili su preduvjete za početak zajedničkog puta kojim se
mogu prevladati svi sporovi, i u tome je njihovo veliko značenje.
Također je upozorio kako se u ono doba uglavnom nisu razlučivali pojmovi ekskomunikacije i
anateme koji su označavali isključivanje iz zajedništva. Međutim anatema je u širokim
slojevima poprimila puno oštriji smisao, a to je potpadanje pod neku vrstu prokletstva. S
današnjeg se motrišta može reći, koliko god rigidno odzvanjali tekstovi anatema, posebice
kardinala Humberta, danas bi se razložno moglo ustvrditi kako su oni prvotno bili usmjereni
»ad hominem«, dakle, prema konkretnim osobama. Stoga se, kada je riječ o uzajamnim
anatemama, teško može govoriti o potpunom, konačnom i općenitom izopćenju Crkava jedne
od drugih iz jedinstva Crkava Božjih, budući da je bila riječ o sporu konkretnih osoba,
kardinala Humberta i patrijarha Cerularija, i njihovih sljedbenika.
Među slušateljima nazočili su visoki katolički i pravoslavni velikodostojnici, kao i
predstavnici drugih kršćanskih Crkava
Skidanje anatema - djelo Duha Svetoga
Episkop Bulović je u nastavku ponovno iznio vrlo zanimljivo mišljenje kako on osobno u
kontekstu onodobne crkvene povijesni ne vjeruje da su tadašnja dva ključna aktera, kardinal i
patrijarh, bili uopće svjesni da stvaraju trajni rascjep između dviju Crkava, a posebice cijeloga
kršćanskog istoka i zapada. Također je rekao da je nužno i postaviti pitanje legitimnosti
njihovih odluka, jer se niti jedan od njih nije prije donošenja konačne odluke konzultirao u
okviru svoje Crkve, s jedne strane s drugim patrijarhatima, a s druge strane sa samim papom.
No, te su geste konkretnih povijesnih osoba, koje su se našle u sporu, naknadno proširene na
dvije Crkve »staroga« i »novoga« Rima, te su prešutnim konsenzusom postale
općeprihvaćena činjenica. Međutim, važno je naglasiti kako samim time jedinstvo još nije u
pravome smislu prekinuto, nego je taj proces trajao dosta dugo. Dakle, nije g. 1054.
označavala kraj euharistijskog i kanonskog zajedništva, jer postoje povijesna svjedočanstava
koja svjedoče i o kasnijim slučajevima zajedničkog slavljenja euharistije, ako se uopće i može
govoriti o potpunom prekidu jedinstva. Jedinstvo je ipak postupno prekinuto zbog rastućeg
otuđenja i iskustava, kao što su npr. osvajanje Carigrada od strane križara, što sve dovodi do
dubokog rascjepa, a odlučujući udarac s teološke strane je, prvi put u povijesti, osporavanje
eklezijalnosti jednoj Crkvi od strane druge. Rascjepu je, iz pravoslavne perspektive, svakako
pridonijelo i formiranje raznih tzv. »unija« na prostoru Istoka, zbog čega su se pravoslavne
Crkve osjećale kao da ih se u spasenjskom smislu doživljava »nevalidnim«. U širokim je
slojevima stvorena klima nepovjerenja koja je poprimila ekstremne oblike, koja se npr. na
zapadu ogleda u uzrečici »graeca fides - nulla fides«, tj. grčka vjera - nikakva vjera, a na
istoku riječ »Latini« je poprimila izrazito negativno značenje. To je, kao što se vidi, bio dug i
tragičan proces koji je doveo do potpunoga međusobnog nepoznavanja. Upravo se u takvom
duhovno-psihološkom ozračju ogleda smjelost i proročki karakter geste pape Pavla VI. i
patrijarha Atenagore I. Episkop Bulović je također istaknuo da je osim II. vatikanskog
koncila, koji je progovorio novim jezikom o pravoslavnom Istoku i koji je velik iskorak na
ekumenskom polju, veliku ulogu odigrao i cijeli niz katoličkih teologa koji su savjesno
proučavali povijest koncila i ukupnu tradiciju Crkava Istoka i Zapada. Neprijeporno je da je
ukidanje anatema, unatoč brojnih osporavanja, očitovalo neprestano djelovanje Duha Svetoga
u Crkvi.
Dijalog utemeljen na povjerenju
Episkop Bulović se u nastavku predavanja osvrnuo na najvažnije posljedice ukidanja anatema,
koje se može prepoznati u promjeni karaktera odnosa između crkvenih velikodostojnika
Istoka i Zapada, u sve češćim kontaktima među biskupima i episkopima lokalnih Crkava, a
one se odražavaju i na opće odnose u ekumenskim nastojanjima, budući da crkveni
velikodostojnici obiju Crkava svojim teološkim razmišljanjima utječu jedni na druge gradeći
međusobno razumijevanje. U toj novoj atmosferi dijaloga utemeljenog na povjerenju dolazi se
do spoznaje kako na izazove sekularizacije, bioetike, susreta s drugim religijama, javnoga
morala, socijalne pravde i sl. treba odgovoriti zajedničkim nastojanjima i naporima s obje
strane. Među važnim duhovnim posljedicama toga događaja jest i početak teološkoga dijaloga
oko zajedničkih doktrinarnih pitanja. Unatoč pojedinim teološkim razilaženjima, u dijalogu
nestaju unaprijed osuđene strane te nema međusobnoga osporavanja crkvenosti. Ostavlja se
najšira mogućnost da se svestranim zalaganjem može doći do formuliranja jedinstvene vjere u
različitosti teoloških izričaja.
Episkop je izrazio mišljenje kako je katoličko-pravoslavni dijalog prebrodio velika iskušenja,
a da su najvažnije dimenzije toga dijaloga teološka i praktična. Obje te dimenzije mogu se
ogledati i u najnovijem susretu i dogovoru s papom Benediktom XVI. o bezuvjetnom
nastavku dijaloga Katoličko-pravoslavne komisije na općoj razini, čiji bi se sljedeći susret
trebao održati u Beogradu. U tom smislu, episkop Bulović je rekao da je na razini pravoslavlja
usklađen novi pristup u pogledu pitanja grkokatoličkih Crkava, te da to pitanje više neće biti
tretirano zasebno, nego u okviru općih eklezioloških tema i analiza. Izrazio je nadu da će i
druga pitanja, kao što su »filioque« ili pitanje sadržaja papina primata biti riješena u svjetlu
zajedničkih predanja obje sestrinske Crkve.
Sudionicima tribine zaključnim se riječima obratio i dekan KBF-a dr. Tenšek ocijenivši da se
u episkopovu razmišljanju može prepoznati duh Kristova svjedoka, koji je, osvijetlivši
prošlost, usmjerio konkretne korake plodnoga ekumenskog dijaloga između dviju Crkava u
budućnosti, što je uzajamna odgovornost svih članova i jedne i druge Crkve. Podsjetio je na
činjenicu da su obje Crkve na ovim prostorima poduzele brojne, konstruktivne i plodne
inicijative na oživotvorenje koncilskih želja, misli i inicijativa, u kojem je između ostaloga
spomenuo međufakultetske ekumenske simpozije triju bogoslovnih fakulteta: beogradskoga,
ljubljanskoga i zagrebačkoga, koji su bili organizirani svake dvije godine od 1974. do 1990.
kada su zbog ratnih prilika prekinuti. »Unatoč tomu, žižak ekumenskog svjetla nije potpuno
utrnut već je ostao gorjeti u srcima i savjestima onih koji nisu prestali vjerovati i misliti da je
ekumensko nastojanje oko jedinstva kršćana predmet vjere« - zaključio je dr. Tenšek. Susret
je završio zajedničkom molitvom za jedinstvo kršćana.
Glas Koncila, broj 51 (1643), 18.12.2005.
Preuzeto sa:
http://www.glas-koncila.hr/rubrike_izdvojeno.html?news_ID=5752
Papin primat i ekumenizam (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
02 Feb 2010, Jelena
Dr. Matošević istaknula je stajalište reformacijske, odnosno u širem smislu protestantske
teologije. Izlaganje je započela tumačenjem poimanja naravi Crkve kako je to isticao Luther,
tj. da je Crkva zajednica konkretnih ljudi. A to zajedništvo se konstituira, okuplja oko Isusa
Krista koji je prisutan među vjernicima po Riječi koja se uvijek iznova propovijeda i preko
sakramenata.
Služba naviještanja i podjele sakramenata predana je Crkvi, a zajednica kao cjelina bira i
ordinira posebne službenike za funkciju. Krist je povjerio zajednici službu naviještanja kao
cjelini, a onda je ona povjerava na poseban način prikladnim osobama, rekla je dr. Matošević.
Te osobe ne dobivaju apsolutnu vlast, jer njih njihova zajednica preispituje, bilo da je riječ o
pastoru ili biskupu i to na temelju Evanđelja. Istaknula je kako je i Luther isticao važnost
jedinstva cjelokupne Crkve, te ona ne vidi ništa sporno u tome da kršćanstvo ima
glasnogovornika, pa ako treba da to bude i rimski biskup.
Nije problematično da je on izravan nasljednik sv. Petra već pitanje o naravi tog primata, koji
ne bi trebao biti jurisdikcijske, već duhovne naravi. Dr. Matošević zaključila je da osoba koja
bi bila predstavnik cijele Crkve mora biti osoba s velikim senzibilitetom za mnogolikost
Crkve koje postoji.
Prof. Žikić istaknuo je kako pravoslavlje smatra da je apostolsko prvenstvo bitno, kao i Crkva
kao zajednica, ali je najbitnije djelovanje Duha Svetoga koja od samog Gospodina prelazi na
učenike, na hijerarhiju Crkve, biskupe, svećenike, đakone. Pitanje papina primata oduvijek je
bilo kamen spoticanja u odnosu Crkava istoka i zapada.
Pravoslavlje problem vidi u ekleziologiji, jer rimska ekleziologija identitet vidi u osobi pape,
koji se smatra izravnim nasljednikom apostola Petra. Podsjetio je kako su prvi kršćani svoje
nedoumice rješavali saborski, da nije nitko imao posebno pravo glasa, a to vidi i kao rješenje
u ekumenskom dijalogu, tj. vraćanje korijenima. Pedesetnica, silazak Duha Svetoga na
apostole je stvaranje Crkve, rođendan Crkve, stoga prema poimanju pravoslavnih upravo je
Duh Sveti onaj koji treba voditi tu Crkvu, istaknuo je Žikić, te pojasnio da kad je riječ o
papinu primatu nije problem u časti kao takvoj, koju nitko ne osporava. Problem je duhovne
vlasti, da bude nepogrešiv, da ima posljednju riječ u svim crkvenim odlukama, iznad svih.
Crkveni velikodostojnici kao njeni predstavnici mogu rješavati probleme međusobno, ali
njihove odluke potvrđuje Crkva kao zajednica i ona daje posljednju riječ, istaknuo je Žikić.
Dr. Zečević na početku je upozorio da je primjerenija riječ za ovu raspravu prvenstvo umjesto
primata. Poteškoća se ne može opisivati pitanjem "papinsko prvenstveno da ili ne?" Odgovor
je uvijek bio da, poteškoća je kako primjereno oblikovati i izraziti, udovoljiti na primjereni
način principu ili načelu mjesnoga, i univerzalnoga i između toga dvoga. Poteškoća je na
razini kakvo je i koliko je to prvenstvo rimskoga biskupa bilo kroz povijest i kakvo i koliko
prvenstvo rimskoga biskupa ima smisla i treba biti u današnjem kontekstu.
Razlike između katolika i pravoslavnih su s obzirom na narav i opseg prvenstva rimskoga
biskupa koje naučavaju i jedni i drugi. Teološki i hijerarhijski autoriteti obiju Crkava, barem
njihova glavnina, posljednjih godina očitovali su se više puta o tom pitanju. Dr. Zečević
podsjetio je kako i jedna i druga strana ističu da će biti zadovoljne ako s obzirom na prvenstvo
rimskoga biskupa bude prakticirano ono što je bilo prakticirano u prvome tisućljeću. To je
izričito rekao Joseph Ratzinger kao prefekt Kongregacije za nauk vjere, a takve izjave davane
su i s pravoslavne razine.
Problem je u različitom interpretiranju onoga što je bilo življeno u prvom tisućljeću te to treba
teološki korektno istražiti. Za razliku od pravoslavnih, kod protestanata je s obzirom na
pitanje prvenstva rimskog biskupa, spektar stavova puno širi - od potpunog odbijanja bilo
kakve ideje prvenstva do spremnosti da se prihvati neka petrovska služba. U katoličkoprotestantskom dijalogu o prvenstvu rimskog biskupa suglasje seže od toga da bi bilo veće
dobro za Crkvu ako bi njezino konstitutivno jedinstvo bilo i vidljivo ostvarivano kako na onoj
mjesnoj, tako i na onoj univerzalnoj razini.
Tu bi mogao prvenstvo imati rimski biskup, ali naglasak ne bi bio na pravnoj jurisdikciji, nego
bi smisao Petrovske službe bio taj da ona čini vidljivim simbolizira jedinstvo Crkve na
univerzalnoj razini. U nemogućnosti da se premosti udaljenost između stavova u pogledu
naravi i opsega prvenstva rimskoga biskupa u novije se vrijeme s protestantske i pravoslavne
strane sve češće ističe mogućnost asimetričnog jedinstva, gdje bi rimski biskup imao
jurisdikciju i značaj koji mu je dan na I. vatikanskom saboru mogao zadržati za zapadne
katolike dok bi, za zapadne kršćane i pravoslavne iste imao u skladu s njihovim stoljetnim
naucima i praksama.
Jesu li takva narav i opseg dostatni za ostvarenje Isusovih riječi upućenih u Evanđelju Petru to
je tema daljnjega ekumenskoga dijaloga, zaključio je dr. Zečević.
http://www.katolici.org/dogadjanja.php?action=c_vidi&id=13595
Konklava (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
rimokatolički pogled)
Konklava je vijeće kardinala koje se sastaje radi izbora pape. Pojam označava i zatvorene
prostorije u kojima se vrši taj izbor. Riječ dolazi od latinskog conclave - soba koja se može
zaključati.
Izbori pape kroz povijest
Za razliku od svih ostalih papa, prvi papa Sveti Petar je bio izabran od samoga Isusa Krista da
predvodi crkvu. Prema nekim povjesničarima, Sveti Petar je bio i taj koji je utemeljio i
kršćansko vijeće grada Rima u koji je ulazilo 24 svećenika i đakona. To vijeće je izabrala i
Petrovog nasljednika – Lino (67. – 79.). Petar je završio kao žrtva Neronovih progona kršćana
67. godine. U njegovu čast, nitko od papa se nije nazvao po Petru.
Prema nekim zapisima, prve su pape, sve do pape Bonifacija II. (530. – 532.), birali sami
svoje nasljednike. U početku se nisu birale vođe čitave Crkve, već samo rimski biskup koji je
bio biran samo iz redova svećenika i vjernika Rima. To je bio običaj sve dok rimski car
Konstantin I. Veliki nije priznao kršćanstvo kao glavnu religiju Rimskog Carstva. Otada se i
carevi počinju miješati u izbor pape. Najpoznatiji slučaj je izbor pape Bonifacija I. 418.
godine. Nakon raspada zapadnog Rimskog Carstva, najsnažniji vladar tog razdoblja je bio
Teodorik Veliki koji je utjecao na izbor pape. Nakon slabljenja moći Ostrogota, utjecaj u
izboru pape je imao Carigrad. Bizantski su carevi sebi pridržali pravo potvrde izabranog pape.
Taj način izbora se održao sve do pape Benedikta II. (684. – 685.), iako su i kasnije, u
srednjem vijeku, moćni vladari u mnogome utjecali na izbor ili čak postavljali pape. Tako je,
primjerice, Karlo Veliki postavio papu Hadrijana I.. (772. – 795.)
Papa Bonifacije III.. (607.) uvodi pravilo da se izbornici se smiju sastati za izbor novog pape
tek tri dana nakon pokopa starog pape. A na sinodu 769. godine je izglasano da papa može biti
samo svećenik ili đakon, a laicima je zabranjeno sudjelovanje u izboru. To pravilo je
uzrokovalo veliko negodovanje pa je papa Nikola I. Veliki. (857. – 867.) 862. godine vratio
pravo sudjelovanja u izboru rimskim vlastelinima.
Za najveću promjenu u načinu izbora pape tog razdoblja zaslužan je papa Nikola II.. (1058. –
1061.), koji je odredio da se prilikom izbora novog pape kardinali moraju najprije odlučiti o
mogućim kandidatima. On je donio odluku da se izbori mogu održati bilo gdje, ukoliko to nije
moguće u Rimu.
Na 10. ekumenskom sinodu 1139. godine, za cjelokupni izbor pape ovlašteni su isključivo
kardinali, a tijekom pontifikata pape Aleksandra III. je odlučeno da se novi papa bira
dvotrećinskom većinom. Zbog toga, što kardinali nisu mogli postići dvotrećinsku većinu,
Crkva u 13. stoljeću je bila dvije godine i devet mjeseci bez pape. Kako se to više ne bi
dogodilo, na sinodu u Lyonu je odlučeno da se izbornici moraju sresti nakon deset dana od
smrti prethodnog pape i to u gradu gdje je ovaj umro. Osim toga odlučeno je da kardinali ne
smiju imati dodira s vanjskim svijetom tijekom izbora pape. Te odluke se smatraju i začetkom
konklave, tj. praksom da se kardinali izbornici do izbora zaključavaju u zgradu u kojoj se
provodi izbor.
Tijekom raznih i mnogobrojnih pontifikata u povijesti Crkve, bilo je u izboru pape mnogo
promjena pravila izbora. Međutim, posljednje veće promjene je donio papa Ivan Pavao II. U
važećoj Konstituciji »Universi dominici gregis« iz 1996. godine pravo izbora pape pripada
Kardinalskom zboru, izuzimajući one kardinale koji na dan smrti pape navršavaju 80. godinu.
Maksimalni broj kardinala izbornika ne smije preći 120. Izričito je zabranjeno biranje pape od
nekog drugog crkvenog dostojanstva, laika, članova općeg sabora ili biskupske sinode. Nitko
od kardinala ne može biti isključen iz izbora. Kardinali koji su se odrekli kardinalskog
dostojanstva ili koji su kanonski uklonjeni, nemaju izborno pravo niti pravo izbora. Svi
kardinali izbornici su dužni sudjelovati na izboru, što se objašnjava obećanjem poslušnosti.
Kardinale izbornike saziva dekan Kardinalskog zbora. Samo bolest ili neka druga teška
zapreka prihvaćena od Kardinalskog zbora može se prihvatiti kao oprost za nesudjelovanje na
izboru pape. Prema toj konstituciji poslije 30. kruga, ukoliko i dalje ne bi postojala
dvotrećinska većina, dovoljna je bila samo natpolovična većina za izbor pape. Međutim, ovu
odredbu je ukinuo papa Benedikt XVI. 2007. godine.
Konklave su zatvorene za druge, a svi kardinali izbornici od početka konklave do imenovanja
novog pape su smješteni u »Domus sanctae Marthae« (Domu svete Marte). Sam čin
glasovanje se isključivo izvodi u Sikstinskoj kapeli, koja se nalazi pod vlašću kardinala
komornika. Kardinalima izbornicima se pridružuju i druge osobe koje im pomažu:
* tajnik Zbora kardinala,
* ravnatelj papinskih liturgijskih slavlja s dvojicom ceremonijara,
* dva redovnika dodijeljena papinskoj sakristiji,
* klerik izabran od dekana Kardinalskog zbora koji mu pomaže u službi,
* nekoliko redovnika različitih jezika za slavlje sakramenata pokore,
* dva liječnika i
* određeni broj osoba zaduženih za posluživanje.
Svi oni moraju položiti prisegu čuvanja tajne o podacima s kojim su upoznati.
Smrt i čin izbora pape (Sede vacante) [uredi]
Papina smrt se potvrđuje tako što dekan Kardinalskog zbora, koji ujedno ima ulogu i
prelaznog pape, tri puta zlatnim čekićem udari glavu preminulog pape pozivajući ga njegovim
krsnim imenom. Liječnik može ali i ne mora prethodno utvrditi smrt. Onda dekan skida
Ribarov prsten s desne ruke i lomi ga u dva dijela u prisutnosti kardinala. Žig pokojnog pape
se uništava, čime se spriječava moguća zloupotreba, a papinska se rezidencija zatvara i pečati
žigom. Tijelo pape se u vremenu od četvrtog do šestog dana po smrti, stavlja u kriptu crkve
Sv. Petra. Jedini službenik koji zadržava svoju službu od smrti pape do izbora novoga jest
kardinal kamerlengo.
Nakon obreda pokopa i nakon što je sve na općim i posebnim sjednicama kardinala
pripravljeno za konklavu, kardinali izbornici skupit će se, na određeni dan, ne prije 14. a ni
poslije 20. dana nakon smrti, ako je moguće u jutarnji sat, u crkvi Sv. Petra na euharistijskom
slavlju. Istog dana poslijepodne, u određeni sat, kardinali izbornici skupljaju se u kapeli Sv.
Pavla u Apostolskoj palači iz koje će poći, u svečanoj procesiji, do Sikstinske kapele. Kad
kardinali izbornici dođu u kapelu, u prisutnosti svih onih koji čine svečanu procesiju, moraju
dati prisegu da će čuvati sve što je određeno Konstitucijom. Prisegu tada glasno čita kardinal
dekan, a na kraju svaki od kardinala izbornika, dodirujući sv. Evanđelje, izgovara obrazac
naznačen u Konstituciji. Nakon prisege svi članovi svečane procesije moraju napustiti
Sikstinsku kapelu. U kapeli ostaje ravnatelj liturgijskih slavlja i svećenik koji je u pripremnoj
fazi određen da održi meditaciju o zadaći što je kardinali izbornici imaju za opće dobro Crkve.
Nakon održane meditacije izlaze i oni iz kapele, kardinali izbornici izgovaraju molitvu i
slušaju kardinala dekana koji ih pita postoje li još neka pitanja koja treba razjasniti ili se može
pristupiti izboru.
Važeća Konstitucija »Universi dominici gregis« iz 1996. godine, zabranjuje kupovanje ili
obećanje glasova. Isključuje se također mogućnost urgiranja izvan konklava bilo kojeg
subjekta. Svi kardinali moraju se suzdržati od pogađanja, dogovora, obećanja, obvezivanja
bilo koje vrste, isto se tako zabranjuju sastanci sa željom izbora. Ipak se ne zabranjuje za
vrijeme prazne Apostolske Stolice razmjena mišljenja oko izbora.
Jedini način izbora novog pape je pismenim tajnim glasovanjem. Ranije se glasovanje vršilo
nagodbom ili glasnim odobravanjem, ali je to važećom Konstitucijom »Universi dominici
gregis« iz 1996. godine ukinuto. Postoji izreka, koja je do izbora pape Benedikta XVI. i
vrijedila : »Tko ulazi u konklavu kao papa, izlazi kao kardinal!«, jer nikada do sada
predpostavljeni favoriti nisu bili izabrani za papu. Za izbor novog pape je potrebna
dvotrećinska većina. Glasovanje se vrši u tri stupnja:
* Prvi stupanj glasovanja – priprema i podjela glasačkih listića i izbor među kardinalima
izbornicima tri brojitelja (infirmara) i tri kontrolora. Glasački listić je pravokutnog oblika, na
gornjoj polovici mora biti napisano: »Eligo in summum pontificem« (Za vrhovnog svećenika
biram), a na donjoj polovici ostavljeno je mjesto za ime. Ime mora biti tajno i jasno napisano.
Za vrijeme pisanja imena kardinali izbornici moraju biti sami u Sikstinskoj kapeli, a posljednji
kardinal izbornik iz reda đakona morat će zatvoriti i otvoriti vrata svaki put kad bude
potrebno.
* Drugi stupanj glasovanja - Glasački listići se stavljaju u glasačku kutiju i broje se. Svaki
od kardinala izbornika, redom prvenstva, nakon što su napisali ime, presaviju listić, držeći ga
vidljivo u ruci i nose ga na oltar. Kad dođe do oltara, izgovori obrazac prisege predviđen u
Konstituciji za predaju glasačkog listića. Kardinal izbornik ostavi listić u kutiji, poklekne pred
oltarom i vrati se na svoje mjesto. Ako je koji od kardinala izbornika bolestan i nalazi se u
sobi Doma sv. Marte, tri kardinala »infirmara« idu k njemu s praznom kutijom da izvrši svoje
pravo. Kada svi kardinali ostave listiće, prvi kardinal brojitelj promiješa više puta listiće, a
treći kardinal brojitelj prebroji listiće. Ako broj listića ne odgovara broju izbornika, listiće
treba spaliti i odmah ponoviti glasovanje; ako pak broj listića odgovara broju izbornika, slijedi
otvaranje listića. Glasačke listiće otvaraju kardinali brojitelji. Kardinal brojitelj nakon što
glasno pročita ime biranog probuši iglom listić na mjestu gdje se nalazi riječ »eligo« (biram),
stavi na konac te sve poveže čvorom.
* Treći stupanj glasovanja - brojanje glasova, kontrola glasova i spaljivanje listića.
Kardinali brojitelji imaju zadaću zbrajanja glasova. Ako nitko nije dobio dvije trećine glasova
nema izbora, listići se spaljuju a iz dimnjaka Sikstinske kapele kulja crni dim, ako je netko
dobio dvije trećine glasova ostvaren je valjani kanonski izbor. U oba slučaja, bilo da je rimski
prvosvećenik izabran ili nije, kardinali kontrolori moraju prekontrolirati je li sve dobro
učinjeno. Nakon kontrole, prije nego što kardinali izbornici napuste Sikstinsku kapelu, svi se
listići moraju spaliti. Na kraju svakog glasovanja kardinal komornik sastavit će zapisnik o
glasovanju koji će biti predan novome rimskom prvosvećeniku, a čuvat će se zapečaćen u
arhivu. Ako nakon tri dana nema rezultata izbora, dolazi do prekida glasovanja najviše na
jedan dan koji je posvećen molitvi, sastancima, duhovnoj obnovi na kojoj nagovor drži prvi
kardinal iz reda đakona. Ukoliko nakon sljedećih sedam glasovanja nema rezultata, slijedi dan
odmora a nagovor drži prvi kardinal iz reda prezbitera. Ako i u trećoj seriji od sedam
glasovanja nema rezultata, slijedi dan odmora a nagovor drži prvi kardinal iz reda biskupa.
Kad osoba bude kanonski izabrana, dekan Kardinalskog zbora u ime cijelog izbornog zbora
traži od izabranog pristanak riječima: »Prihvaćaš li kanonski izbor za vrhovnog svećenika?«
Ako izabrani prihvaća, pita ga: »Kako želiš biti zvan?« Pape biraju sami svoje ime po ugledu
na nekog papu iz prošlosti koji je po njima učinio neku dobru stvar. Novi papa Benedikt XVI.
je izabrao svoje ime po uzoru na papu Benedikta XV. Prihvaćanjem izabrani postaje rimski
prvosvećenik, tj. Petrov nasljednik, pastir Opće Crkve, biskup Rimske Crkve, glava
Biskupskog zbora te stječe opću, redovitu, vrhovnu, neovisnu, potpunu, neposrednu vlast u
općoj Crkvi. Ako izabrani nije biskup, treba biti zaređen što prije za biskupa. Poslije izbora
novog pape iz Sikstinske kapele iz dimnjaka se pojavljuje bijeli dim što je oznaka da je papa
izabran. Objava izbora novog pape se od Ivana Pavla II. označava i zvonima crkve Sv. Petra.
Prvi od kardinala iz reda đakona navijesti ime novoizabranog riječima na latinskom Annuntio
vobis gaudium magnum! Habemus Papam! (na hrvatskom: Obznanjujem veliku radost!
Imamo papu!)
Do 1978. godine, nakon izbora pape, vršila se procesija nošenja novoizabranog pape na
počasnom prijestolu - nosiljci - sedia gestatoria do crkve Sv. Petra, gdje je vršeno krunjenje
tijarom i gdje bi papa izrekao svoj prvi blagoslov, poznati Urbi et orbi (lat. gradu i svijetu).
Poslije toga bi uslijedilo paljenje baklje koja bi zasjala i onda se naglo ugasila uz
proglašavanje Sic transit gloria mundi (tako prolazi slava svijeta). Papa bi nakon toga trebao
položiti prisegu, koju su posljednja trojica odbili.
Ustoličenje pape se vrši u pravilu na prvu nedelju nakon izbora. Benedikt XVI. izmijenio je i
obred poslušnosti. Do sada su kardinali kleknuli pred novog papu i položili zakletvu vjernosti.
Novi je papa na njihovo mjesto izabrao 12 osoba raznih staleža, kao 12 apostola. Među njima
je po jedan svećenik, jedan bračni par, dvoje krizmanika, dvoje mladih. Svi su oni prisegli u
ime čovječanstva vjernost Papi.
Ispolitizirana Crkva u Hrvata (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
20 Jan 2010, masha
Iako su predsjednički izbori u Hrvatskoj završili, za one koji ih nisu detaljno pratili, šaljem par
linkova na kojima možete vidjeti kako se ponašanje pojedinaca unutar crkvenih redova može
izopaćiti kad se Crkvi daju prešutne ovlasti u miješanje državnim poslovima. Dakle, govorim
o pojedinačnim, a ipak zastrašujućim slučajevima gdje su svećenici prijetli da neće krstiti
djecu roditelja koji ne budu glasali za predsjedničkog kandidata katolika i izdašnog donatora
Katoličke crkve (http://predsjednicki-izbori.com/tag/crkva/), tijekom misa su dijeljeni letci
istog kandidata( http://predsjednicki-izbori.com/tag/crkva/ i sl. Ipak, hrvatski građani,
većinski katolici, "odbili su poslušnost" matičnoj Crkvi pto nije spriječilo kardinala Bozanića
da "kasni" sa svojom čestitkom novo predsjedniku pa je pošalje čak i nakon Obame
http://www.vecernji.hr/vijesti/barack-obama-cestitao-josipovicu-prije-kardinala-josipabozanica-clanak-78312) Lijep pozdrav, mašenjka bačić.
Katlicka crkva u BiH (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet
19 Jan 2010, Milos
KATOLIČKA CRKVA U BOSNI I HERCEGOVINI Povijesni osvrt preuzeto sa
www.biskupija-banjaluka.org Iako katolici danas u Bosni i Hercegovini predstavljaju
manjinu, povijest Katoličke crkve u ovim krajevima veoma je duga i seže čak do apostolskih
vremena. Apostol Pavao spominje da je njegov učenik Tit otputovao u Dalmaciju (2 Tim
4,10). Naime granica rimskih pokrajina Dalmacije i Panonije dijelila je upravo Bosnu i
Hercegovinu na dva dijela u pravcu istok-zapad, pri čemu je nešto manji, sjeverni, dio
pripadao Panoniji. Na tom području je već u to vrijeme bilo nekoliko biskupija, npr: Baloie,
Bistue, Sarsiteron, Delminium, itd., koje su pripadale metropolijama u Saloni (Solin) dok su
dijelovi ovog područja pripadali drugim okolnim biskupijama, npr. Siscia (Sisak) i metropoliji
u Sirmiju (Srijemska Mitrovica). Propašću Zapadnog rimskog carstva i nadiranjem i
doseljenjem avarskih i slavenskih plemena, ta je crkvena organizacija posve uništena. Hrvati
su se naselili na područje današnje Hrvatske i BiH u VII. st. i bili pokršteni do IX. st. Valja
napomenuti da je srednjovjekovna Bosna obuhvaćala puno manje područje nego današnja i
pružala se samo na užem području današnje središnje Bosne. Najstarija biskupija na području
današnje BiH je ona u Trebinju, osnovana prije 1022. godine. Bosanska biskupija koja je
sigurno postojala već 1067. sa sjedištem kod današnjeg Sarajeva, od 13. st. je imala svoje
sjedište u Đakovu u Slavoniji, izvan Bosne. Za vrijeme turske vlasti, biskupi iz Đakova nisu
se uopće usuđivali doći u Bosnu. Veliki dijelovi današnje BiH pripadali su susjednim
biskupijama u Hrvatskoj: Split, Knin, Krbava, Zagreb... Od redovničkih zajednica valja
istaknuti dominikance i osobito franjevce koji su u ove krajeve došli ubrzo nakon svoga
osnutka i stekli velike zasluge za očuvanje vjere katolika ovih krajeva. Podigli su velik broj
samostana po cijeloj Bosni i okolnim zemljama koje su u to doba pripadale provinciji Bosna
Srebrena, nazvana tako prema čuvenom samostanu u Srebrenici, teško stradalom gradu u
najnovije doba. Padom Bosne pod otomansku vlast (1463.) i Hercegovine (1482.) započela su
teška stradanja Katoličke crkve, islamizacija i nestajanje mnogobrojnih župa i samostana,
širenje islama i pravoslavlja, a time i temeljita promjena vjerske i etničke slike BiH. Zbog
nemogućnosti biskupa da pohode svoje biskupije ili njihove dijelove koji su pali pod tursku
vlast, godine 1735. Sveta je Stolica osnovala Apostolski vikarijat za katolike u Bosni i
susjednim pokrajinama pod turskom vlašću. On je 1846. podijeljen na Bosanski i
Hercegovački ap. vikarijat i tako je ostalo sve do 1881., kada je u BiH ponovno uspostavljena
redovita hijerarhija. Te su godine osnovane biskupije u Banjoj Luci i Mostaru, te nadbiskupija
i metropolija u Sarajevu, u sastav koje je ušla i Trebinjska biskupija. Njome trajno upravlja
mostarski biskup kao njezin ap. upravitelj. Katoličku crkvu (kao i sve druge koji su ovdje
živjeli) pogađale su tijekom povijesti prirodne katastrofe, česte bolesti, ratovi i druga
stradanja, te se broj vjernika stalno mijenjao. Tragična stradanja u zadnjem desetljeću 20. st. i
egzodus katolika kakav u cijeloj povijesti nije zabilježen, zaprijetila su posvemašnjim
uništenjem cijelih biskupija, koje su više nego prepolovljene, što posebno vrijedi za
banjolučku biskupiju, gdje je gotovo posve nestao veći broj župa, a broj vjernika sveden je na
jednu trećinu predratnog stanja. Današnje stanje Katoličke crkve u BiH Raspadom države
Jugoslavije nastala je devedesetih godina prošlog st. samostalna država BiH. Novu političku
stvarnost slijedila je i crkvena: g. 1994. osnovana je Biskupska konferencija nove države BiH.
Čine je biskupi četiriju (nad)biskupija s ovog prostora. Nadbiskupija Vrhbosna ima svoje
sjedište u Sarajevu koje je Sv. otac Ivan Pavao II. već pohodio 1997. godine. Zaštitnik
katedrale i nadbiskupije je Presv. Srce Isusovo. Sarajevo je ne samo sjedište nadbiskupije i
metropolije, nego i mnogih redovničkih kuća matica, muških i ženskih: franjevačke provincije
Bosne Srebrene, sestara Služavki Maloga Isusa, jedine autohtone ženske družbe u BiH, koju
je osnovao prvi Vrhbosanski nadbiskup Josip Stadler, Milosrdnica sv. Vinka Paulskog,
Školske sestre franjevke. U njemu se nalaze i dvije bogoslovije: dijecezanska Vrhbosanska i
franjevačka s visokim teološkim školama. Na području nadbiskupije djeluju i dva dječačka
sjemeništa: dijecezansko u Travniku i franjevačko u Visokom. U pastoralnom radu
nadbiskupije osim dijecezanskog klera djeluje i više redovničkih zajednica: najbrojniji su
franjevci Bosne Srebrene, a nekoliko župa vode oci isusovci, salezijanci i dominikanci. Osim
spomenutih redovničkih zajednica u Vrhbosanskoj nadbiskupiji imaju svoje samostane i sestre
karmelićanke te klarise. To je u pravom smislu riječi multireligiozni (konfesionalni) i
multietnički grad, kao uostalom i većina drugih gradova u BiH. Kao glavni grad BiH,
Sarajevo ima povlasticu da je u njemu sjedište Veleposlanstva Sv. Stolice. U nadbiskupiji
danas živi manje od polovice predratnog broja vjernika tj. oko 215.000. Crkvene ustanove
izdaju jedan vjerski tjednik, jedan mjesečnik i nekoliko časopisa. Katolička crkva na području
današnje Vrhbosanske nadbiskupije, kao uostalom i u drugim biskupijama u BiH dala je
tijekom povijesti mnoštvo mučenika, kako svećenika tako i vjernika laika, ali su njihova
imena, nažalost, uglavnom nepoznata i zaboravljena. Bilo je i drugih uzornih vjernika, a za
neke od njih vodi se postupak za proglašenje svetima. To su sluga Božji sjemeništarac Petar
Barbarić, pet redovnica iz družbe Kćeri Božje ljubavi, poznate kao Drinske mučenice
(pogubljene 1941.), te prvi Vrhbosanski nadbiskup dr. Josip Stadler, čija je kauza upravo
otvorena. Nadbiskup je Vinko kard. Puljić, a nadbiskupijom upravlja od 1991. Tri godine
kasnije imenovan je kardinalom. Pomoćni biskup je mons. dr. Pero Sudar. Postoji i Stolni
kaptol s četiri kanonika. Nadbiskupija vodi i pet školskih centara (Sarajevo, Travnik, Zenica,
Tuzla i Žepče) u kojima se školuju učenici svih nacionalnih i vjerskih pripadnosti. Biskupija
Banja Luka (često se piše i Banjaluka), osnovana je 5. srpnja 1881. bulom pape Leona XIII Ex
hac augusta. Katedralna crkva je posvećena sv. Bonaventuri. Ima 45? župa u šest dekanata
koje pastoriziraju dijecezanski svećenici i franjevci, a jednu župu trenutno vode trapisti iz
samostana Marija Zvijezda. Broj katolika je jako opao usljed izgona devedesetih godina
prošloga stoljeća, tako da ih sada na području cijele biskupije živi samo 42.000. Tu su se
događali strašni zločini, pa je biskupija izgubila preko 800 vjernika, većinom nedužnih civila,
koji su ubijeni, a među njima sedam svećenika i jedna redovnica. Već smo spomenuli i muške
redovničke družbe u Banjalučkoj biskupiji. Trapisti imaju svoj nekoć veoma ugledni samostan
Marija Zvijezda, osnovan 1869., a franjevci ih imaju tri: Petrićevac, Jajce i Livno. Od ženskih
redovničkih družbi na području biskupije djeluju Klanjateljice Krvi Kristove, Milosrdnice sv.
Vinka Paulskog, Školske sestre sv. Franje, Kćeri Božje ljubavi, te Benediktinke od Prečistog
Srca Marijina. Biskup je mons. dr. Franjo Komarica: za biskupa je posvećen 1986., i tri je
godine bio pomoćni biskup pok. biskupu Alfredu Pichleru, a upravu biskupije je preuzeo
1989. Biskupija je u drugom svjetskom ratu i poraću, kao i u najnovijim sukobima 1990-tih
godina dala puno mučenika, a izgubila je najviše klera od svih (nad)biskupija na području
tadašnje države. Ipak, nitko od njih nije službeno proglašen svetim. Upravo se pripremamo na
prvu beatifikaciju jednog člana ove biskupije – časnog sluge Božjega dra Ivana Merza.
Biskupija Mostar-Duvno osnovana je istovremeno s banjolučkom 1881., a u svome imenu
čuva uspomenu na nekadašnju biskupiju u Duvnu. Zajedno s trebinjskom biskupijom, koja je
uspjela nadživjeti sve vrijeme turske vladavine, obuhvaća Hercegovinu, tj. južni dio države
BiH. Mostarski biskup je ujedno i trajni upravitelj trebinjske biskupije, od 1890. godine.
Pastoralnu službu u mostarskoj biskupiji obavljaju dijecezanski svećenici i franjevci, dok u
trebinjskoj franjevaca nema. U biskupiji Mostar trenutno živi oko 195.000 vjernika. Na
području biskupije izlaze dva vjerska mjesečnika za puk. Biskup je mons. dr. Ratko Perić (od
1993.), koji je ujedno i apostolski upravitelj trebinjske biskupije. (Službeni mu je naziv:
biskup mostarsko-duvanjski i apostolski upravitelj trebinjsko-mrkanski.) O trebinjskoj
biskupiji je već gore uglavnom sve rečeno. Najstarija je i najmanja u cijeloj BiH. Osnovana je
prije godine 1022. Ima oko 15-20.000 vjernika. Pastoralnu službu obavljaju samo dijecezanski
svećenici. Puni joj je naziv trebinjsko-mrkanska, jer je u tursko doba neko vrijeme sjedište
biskupije bilo na otočiću Mrkan kod Dubrovnika.
Katedrala – spoj s nebesima (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
12 Jan 2010, Beba
Građanski list ponedeljak, 6. april 2009.
Uprkos lepoti skladnih arhitektonskih ostvarenja koja je sačinjavaju, Katolička porta se i
danas prepoznaje kao otmen i nenametljiv deo novosadskog centra, koji je nad starim
grobnicama nikao u senci veličanstvene crkve Imena Marijina. Veličina ove građevine i
uzvišenost njene neogotičke arhitekture ostavljali su veoma snažan utisak na naše sugrađane,
koji su je s dubokim poštovanjem nazvali katedrala. Taj naziv nije adekvatan zato što su
katedrale crkve u kojima je sedište biskupa, a on kod nas rezidira u Subotici. Ipak, kao izraz
iskrenog divljenja, taj naziv još ubedljivije svedoči o lepoti i značaju parohijske crkve Imena
Marijina. Zahvaljujući prečasnom gospodinu Janošu Strikoviću, moguće je rekonstruisati
istorijat ove velelepne građevine, kao i same Katoličke porte.
Tatarska i turska uništavanja
U starim spisima zabeleženo je kako je, otprilike na mestu današnje Katoličke porte, u
tadašnjem Petrovaradinu, još 1100. godine postojala crkva oko koje se nalazilo groblje. Taj
hram je, zajedno s čitavim Petrovaradinom, uništen za vreme tatarske najezde u 13. veku.
Posle tatarskih uništavanja obnovljena je razorena varoš, a u njoj je, otprilike na mestu
nekadašnje, ubrzo podignuta nova crkva. Ta srednjovekovna ažurnost prilikom podizanja
hramova ne pripisuje se samo dubokoj religioznosti već i administrativnim potrebama društva,
što se najbolje može ilustrovati činjenicom da je sve do 1896. godine, kada je Austrougarska
kao država počela voditi knjige s osnovnim podacima o svojim podanicima, upravo crkva
beležila protokole o rođenim, venčanim i umrlim vernicima. Obnovljeno naselje, u kome su
zbog blizine Dunava održavani vašari, nazvano je Vašaroš Varad, a njega su zajedno s
drugom katoličkom crkvom uništili Turci 1526. godine.
Hram od cigle i čerpića
Kada je, nakon sklapanja Karlovačkog mira 1699. godine, ovaj kraj konačno oslobođen od
turskih pustošenja, u Petrovaradinskom Šancu je 1702. godine privremeno uređena
rimokatolička crkvena opština. Nova crkva, oko koje se nalazilo groblje, sagrađena je 1719.
godine na mestu današnjeg župnog dvora. U to vreme bilo je uobičajeno da se mrtvi
sahranjuju oko gradskih hramova, što je bilo u skladu s učenjima katoličke crkve, po kojima
su i živi i upokojeni ravnopravno činili jednu hrišćansku zajednicu. Crkva je posvećena
pomoćnici hrišćana Mariji, kao spomen na tursko opsedanje Beča 12. septembra 1686.
godine, kada su branitelji u pomoć prizivali Bogorodicu. Kasnije je hram nazvan Imenom
Marijinim, po prazniku koji se slavi 12. septembra. Ta crkva je izgledala kao privremeni
objekat, o čemu svedoči i zapisnik kanonske vizitacije iz 1725. godine, u kome se kaže:
"Hram parohije je sazidan od cigle i čerpića, upola se već porušio tako da se već ni opravljati
ne može; zato je preko nužno da se iz temelja nov sazida".
Nakon što je Beograd 1739. godine ponovo pao pod tursku vlast, brojne rimokatoličke
porodice, uglavnom nemačke, dolaze u Novi Sad. S porastom broja parohijana rasla je i
potreba za izgradnjom veće rimokatoličke crkve, a kako su novi naseljenici uglavnom bili
trgovci i zanatlije, veoma brzo se sakupila svota potrebna za zidanje. Tako je sagrađena crkva
koja se nalazila na mestu sadašnjeg hrama. Bila je mnogo prostranija od stare crkve, ali
otprilike upola manja od današnje katedrale.
Sredinom 18. veka, groblje oko hrama Imena Marijina zatvoreno je i preseljeno kod male
crkve svetog Roka u Futoškoj ulici. Groblja su uvek potiskivana prema periferiji, ali ih je
nezadrživi rast gradova ponovo apsorbovao u urbani prostor, pa su ona pomerana još dalje ili
su nestajala pod gradskim ulicama.
Preduzimljivi župnik Koper
Kada je oko 1880. godine broj novosadskih katolika prešao 10.000, sve više se osećala
potreba za još prostranijim hramom. Sveštenik Đerđ Koper se svom svojom snagom založio
za podizanje sadašnje katedrale, pa tako Katolička porta svoj veličanstveni izgled uglavnom
duguje njemu. Taj preduzimljivi župnik je finansijska sredstva, neophodna za ambiciozno
osmišljen projekat, sakupljao po gotovo čitavoj Evropi: Švedskoj, Nemačkoj, Poljskoj,
Austriji... Pored toga, za zidanje nove crkve, katolički nadbiskup Lauš Hajnald priložio je
30.000 forinti, njegov naslednik nadbiskup Časka 10.000, dok je njitranski biskup Imre
Bende, inače nekadašnji novosadski župnik, za tu svrhu poklonio 15.000 forinti. Katedrala je
građena od 1892. godine, kada je srušena stara crkva, do 1895. godine, po projektima
arhitekte Đerđa Molnara, tvorca starog zdanja gradske kuće. Dok novi, velelepni hram nije
sagrađen, novosadski katolici su svoja bogosluženja obavljali u Jermenskoj crkvi.
Kako bi sakupila novac neophodan za održavanje takve velelepne građevine, kao i za
negovanje religioznog i kulturnog života, rimokatolička crkvena opština je oko katedrale
podizala i kuće za izdavanje. Tako je, između ostalih, nastala zgrada Mali Vatikan, podignuta
1930. godine po projektima arhitekte Dake Popovića.
Među građevinama koje čine Katoličku portu, svojim ozbiljnim i pobožnim izgledom ističe se
Rimokatolički župni ured, podignut 1808. godine, u barokno-klasicističkom stilu, po
projektima Georga Efingera. Pored župnog dvora, sagrađen je kulturni centar, potonja
"Tribina mladih", u kojem su talentovani amateri priređivali razne predstave, uključujući i
operete. O naporima koje je tadašnja crkvena opština ulagala u razvoj prosvete i kulturnog
života svedoči i građevina koja se i danas nalazi u Njegoševoj ulici broj 9. Naime, tu zgradu, u
kojoj je sada Muzička škola, kupila je katolička crkva, uz pomoć katoličkog nadbiskupa
Hajnada, i u njoj otvorila obdanište, kao i osnovnu i srednju školu. U zgradi koja se nalazi u
Katoličkoj porti broj 1 nekada je bila prva katolička škola u Novom Sadu.
Kao neogotičku građevinu, katedralu karakteriše impresivna visina, koja simboliše ljudsko
stremljenje ka nebesima, kao i obilje svetlosti koja ispunjava njenu unutrašnjost, podsećajući
vernike na to da je Hristos "svetlost sveta". Ta teološki definisana svetlost prelama se kroz
lepe vitraže izrađene u Budimpešti. Na njima su prikazi Isusa Hrista kako blagosilja decu,
Svete porodice, svetog kralja Ladislava, Presvetog trojstva, svetog Mihaila, svetog Josifa,
svetog Đorđa, svete Klare, kao i dva vitraža s likom svete Elizabete. Svaki prozor je dar neke
pobožne porodice ili sveštenika koji su u ovoj crkvi služili, a likovi tih dobrotvora
ovekovečeni su u donjim delovima vitraža.
Vitki stubovi za gotske svodove
Crkva je trobrodna, s gotskim svodovima koji počivaju na visokim i vitkim stubovima. Oltar,
propovedaonicu, klupe, kao i put Hristovih muka izveli su tirolski majstori. Kipovi svetaca,
kao i prikazi Srca Isusovog, svete Marije, svete Tereze, svetog Josifa, svetog Antuna i svetog
Franje, urađeni su u Budimpešti.
Vredne orgulje, koje su u crkvu donesene oko 1900. godine, napravio je svetski poznat
majstor Riger iz Pečuja. Velelepni krov crkve Imena Marijina prekriven je keramičkim
crepovima izrađenim u fabrici "Žolnai" u Pečuju.
Istorija Katolicke crkve u Srbiji (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
"Istorija Katoličke crkve u Srbiji"
Projekat "Istorija Rimokatoličke crkve u Srbiji", pod pokroviteljstvom Nadbiskupije
beogradske, sa beogradskim nadbiskupom Stanislavom Hočevarom na čelu, počinje da se
pretače u delo "Beogradska (nad)biskupija, njeni natpastiri i Crkve kroz epohe" dr Zorana M.
Jovanovića, čiji je prvi tom upravo objavljen.
Beogradska nadbiskupija
O autoru
Zoran M. Jovanović (47) (u zvanju docenta) predaje na Katedri za istoriju umetnosti
Filozofskog fakulteta u Prištini s privremenim sedištem u Kosovskoj Mitrovici.
U prilog izboru dr Jovanovića ide njegova dosadašnja veoma bogata bibliografija u kojoj se
ističu knjige "Leksikon liturgike, simbolike, ikonografije i graditeljstva Pravoslavne crkve",
"Zebrnjak:u traganju za porukama jednog spomenika ili kultura sećanja kod Srba", kao i
njegov rad na pripremi novouvedenog predmeta "Istorija sakralne umetnosti monoteističkih
religija" (što je novina ne samo za sve srpske univerzitete već i u regionu)
Jovanović je učestvovao na mnogim naučnim skupovima posvećenim temama vezanim za
religiju i umetnost među kojima je i nedavno održan Drugi kongres savremene religiozne
arhitekture (Španija, 2009).
Kako je Tanjugu rekao autor, nadbiskup Hočevar ga je angažovao za ovaj obiman posao na
osnovu poznavanja njegovog dosadašnjeg rada i to je doživeo kao veliko priznanje i počast da
bude odabran za ovaj zadatak.
Ne samo da se ovde radi o prvom poduhvatu takvog tipa u istoriografiji Rimokatoličke crkve
na tlu Srbije već je za taj pionirski poduhvat pozvan rođeni Beograđanin, dr Zoran M.
Jovanović, istoričar umetnosti koji je doktorirao 2008 na Beogradskom univerzitetu sa temom
"Ideja prošlosti u srpskoj umetnosti 20. veka "
Nadbiskup Hočevar je u uvodnoj reči objavljenoj u prvom tomu Istorije Rimokatoličke crkve
na tlu Srbije, koji obuhvata period od početka hristijanizacije do 1521. godine, napisao da se
"njen autor, hrabro zaputio u "prašumu prošlosti".
"Na tom putu, on ne teži da izgovori poslednju nego prvu reč, ne želi toliko da zatvori
prošlost, ili je stavi ad acta, koliko da je otvori i omogući da postane magistra vitae za sve
nas" piše Hočevar.
"Ako autoru treba priznati da poseduje "hrabrost početka", onda na nama ostaje velika
odgovornost da još bolje i preciznije utvrdimo pravac njegovih poruka, otkrića i našeg daljeg
kretanja kroz vreme", naglasio je Hočevar.
Jovanović je rekao da će drugi i treći tom biti štampani tokom 2010. da će celina imati više od
1.200 strana, uključujući napomene i bibliografske reference u svakom od tri toma.
Prvi tom obuhvata poglavlja: O nasleđu istorije na području današnje Beogradske
nadbiskupije i njenim tumačima izmedu prošlosti, sadašnjosti i stvarnosti; O prvom
milenijumu hrišćanstva na području Beograda; O verskim objektima Beogradske
(nad)biskupije tokom proteklih stoleća; Rimokatoličke bogomolje do pada Beograda pod
osmanlijsku vlast 1521. godine i Natpastiri Beogradske biskupije od vremena Velikog raskola
u Crkvi (1054) do 1521. godine.
Dajući razloge za pokretanje ovog projekta u okviru izdavačke delatnosti Beogradske
nadbiskupije kao dela edicije "Treći milenijum" nadbiskup Hočevar piše u uvodnoj reči da su
u "prvim godinama ovog novog hiljadugodišta otkrili da ne poznaju dovoljno Njeno
(Rimokatoličko) dvomilenijumsko delovanje na našem geografskom području".
On dodaje da su počeli istraživanja, organizovali simpozijumom... , ali da je to dovelo do
otkrića da su prostori "neistraženog neizmerno veliki".
Konstatujući da ga je "Bog postavio u zemlju dodira i prožimanja, sudara i mimoilaženja
Istoka i Zapada, u svet veoma različitih iskustava, percepcija, shvatanja i očekivanja", on
zaključuje da "stoga nužnost dijaloga i disanje s oba plućna krila" za njega nisu tek puke
fraze, nego elementarna stvar naše svakodnevice".
Nadbiskupa prvi tom trilogije vidi kao "veliki dijaloški poziv za novu sinergiju Istoka i
Zapada".
Stanislav Hočevar
Osećajući obavezu da bude naučno dosledan, autor u svom predgovoru poručuje da "je već od
prvog trenutka, otkako se našao pred još neispisanom prvom stranicom bio svestan da jedna
od temeljnih vrednosti istorije počiva na tome što ona uspeva da istinu kad-tad iznese na
svetlost dana".
On smatra da je sudbina istoričara koji je tome doprineo često mnogo neizvesnija, surovija, "i
to posebno kada se trude da ostanu pođednako daleko od onih koji kleče pred različitim
poluistinama i onih koji ih odbacuju kao potpuno neistinite".
Jovanović istice da ga raduje "što je pokušao da doprinese boljem razumevanju povesnice
Beogradske dijeceze i njenom smeštanju u vreme i prostor".
"U ovoj prilici reč je o epohi koja, možda, tek u nagoveštajima najavljuje doba obeleženo
obnavljanjem Nadbiskupije pre 85 godina i njenim, tokom vremena, sve primetnijim,
upečatljivijim trajanjem" istakao je Jovanović.
On se nada da mu je ovom knjigom pošlo za rukom da bude dovoljno daleko od bilo kog
ekstrema i da je skinuo "velove sa povesnice, ne odričući se, pritom, ni razuma, ni znanja, niti
srca".
Chinese Village Remained Catholic... (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
01 Jan 2010, sestan
Xiao - Quing Wang, "How Has a Chinese Village Remained Catholic? Catholicism and local
culture in a northern Chinese village", Journal of Contemporary China, vol. 15, no. 49, 2006,
pp. 687 - 670.
Since 1978 Buddhism, Daoism, Islam, various local religions, Protestantism and
Catholicism have been reviving in China. Catholicism has been resurgent rapidly in
the countryside where foreign missionaries preached before 1949. However, the
literature on Chinese Catholicism is limited due to its sensitivity in Communist
China. Previous research on the Catholic revival and continuity in China stresses the
importance of political, social, economic, geographic and religious factors.2 To be
specific, most research stresses the importance of the concurrence of hierarchical
authority in Catholicism and ancestor worship in Chinese culture,3 the compromise
between the Vatican and the Chinese Communist government,4 the spiritual crisis,
social dislocations and inequality caused by rapid economic growth since 1978,
geographic and economic characteristics.5 Since ancestral worship is universal in
Chinese culture, and most religions in China have experienced the same political,
social, economic and cultural changes since 1949, why could only Catholicism be
effectively carried down generation by generation? Apart from the above mentioned
factors, the survival of Chinese Catholicism needs further explanation.
Additionally, most recent research focuses on officially registered churches6 in
China. Little ethnographic research7 has been conducted on the existing underground
church8 due to its continuous conflicts with the above-ground church9 and the
Chinese government. Since half of the Chinese Catholic population belongs to the
underground church, and their open religious activities are limited due to its
unofficial status, the underlying factors for the survival of the underground church
also need to be studied. This article focuses on ‘horizontal’10 factors such as local
cultural effect on the continuation of Catholicism,11 by examining a village whose
inhabitants belong entirely to the underground church, and a non-Catholic village as a
reference group. These two villages in northern China are geographically adjacent to
each other, but one is totally Catholic; the other has remained mostly non-Catholic
throughout its history. To protect confidentiality and the privacy of my interviewees,
all village names and interviewees’ names in this article are pseudonyms. In addition,
the exact locations of the two villages are not given.
Theories
This article argues that local culture determines the inculturation of Catholicism in
northern China. Inculturation refers to a long process, in which a foreign religion
takes root in an indigenous culture. In this article over 400 years’ continuation of
Catholicism in a Chinese village is used to operationalize this concept. Culture is a
most broad and complex concept, and it does not have a standard definition. In this
article, I use a loose definition of culture, which refers culture to the values, customs,
beliefs and practices that a specific group uses to form their ways of life.12
Accordingly, local culture here refers to religious rituals and local customs of a
specific group in a certain geographic area. At the operational level, local culture
specifically refers to life-cycle events, fengshui and local cultural symbols.
Secularized life-cycle rituals and the continuation of Catholicism
According to the Durkheimian functional perspective on religion, religious rituals
create a collective consciousness of ‘a single moral community’, and satisfy the
practical needs of believers.13 Chinese Catholicism fulfills both functions. Due to the
unique history of Catholicism in China and the characteristics of Chinese Catholic
communities, Catholics depend heavily on life-cycle rituals to pass on their religion.
First, because of several major anti-Christian incidents in Chinese history, such as the
Kangxi Emperor’s prohibition of Catholicism in 1721,14 the Boxer movement15 in
1900 and the Cultural Revolution from 1966 to 1976, religious activities of the
Catholic Church in China were either completely restricted or frequently interrupted.
However, it is almost impossible for the Chinese government to prohibit Catholics
from observing their life-cycle rituals, which consistently remind Catholics of their
religion and identity. Second, living in clustered rural communities and sharing a
western religion different from dajiao,16 Catholic villagers need mutual help during
life-cycle events, which constantly create a sense of togetherness17 among Catholics.
Besides, during Catholic life-cycle ceremonies, most dajiao people in the
neighborhood would avoid offering their help for fear of causing ritual conflicts
with Catholics. Thus, life-cycle events provide the best opportunities for Catholics to
uphold their religion and maintain their moral community.
Local culture and the reinforcement of Catholicism
Two groups of theories on the relationship between religion and culture support the
argument that local culture reinforces Catholicism. First, religion and culture
mutually influence each other, and when a new religion comes in contact with an old
culture, the former changes the latter, and vice versa.18 That is, religious attitudes
affect people’s ways of life, and likewise, daily life experiences influence their
approach to religion. Living in the Chinese cultural environment, Chinese Catholics
are likely to blend Catholicism with local culture, and hope to be accepted by
predominantly non-Catholic communities. The culture–religion mutual influence
theory helps explain the indigenization of Catholicism in Chinese culture.
Second, examining local religious culture and the cultural ‘tool-kit’19 helps
identify how group and marginal identities are created.20. Accordingly, exploring
local culture is helpful for finding out how Chinese Catholics preserve their identity
in a conspicuously non-Catholic environment. Being a Catholic in Chinese rural
communities is a prominently foreign identity because Catholics have different
religious rituals and daily life taboos from those of non-Catholics. Thus, a Chinese
Catholic village forms visible and invisible boundaries between Catholics and nonCatholics in terms of geographic segregation, religious and cultural divergences, and
a sense of belonging and togetherness. Additionally, religious and cultural identities
are in constant production and reproduction.21 Accordingly, Catholicism is likely to
be influenced and transformed by local culture.
Vatikanska podrska Srbiji (b92)-cudno da niko ovo do sada nije objavio (Religija kao
komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet – rimokatolički pogled)
Vatikan podržava integracije Srbije
Rim -- Predsednik Srbije Boris Tadić i papa Benedikt XVI sastali su se u Vatikanu gde su
razgovarali o evropskim integracijama Srbije i pitanju Kosova.
Boris Tadić i papa Benedikt XVI u Vatikanu (FoNet)
Boris Tadić i papa Benedikt XVI u Vatikanu (FoNet)
Vatikan podržava evropske integracije Srbije i očuvanje njenog suvereniteta i teritorijalnog
integriteta, izjavio je danas predsednik Srbije Boris Tadić, posle razgovora sa papom
Benediktom XVI. Zahvalio sam papi Benediktu XVI na principijelnoj podršci Vatikana i
njegovoj ličnoj principijelnoj podršci Srbiji, naveo je Tadić posle posete Vatikanu.
Tadić je napomenuo da je "još jednom podvukao poseban značaj Kosova, kao izvorišta naše
državnosti i kulture".
Prema rečima Tadića, on i papa Benedikt XVI zajednički su zaključili da agenda za ulazak
Srbije i drugih zemalja zapadnog Balkana 2014. u Evropsku uniju (EU), koju su predložili
premijeri Grčke i Italije, Jorgos Papandreu i Silvio Berluskoni, predstavlja realističan plan.
Audijencija kod pape je trajala oko 25 minuta i bila je u četiri oka, na engleskom jeziku i bez
prevodioca, javila je italijanska agencija Ansa.
Posle privatne audijencije s Tadićem, papi je predstavljena delegacija Srbije, u kojoj je bio i
šef diplomatije Vuk Jeremić.
Predsednik Srbije Boris Tadić izjavio je nakon susreta sa poglavarom Rimokatoličke crkve
papom Benediktom XVI, da je dobio podršku Vatikana za evrointegracije Srbije, kao i
podršku Svete stolice za integritet i suverenitet Srbije na Kosovu.
On je izrazio zahvalnost papi na principijelnim pozicijama Vatikana, ukazavši na značaj
Kosova kao izvorišta srpske državnosti i kulture.
"To je prostor na kome je izgrađen hrišćanski identitet našeg naroda, a politička saradnja
Srbije i Vatikana je od izuzetne važnosti zbog velikog uticaja Vatikana na međunarodnu
politiku", istakao je Tadić.
Predsednik Srbije je ukazao i da je susret sa papom Benediktom XVI veoma važan i zbog
ekumenskog dijaloga među crkvama, podsetivši da se 2013. godine obeležava godišnjica
Milanskog edikta i da Srbija želi da učestvuje u toj međunarodnoj proslavi.
Govoreći o mogućoj poseti pape Srbiji, Tadić je rekao da, što se tiče države Srbije, taj poziv
ostaje otvoren i da se sa papom Benediktom XVI saglasio da bi vreme obeležavanja
Milanskog edikta, 2013. godine, bilo idealno vreme za tu posetu.
Na kraju sastanka papa i Tadić su razmenili poklone.
Benedikt XVI je Tadiću poklonio tradicionalnu medalju pontifikara, a Tadić je predao papi
iluminaciju sa stranicom iz Miroslavljevog jevanđelja.
Tadić se u Vatikanu sastao i s kardinalom Tarćizijem Bertoneom i monsinjorom Dominikom
Mambertijem.
Susretom sa Benediktom XVI, Tadić je završio trodnevnu radnu posetu Italiji, tokom koje je
razgovarao s najvišim italijanskim zvaničnicima, predsednikom Đorđom Napolitanom i
premijerom Silvijem Berluskonijem, i predvodio državnu delegaciju na samitu vlada Italije i
Srbije.
Sloboda u religiji i filozofiji (sartrijanska sloboda) (Religija kao komponenta ljudske
Sloboda u religiji i filozofiji (sartrijanska sloboda)
Bazirajuci se na delu teksta monsinjora dr.Andrije Kopilovica i Sartrovoj filozofiji htela sam
da napravim pokusaj kratkog uporedjivanja shvatanja slobode kod hriscana i Sartra. Naravno,
ovde ce biti reci o shvatanju slobode u metafizickom smilu a ne pravno-politickom.
Naime, slicnost koju sam primetila je ta da se na oba mesta svest o slobodi dobija u vrlo
teskim situacijama. U vec spomenutom tekstu, sloboda se evocira kod ‘oslobodjenja Izraela’,
spominjanja robova, progona hriscana...A opet, radi se o ‘savrsenoj i konacnoj slobodi’,
‘istinskoj slobodi’, ‘zaista slobodi’, slobodi koja je ‘iznad drustvenog plana’, za koji se ‘ne
trazi promena drustvenog polozaja’. Postavlja se pitanje naravno, kako je moguce pricati o
slobodi i to apsolutnoj u ocigledno zarobljenickim situacijama ?
S druge strane, u Sartrovom poznatom egzistencijalizmu se takodje spominje sloboda u
vreme ropstva. Zaprvo, Sartr je sam rekao : ‘Nikada nismo bili toliko slobodni nego pod
okupacijom’ (On a ete jamais aussi libres que sous l’occupation), gde se misli na period
okupacije Francuske tokom II svetskog rata. I zaista, covek ukoliko je potlacen zadrzava
netaknutu svoju slobodu ili jos bolje : ropstvo je privilegovana situacija gde covek postaje
svestan svoje slobode. U egzistencijalistickom ili metafizickom smislu, ova sloboda
predstavlja mogucnost za svakog coveka da odabere svoj ‘mode d’existence’ ili svoj nacin
postojanja, na nacin na koji ce pobeci od determinizma, neophodnosti i spoljnih naizgled,
ogranicavajucih uslova.
Vracajuci se na tekst dr. Kopilovica, shvatamo da se ta ista sloboda stice ‘Hristovim
oslobadjanjem’. Prihvatajuci hriscanstvo, propovedi apostola Pavla, ti, do tada zarobljenici i
mucenici postaju slobodni, oslobodjeni svakog ovozemaljskog lanca. Po ovom shvatanju,
oslobodjenje nije rezultat unutrasnje refleksije ili lucidnosti vec ‘plod istorijskog dogadjaja,
pobedonosne Isusove smrti’. I zaista, najpoznatija hriscanska dogma je upravo ta da je
covecanstvo bas Hristovom smrcu oslobodjeno. Oslobodjeno od svojih grehova ali i tudjih, pa
stoga i svih lanaca koji su ih do tada vezivali. ‘Vernik je slobodan [...] da ne bude vise
sputavan sponama Greha, Smrti i Zakona’ (podvucimo ‘zakona’, verovatno pisanih zakona te
zemlje, koje Hrist naravno transcendira). Ovo oslobodjenje je sama simbolicnost akta
krstenja, kada se konacno i zauvek ‘predajemo Gospodu, kome pripadamo [i kada smo]
odredjeni za uskrsnuce’. Ovde se naravno odmah uspostavlja krucijalna razlika od Sartrovog
shvatanja, po kome covek pripada samo sebi i slobodan je ali i odgovoran (pred sobom i
drustvom) za svoje akte, dok u hriscanskom shvatanju, covek pripada Bogu i mora se voditi
Bozijim zakonima, pred kim i odgovara. ‘Hriscani su oslobodjeni starog ropstva a za sluzenje
Bogu’, ‘hriscanin ne sme zaboraviti da pripada Gospodu i da je odredjen za uskrsnuce’.
Naravno, Zan-Pol Sartr se nikada ne bi slozio sa ovakvim shvatanjem jer bi za njega ovo
predstvljalo jedan od onih lanaca kojih covek upravo i treba da se oslobodi.
Olivera
Santo Subito (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
rimokatolički pogled)
SANTO SUBITO (Enes Halilović)
Santo subito! Santo subito! (Svetac odmah!)
uzvikivanje naroda na sahrani
pape Jovana Pavla II, 08.04.2005.
...
Papa Benedikt XVI odlučio je danas da
ubrzanim procesom proglasi za sveca
svog prethodnika, papu Jovana Pavla II
(RTV CG, 13.05.2005.)
Plače li Grčka danas? Zavidna da li je ona?
Kud ostaju polisi njeni, kud ode suparnik Rim?
Nekad, na trgovima u Grčkoj, birahu vlast za polis,
A sad u Rimu, na sahrani – izbori za nebesa.
Spustiše ga i masa povika:
Santo subito! Santo subito!
Jednoglasno izabran, niko protiv, niko uzdržan.
I formalno, još potpis jedan.
Novog sveca na nebo šalje
Svetac budući.
Plače li danas Grčka?
Daleko ode Rim.
what catholics believe (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet
25 Dec 2009, kaca
What Catholics Believe
Central tenets of this faith, based on the questions in the Belief-O-Matic quiz.
•
Belief in Deity
Trinity of the Father (God), the Son (Christ), and the Holy Spirit that comprises one God
Almighty.
•
Incarnations
Jesus Christ is God's only incarnation, Son of God and God.
•
Origin of Universe and Life
A literal interpretation of the Book of Genesis is held by some, but the Church maintains that
God gave humankind both supernatural revelation in the Bible and natural revelation through
the rational human mind. One may harmonize science with the book of Genesis, in that a
"day" in the Bible is not defined as a 24-hour day. God created the universe from nothing, so
if the "Big Bang" theory is true, then God created this event. If evolution occured, it is under
the choice and control of God.
•
After Death
God immediately judges who will go directly to heaven or hell; most will go to purgatory for
punishment and purification. Reward and punishment are relative to one's deeds. Hell was
traditionally considered a literal place of eternal torture, but Pope John Paul II has described
hell as the condition of pain that results from alienation from God, a thing of one's own doing,
not an actual place. When Christ returns at the end of the world, he will judge all humans. All
the dead will be bodily resurrected, the righteous to glorified bodies, evildoers to judgment.
•
Why Evil?
Original sin. All are sinners and prone to the influence of Satan unless they find salvation in
God and the Church.
•
Salvation
All are already saved (through Christ's death and resurrection), are still being saved (through
the Church), and will be saved in the future (second coming of Christ). Demands faith in and
prayer to God and Jesus Christ, good works, and sacraments, including only one (infant)
baptism. One's salvation must be restored after commission of a mortal sin through the
sacraments of repentance/confession and Communion.
•
Undeserved Suffering
Some suffering is caused by the inheritance of mortality originating from Adam and Eve's
disobedience to God, which includes vulnerability to illness and disease. Also, Satan rules the
earth, causing pain and suffering. Suffering is God's design to test, teach, or strengthen belief
in Him; the greater the suffering of innocent believers, the greater will be their reward after
life.
•
Contemporary Issues
Abortion is considered to be a form of murder, an act worthy of excommunication.
Homosexual acts are sinful. Women are afforded the highest regard as mothers and wives.
Marriage is considered a sacrament and permanent; divorce and remarriage are not acceptable
unless the first marriage is annulled. Remarriage without an annulment results in inability to
receive sacraments. Euthanasia is sinful. Medical research which destroys fertilized embryos
is wrong. The death penalty is rarely justified.
•
Other Beliefs
The pope is the head of the Roman Catholic Church. He and the magisterium (the teaching
authority of the Church) clarify doctrine. Mary, the mother of Jesus, is highly revered, though
not worshipped. Saints are asked to intercede on behalf of sinners. Social justice teachings
urge Catholics to show a special preference for those who are poor and weak.
Sve više oženjenih svećenika u Crkvi (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
Anglikanski svećenici, koji su se odlučili priključiti Katoličkoj crkvi, moći će zadržati žene i
živjeti svećeništvo bez celibata.
Tiskovni ured Hrvatske biskupske konferencije objavio je danas priopćenje Tiskovnog ureda
Svete Stolice o objavi dokumenta vezanog uz pristupanje skupine aglikanskih svećenika i
vjernika u zajedništvo s Katoličkom crkvom.
U priopćenju se objašnjava kako je pročelnik Kongregacije za nauk vjere kardinal William
Levada 20. listopada ove godine najavio novi dokument, kako bi se odgovorilo na brojne
zahtjeve pristigle Svetoj Stolici od skupina anglikanskih svećenika i vjernika iz raznih krajeva
svijeta, koji žele ući u potpuno i vidljivo zajedništvo s Katoličkom crkvom.
“Apostolska konstitucija Anglicanorum coetibus, danas objavljena, uvodi kanonsku strukturu
kojom se proviđa takvo korporativno sjedinjenje ustanovljenjem Personalnih Ordinarijata,
koji će gore spomenutim skupinama omogućiti ulazak u potpuno zajedništvo s Katoličkom
crkvom, čuvajući istodobno elemente specifične anglikanske duhovne i liturgijske baštine.
Kongregacija za nauk vjere ujedno je izdala Dopunske odredbe koje će služiti ispravnoj
primjeni ovoga dokumenta“, stoji u prioćenju.
Dodaje se kako Apostolska konstitucija otvara novi put za promicanje jedinstva kršćana,
priznajući istodobno legitimnu različitost u izražavanju zajedničke vjere.
“Nije riječ o inicijativi koju je pokrenula Sveta Stolica, nego o velikodušnom odgovoru
Svetog Oca na legitimnu težnju tih anglikanskih skupina. Uspostavljanje te nove strukture u
potpunom je suglasju s naporima oko ekumenskog dijaloga koji i ubuduće ostaje prioritet za
Katoličku crkvu“, piše u vatikanskom priopćenju koje je, što nije običaj po pitanju drugih
vatikanskih priopćenja, žurno objavio i Tiskovni ured Hrvatske biskupske konferencije.
Nema popuštanja za ostale svećenike
Apostolska konstitucija predviđa mogućnost prisutnosti nekih oženjenih klerika u
Personalnim Ordinarijatima. Tako će anglikanski svećenici, koji su se odlučili priključiti
Katoličkoj crkvi, moći zadržati žene i živjeti svećeništvo bez celibata.
Iako su mediji takvu odluku Vatikana prokomentirali kao mogućnost da Katolička crkva za
sve svećenike smekša stav po pitanju celibata, u priopćenju Svete Stolice se takva mogućnost
negira.
“Mogućnost prisutnosti nekih oženjenih klerika u Personalnim Ordinarijatima, što je predviđa
Apostolska konstitucija, ni na koji način ne znači promjenu u disciplini Crkve glede
svećeničkog celibata“, stoji u vatikanskom priopćenju u kojem se dodaje kako je celibat, po
učenju Drugog vatikanskog koncila, “znak i istodobno poticaj pastoralne ljubavi te blistav
način naviještanja Božjega kraljevstva“.
Bez obzira na takav stav, u Katoličkoj crkvi je sve više svećenika koji se ne moraju
pridržavati celibata. Osim grkokatoličkih svećenika, kojima je dopuštena ženidba prije
svećeničkog ređenja, sada će i bivši anglikanski svećenici moći živjeti svećeništvo u
Katoličkoj crkvi bez celibata.
9.11.2009
Izvor:
http://www.kriz-zivota.com/zoom/4917/sve_vise_ozenjenih_sveenika_u_crkvi/
Religija u sluzbi politike (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
09/12/2009 19:59 | Beograd
Predstavljena studija „Verske slobode u Srbiji“
Religija u službi politike
Autor: M. D. M.
Beograd - Iako je u poslednjih godinu dana smanjen broj verski motivisanih incidenata,
diskriminacija i dalje postoji, ocenjeno je juče na konferenciji za novinare na kojoj je
predstavljena studija „Verske slobode u Srbiji - stanje, mogućnosti, prepreke“.
Vladimir Ilić, izvršni direktor Centra za razvoj civilnog društva, upozorio je na neustavno
stanje na području verskog života.
- Javni nastupi predstavnika Ministarstva vera proklamuju da je osnovni cilj ovog ministarstva
očuvanje verske strukture Srbije, a ne ostvarivanje sloboda veroispovesti - istakao je Ilić. On
je dodao da podela na tradicionalne i netradicionalne verske zajednice diskriminiše
netradicionalne verske zajednice.
- Za tri godine implementacije Zakona o crkvama registrovano je sedam tradicionalnih i 12
netradicionalnih crkava i verskih zajednica, mada se procenjuje da je u Srbiji delovalo oko
170 verskih zajednica. Onemogućava se delovanje Rumunske pravoslavne crkve, a u Srbiji
nije registrovana Anglikanska crkva - istakao je Ilić. On je naglasio da je u današnjoj Srbiji
religija u službi politike i da verski život u Srbiji ne regulišu zakon i Ustav već vrhovi
političkih stranaka.
Živica Tucić, verski analitičar, istakao je da apriori postoji neravnopravnost između verskih
zajednica.
- Od stava SPC kao najuticajnije zavisi i stav drugih. Nalazimo se pred izborom novog
patrijarha i od toga mnogo zavisi pre svega kakav će biti njegov stav prema ekumenizmu istakao je Tucić.
Nadjen kovceg apostola Pavla? (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije
i identitet – rimokatolički pogled)
09 Dec 2009, Tijana
8. decembar 2006.
Katedrala Sv. Pavla u Rimu
Arheolozi veruju da su pronašli kovčeg sa posmrtnim ostacima apostola Pavla ispod jedne od
najvećih crkava u Rimu.
Kovčeg je pronađen ispod oltara katedrale Svetog Pavla, koja je posle katedrale Svetog Petra
najveća crkva u Rimu. Arheološki radovi na toj lokaciji počeli su 2002, a završeni su prošlog
meseca. Apostol Pavle postao je hrišćanski svetac, a pogubljen je u 1. veku. Pretpostavlja se
da je on tvorac većeg dela Novog zaveta. Njegov kovčeg će uskoro biti izvađen kako bi
vernici mogli da ga vide.
Pretpostavlja se da je kovčeg sa ostacima Pavla bio tamo sakriven skoro 200 godina.
Rimokatolička crkva je od arheologa tražila da uklone ogromne mermerne ploče koje su se
nalazile ispod oltara. Tokom iskopavanja, oni su, međutim, otkrili kovčeg na kojem na
latinskom jeziku piše "Pavle apostol mučenik".
Na njemu su jasno vidljive šupljine kroz koje bi hodočasnici u davnoj prošlosti gurali komade
tkanine kako bi dotakli mošti svetog Pavla. Šef tima arheologa koji su radili na toj lokaciji,
Đorđo Filipi, kaže da je bio siguran da će ispod oltara naći kovčeg.
Prema njegovim rečima, Rimokatolička crkva je naložila iskopavanja nakon što su brojni
hodočasnici koji su Vatikan posetili 2000. godine, kada se slavilo dva milenijuma od rođenja
Isusa Hrista, bili razočarani zbog toga što nisu mogli da vide grob svetog Pavla.
Apostol Pavle je, prema predanju, pogubljen odsecanjem glave po naređenju rimskog
imperatora Nerona 69. godine nove ere. Arheolozi kažu da kovčeg nije mogao da bude
napravljen posle 390. godine, a pretpostavlja se da je kovčeg data preneo rimski imperator
Teodosije.
Katedrala Svetog Pavla sagrađena je u 19. veku, nakon što je izgorela crkva koju je na tom
mestu u 4. veku izgradio Teodosije. Pre toga, na toj lokaciji su se nalazile dve manje crkve
podignute na mestu na kojem je, prema predanju, sahranjen sveti Pavle.
U crkvi koju je sagradio car Teodosije hodočasnici su mogli da vide kovčeg, koji je najpre bio
izložen u samom hramu, a kasnije u njegovoj kripti. Nakon požara 1823, kripta je zajedno sa
kovčegom zatrpana i preko nje je napravljen oltar današnje katedrale Svetog Pavla.
http://www.b92.net/info/komentari.php?nav_id=222775
Papina poruka uoči Kopenhagena (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
Papina poruka uoči Kopenhagena
6. decembar 2009. | 13:43 | Izvor: Beta
Vatikan -- Papa Benedikt XVI poručio je svetskim liderima, uoči samita o klimatskim
promenama u Kopenhagenu, da "briga o božjoj kreaciji zahteva trezvenost i odgovornost".
Papa je rekao da se nada da će samit UN, koji počinje sutra, izneti obrise delovanja koje
pošutuje stvaranje i podstiče razvoj dok uvažava dostojanstvo ljudi i zajedničko dobro.
Vatikan, koji u UN ima status posmatrača, takođe će poslati delegaciju u Kopenhagen.
Benedikt je ranije često govorio o potrebi staranja o planeti, a svoje poslednje pismo
biskupima je većinom posvetio tom pitanju. Vatikan je za njegovog pontifikata na krov
dvorane Pavla Četvrtog postvio solarne ćelije i počeo projekat pošumljavanja s ciljem da
smanjenja emisije ugljendioksida.
B92:
http://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2009&mm=12&dd=06&nav_category=78&na
v_id=396636
Основните белези на разликата помеѓу Православната Црква и папизмот (Religija
kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet – rimokatolički pogled)
04 Dec 2009, Prohora
Митрополит Навпактски и Световласијски г. jеротеј
Основните белези на разликата помеѓу Православната Црква и папизмот
1. Епископите на Стариот Рим, и покрај малите и несуштински разлики, секогаш имале
заедница со епископите на Новиот Рим и со епископите на Истокот сè до 1009 - 1014
година, кога за првпат епископите Франки го презеле тронот на Стариот Рим. Сè до
1009 година римските папи и патријарсите на Константинопол биле во сојуз во
заедничката борба против Франките владетели и епископи, но и против еретиците кои
се појавувале одвреме навреме.
2. Франките на синодот во Франкфурт, во 794 година, ги осудија одлуките на Седмиот
Вселенски Собор и почесното поклонување на светите икони. Исто така, во 809 година
Франките во Символот на Верата го внесоа Филиокве, учење за наводното происходење
на Светиот Дух од Отецот и од Синот. Ова вметнување тогаш го осуди и православниот
папа на Рим. На синодот во Константинопол за време на свети Фотиј Велики, на кој
зедоа учество и претставниците на православниот папа на Рим, ги осудија сите што ги
отфрлиле одлуките на Седмиот Вселенски Собор и оние што на Символот на Верата го
додале Филиокве. Но, за првпат Франскиот папа Сергеј IV, во 1009 година во
посланицата на востоличувањето го вметна во символот на Верата - Филиокве, а папата
Венедикт VIII го внесе Верују со Филиокве во службите на Црквата, па така папата
беше отпишан од диптисите на Православната Црква.
3. Основната разлика помеѓу Православната Црква и папизмот се состои во учењето за
нестворената суштина и нестворената енергија Божја. Додека ние, православните,
веруваме дека Бог има нестворена суштина и нестворена енергија и дека доаѓа во
заедничарење со творбата и со човекот со нестворената Своја енергија, истовремено
папистите веруваат дека во Бога нестворената суштина се поистоветува со неговата
нестворена енергија (актус пурус) и дека Бог комуницира со творбата и со човекот
преку своите створени енергии, значи тврдат дека во Бога постојат и створени енергии.
Значи, и благодатта Божја преку која човекот се осветува се смета за створена енергија
(или donum supranaturalis) . Но, така човекот не може да се освети.
Од ова основно учење произлегува учењето за происходот на Светиот Дух од Отецот и
од Синот, очистувачкиот оган, првенството на папата и т.н.
4. Освен темелната разлика помеѓу Православната Црква и папизмот на тема суштината
и енергијата во Бога, постојат други големи разлики, кои одвреме навреме стануваа
предмет на теолошки дијалози, а тоа се:
- филиокве, ереста на субординационизмот, дека Светиот Дух происходи од Отецот и
од Синот со последица да се унижува монархијата на Отецот, да се укинува совршената
рамноправност на Лицата на Света Троица, (да се унижува Синот во своето својство да
раѓа ако постои единство помеѓу Отецот и Синот, да се потценува Светиот Дух како
неисто силен и истославен со другите Лица на Света Троица бидејќи се јавува како
„Личност бесплодна која не раѓа“). - користење на бесквасен леб во Божествената
Евхаристија при што се нарушува начинот на којшто Христос ја соврши Тајната
Вечера.
- осветувањето на „чесните дарови“ кое се прави не со призив (епиклеза), но со
произнесување на основоположните зборови Христови „примете јадете… пијте од неа
сите…“.
- теоријата дека крстната жртва Христова ја умилостиви божествената правда
(Анселмовата теорија за искупувањето - satisfactio - задоволување, надомест), која Го
пројавува Отецот како феудалец и Го превидува Воскресението.
- теоријата за „заслужена награда“ на Христа која ја доделува папата и за
„преизлишната“ благодат на светителите.
- разделувањето и цепкањето на тајните на Крштевањето, Миропомазанието и
Божествената Литургија.
- учењето за наследување на вината на прародителскиот грев.
- литургиските новаторства во сите тајни на Црквата (крштевање, миропомазување,
свештенство, исповед, брак, маслосвет).
- не причестување на лаиците со „крвта“ Христова.
- првенството на папата, според кое папата е „episcopus episcoporum“, епископ на
епископите и извор на свештеничката и црковната власт, безгрешна глава и водач на
црквата, кој ја управува неа монархиски како местопазител Христов на Земјата (Vicarius
Christi), (Ј. Кармирис). Во оваа смисла папата се смета себе си за наследник на апостол
Петар, на кого му се потчинуваат другите апостоли, дури и апостол Павел.
- непостоењето на сослужување во богослужбите.
- безгрешноста на папата.
- догмата за безгрешното зачнување на Богородица и воопшто „мариолатријата“, во
која Богородица се воздигнува до Триипостасното Божество и дури станува збор и за
света четворка.
- теориите за analogia entis и analogia fidei, кои се одржале во западниот свет.
- постојаниот напредок на црквата во откривањето на деловите на откровената вистина.
- учењето за апсолутната предодреденост.
- гледиштето за единствената методологија за познанието на Бога и на творбите, кое
одведе во судир помеѓу теологијата и науката.
5. Исто така голема диференцијација, која ја покажува начинот на теологијата, се наоѓа
во разликата помеѓу схоластичката и исихастичката теологија. На запад, се развил
схоластицизмот, како обид за истражување на сите тајни на верата со логиката (Анселм
Кантербериски, Тома Аквински), додека пак во Православната Црква се одржал
исихазмот, или, аподиктичката методологија на богословствување, т.е. очистувањето на
срцето и просветлувањето на умот за здобивање на познанието Божјо. Дијалогот помеѓу
свети Григориј Палама и схоластичарот и унијат Варлаам е карактеристичен и ја
покажува разликата.
6. Последица на погоре кажаното е дека во папизмот имаме отклонување од
Православната еклисиологија. Додека во Православната Црква се придава големо
значење на обожувањето кое се состои во заедницата со Бога, преку гледањето на
нестворената светлина, а пак обожените се собираат на Вселенски Собор и ја
утврдуваат точно откровената вистина во случаи на забуна, дотогаш во папизмот се
дава големо значење на институцијата папа којшто се наоѓа и над Вселенските Собори.
Согласно со латинската теологија: „Автентичноста на Црквата постои само тогаш, кога
се темели и се усогласува со волјата на папата. Во спротивен случај се поништува.“
Вселенските Собори се сметаат како „заседанија на Христијанството кои се повикуваат
со авторитет и власт и претседателство на папата“. Доволно е папата да излезе од
салата на Вселенскиот Собор и тој престанува да биде важечки. Епископот Маре
напиша: ќе беше поточно римокатолиците кога го кажуваат „Верују“ да кажат „и во
едниот папа“ наместо „и во едната… црква“.
Исто така, значењето и улогата на епископите во римската црква не е ништо друго
освен просто претставување на папската власт на којашто истите епископи се
покоруваат како и обичните верници. Во папската еклисиологија суштински се тврди
дека „апостолската власт се изгуби со апостолите и не се предаде на нивните
наследници епископите. Единствено папската власт на Петар, под која се наоѓаат сите
други, се предаде на наследниците на Петар, значи на папите.“ Од оваа перспектива, се
тврди од папската „црква“ дека сите Цркви на Истокот се разединети и имаат
недостатоци, а по икономија нè примаат како сестрински Цркви, зашто тие се смета
како мајка црква а нас нè сметаат како ќерки цркви.
7. Ватикан е држава и секој папа е водач на државата на Ватикан. Се работи за една
човекоцентрична организација, за едно посветовување, и тоа институционализирано
посветовување. Државата на Ватикан се втемели 755 г. од Пипин Кусиот, таткото на
Карло Магнус, а во нашата епоха се призна во 1929 година од Мусолини. Значајна е
причината за прогласување на папската држава, како што ја подржа Пиј XI:
„Претставникот на Бога на земјата не може да биде послушен на земна држава“.
Христос беше послушен на земна држава, а папата не може да биде! Папската држава
подразбира теократија, бидејќи теократијата се определува како сопостоење на светска
и црковна власт во една личност. Денес теократски држави се Ватикан и Иран.
Карактеристично е тоа што го тврдеше во беседата на востоличувањето папата
Инокентиј III (1198-1216): „Оној кој ја има невестата е женик. Но, оваа невеста
(црквата) не се омажи со празни раце, но ми принесе мене неспоредливо драгоцен чеиз,
т.е., полнотата на духовни блага и широчината на светските, величината и изобилието и
на двете… Како символ на светските блага ми ја даде круната; митрата за
свештенството и круната за царството та ме постави за претставник на Оној, на чија
облека и бедра е напишано „Цар на царевите и Господар на господарите“.
Следствено постојат големи теолошки разлики, кои се осудени од Соборот за време на
свети Фотиј Велики и од Соборот за време на свети Григориј Палама како што се гледа
и во „Синодиконот на Православието“. Уште повеќе и Отците на Црквата и Помесните
Собори до XIX век ги осудија сите прелести (заблуди) на папизмот. Проблемот не се
лечи ниту се подобрува со некое формално извинување коешто ќе го даде папата за
една историска грешка, кога неговите теолошки гледишта се надвор од Откровението, и
неговата еклисиологија се движи по погрешен пат, бидејќи папата се претставува како
лидер (водач) на христијанскиот свет, како наследник на апостол Петар и викарпретставник на Христа на земјата, како да Христос му ја дал својата власт на папата и
Он Самиот си починува среќно и во благосостојба на Небесата.
Успение број 4 · April 2002 · Современи подвижници и богослови ·
http://uspenie.kolivart.com/sovremeni_podviznici/49
NEDELJA IV, PREDAVAČICA DR ZILKA SPAHIĆ – ŠILJAK
- ISLAMSKI POGLED
Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet - islamski pogled
Komentar: Među hrišćanima postoji snažno podozrenje u odnosu na islam i na mogućnost
stvarnog uključenja islama i muslima u demokratski život Evrope. Za mnoge hrišćane, težnja
liberalnih muslimana da pokažu kako islam može biti kompatibilan sa evropskom
demokratijom predstavlja falsifikovanje samoga islama i menjanje izvornog značenja
Kur’ana. Kao primer može poslužiti shvatanje pojma džihada ili svetog rata. Za muslimanske
fundamentaliste džihad doslovce znači rat protov nevernika. Neki umereniji su skloniji da
džihad shvate kao sveti rat protiv sopstvenih poroka, kao neku vrstu duhovne borbe. Ostaje
pitanje koja je od ove dve interpretacije Kur’ana ispravnija, tj. pitanje šta o tome zaista kaže
Kur’an. Medjutim, takvo pitanje, iako ponekad deluje kao najvažnije u suštini je besmisleno.
Ne postoji jedinstveni način tumačenja bilo koje knjige pa ni Kur’ana. Ne postoji niko ko
može biti arbitar u sukobu liberalnih i fundamentalističkih muslimana i ko može razrešiti
dilemu koja od ovih grupa je u pravu prilikom tumačenja Kur’ana. Ono što je važno jeste
činjenica da među muslimanima postoje oni koji svoju veru shvataju na takav način koji je
usaglasiv sa evropskom demokratijom i sa poštovanjem ljudske ličnosti. Sa takvim
muslimanima evropski hrišćani i drugi građani moraju biti u stalnom dijalogu koji bi vodio
jačanju ovakvih tendencija u samom islamu i slabljenju onih drugih, fundamentalističkih.
Goran Stojković
ŠTA JE TO "ISLAMSKA TRADICIJA BOŠNJAKA"? (Religija kao komponenta
ljudske civilizacije: institucije i identitet – islamski pogled)
27 Feb 2010, Pedja
ŠTA JE TO "ISLAMSKA TRADICIJA BOŠNJAKA"? (prof. dr Fikret Karčić) (Objavljeno u:
« Preporod », br. 23/841 od 1. 12. 2006. god.) "Islamska tradicija Bošnjaka", "bosanski
islam", "islam u Bosni" i slične sintagme vezane primarno za geografsko "određenje" islama i
njegovu interpretaciju, postale su veoma frekventna područja u savremenom govoru o religiji,
naročito na međunarodnoj sceni, a da zapravo još uvijek nisu dobila utemeljeno smisaono
terminološko određenje i pojmovno ispunjenje njihovog značenja. Objavljujući tekstove prof.
dr. Fikreta Karčića i akademika Muhameda Filipovića o toj temi, istovremeno pozivamo sve
one koji imaju šta relevantno reći o ovoj temi. U posljednje vrijeme intenzivnije su uvedeni u
javni diskurs o Islamu termini koji ime ove univerzalne vjere određuju atributima geografskokulturnog karaktera , kao što su "indonežanski islam", "turski islam", "evropski Islam" ili, u
našem slučaju, "bosanski Islam". To je bilo posljedica preuzimanja terminologije iz zapadnih
religijskih studija, gdje se pravi razlika između "zvanične" ili "normativne religije", date u
religijskim tekstualnim izvorima i njihovoj većinskoj interpretaciji, i "narodne religije", koja
označava tumačenje i praktikovanje određene religije od strane njenih sljedbenika na
određenom teritoriju ili u okviru određene grupe. Proučavanje "narodne religije" obično se
vrši putem metoda proučavanja kulturnih fenomena, uključujući etnografiju, kulturnu
antropologiju i sl. Kulturni antropolozi, na primjer, u slučaju Islama interesuju se za "proces
socijalizacije i simbolizacije u kome se Islam održava u lokalnom okruženju". "Narodna
religija", u tom slučaju se označava geografsko-kulturnim atributom koji se dodaje nazivu
"normativne" religije. S aspekta normativne religije ovakva terminologija je neprihvatljiva. S
druge strane, kulturno-antropološki pristup određenoj religiji je važan po tome što obraća
pažnju na konkretno razumijevanje i praktikovanje religije u odredjenom mjestu i vremenu, te
pomaže razumijevanju konkretne društvene stvarnosti. Ova sintagma može biti korisna kao
instrument sociološke analize a ne za izlaganje normativnog religijskog učenja. Prema tome
kada se kaže, na primjer, "evropski Islam" time se ne bi moglo misliti na neku posebnu vrstu
Islama sa posebnim izvorima nego na razumijevanje i praksu Islama u Evropi. Moguće je,
međutim, da neko priželjkuje i neku posebnu vrstu Islama, zbog čega je veliki broj islamskih
učenjaka rezervisan prema ovoj sintagmi pa protežira određenje "Islam u Evropi". Sve ovo što
je rečeno primjenljivo je i na ostale varijante kulturno-antropološkog pristupa Islamu,
uključujući i sintagmu "bosanski Islam". Islamska zajednica u BiH je do sada u svojim
dokumentima izbjegavala korištenje geografsko-kulturnog određenja Islama. Termin koji se
koristi u Ustavu IZ, kao njenom temeljnog aktu, je "islamska tradicija Bošnjaka" (čl.4 Ustava
IZ u BiH iz 1997). Ova tradicija se navodi kao jedan od izvora na kojima se zasniva ustrojstvo
organa i ustanova IZ u BiH i njena djelatnost, i to nakon Kur'ana i Sunneta. Nakon "islamske
tradicije Bošnjaka" u ovom nabrajanju hijerarhije izvora organizacije i djelatnosti IZ spominju
se "zahtjevi vremena". Sintagma "islamska tradicija Bošnjaka" nije bila predmet teorijske
elaboracije niti u aktima IZ niti u djelima bošnjačkih teologa, iako se radi o izuzetno
značajnom pitanju. Jedino Ustav IZ u čl. 8 stav 2 propisuje: "U tumačenju i izvršavanju
ibadetskih islamskih dužnosti u IZ primjenjuje se hanefijski mezheb". Ova odredba potvrđuje
historijsku poziciju hanefijskog mezheba u BiH i svakako se može dovesti u vezu sa
"islamskom tradicijom Bošnjaka". Striktnim tumačenjem pomenute ustavne odredbe mogli bi
doći do zaključka da je primjena hanefijskog mezheba ograničena samo na ibadet a da se u
drugim oblastima (furu' u-l-fikh), koje se tiču aktivnosti IZ, može referirati i na druge
mezhebe. Ova praksa koja se koristi u savremenom muslimanskom svijetu naziva se tehajjur
(izbor rješenja iz nekog drugog mezheba), a primjenjuje se odlukom nadležnih tijela
ovlaštenih da tumače islamske propise slijedeći metodologiju usul-i fikha. Šerijatski sudovi u
BiH koristili su ovaj metod u prvoj polovini 20. vijeka prilikom rješavanja slučajeva iz oblasti
porodičnog prava. Još jedan element koji se spominje u Ustavu IZ, i koji se može dovesti u
vezu sa "islamskom tradicijom Bošnjaka " jeste spominjanje islamskih institucija iz
osmanskog perioda. Naime, u čl. 2 kaže se "Autonomija IZ u BiH utemeljena je na
vjerskopravnim institucijama bosanskih muslimana iz vremena osmanske uprave". Institucije
učestvuju u oblikovanju tradicije i mogu predstavljati jedan njen dio, tako da ovaj element
možemo, takođe, uzeti u obzir pri utvrđivanju što to čini "islamsku tradiciju Bošnjaka". Na
osnovu ovih elemenata spomenutih u najvišem normativnom aktu IZ, te uvida u dosadašnja
istraživanja Islama u BiH i na Balkanu, pokušaćemo skicirati šta bi to moglo činiti "islamsku
tradiciju Bošnjaka", te na taj način dati prilog javnoj diskusiji o ovom pitanju. Počećemo sa
pitanjem šta je to "tradicija"? Jedno od značenja koje ova riječ ima u zapadnim jezicima jeste
"oblik mišljenja ili ponašanja koju jedna grupa neprekidno slijedi iz generacije u generaciju".
Prema tome, tradicija obuhvata mišljenje i praksu, treba da ima kontinuitet i treba biti
prihvaćena od date grupe u okviru generacija. U islamskom vokabularu, najbliži termin
"tradiciji", definisanoj na gornji način, jeste et-turas el-islami ("islamsko naslijeđe"). Jedan
aspekt tradicije - onaj koji se odnosi na kontinuiranu praksu-obuhvata klasični islamski termin
urf ("običaj u skladu sa Šerijatom"). Tradicija nije statičan koncept. Ona podrazumijeva i
usvajanje novih elemenata koji se selektivno usvajaju i postaju dio tradicije. Na primjer, fes
kao dio muslimanske nošnje u Bosni uveden je nakon ukidanja janjičara 1826. kao oznaka
novog talasa modernizacijskih reformi u Osmanskoj državi. U prvo vrijeme muslimani su
odbijali ovaj dio nošnje smatrajući to novotarijom. Nakon stotinu godina, fes je već bio dio
tradicije, tako da ga je socijalistička vlast nakon Drugog svjetskog rata kao takvog potiskivala
iz svakodnevne prakse. Imajući na umu da tradicija obuhvata oblik mišljenja i ponašanja,
pokušaćemo odgovoriti na pitanje šta su to bitni elementi "islamske tradicije Bošnjaka". Po
našem mišljenju tu tradiciju čine: 1. Ehli-sunnetski pravac Islama, uključujući maturidijsko
učenje u oblasti akaida i hanefijski mezheb u oblasti fikha, te odgovarajuće sufijske redove
(tarikate) Islam se proširio u BiH u vrijeme osmanske uprave, te je to odredilo osnovne
karakteristike normativnog islamskog učenja i prakse. Hanefijski mezheb je bio zvanična
vjersko-pravna škola u Osmanskom Hilafetu. Prethodno u historiji bila je uspostavljena veza
između maturdijskog pravca u teologiji i hanefijskog pravca u pravu. To je izvršeno na
osnovu kompatibilnosti teološkog i pravnog tumačenja, s jedne strane, i personalnog
momenta, s druge strane. Naime, osnivač maturidijske škole Ebu'l-Mensur el-Maturidi (u.
905) uspostavio je teološku školu koja je u osnovi razradila teološke stavove Ebu Hanife (
u.767). Na taj način, proces širenja Islama u BiH pod osmanskom vlašću bio je istovremeno i
proces širenja maturidijskog tumačenja islamskog vjerovanja i hanefijskog tumačenja Šerijata.
U procesu širenja Islama važnu ulogu su imali sufijski redovi, čija je praksa bila usklađena sa
Šerijatom. O tome svjedoče rukopisi naše uleme iz osmanskog perioda, udžbenici koji su
korišteni u medresama i silsile naših alima. Kao primjer može se uzeti silsila Hasana Kafije
Akhisarija (Pruščaka) pod naslovom Nizamu-l-ulema ila hatemi-l-enbija, gdje se može vidjeti
da najveći dio imena u njegovoj intelektualnoj genealogiji pripada ulemi Tranksoksanije (Ma
verae-n-nehr), regiona koji je bio centar maturidizma i hanefijskog mezheba u vrijeme kada su
Turci Osmanlije preuzeli ulogu političkog vođstva u muslimanskom svijetu. To znanje je dalje
preko uleme Osmanske države prenijeto na Balkan. U moderno doba, reformistički autori kao
što je šejh Muhammed Abduhu (u.1905), naslanjali su se na maturidijski pravac u cilju
rekonstruisanja islamske teološke misli. 2. Pripadanje osmansko-islamskoj kulturnoj zoni
Pred-moderni muslimanski svijet naučnici dijele prema kriteriju dominantnog jezika i kulture
u nekoliko zona. To su, idući sa sjevero-zapada: osmansko-turska, perzijska, arapska, afrička i
malajska zona. Osmansko-turska kulturna zona protezala se od Bosne, kao najzapadnije
pokrajine Osmanske države nakon Karlovačkog mira iz 1699, pa sve do sjevernog Iraka. Ovu
kulturnu zonu karakteriše jaka pozicija centralne vlasti, institucionalizacija uleme u čvrstu
hijerarhijsku strukturu (ilmijje teškilati), dominacija maturidijskog učenja i hanefijskog
mezheba, upotreba ili uticaj turskog jezika i kulture, uključujući obilježja urbanog načina
života, umjetnosti, arhitekture, dnevnih običaja, karakterističnih epskih i lirskih pjesama i sl.
Na primjer, na cijelom ovom prostoru mogu se naći karakteristični oblici osmanskih džamija i
vitkih minareta, učenje popularnog mevluda Sulejmana Čelebije, korištenje perzijsko-turskih
termina namaz za salat, abdest za vudu' itd. 3. Postojanje elemenata "islamizovane" prakse
stanovnika pred-osmanske Bosne Elementi prakse stanovnika pred-osmanske Bosne ušli su u
određenom obimu u religijsku praksu bosanskih muslimana. Ovo pitanje je već bilo predmet
istraživanja kod nas ali je to potrebno sistematski i kritički nastaviti. Identifikovani su neki
karakteristični oblici pred-osmanske prakse koji su dobili svoj "islamski" izgled, što je bilo
paralelno sličnim procesima koji su se odvijali kod ostalih muslimanskih naroda. Nijedan
današanji muslimanski narod nije u potpunosti poništio cjelokupnu pred-islamsku tradiciju. Ta
tradicija bila je predmet pažljivog analiziranja i selektivnog prihvatanja, nakon ocjene
saglasnosti sa Šerijatom, i uključivana u cjeline nove tradicije. U slučaju BiH to su: izlazak na
dovišta, klanjanje namaza i učenje dova na proplancima, pećinama i obalama rijeka, praćenje
kalendara važnog za sezone poljoprivredno-stočarskog stanovništva u BiH, obilježavanja dana
kao što je Aliđun itd. Ovu praksu nije uspostavio Islam u našim krajevima, to je
"islamizovana" postojeća praksa, te ima običajni a ne normativni karakter. Bilo bi interesantno
proučiti, putem analize zbirki fetava, kako se bosanska ulema, kroz historiju, bavila ovim
pitanjem. 4. Tradicija islamskog reformizma (islah) u tumačenju Islama Islamska misao u BiH
od posljednjih decenija 19. vijeka razvijala se pod značajnim uticajem reformističkog pokreta
poznatog kao hareketu-l-islah ve-t-tedždid. Reforma u ovom kontekstu znači obnova vjerske
misli i značaja vjere u životu muslimana (tedždid), posebno putem oživljavanja idžtihada, i
unapređenje stanja muslimanskih ustanova (islah). Ovaj misaoni pravac bio je jedan od
muslimanskih odgovora na unutrašnju krizu u muslimanskim društvima i izazove zapadne
modernosti. Takvi uslovi u BiH su ustanovljeni tokom austro-ugarskog projekta
modernizacije, kada BiH i Bošnjaci prelaze iz orijentalno-islamske u evropsku civilizaciju.
Posjedovanje dva identiteta-islamski i evropski- postavilo je pred bošnjačku ulemu i
intelektualce potrebu novog promišljanja brojnih pitanja i dilema koje je život donio. Rješenje
je, izmedju ostalog, traženo u idejema islamskog reformizma, koje su se u BiH raširile putem
uticaja poznatih autora ovog usmjerenja iz Egipta, Turske, Carske Rusije i sl. izraženog u
publikacijama kao što su "El-Menar", "Sirat-i mustekim/Sebil-i rešad" itd. U prvoj polovini
20. vijeka u BiH ovaj misaoni pravac je sve više jačao iako je bilo i drugačijih trendova,
uključujući tradicionalističke, koji su odbijali bilo kakvu promjenu, i svjetovne moderniste,
koji su podržavali svaku promjenu. U drugoj polovini 20. vijeka islah orijentacija je postala
dominantna, zahvaljujući posebno teorijskim radovima i praktičnim rješenjima alima kao što
je Husein ef. Đozo. Ovaj pravac postao je ono što se može označiti kao zvanična intelektualna
tradicija u tumačenju Islama u BiH. Ovaj idejni pravac, takođe, nije nešto neupitno i treba da
bude predmet kritičke ocjene s ove vremenske distance i s obzirom na razvoj savremene
islamske misli u svijetu. 5. Institucionalizacija Islama u obliku Islamske zajednice U
osmanskom periodu Islam je u BiH, kao i u drugim dijelovima te države, bio vladajući pogled
na svijet a islamske ustanove identične ili blisko povezane sa državnim u okviru koncepta din
ve devlet ("jedinstvo religije i države"). Potpuno nova situacija nastupila je nakon austrougarske okupacije BiH 1878. i aneksije 1908. godine, kada je BiH potpuno uključena u
državno-pravni okvir te katoličke monarhije. Postavilo se pitanje institucionalizacije Islama u
novom okviru. To pitanje riješeno je naporima muslimanskog vođstva i orijentacijom Dvojne
Monarhije prema zakonskom priznanju Islama kao jedne od priznatih religija, zaokruženjem
islamskih institucija unutar BiH u jedinstvenu organizacionu cjelinu unutar jedne evropske
države i njihovim organizovanjem na principu autonomije i izvjesnih elemenata predstavničke
demokratije. Ovaj model pokazao je mogućnost koegzistencije islamskih i evropskih
ustanova. Islamska institucionalna struktura, ustanovljena u tom periodu, uključivala je četiri
segmenta: ulemu, vakufe, obrazovanje (mearif) i šerijatske sudove. Ovi segmenti su sa
različitim stepenom intenziteta uživali autonomiju i bili vezani za državu. Putem menšure
(šerijatsko-pravnog ovlaštenja da može vršiti dužnost) koju je vrhovna vjerska vlast
Osmanskog Hilafeta – šejhu-l-islam, izdavao reisu-l-ulemi osigurana je veza između
nacionalnih islamskih institucija u BiH za univerzalnom muslimanskom zajednicom
(Ummet). Nakon ukidanja Hilafeta 1924., menšuru izdaje tijelo sastavljeno od predstavnika
Islamske zajednice u BiH, što možemo reći da, u smislu šerijatskog prava, predstavlja lokalni
skup izbornika koji vjerskom vođi daje legitimitet (ehlu-l-halli ve-l-akd). Rezultat ovog
razvoja jeste okolnost da je od 1878. do danas u BiH postojala jedinstvena Islamska zajednica
kao institucionalni okvir u kome muslimani praktikuju svoju vjeru, te da su u njenom okviru
ostvarivane važne funkcije vodstva (imamet), tumačenja islamskog učenja i propisa (ifta) i ,
do 1946., primjene islamskog personalnog prava (kada'). Slična situacija bila je i kod drugih
muslimanskih zajednica Balkana, koje su takođe bile pod uticajem osmanskog modela
institucionalizacije Islama i potrebe traganja za novim modelima u post-osmanskom periodu.
Institucionalni okvir IZ nije nešto konačno. On se i po sadržaju i po formi mora razvijati tako
da bi mogao biti u stanju da daje odgovore na izazove vremena, posebno da spriječi
pretvaranje vjerske zajednice u birokratizovanu organizaciju koja nije u stanju da kreativno
odgovara na poticaja iz redova članstva i okruženja. 6. Praksa iskazivanja Islama u sekularnoj
državi Socijalistički režim uspostavljen u BiH nakon Drugog svjetskog rata temeljio se, u
odnosu na religiju, na principima odvojenosti religijskih zajednica i države, sekularizacije
prava i shvatanja vjere kao privatne stvari građana. Garantovana je sloboda vjeroispovijesti u
okvirima zakona. Zakonski okviri iskazivanja vjere bili su daleko uži od relevantnih
međunarodnih standarda. Ovaj tip uređenja odnosa religije i države možemo označiti kao
"socijalistička sekularna država" da bi se razlikovao od zapadnih modela sekularne države,
koji za razliku od socijalističkih nisu bili ideološki negativno određeni prema religiji. Kada se
danas govori o sekularnoj državi u BiH, kao adekvatnom modelu za moderna viševjerska
društva, onda to ne može značiti povratak na staro, nego preuzimanje najviših savremenih
dostignuća u razvoju ovog modela. Jedno od takvih dostignuća bilo bi i definisanje sekularne
države kao "neutralnost s poštovanjem". Država je neutralna prema religiji ali je poštuje.
Religijske institucije su strukturalno i funkcionalno odvojene od države ali imaju pravo da se
izjašnjavanju o javnim stvarima. U svakom slučaju, iskustvo života unutar "socijalističke
sekularne države" ostavilo je trag na razumijevanju i iskazivanju islama u BiH. Prvo, u
strukturi islamskih institucija ukinuti su šerijatski sudovi kao dio državnog sistema pravosuđa.
Šerijatsko pravo je na taj način prestalo biti pozitivno pravo za muslimane i transformisalo se
u vjerske, etičke ili običajne norme muslimana. Gubitak pozitivno-pravnog statusa šerijatskih
propisa ne znači da su islamski propisi izgubili relevantnost za muslimane u BiH. Nemoguće
je biti apstraktan musliman. Potrebno je, naime, u islamskom normativnom sistemu
identifikovati suštinske aspekte važne za očuvanje islamskog identiteta i pronalaziti
mehanizme kojima se ti aspekti prevode u stvarnost. Ustav IZ kao takav aspekt, po našem
mišljenju, identifikuje vjeru i moral kada propisuje u čl. 7: "Cilj Islamske zajednice je da svi
njeni članovi žive u skladu sa islamskim normama. Cilj Islamske zajednice ostvaruje se
promicanjem dobra a odvraćanjem od zla". "Promicanje dobra a odvraćanje od zla" jeste
aktivnost koja adresira savjest pojedinaca Kao potencijalni mehanizmi za aktuelizaciju
islamskih normi u sekularnoj državi mogli bi biti: tumačenje propisa (ifta), obrazovanje i
odgoj (edeb), savjeti (nasihat)i, te alternativna rješenje sporova među muslimanima kao što su
mirenje (sulh) i arbitraža (tahkim), između ostalog. Drugo, u poučavanju i praktikovanju vjere
naglasak je, nakon vjerovanja (Akaid), dat na vjerske obrede (ibadat), te, na kraju, u
ograničenom obimu na društvene poslove (muamelat). O tome najbolje govori struktura i
sadržaj osnovnih islamskih udžbenika (Ilmihal) i nastavnih programa medresa iz tog doba. U
istom vremenu tekao je ubrzani proces transformacije bosansko-hercegovačkog društva
iskazan u rapidnom procesu modernizacije. Pokazatelji tog procesa bili su industrijalizacija,
urbanizacija, sekularizacija, potiskivanje tradicionalnih normi i oblika života itd. Ovaj proces
je, takođe, ostavio trag na tumačenju i praktikovanju Islama. Misao i praksa nastali u ovom
periodu takođe treba da budu predmet ocjene u smislu njihove saglasnosti sa nepromjenljivim
elementima i ciljevima normativnog učenja. Ovaj pokušaj skiciranja glavnih elemenata
"islamske tradicije Bošnjaka" završićemo s nekoliko zaključnih stavova. Prvo, "islamska
tradicija Bošnjaka" nije teorijska konstrukcija već realnost razumijevanja i življenja Islama
kod ovog naroda u proteklih pet vjekova. Samim tim, tačan sadržaj ovog koncepta treba da se
utvrđuje izučavanjem islamske misli i prakse muslimana u BiH. Drugo, islamska tradicija
Bošnjaka uključuje u sebi statičke i razvojne elemente. Među tim elementima postoje
dinamički odnosi, uključujući i tenzije. Treće, u pogledu razvojnih elemenata, smatramo da u
daljem razvoju islamske tradicije Bošnjaka važnu ulogu treba da imaju dva elementa - razvoj
islamske misli, koji treba da osigura islamski legitimne odgovore na izazove vremena, i
institucionalni razvoj, koji treba da muslimanima osigura pojedinačno i kolektivno iskazivanje
vjere i očuvanje njihovog identiteta.
Značaj Palestine i Jerusalema za muslimane (Religija kao komponenta ljudske
civilizacije: institucije i identitet – islamski pogled)
14. maja 1948. godine, kao rezultat upornog i dugog rada Svjetskog cionističkog pokreta i
svesrdne pomoći nekih zapadnih zemalja, naročito Velike Britanije, na prostoru Palestine
formiran je Izrael. Od tada pa do danas, dakle punih šezdeset godina, okupatorske izraelske
vlasti, u kontinuitetu i sistematski, čine neviđena zlodjela protiv muslimana i kršćana, koji kao
starosjedioci stoljećima žive na tim prostorima. Jedan od monstruoznih planova cionista, koji
upravljaju državom Izrael, je i rušenje džamije El-Aksa u Jerusalemu. Ta džamija ima
poseban značaj za muslimane jer je to bila prva kibla muslimana i s tog je časnog mjesta
posljednji Allahov poslanik Muhammed, a.s., otišao na Mi’radž. U zadnje vrijeme cionisti su
intenzivirali aktivnosti na rušenju džamije El-Aksa, kako bi na tom mjestu podigli tzv.
Solomonov hram. Povodom 60. godišnjice od nastanka cionističke tvorevine Izrael
Muslim Europe: the demographic time bomb transforming the continent (Religija kao
komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet – islamski pogled)
12 Feb 2010, Senada
Adrian Michaels
Britain and the rest of the European Union are ignoring a demographic time bomb: a recent
rush into the EU by migrants, including millions of Muslims, will change the continent
beyond recognition over the next two decades, and almost no policy-makers are talking about
it.
The numbers are startling. Only 3.2 per cent of Spain's population was foreign-born in 1998.
In 2007 it was 13.4 per cent. Europe's Muslim population has more than doubled in the past
30 years and will have doubled again by 2015. In Brussels, the top seven baby boys' names
recently were Mohamed, Adam, Rayan, Ayoub, Mehdi, Amine and Hamza.
Europe's low white birth rate, coupled with faster multiplying migrants, will change
fundamentally what we take to mean by European culture and society. The altered population
mix has far-reaching implications for education, housing, welfare, labour, the arts and
everything in between. It could have a critical impact on foreign policy: a study was submitted
to the US Air Force on how America's relationship with Europe might evolve. Yet EU
officials admit that these issues are not receiving the attention they deserve.
Jerome Vignon, the director for employment and social affairs at the European Commission,
said that the focus of those running the EU had been on asylum seekers and the control of
migration rather than the integration of those already in the bloc. "It has certainly been
underestimated - there is a general rhetoric that social integration of migrants should be given
as much importance as monitoring the inflow of migrants." But, he said, the rhetoric had
rarely led to policy.
The countries of the EU have long histories of welcoming migrants, but in recent years two
significant trends have emerged. Migrants have come increasingly from outside developed
economies, and they have come in accelerating numbers.
The growing Muslim population is of particular interest. This is not because Muslims are the
only immigrants coming into the EU in large numbers; there are plenty of entrants from all
points of the compass. But Muslims represent a particular set of issues beyond the fact that
atrocities have been committed in the West in the name of Islam.
America's Pew Forum on Religion & Public Life, part of the non-partisan Pew Research
Center, said in a report: "These [EU] countries possess deep historical, cultural, religious and
linguistic traditions. Injecting hundreds of thousands, and in some cases millions, of people
who look, speak and act differently into these settings often makes for a difficult social fit."
How dramatic are the population changes? Everyone is aware that certain neighbourhoods of
certain cities in Europe are becoming more Muslim, and that the change is gathering pace. But
raw details are hard to come by as the data is sensitive: many countries in the EU do not
collect population statistics by religion.
EU numbers on general immigration tell a story on their own. In the latter years of the 20th
century, the 27 countries of the EU attracted half a million more people a year than left.
"Since 2002, however," the latest EU report says, "net migration into the EU has roughly
tripled to between 1.6 million and two million people per year."
The increased pace has made a nonsense of previous forecasts. In 2004 the EU thought its
population would decline by 16 million by 2050. Now it thinks it will increase by 10 million
by 2060. Britain is expected to become the most populous EU country by 2060, with 77
million inhabitants. Right now it has 20 million fewer people than Germany. Italy's population
was expected to fall precipitously; now it is predicted to stay flat.
The study for the US Air Force by Leon Perkowski in 2006 found that there were at least 15
million Muslims in the EU, and possibly as many as 23 million. They are not uniformly
distributed, of course. According to the US's Migration Policy Institute, residents of Muslim
faith will account for more than 20 per cent of the EU population by 2050 but already do so in
a number of cities. Whites will be in a minority in Birmingham by 2026, says Christopher
Caldwell, an American journalist, and even sooner in Leicester. Another forecast holds that
Muslims could outnumber non-Muslims in France and perhaps in all of western Europe by
mid-century. Austria was 90 per cent Catholic in the 20th century but Islam could be the
majority religion among Austrians aged under 15 by 2050, says Mr Caldwell.
Projected growth rates are a disputed area. Birth rates can be difficult to predict and migrant
numbers can ebb and flow. But Karoly Lorant, a Hungarian economist who wrote a paper for
the European Parliament, calculates that Muslims already make up 25 per cent of the
population in Marseilles and Rotterdam, 20 per cent in Malmo, 15 per cent in Brussels and
Birmingham and 10 per cent in London, Paris and Copenhagen.
Recent polls have tended to show that the feared radicalisation of Europe's Muslims has not
occurred. That gives hope that the newcomers will integrate successfully. Nonetheless, second
and third generations of Muslims show signs of being harder to integrate than their parents.
Policy Exchange, a British study group, found that more than 70 per cent of Muslims over 55
felt that they had as much in common with non-Muslims as Muslims. But this fell to 62 per
cent of 16-24 year-olds.
The population changes are stirring unease on the ground. Europeans often tell pollsters that
they have had enough immigration, but politicians largely avoid debate.
France banned the wearing of the hijab veil in schools and stopped the wearing of large
crosses and the yarmulke too, so making it harder to argue that the law was aimed solely at
Muslims. Britain has strengthened its laws on religious hatred. But these are generally isolated
pieces of legislation.
Into the void has stepped a resurgent group of extreme-Right political parties, among them the
British National Party, which gained two seats at recent elections to the European Parliament.
Geert Wilders, the Dutch politician who speaks against Islam and was banned this year from
entering Britain, has led opinion polls in Holland.
The Pew Forum identified the mainstream silence in 2005: "The fact that [extreme parties]
have risen to prominence at all speaks poorly about the state and quality of the immigration
debate. [Scholars] have argued that European elites have yet to fully grapple with the broader
issues of race and identity surrounding Muslims and other groups for fear of being seen as
politically incorrect."
The starting point should be greater discussion of integration. Does it matter at all? Yes,
claims Mr Vignon at the European Commission. Without it, polarisation and ghettoes can
result. "It's bad because it creates antagonism. It antagonises poor people against other poor
people: people with low educational attainment feel threatened," he says.
The EU says employment rates for non-EU nationals are lower than for nationals, which holds
back economic advancement and integration. One important reason for this is a lack of
language skills. The Migration Policy Institute says that, in 2007, 28 per cent of children born
in England and Wales had at least one foreign-born parent. That rose to 54 per cent in
London. Overall in 2008, 14.4 per cent of children in primary schools had a language other
than English as their first language.
Muslims, who are a hugely diverse group, have so far shown little inclination to organise
politically on lines of race or religion. But that does not mean their voices are being ignored.
Germany started to reform its voting laws 10 years ago, granting certain franchise rights to the
large Turkish population. It would be odd if that did not alter the country's stance on Turkey's
application to join the EU. Mr Perkowski's study says: "Faced with rapidly growing,
disenfranchised and increasingly politically empowered Muslim populations within the
borders of some of its oldest and strongest allies, the US could be faced with ever stronger
challenges to its Middle East foreign policies."
Demography will force politicians to confront these issues sooner rather than later. Recently,
some have started to nudge the debate along. Angel Gurría, the OECD secretary-general, said
in June: "Migration is not a tap that can be turned on and off at will. We need fair and
effective migration and integration policies; policies that work and adjust to both good
economic times and bad ones."
O skolstvu u Srbiji iz bosnjacke perspektive (uz moj komentar) (Religija kao
09 Feb 2010, Aki K.
Na narednom linku se nalazi tekst "Skolska slava ili tiha srbizacija?" Sead-efendije
Sacirovica, prvobitno objavljen u Glasu islama br. 183:
http://www.islamskazajednica.org/index.php?option=com_ezine&task=read&page=2&catego
ry=12&article=3415
Nisam pejstovao tekst vec samo dao link da bi ostalo prostora za moj kratak komentar.
Hidžrom na ustavni poredak (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet – islamski pogled)
08 Feb 2010, masha
evo da ostanemo malo u toku. saljem tekst o nedavnoj "spektakularnoj" akciji BIH snaga.
http://h-alter.org/vijesti/europa-regija/hidzrom-na-ustavni-poredak mislim da je to jedan od
rijetkih tekstova koji citav problem radikalističkih islamskih skupina analizira umjesto dsa
naprecac izvlaci zakljucke i servira medijski atraktivne pausalne istine. lijep pozdrav, masha
Dr. Zakir Naik Muhammed s.a.w.s. u knjigama drugih religija (Religija kao
http://www.youtube.com/watch?v=2AaaBJNh4Kg
http://www.youtube.com/watch?v=GmLzAdvkVG0
Islamski reformistički pokreti kod Bošnjaka (Religija kao komponenta ljudske
civilizacije: institucije i identitet – islamski pogled)
05 Feb 2010, acuska
Prof. dr. Enes Karić
(Pregled bosanskih muslimanskih rasprava za i protiv obnove i reforme u XX stoljeću)
U periodu od 18. do 20. novembra 2007. godine Fondacija Friedrich Ebert je u Sarajevu
(Bosna i Hercegovina) organizirala konferenciju na temu “Islam u Bosni i Hercegovini i
Njemačkoj”. U ovoj publikaciji napravljen je izbor referata s ove konferencije koji potiču
produbljivanje i nastavak kršćansko-islamskog dijaloga.
Islam i modernizam (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
islamski pogled)
U dvadesetom stoljeću pojavile su se mnoge ličnosti ujedinjene oko parole 'prosvjećena
vjerska misao' i sa nadimcima 'veliki islamski mislilac', 'veliki islamski reformator' i sl.
Neprijatelji ovog Ummeta, a ponajviše orijentalisti, dali su velikog učešća da se ovi nazivi
pojave pred muslimanskim masama. Modernizam predstavlja skup ideoloških tendencija od
krajnje desnice do krajnje ljevice i pred Ummetom skriva svoju suštinu podižući slogane
obnoviteljstva, reformatorstva i prosvijećenosti.
Muslim demographics-pogledajte video (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
institucije i identitet – islamski pogled)
http://www.youtube.com/watch?v=6-3X5hIFXYU&feature=player_embedded#
''Muslimani osvajaju Evropu''Press online-a propos onoga sto smo pricali na forumu i
chatu (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet – islamski
pogled)
Muslimani osvajaju Evropu [video]
Na internet sajtu "Jutjub" postavljen video-klip sa podacima koji govore o tome da će islam
uskoro postati religija s najvećim brojem vernika u EU, a da će do 2025. trećina evropske
dece biti muslimani.
Tokom narednih nekoliko decenija u Evropi će većina stanovništva biti muslimanske
veroispovesti, predviđa jedan video na sajtu "Jutjub", kojeg je pogledao rekordan broj ljudi.
Taj klip predviđa da će islam u vodećim zemljama EU uskoro postati religija sa najvećim
brojem vernika, a da će do 2025. trećina broja evropske dece navodno biti muslimani.
Video-klip postavljen na "Jutjubu", koji je do sada pogledalo više od 10 miliona ljudi,
pokrenuo je nagađanja o rastu broja muslimana u Evropi i svetu. Na snimku, koji traje oko
osam minuta, iznosi se podatak da je u protekle dve decenije, zahvaljujući migraciji
muslimana, broj stanovnika u Evropi porastao. Ukoliko se taj trend nastavi, za nekoliko
decenija većina žitelja Starog kontinenta će se klanjati Alahu. Takođe, podseća se na reči
predsednika Libije Muamera el Gadafija, koji je predvideo da će muslimani vladati Evropom.
Demografi: Do 2050. godine 20 odsto muslimana
U zemljama Evropske unije (EU) će do polovine ovog veka oko 20 odsto stanovništva biti
muslimani, objavio je britanski "Dejli telegraf", pozivajući se na procenu statističkih
stručnjaka.
- Rastući broj doseljenika iz muslimanskih zemalja, u kombinaciji sa niskim natalitetom
starosedelačkog evropskog stanovništva, osnovni je razlog što se u naredne četiri decenije
očekuje naglo uvećanje broja muslimana u Evropi - navode statističari.
- Alah će podariti pobedu islamu u Evropi bez mačeva, pušaka i osvajanja. Nisu nam potrebni
teroristi, ni bombaši samoubice. Više od 50 miliona muslimana će pretvoriti Evropu u
muslimanski kontinent za samo nekoliko decenija - izjavio je svojevremeno Gadafi.
Video na "Jutjubu" predstavlja i demografske podatke za najveće evropske zemlje, Nemačku,
Francusku, Veliku Britaniju, a velika pažnja je posvećena broju muslimana u odnosu na druge
veroispovesti.
Zemlja koja će, prema podacima u video-klipu, najbrže postati većinska muslimanska jeste
Holandija. Već je u ovom trenutku 50 odsto novorođenčadi muslimansko, što znači da će za
15 godina oni činiti polovinu ukupnog broja stanovnika.
Za Francusku se navodi da je 30 odsto stanovništva mlađeg od 20 godina muslimansko. To je
obrazloženo podacima da prosečna francuska porodica ima 1,8 dece, dok je za porodicu
muslimana naveden neverovatan podatak da u proseku broji 8,1 dete. Na osnovu 4,5 puta
većeg fertiliteta izvodi se zaključak da će Francuska za 39 godina postati islamska republika.
U Velikoj Britaniji, muslimanska populacija se u proteklih 30 godina povećala sa 82.000 na
čak 2,5 miliona.
Za Nemačku su predviđanja da će za 50 godina postati većinski muslimanska zemlja, dok se
za Rusiju iznosi podatak da će 40 odsto njene vojske već u narednih nekoliko godina činiti
muslimani.
Broj muslimana u najvećim zemljama EU i SAD
zemlja
br. stanovnika br. muslimana
Francuska 62,3 miliona
Nemačka 82,5 miliona
Holandija 16,3 miliona
Britanija 58,8 miliona
SAD 306,9 9 miliona
oko 6 miliona
3 miliona
945.000
1,6 miliona
Demografi, međutim, tvrde da procene u videu sa "Jutjuba" nisu potkrepljene činjenicama.
Prema navodima stručnjaka, koje je preneo britanski BBC, u klipu se ne navode izvori
objavljenih podataka. Demografi, takođe, kažu da ne postoje valjani podaci o prirodnom
priraštaju u Francuskoj, jer se u toj zemlji ne vodi evidencija o veroispovesti novorođenih i
samim tim je nemoguće utvrditi koliko se muslimanske dece rađa.
- Da bi se ostvarile prognoze da će Holandija pre svih postati većinski muslimanska zemlja,
potrebno je da Holanđanke koje su muslimanske veroispovesti rađaju 14 puta više od žena
drugih vera. Prema službenim statistikama, u Holandiji je udeo muslimana u ukupnoj
populaciji samo pet odsto - preneo je BBC.
Stručnjaci dodaju da su i za Englesku podaci netačni. Naime, stručnjaci ističu da je prema
popisu stanovništva iz 1981. godine u zemlji bilo oko 300, a ne 82.000 muslimana, što
ukazuje na mnogo manji priraštaj od navedenog. Ipak, tačni podaci će biti izneti u javnost kad
se obavi popis stanovništva 2011. godine.
Muslim demographics-pogledajte video (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
http://www.youtube.com/watch?v=6-3X5hIFXYU&feature=player_embedded#
Islam i modernizam (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
islamski pogled)
Islam i modernizam U dvadesetom stoljeću pojavile su se mnoge ličnosti ujedinjene oko
parole 'prosvjećena vjerska misao' i sa nadimcima 'veliki islamski mislilac', 'veliki islamski
reformator' i sl. Neprijatelji ovog Ummeta, a ponajviše orijentalisti, dali su velikog učešća da
se ovi nazivi pojave pred muslimanskim masama. Modernizam predstavlja skup ideoloških
tendencija od krajnje desnice do krajnje ljevice i pred Ummetom skriva svoju suštinu podižući
slogane obnoviteljstva, reformatorstva i prosvijećenosti. Poslije detaljnije analize uočava se da
je ovaj pravac samo jedna od mnogobrojnih varijanti sekularizma koja muslimane nastoji
odvojiti od primarnih izvora islama - Kur'ana i Sunneta. Šta je modernizam Modernizam je
reformistički pokret koji je nastao u okvirima velikih vjera, kao što su judaizam, kršćanstvo i
islam. Modernizam ne označava samo fizičku pripadnost ovom vremenu, nego je poseban
termin koji, vezano za vjeru, označava zasebnu doktrinu sazdanu na uvjerenju da naučni
prosperitet i savremena kultura nalažu revidiranje tumačenja tradicionalnih vjerskih učenja u
svjetlu vladajućih filozofsko-naučnih ideja. Modernizam nastoji u svim aspektima života
podvrgnuti fiksne principe vjere vrijednostima savremene civilizacije koja predstavlja sestru
bliznakinju grčke kulture. Modernistička škola u islamu Zastupnici ove škole tvrde da žele
napraviti reforme kako bi Ummet izašao iz velikog duhovnog jaza. Oni žele revidirati
islamsku historiju putem mnoštva studija i istraživačkih radova o islamskoj tradiciji.
Međutim, osnovni cilj im je oživjeti i uveličati devijantne idejne pravce i pod plaštom
pripadnosti islamskoj tradiciji prikazati ih u racionalističkim okvirima. Izložili su mnoštvo
novih slogana koji shvatanja islama vežu za marksizam, nacionalizam, socijalizam, zapadnu
demokratiju i sl. U suštini, krenuli su stopama svojih prethodnika neomu'tezila i reformatorske
škole slijepo opetujući mišljenja orijentalista, a rijetko su u svojim spisima davali naznake o
korjenima svojih skeptičnih ideja. Ideja modernizma i slijeđenja tradicije prvih generacija
islama su dijametralno suprotne. Prva poziva u slobodnjački pristup shvatanjima Kur'ana i
Sunneta, a druga se pri ispravnom shvatanju pridržava mišljenja onih koji su svjedočili silazak
Objave. Muhamed Abduhu i Džemaluddin el-Afgani, koji su otvoreno pozivali u reformu
poimanja principa islama, bili su vođe modernističkog trenda u islamskom svijetu. Mnogi
neuki miješaju pojam reforme i revitalizacije u islamu. Reforma podrazumijeva novi
cjelokupni racionalistički prilaz principima islama koji rezultira novim tumačenjima
šerijatskih tekstova, dok revitalizacija podrazumijeva oživljavanje propisa Kur'ana i Sunneta
koji su zamrli ili se ne primjenjuju na ispravan način. U tom smislu su i riječi Poslanika,
s.a.v.s,: „Allah će na početku svakog stoljeća ovom Ummetu poslati onoga ko će mu vjeru
obnoviti.“ (Ebu Davud) Shvatanje ovog hadisa u smislu reforme temeljnih postavki islama
kosi se kur'anskim načelom u kojem se kaže: „Danas sam vam vašu vjeru upotpunio i svoju
blagodat nad vama usavršio i zadovoljan sam da vam islam bude vjera.“ Metod modernista se
zasniva na dvije osnovne postavke. Prva je 'unapređenje' vjere kako bi ukorak išla sa
prohtjevima savremene civilizacije. Oni se neprestano naprežu da šerijatske tekstove
'sinhronizuju' sa dostignućima materijalističke civilizacije. Pojavili su se mnogobrojni spisi o
ovoj tematici, a od njih je i knjiga 'Ideja islama i prosperitet' od dr. Muhammeda Fethija
Osmana. Knjiga, kako kaže pisac, predstavlja: „...pokušaj rasprave o spremnosti islama da
prihvati reformu i unapređenje svojih principa.“ Pisac u pozadini upotrebljava primjere
prosperiteta demokratske misli na Zapadu i socijalističke na Istoku, a zatim se na kraju pita:
„Zašto je jedino islamska misao konzervativna i začahurena? Naš vjerski pravac trebamo
reformisati svake godine, mjeseca, dana, trenutka, a ne svakih sto godina (aludirajući na
Poslanikov, s.a.v.s, hadis o tome), jer su horizonti spoznaje beskonačni, a ljudski prosperitet
se nikada neće zaustaviti.“ Abdullah El-Alaili, bivši libanonski muftija, koji u knjizi pod
naslovom 'Gdje je greška' navodi mnoštvo grešaka koje želi ispraviti ili dokinuti, kao što su:
zabrana bankarskih transakcija zasnovanih na kamati, propis kamenovanja za blud, zabrana
braka muslimanke sa nemuslimanom i sl. U posljednje vrijeme posebno se čuju odjeci poziva
dr. Hasana Et-Turabija koji ulaže maksimalan trud za reformu islama. Govoreći o idejama
prve tri pohvaljene generacije islama (es-selefus-salih), kaže: „Njihove ideje su prevaziđene
sa dokrajčivanjem bolesti koje su proistekle iz njih. Historija Ispravnih prethodnika
predstavlja samo produžetak temelja Šerijata i ne treba se na nju emocionalno osvrtati. Ono
što imamo od tradicije Ummeta poslije Poslanika, s.a.v.s, počevši od Ebu Bekra. samo je
historija koja nam koristi samo kao pomoćno sredstvo. Fetve Ispravnih prethodnika i četiri
fikhska mezheba i svu idejnu tradiciju, koju su iza sebe ostavili, o pitanjima vjere nismo dužni
slijediti, već su samo pomoćno sredstvo za shvatanje Šerijata koji je objavljen daleko u
prošlosti za njihovu relativnu stvarnost“ Dr. Et-Turabi se svojim izjavama otvoreno
suprotstavlja principima islama, jer je nužno poznato da su muslimani dužni povoditi se za
Poslanikom, s.a.v.s, u njegovim izrekama i djelima, kao i povoditi se za ashabima. Poslanik,
s.a.v.s, kaže „Pridržavajte se moga Sunneta i sunneta upućenih halifa poslije mene. Čvrsto se
za njih prihvatite.“ Ljudski razum je sredstvo kojim se prihvata i prakticira vjera koja je
precizno uokvirena uslovima oko kojih postoji koncenzus validnih učenjaka islama, kao što su
npr. znanje arapskog jezika i ciljeva Šerijata. Kada bi se vjera odazvala svakovrsnim
tumačenjima, shodno ljudskim ambicijama, začas bi se odvojila od života pod izgovorima
obnoviteljstva i prosperiteta. Prosperitet se smatra prirodnim i opravdanim u islamu ukoliko
predstavlja idžtihad u drugorazrednim pitanjima vjere oko kojih se prihvata razilaženje.
Zakonodavni prosperitet (modernizacija) je dvovrstan: Prvi je čisto administrativne naravi i
dozvoljen je u islamu. Njime se žele precizirati pojedinosti koje nisu u suprotnosti sa
Šerijatom. Omer, radijallahu anhu, napravio je poseban protokol za vojsku. Kupio je kuću
Safvana b. Umejjea i načinio je zatvorom u Mekki, iako Poslanik, s.a.v.s, i Ebu Bekr to nisu
učinili. Danas imamo mnoštvo zakonskih uredbi kojih nije bilo prije a ne kose se sa islamom,
poput zakona o saobraćaju kojim se čuvaju životi ljudi. Ovakva i slična pravila se potvrđuju
Šerijatom uz uslov da se u osnovi ne kose sa islamom. Druga vrsta prosperiteta ogleda se u
potpunoj ili djelomičnoj primjeni konvencionalnih zakona koji zabranjuju ono što je Allah
dozvolio i dozvoljavaju ono što je Allah zabranio. Potvrda i uvjerenje u ove zakone, prema
koncenzusu svih muslimana, predstavljaju nevjerstvo u Stvoritelja nebesa i zemlje. Ukoliko je
prosperitet na uštrb ispravnog vjerovanja i islamskog zakona, onda bez imalo sumnje
označava izlazak van okvira vjere. Nisu svi modernisti isti Postoje modernisti koji svoje spise
objavljuju sa otvorenom nakanom destrukcije islama pod uticajem nacionalističkih,
socijalističkih i ljevičarskih komunističkih ideologija. Ima i onih koji iniciraju skepticizam
oko ideja islama uvođenjem novih termina koje je nekada vrlo teško precizirati ili namjernim
izvrtanjem činjenica ispravne islamske tradicije. Tako nositelji ideja zablude prividno postanu
nositelji prosvjećenosti i prosperiteta, a pravi učenjaci islama postanu 'zaostali konzervativci'.
Današnji modernisti podižu talas medijske borbe protiv nositelja islamskog buđenja smišljeno
tretirajući određena pitanja islama radi svojih političkih koristi i jeftinih ambicija. Neki imaju
iskrene namjere i pokušavaju uložiti maksimalan trud, ali i dalje ostaju zatočenici sekularnih
metoda koje su preuzeli tokom svoga naukovanja po neislamskim institucijama. Dobro se
sjećam jednog članka u kojem pisac iz našeg podneblja govoreći o „islamu i politici“ kaže:
„Ako pogledamo, primjerice, izborni sistem nekih zapadnih zemalja, nećemo u zlatnom dobu
islama naći sličnu praksu.“ Ovo su, naizgled, bezopasne riječi, ali ako bolje razmislimo
uvidjet ćemo njihovu destruktivnu pozadinu kojom se uveliko atakuje na sistem halifeta. Ako,
prema njemu, zlatno doba Poslanika, s.a.v.s, Ebu Bekra, Omera, Osmana i Alijja, radijallahu
anhum, nije bilo doba pravde i ako prva četverica halifa nisu izabrani za vođe na
najprimjerniji način, onda postoji otvorena sumnja u nakane pisca ovog teksta. Iz prethodno
rečenog se sasvim jasno očituje ideološka pozadina koja je motivirala Aminu Wadud da
napravi presedan u islamu predvodeći džumu namaz. Ona ima slobodnjački pristup tumačenju
šerijatskih tekstova kao što su ih imale i mu'tezile koje su svoj razum smatrali superiornim
nad Allahovom riječju, Sunnetom Poslanika, s.a.v.s, i predajama prvih generacija. Modernisti
veoma dobro znaju da svako istinsko vezivanje za prve generacije islama označava i njegovu
revitalizaciju. Zadojeni su idejama filozofije, ezoterije i misticizma, a često se deklarišu kao
zaštitnici pravnih škola, mada su njihove ideje sasvim suprotne idejama Ispravnih prethodnika
poput Ebu Hanife, Šafije, Malika i Ahmeda. Zato uporno pokušavaju svako poimanje propisa
islama utemeljeno na predajama od prvih generacija, milom ili silom, pripisati tzv.
vehabizmu, kako bi neupućenima lažno dočarali da je ideja slijeđenja Kur'ana i Sunneta,
prema uputama Ispravnih prethodnika, stara tek nekih dvjestotinjak godina.
Socijalne vrednosti islamske religije... (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
01 Jan 2010, sestan
Драгослав Кочовић
Социјалне вредности исламске религије
Социјална мисао 3/2008
106 - 115
Рамазан је девети месец муслиманског лунарног календара, по предању у овом месецу
била је дата прва куранска објава. Због тога је ова светковина у славу Алаха који је
људима посредством пророка указао да разликују добро од зла и уоче прави пут (сура 2
ајет 185,187). Рамазан је месец обавезног поста и чини један од стубова ислама. Овим
постом су замењени раније присутни и упражњавани јеврејски обичаји и начин
светковања поста. Рамазан је био свети месец знатно раније у периоду пре настанка
ислама. Овај празник обавезује муслимане да не узимају храну током дана у трајању од
једног месеца. Основу поста месеца рамазана чини веровање у делотворност
уздржавања од узимања хране, пића и наглашеним упражњавањем верских поступака
као што су рецитовање одломака из Курана и других молитви. Дакле, рамазан је месец
уздражавања (ратовање у овом месецу је велики грех), поштовања религијске
дисциплине, сопственог преиспитивања и опраштања (упореди са јеврејским обичајем
Јом Кипур).
На крају рамазана кога означава појава младог месеца слави се Рамазански Бајрам.
Током овог дела светковине која је врло популарна организују се свечаности и
размењују поклони, коље курбан жртва (углавном овца), припрема гозба изражена
солидарношћу јер се део курбана (хране) даје родбини и сиромашним.
Обичај ходочашћа на света места је чин опроста за сопствене грехе, помињање предака
и Алаха, избегавање ружних речи и свађа (сура 2 ајет 196–201). Присутан је у Арабији
много раније пре исламског периода, не само код арапских већ и код семитских
народа. Многа, а посебно најзначајнија места која муслимани сматрају светим имају
преисламско порекло и била су знатно раније позната. Преисламски период, садржаји,
обреди и обичаји измењени су и прилагођени исламу као монотеистичкој религији.
Хаџ, односно ходочашће било је познато пре пророка Мухамда, многобошци су
долазили у Меку на Кабу али им је Мухамед забранио – „о верници многобожци су
само поган, и нека више не долазе на хаџ Светом храму после овогодишњег хаџа... о
верници борите се против неверника (сура 9 ајет 28, 36, 123). Хаџ је уједно израз
победе и моћи Алаха, коначност је доказана тиме што су многобожачки кипови
(кумири) у Каби уништени (сура 21 ајет 52–63), а ово место проглашено Светим
храмом где људи издалека долазе, хране се курбаном и од њега дају сиротињи (сура 22
ајет 25–29).
Зекат је милостиња, односно милодар, дажбина (порез) који се убира на одређене врсте
влаништва и дели на осам категорија особа. Смисао овога пореза налази се у схватању
сопственог матерјалног положаја од кога се одваја и даје другима што се сматра
врлином и значајним ослонцем исламске религије. Чином давања уједно се врши
прочишћење властитог иметка од туђег права и себе самога од греха – „узми од добра
њихових зекат да их њиме очистиш и благословљеним их учиниш” (сура 9 ајет 103). То
је уједно дар, давање зеката је израз побожности, био је добровољан и изражавао је
врлину верника. Увођење зеката као законске обавезе везано је за Медину, али није
тачно утврђено када, мада се сматра да се то десило у времену између друге и девете
године по Хиџри. Временом, давање зеката као израз врлине верника прерасло је у
давање дара (садака) што је синоним зеката. Зекат је имао велики значај у помагању
сиромашних верника који су се иселили из Меке. Поред помоћи сиромашнима, зекат је
употребљаван у војне и политичке сврхе. Употреба зеката у друге сврхе осим помоћи
сиромашнима наилазила је на незадовољство и осуду верника – „има их који ти
приговарају због расподеле зеката. Ако им се из њега да, задовоље се, а ако им се не да,
одједном се разљуте… Зекат припада само сиромашнима и невољницима и онима који
га сакупљају и онима чија срца треба придобити, и за откуп из ропства, и
презадуженима, и у сврху на Алаховом путу, и путнику-намернику, Алах је одредио
тако” (сура 9 ајет 58, 60). Упркос свему ипак су се бедуинска племена опирала да
плаћају ову обавезу и у суштини су је сматрали обавезним наметом „има бедуина који
оно што дају сматрају наметом” (сура 9 ајет 98). Куран не прописује најнижи износ
давања верско-имовинске обавезе зеката. У Курану се верници подсећају на казну
паклом која их чека уколико не плате ову верско-имовинску обавезу „онима који злато
и сребро гомилају и не троше га на Алаховом путу”. Примаоци зеката су: родитељи,
сродници, сирочад, сиромашни, путници, просјаци и робови. Међутим, зекат се могао
дати богатом, лупежу и блудници јер је чин давање први мотив зеката, а не интерес.
После Мухамедове смрти био је велики отпор давању зеката јер су племена сматрала
да склопљени уговори о давању зеката више не важе. Међутим, енергични Абу Бекр
успео је да зекат у пореској форми чврсто установи што је као извор средстава битно
допринео ширењу исламске моћи.
Према шафиитском учењу само муслимани плаћају зекат, према ханефитском зекат
плаћају само они који су одрасли и способни (душевно). Ове обавезе се односе на
власништво и то: 1 – пожњевене житарице за исхрану, 2 – плодове грожђа, 3 – камиле,
стоку, овце и козе (према ханефитима и на коње), 4 – злато и сребро, 5 – робу. На
жетву и плодове зекат се плаћа одједном у доба жетве, односно по обављеном послу у
износу од 10%, а минимум је пет камиљих товара, на крдо камила, стоке, оваца и коза
плаћало се пет камила или 20 комада стоке, или 40 оваца или коза. Животиње које су
коришћене за рад током године не подпадају под зекат. На злато, сребро и робу износи
2,5%, а на племените ковине: за злато 20 мискала (мерна јединица) на 84 грама, за
сребро седам пута толико, вредност робе се процењује крајем године у злату и сребру.
Зекат се плаћа и на племените ковине добивене из рудника као и на нађено благо. Зекат
се може одмах дати ономе ко има право на њега, мада се практикује да се даје
исламским властима да оне расподељују прикупљена средства зеката. Ако зекат
сакупља држава у том случају он се предаје сакупљачима. Из укупне масе се прво
издваја за сакупљаче а потом на осталих седам група на подједнаке износе. У пракси се
ова обавеза разликује од земље до земље у односу на универзални пропис, тако да се
зекат не плаћа уопште или не у прописаној величини .
Садака у изворном значењу је „казати истину”, изведено тумачење указује да је давање
милостиње за муслимана доказ истинитости његовог веровања и почива на
добровољном и спонтаном давању (термин садака се нигде у Курану не помиње,
искључиво зекат и милостиња). Неки арапски аутори реч садака користили су као
синоним за зекат, док му други дају посебно, издвојено значење и разликују га од
зеката. Упркос употреби два термина суштина је и за један и за други готово иста јер се
оба термина односе на истих шест или седам категорија особа које их користе:
сиромашни, делиоци садаке или зеката, заробљени муслимани, дужници, они који воде
џихад, путници и му’аллафа гулубухум. Ибн ал--Араби садаку дефинише овако:
„Добровољна је садака чин богоштовања који произилази из слободне воље понешене
са ауторитетом; ако није таква, онда то није добровољна садака, јер човек је намеће
себи као обавезу, баш као што Бог сматра Својом обавезом милосрђе према онима који
се кају, а поправља оне који греше из незнања”. Малик ибн Енес у свом тумачењу
ислама обавештава нас да Мухамед није могао дати милостињу из прикупљених
средстава садаке или зеката већ само милостињу из своје личне имовине. Мухамед је,
по овом аутору, прилком давања милостиње онима који су стално просили говорио да
је највећи дар стрпљење и тиме их укоравао. Пророк је говорио: „Тако ми Онога у
чијим је рукама мој живот, за вас би било боље да узмете уже и сакупљате дрва него да
молите некога коме је Бог великодушно подарио, било да вам да или одбије дати”. Ал-Бухари говори да је давање милостиње дужност свакога муслимана. А ко нема
средстава мора радом да их стекне, ако не може да нађе посао онда не сме да чини зло
што је равно давању милостиње. Милостињу везује за материјалне могућности и да се
не даје погрешној особи. Жена сме да дâ милостињу од мужевљеве имовине и роб од
имовине свога господара. Не ваља просити, милостињу узимати од богатих и давати је
сиротињи, давањем млостиње искупљују се греси. Ал-Газали говори да онај који
прима милостињу мора бити аскета, учен, да воли истину, не жали се, мора бити у
нужди и у сродству са оним који милостињу даје. Газали истиче да се милостиња може
давати јавно и тајно и да то зависи од мотива даваоца и околности у којима се давалац
налази. Овај аутор очигледно прави разлику између садаке и зеката јер расправља о
дилеми да ли је боље узети садаку или зекат. Ибн ал-Макиyа говори о тајнама зеката и
у том контексту расправља о проблему тајног и јавног давања милостиње.
Интересантан је приступ у погледу виђења садаке и зеката код Шиита и Сунита. Наиме,
и једни и други забрањују пророковој породици да користи зекат , али Шиити им
дозвољавају да узимају садаку. Очигледно да за њих ове две верско-имовинске обавезе
нису исте.10 Куран охрабрује вернике да дају милостињу и да се не боје да ће због тога
запасти у немаштину. Тражи да се давање врши јавно али је боље када је дајете а нико
не види јер је то угодније сиромаху (сура 2 ајет 271).
Курбан Бајрам има староарапско порекло и са њиме се започиње светковина жртве у
циљу означавања краја поста рамазана и обавеза је сваког имућног муслимана. Курбан
кољи због добра које ти Алах даје. Правила забрањују да се ова верска и имовинска
обавеза обави ако верик нема средстава и да се за ове потребе не сме задуживати.
Курбан жртва може бити камила, говече или овца с тим што се две трећине жртве дели
сиромашнима а једна трећина задржава за своју породицу. Код Шиита ова светковина
свој врхунац достиже у поворкама и прославама муке и патње којима се драматично
дочарава Хусеинова мученичка смрт.11 И у другом верско ритуалном чину Хаџу,
курбан се коље да би се уз јело спомињало име алахово, очистили од греха и испунили
завети. Месо курбана на ходочашћу даје се и онима који просе и онима који не просе. У
суштини, кроз чин курбана до Алаха стижу само наша добра дела, а не месо од курбана
(сура 22 ајет 27, 29, 34, 36, 37).
Откуп од греха подразумева поступање према некоме или нечему, заузимање става и
понашање које би било богоугодно. Тако за убијену дивљач за време хаџа треба
поклонити Каби једну домаћу животињу или да се у противвредности животиње
нахране сиромашни или да се пости (сура 5 ајет 95). У случају да верник прекрши
заклетву за откуп је могао да нахрани десет сиромаха храном која се користи у
сопственом дому. Могао их је обући или да роба ослободи ропства, а када за то нема
средстава треба три дана да пости (сура 5 ајет 89). У случају да неко нехотично убије
верника мора ослободити из ропства једног роба-верника, мора дати новчану накнаду
породици убијеног. Новчану накнаду не плаћа само у случају да му породица убијеног
опрости (сура 4 ајет 92). Онај који је спречен и не може да оде на хаџилук треба да
закоље курбан који му се при руци нађе и милостињом да се искупи (сура 2 ајет 196–
201). Ономе ко одустане од одмазде биће му то од греха искупљење (сура 5 ајет 45).
Они који тешко подносе пост за откуп греха треба да нахране једног сиромаха и у
складу са материјалним могућностима дају више од тога.
Вакуфи нису постојали у преисламском периоду у Арабији. Сматра се да се почеци
вакуфа јављају од тренутка када је пророк Мухамед тражио да купи део поседа од
племена Бену ан-Недзар како би ту саградио џамију. Племе је одбило новац, али је
земљу поклонило због побожности.12
Вакуфи су код муслимана установе (задужбине) за опште, религиозне и хумане сврхе са
циљем да се са добијеним средствима од ове институције обезбеди функционисање и
издржавање џамија, школа, библиотека, сиротишта, водовода и др. Има примера у
далекој прошлости да су приходи од вакуфа коришћени за издржавање градова и
давање милосрђа сваке врсте.13 Добра која се укључују у вакуф су различита (мада ту
постоје разлике код арапских теоретичара шта не може, шта може и колико може бити
дато у вакуф), то су пре свега: земљишни поседи, трговачке радње, радионице,
стругаре, куће, пекаре, воденице, купатила и др. Ова добра могу бити увакуфљена од
дародавца трајно или се власник одриче само прихода од једног дела своје имовине коју
је одредио за вакуф. Величина дела земље који се од имовине може дати у вакуф је
током векова био различит од земље до земље. Упркос доброј намери ова институција
је често злоупотребљавана, те је готово увек била предмет законског регулисања. У
Турској и Сирији чак су постојала министарства за вакуфе како би се рад ове
институције учинио ефикасним а средства наменски користила. Овај систем је испољио
доста позитивних страна обезбеђујући средства за успешно функционисање дела
друштва пре свега у решавању најтежих социјалних проблема сиромаштва и беде,
истовремено подстицао образовање и културни развој у целини. Међутим, био је
пропраћен бројним злоупотребама, расипништвом, неодговорношћу па и
експлоатацијом.14 Током половине XXвека у многим исламским земљама у овом делу
спроведене су бројне законске реформе, а у Сирији су вакуфи укинути 1949. године.
Имарети су у почетку биле јавне кухиње за сиротињу, касније се круг корисника
проширио када су храну из ове установе користили ученици и учитељи медреса.
Спорно је да ли се имаретима могу приписати и оброци које су неки владари
свакодневно на своме двору припремали и слали у џамије. Абасид ал-Кадир (991–
1031) слао је дневно јела из дворске кухиње у багдадске џамије.15 У неким местима
само су се петком сиромашнима додељивали хлеб и вода. У појединм медресама о
свечаним данима додељивани су месо и шећер. У граду Каиру се дневно делило на
хиљаде оброка сиромашном становништву. У Табризу дељена је каша из казана
сиромашним дервишима и грађанима једне градске четврти овога града. Била је
уобичајена пракса султана да се по освајању туђих територија или заузимања неког
града одмах отварала кухиња па су прве поделе хране лично султани обављали
сопственим рукама. Велики имарети у поседу султана обезбеђивали су дневно и до три
хиљаде оброка, из бунара је дељена вода а на свечане дане било је и сокова. Данас, у
савремено доба, религиозне социјалне организације и установе заменила је у исламском
свету хуманитарна организација Црвени полумесец. Ова организација са широким
спектром активности између осталог преузела је и функцију кухиња за сиромашне.
Морално подучавање посебно долази до изражаја у свакодневном понашању и у
односима у породици. Тако се од верника тражи да се криво не заклињу, ни да туђу
имовину узимају силом, да се не баве зеленашким каматама, не буду надмени, охоли и
да не окрећу главу од других, „у ходу буди одмерен, а у говору не буди грлат” (сура 31
ајет 19), ни да упадну у блуд, ни у брачно неверство и да треба честито да живе.
Честитост се најбоље показује давањем од свог иметка рођацима, сиромашнима, онима
који се моле, сирочадима, давањем зеката и садаке, извршавањем преузетих обавеза
(сура 2 ајет 177). Чинити добра дела и у томе настојати да се превазиђу други,
одупирати се искушењима глади, жеђи, губитку имовине и др. Подучавати друге
знању и вредностима датим у пророковом учењу, за опроштен грех узвратити
доброчинством. Упражњавање поста у прописане дане, у случају болести или путовања
надокнадити пост у истом броју дана. Имовину коју верник поклања не треба је дати
само једној особи већ је поклонити родитељима, рођацима, сирочадима, сиромашнима
и другима. Никада не нападати први ни убијати, не прогонити друге али узвратити
истом мером. Не злостављати јер је злостављање горе од убијања. У суштини, не треба
чинити грех јер Алах је на страни оних који се клоне греха и чине добра дела. Штетним
се сматра конзумирање вина и коцка, али се препоручује да се из добитка на коцки дâ
вишак сиромашнима пре свега да унапреде своја имања. Лепа реч и извињење вредније
је од милостиње а давање милостиње никада не треба пропратити увредама и
понижењем онога ко је прима. Милостињу давати само од вредних ствари, не
удељивати оно што је безвредно. „Дај ближњему своме право његово, и сиромаху, и
путнику-намернику, али не расипај много”, а ко то није у могућности да учини у том
случају им треба упутити по коју лепу реч (сура 17 ајет 26, 28 и сура 30 ајет 38). Не
држи руку стиснуту да због тога не будеш прекорен нити пак потпуно отворену да не
останеш без ичега. Не убијај децу своју из сраха од немаштине јер је убијање велики
грех (сура 17 ајет 31). „новац који дајете да се увећа новцем других људи неће се код
Алаха увећати, а за милостињу коју удељујете... такви ће добра своја умногостручити”
(сура 30 ајет 29). Осуђује се хомосексуализам и разврат као и понашања која у друштву
изазивају неред (сура 27 ајет 54, 55, сура 28 ајет 77, 84, сура 29 ајет 28, 29, 40). Робови
се из ропства могу уз договорену цену откупити, а забрањује се присиљавање робиња
на блуд (сура 24 ајет 32, 33). У Курану и хадисама (приче, традиција, саопштења,
веровања) наглашава се практиковање умерености у човековим поступцима, чак и у
ономе што се сматра апсолутно добрим. Мухамед би рекао „о човече, имаш дужност
према себи” или „најбоље од дела је умереност”. У том смислу забрањено је верницима
да се моле по читаву ноћ, да посте без прекида, да мисионари не чине веру тешком и не
плаше њоме никога. Забрањивао је дуге млитве због остарелих, болесних и оних који
морају на пут. Тражио је умеренст у давање милостиње у новцу „бог више воли да
пустите вашу децу у благостању, него да све потрошите на милостињу и оставите своје
наследнике да просе на јавним местима”. У погледу нанете неправде, увреде или зла
Куран каже „неправда се може узвратити истом мером, а онога који опрости и измири
се Алах ће наградити” (сура 42 ајет 40); у истој сури у ајету 43 се каже „стрпљиво
подносити и праштати – тако треба сваки паметан поступати”, или „ако хоћете
узвратити на неправду, онда учините то само у оноликој мери колико је вама учињена;
а ако отрпите, то је, заиста, боље за стрпљиве”, или „нека вас мржња коју према неким
људима носите никако не наведе да неправедни будете! Праведни будите, то је
најближе човечности” (сура 5 ајет 8). Куран наглашава дужности и добро поступање
према родитељима, сирочади, старцима – „није прави верник онај који за ближњега не
воли оно што воли за самог себе”. Тражи заштиту за слабе и поштовање остарелих
особа, одговорност пастира за своје стадо, владара за своје поданике, мушкарца за
своју породицу, жене за кућу, слуге за добро свога господара, сина за свога оца. Куран
инсистира на добрим делима и добрим намерама јер су само она богоугодна – „до
Алаха неће допрети месо њихово и крв њихова, али ће му стићи добра дела ваша”.
Мухамед је био против расних разлика и у једном говору у Меки (10 година по хиџри)
је рекао: „Ви сте сви Адамови потомци, а Адам је био створен из прашине, Арапин
нема никакве надмоћи над онима који нису Арапи, ни обратно, осим по снази страха од
Бога”.16 Дакле, разлике међу људма не постоје, ако их има по боји коже то је због тога
да би се људи боље међусобно упознали. У контексту Мухамедовог тумачења разлике
постоје само у степену побожности.
Брак, породица и деца. Забрањено је склапање брака између верника и многобожаца, за
прекршај овог правила прети се паклом. Дозвољена је полигамија до четири жене.
Прописани су услови за склапање брака према степену сродства и забрањене су блудне
радње у браку. Жене су у неравноправном положају и о њима се старају мушкарци јер
је то по божјој вољи и због тога оне морају бити послушне, у одсуству својих мужева
старају се о имовини. Женама се прописује начин облачења тако да им сви изложени
делови тела морају бити покривени – „реци женама својим, и кћерима својим женама
верника нека спусте хаљине своје ни за се (сура 24 ајет 31 и сура 33 ајет 59). Брак се
може склопити и са робињом ако младожења није имућан уз сагласност њеног
господара. У врлинама мушкарци и жене су равноправни и то се од њих очекује –
„мушкарцима припада награда за оно што они ураде, а женама награда за оно што оне
ураде” (сура 4 ајет 32). Када дође до поремећаја брачних односа препоручује се
посредник-миритељ, по један са стране брачних другова. Мушкарац у браку је за један
степен изнад жене и може је отпустити с тим да јој не узима раније дате поклоне и
може је великодушно отпратити (вероватно се мисли на дарове), не сме злостављати
отпуштену жену ни на њој чинити насиље. Разведена жена се може вратити своме
бившем супругу ако се договоре да могу лепо живети. Мајка је у обавези да своју децу
доји две године, а може за те потребе наћи другу дојиљу. Отац је дужан да се стара о
својој деци, да им у складу са могућностима обезбеди храну и одећу и не сме се
задуживати изнад својих могућности. Родитељи не трпе штету коју су учинила њихова
деца и могу се од њих одрећи. Супруг пре смрти треба унапред опоруком да својој
жени обезбеди издржавање за годину дана и да се она не удаљава из куће. Жена после
смрти свога мужа је дужна да чека четири месеца и десет дана, након тога може је
други мушкарац запросити (сура 2 ајет 234, 235). У погледу наслеђивања мушка деца
имају двоструко веће право у односу на женску – „мушком припада толико колико
двема женама” (сура 4 ајет 11), мада се величина наслеђа одређује према бројности
наследника и степену сродства. Из имовине која је предмет наслеђивања прво се морају
исплатити све обавезе које проистичу из раније дате опоруке или дуга (сура 4 ајет 11).
Наглашена је потреба одговорног старања о сирочади и њиховом развоју као и заштити
њихове имовине од непотребног трошења и расипништва. Када стасају за брак
препушта им се имовина и они сами њоме управљају (сура 4 ајет 6). Куран упозорава:
од имовине сирочади што даље, само у случају ако желимо да је унапредимо до
пунолетства (сура 17 ајет 34).
Bajramska sofra okupila Beograđane (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
Fotografije: Jelena Obradović
21.09.2009
Želimir Bojović
Islamska zajednica u Srbiji, drugog dana Ramazanskog bajrama, organizovala je bajramsku
sofru. To je, kako kažu organizatori, trpeza za komšije i ljude druge veroispoveti, kao znak
ljubavi i tolerancije.
Nekoliko stotina beograđana, bilo je prisutno u “Ulici otvorenog srca” ispred Bajrakli
džamije, gda je bila i postavljena bajramaska sofra.
Topao dan, Jevremova ulica, na njenom početku i kraju nalaze se belo-zeleni baloni, muzika
sa vesrkim sadržajem lagano se probija između prisutnih građana, dok visoke zgrade stvaraju
prijatnu hladovinu. U toj ulici nalazi se najstarije muslimasko svetilište u Srbiji - Bajrakli
džamija. Ulica je ispunjena žamorom, a umesto asfaltom, posetioci hodaju preko raznobojnih
ćilima i služe se specijalitetima koji se sprameju u vreme Ramazanskog bajrama.
Nekoliko stotina Beograđana, prilazi stolovima i služi se izloženim jelima. Ono što niko
nezaobilazi su slatkiši. Amela Salihović priča, koji su tradicionalni kolači koji se iznose u
veme bajrama:
“Baklave, urmašice, slavujevo gnezdo. To je baklava napravljena u obliku gnezda i ova urma
predstavlja pile, odnosno jaje - znači novi život, novo rađanje. Vidim da su se ljudi skupili u
velikom broju i to nam je posebno drago. Svi su dobrodošli! Svi ljudi treba da dođu i sa nama
slave, jer ovo je dan ljubavi, tolerancije, prijateljstva...”
Ali, Lejla Alomerović, predsednica kulturno dobrotvornog društva „Gajret“,koja je i
inicijatorka ovog događaja, kaže za RSE, šta sve još čini, tipičnu, Bajramsku sofu:
„To su dolme, punjena jela, punjeni paradajz, punjena paprika, punjeni luk. Pita je obavezna,
sprema se đuveč. Ima i nekih novih jela, ali se uglavnom spremaju tradicionalna jela.“
Bajranska sofra, prva je javna proslava najvećeg islamskog praznika u novijoj istoriji
Beograda. Gosti u Jevremovoj ulici, mahom su bile košije iz tog dela grada, poznatijeg kao
Dorćol. Svi oni ističu važnost ovakvih okupljanja i spremnost da se različitost upozna:
„Lepo je, naročito u svetlu svih dešavanja ovih dana, ovim strahotama koje se dešavaju u
Beogradu. Drago mi je što je ovo ovako lepo proteklo.“
„Meni je veliko zadovoljstvo što mogu kao pravoslavac da budem ovde, ali ne kao neku svoju
politiku, ili neko svoje srbovanje Srbijom, nego da bih pokazao da mi treba da živimo jedan
pored drugog onako kako to dolikuje ljudima. Jer upravo je ta sofra ljubavi deljenje radosti,
uspeha...“
„Želela sam sa svojom prijateljicom da dođem da zajednički podelimo njihovu radost, jer oni
su naši sugrađani, živimo zajedno i zajedno treba da slavimo sve praznike.“
„Živim tu na desetak metara odavde, svakog dana prolazim ovuda i sećam se i onih nemilih
događaja i samo hoću da kažem da nas ne treba stavljati u isti koš sa onima koji u svet žele da
pošalju jednu krivu sliku o nama, Beograđanima.“
"Koliko god neko imao mržnje, mi treba da imamo ljubavi"
Muftija beogradski Muhamed Jusufspahić, kaže za RSE, da ja važno povezivanje među
ljudima različitih religija, posebno u vremenu kada se u Beogradu događaju teški incidenti i
nasilje.
“Koliko god neko imao mržnje, mi neki drugi treba da imamo ljubavi. Koliko god neko imao
vatre, toliko mi neki drugi treba da imamo vode. A imamo je duplo više i to treba da
pokažemo. Mi želimo na ovaj način da motivišemo i državu da na drugi način deluje. Nadamo
se da će na ovaj način da prorade neki naši osnovni osećaji. Jer, nije osnovni osećaj mržnja,
nego ljubav.”
Jedan od gostiju na “bajramskoj sofri”, bio je i beogradski rabin Isak Asiel. U razgovoru za
RSE rabin Asiel kaže da je Beogradu u ovom trenutku potrebno ono što mu najviše nedostaje
a to su - mir, ljubav i tolerancije:
“Kada mi dajemo primer, mislim da je to najbolja stvar. Znači kada verski lideri daju primer,
ne onog običnog poštovanja, nego mnogo više. Ovde je u pitanju i prijateljstvo.”
Na tragu reči rabina Asiela i muftije Jusufspahića, bila je i Lejla Alomerović. Ona naglašava
da je sto sa hranom za nju samo bio povod za nešto mnogo više i da je zahvaljujući velikom
odzivu Beograđana tu ideju uspala i da realizuje:
„Htela sam da ova sofra inspiriše i mnoge druge da se upoznajemo, da upoznamo praznike
drugih vera i da one budu ono što će nas spojiti. Da sofra, ta trpeza i taj razgovor uz sofru
bude mesto gde ćemo prevazići sve predrasude i da ćemo se upoznati mnogo bolje nego što se
znamo sada.“
Izvor: http://www.slobodnaevropa.org/content/bajramska_sofra/1827565.html
text sa sajta RTSa (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
islamski pogled)
24 Dec 2009, kaca
понедељак, 21. дец 2009, 11:00 -> 13:39
Извор: Der Spiegel
Колико Алаха може да поднесе Европа
Швајцарска је на недавном референдуму забранила изградњу минарета, што је
шокирало, али и наљутило муслимане широм света. Контроверзни потез "подигао је на
ноге" муслимане и у другим европским државама. Сваки трећи дечак који се роди у
Бриселу и Амстердаму носи име Мухамед.
Битка око минарета почела је у малом швајцарском граду Лагентал и по свему судећи
више нема наде за помирење победника и губитника на референдуму. Вођа локалне
исламске заједнице Муталип Карадеми рекао је да се "осећа као злоупотребљена
особа". Са друге стране, иницијатор референдума Даниел Цинг каже: "Желели смо да
скинемо симбол".
stop-ja.jpg
Лагентал без минарета
Цинг је био један од аутора референдума који је усвојен претпоследњег дана новембра
са 57,5 одсто гласова. Устав након гласања садржи следећу реченицу: "Изградња
минарета је забрањена".
Швајцарска одлука шокирала је Европу и свет, јер њене последице далеко превазилазе
изградњу минарета. Ово је референдум о перцепцији западног друштва према исламу.
Западни свет показао је да ислам представља претњу. Одлука тако толерантне алпске
земље открива дубоко укорењен страх од ислама који постаје све више очигледан, пише
немачки недељник "Шпигл".
Да ли су муслимански минарети претња европским вредностима? Забринутост деле
многи Европљани широм континента. Анкета је прошле недеље открила да се 44 одсто
Немаца и 42 одсто Француза противи изградњи минарета. Нешто више од 55 одсто
Европљана види ислам као религију са малим степеном толеранције.
Да ли швајцарски гласачи откривају став већине Европљана којима би се дала прлика
да гласају?
Министар спољних послова Француске Бернар Кушнер, ирански председник Махмуд
Ахмадинежад, Уједињене нације и Ватикан имају заједнички став. Они су оценили да
швајцарски референдум крши принципе религијских слобода.
islam,.jpg
Турски министар за сарадњу са Европском унијом позвао је муслимане широм света да
инвестирају у Турску уместо у Швајцарску, док је премијер те земље Реџеп Ердоган
рекао да та одлука одражава "расистичке и фашистике ставове Европљана".
Са друге стране, исход референдума поздравили су многи блогери на Интернету, али и
десничарски популиста и шеф холандске партије за слободу Герт Вилдерс и француска
десничарска странка Национални фронт.
Роберто Кастели, политичар у врху Италијанске северне лиге рекао је да је "нам је
Швајцарска још једном показала лекцију и да морамо послати јак сигнал како бисмо
зауставили про исламистичку идеологију". Углавном, оно што за сада сигурно знамо је
то да је изградња минарета у Лагенталу заустављена.
Муталип Карадеми (51), Албанац који је емигрирао из Македоније пре 26 година, лидер
је локалне исламске заједнице, која броји 130 чланова, углавном емиграната из
Албаније, Македоније и са Косова.
Верско удружење налази се на периферији града, у згради која је некада била фабрика
боја. На врху зграде налази се дрвена конструкција висока 6,1 метар која показује
величину минарета који је био први на мети референдума.
Мала џамија подигнута је пре 18 година. На самом почетку, када је саграђена, минарет
није био толико важан део џамије, каже Кардеми и додаје да је то само био украсни
детаљ.
Ипак, минарет је сада постао део принципа. Карадеми жели да поступа у складу са
законом, а ако буде неопходно обратиће се Европском суду за људска права. Карадеми
каже да воли Швајцарску, али да је забрана изградње минарета "расистички чин и
скандал за човецанство".
Битка једног човека
Победник борбе око минарета је један човек, Даниле Цинг који тврди да су минарети
"знаци територија освојени од стране ново-ислама".
Према његовим речима, забрана није усмерена према муслиманима, иако је истина да
према Курану "људи имају мисију да исламизују свет". "Муслимани овде немају
никаквих других мисија, у сурпотном они не би били муслимани", сматра Цинг.
У протеклх 15 година, Цинг је држао предавања у циљу подржавања Израела у борби
против исламиста. Цинг је политичар ултраконзервативне Хришћанске патије,
Демократске федеративне уније, која је на прошлим изборима освојила свега 1,3 одсто
гласова.
Цинг никада није крочио у џамију у његовом граду и сматра да свако ко је ушао у
муслиманско светилиште једним делом постаје муслиман. Зато Цинг, према његовим
речима, не жели да ризикује.
Могли бисмо се запитати како човек, као што је Цинг, чији радикални погледи не
одражавају ставове већине Швајцараца, може да победи на референдуму. Такође
поставља се питање како земља која и нема баш толико проблема, са око 400.000
муслимана, може да се одлучи на тако драматичан корак.
Процењује се да око 15 милиона муслимана живи у Европској унији, или грубо речено
три процента укупног становништва. Ипак, то је највише у поређењу са било којим
другим периодом у прошлости. Имигранти, који су као "гастарбајтери" деценијама
долазили у Европу, донели су ислам.
bern.jpg
Берн: Мирни протести против референдума
Може ли Европа и даље бити Европа, ако на пример, 2050. године већина млађих од 15
година у Аустрији буду муслимани? И ако је име Мухамед данас најпопуларније међу
новорођеним дечацим у Бриселу и Амстердаму.
Службена дискусија о исламу
Амерички писац и новинар Кристофер Калдвел недавно је објавио студију
"Размишљања о револуцији у Европи: Имиграција, ислам и Запад", која је широко
прихваћена нарочито међу европскептицима.
Оно што га фасцинира је резултат гласања Швајцараца на референдуму и истовремено
одбацивање забране изградње минарета у анкетама уочи гласања.
"То значи да ипак постоји јавна дискусија о исламу и да се о томе расправља на једном
високом нивоу", каже Калдвел.
У својој књизи Калдвел не диже узбуну без разлога као други конзервативни аутори
који су Стари континент назвали "Еурабија". Калдвел, такође, пише да ће Европа
"сигурно, након
конфронтација са исламом, сигурно изаћи у једном новом руху".
Калдвел сматра да су исламски досељеници имали веће проблеме да се интегришу у
европско друштво него остале групе. Са једне стране, само мањина може да се
индентификује са политиком ислама, јер је Запад тај који протеклих година води рат
против исламског тероризма.
Са друге стране, њихова религија иде "руку под руку" са конзервативним ставовима
према женама, породичним односим, сексуалним слободама, правима хомосексуалаца.
Ови ставови су веома проблематични за многе Европљане.
Калдвел каже да су муслимани "мала мањина", али да Европа мења своју структуру
због те мањине. "Када несигурна, релативистичка култура долази у контакт са културом
која је усидрена, самоуверена и ојачана заједничким доктринама, она се углавном њој
прилагођава".
MORAL SYSTEM OF ISLAM (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije
i identitet – islamski pogled)
22 Dec 2009, Milena Miskovic
Islam has laid down some universal fundamental rights for humanity as a whole, which are to
be observed and respected under all circumstances. To achieve these rights Islam provides not
only legal safeguards but also a very effective moral system. Thus whatever leads to the
welfare of the individual or the society is morally good in Islam and whatever is injurious is
morally bad. Islam attaches so much importance to the love of God and love of man that it
warns against too much of formalism. We read in the Quran:
"It is not righteousness that you turn your faces towards East or West; but it is righteousness
to believe in God and the Last Day and the Angels, and the Book, and the Messengers; to
spend of your substance, out of love for Him, for your kin, for orphans for the needy, for the
wayfarer, for those who ask; and for the freeing of captives; to be steadfast in prayers, and
practice regular charity; to fulfill the contracts which you made; and to be firm and patient in
pain (or suffering) and adversity and throughout all periods of panic. Such are the people of
truth, the God-conscious." (2:177)
We are given a beautiful description of the righteous and God-conscious man in these verses.
He should obey salutary regulations, but he should fix his gaze on the love of God and the
love of his fellow men.
We are given four heads:
a) Our faith should be true and sincere,
b) We must be prepared to show it in deeds of charity to our fellow-men,
c) We must be good citizens, supporting social organizations, and
d) Our own individual soul must be firm and unshaken in all circumstances.
This is the standard by which a particular mode of conduct is judged and classified as good or
bad. This standard of judgment provides the nucleus around which the whole moral conduct
should revolve. Before laying down any moral injunctions Islam seeks to firmly implant in
man's heart the conviction that his dealings are with God who sees him at all times and in all
places; that he may hide himself from the whole world but not from Him; that he may deceive
everyone but cannot deceive God; that he can flee from the clutches of anyone else but not
from God.
Thus, by setting God's pleasure as the objective of man's life, Islam has furnished the highest
possible standard of morality. This is bound to provide limitless avenues for the moral
evolution of humanity. By making Divine revelations as the primary source of knowledge it
gives permanence and stability to the moral standards which afford reasonable scope for
genuine adjustments, adaptations and innovations, though not for perversions, wild variation,
atomistic relativism or moral fluidity. It provides a sanction to morality in the love and fear of
God, which will impel man to obey the moral law even without any external pressure.
Through belief in God and the Day of Judgment it furnishes a force which enables a person to
adopt the moral conduct with earnestness and sincerity, with all the devotion of heart and soul.
It does not, through a false sense of originality and innovation, provide any novel moral
virtues nor does it seek to minimize the importance of the well-known moral norms, nor does
it give exaggerated importance to some and neglect others without cause. It takes up all the
commonly known moral virtues and with a sense of balance and proportion it assigns a
suitable place and function to each one of them in the total scheme of life. It widens the scope
of man's individual and collective life - his domestic associations, his civic conduct, and his
activities in the political, economic, legal, educational, and social realms. It covers his life
from home to society, from the dining-table to the battlefield and peace conferences, literally
from the cradle to the grave. In short, no sphere of life is exempt from the universal and
comprehensive application of the moral principles of Islam. It makes morality reign supreme
and ensures that the affairs of life, instead of dominated by selfish desires and petty interests,
should be regulated by norms of morality.
It stipulates for man a system of life which is based on all good and is free from all evil. It
invokes the people, not only to practice virtue, but also to establish virtue and eradicate vice,
to bid good and to forbid wrong. It wants that the verdict of conscience should prevail and
virtue must not be subdued to play second fiddle to evil. Those who respond to this call are
gathered together into a community and given the name "Muslim". And the singular object
underlying the formation of this community ("Ummah") is that it should make an organized
effort to establish and enforce goodness and suppress and eradicate evil.
Here we furnish some basic moral teachings of Islam for various aspects of a Muslim's life.
They cover the broad spectrum of personal moral conduct of a Muslim as well as his social
responsibilities.
GOD-CONSCIOUSNESS
The Quran mentions it as the highest quality of a Muslim:
"The most honorable among you in the sight of God is the one who is most God-conscious."
(49:13)
Humility, modesty, control of passions and desires, truthfulness, integrity, patience,
steadfastness, and fulfilling one's promises are moral values which are emphasized again and
again in the Quran. We read in the Quran:
"And God loves those who are firm and steadfast." (3:146)
"And vie with one another to attain to your Sustainer's forgiveness and to a Paradise as vast as
the heavens and the earth, which awaits the God-conscious, who spend for charity in time of
plenty and in time of hardship, and restrain their anger, and pardon their fellow men, for God
loves those who do good." (3:133-134)
"Establish regular prayer, enjoin what is just, and forbid what is wrong; and bear patiently
whatever may befall you; for this is true constancy. And do not swell your cheek (with pride)
at men, nor walk in insolence on the earth, for God does not love any man proud and boastful.
And be moderate in your pace and lower your voice; for the harshest of sounds, indeed, is the
braying of the ass." (31:18-19)
In a way which summarizes the moral behavior of a Muslim, the Prophet (PBUH) said:
"My Sustainer has given me nine commands: to remain conscious of God, whether in private
or in public; to speak justly, whether angry or pleased; to show moderation both when poor
and when rich, to reunite friendship with those who have broken off with me; to give to him
who refuses me; that my silence should be occupied with thought; that my looking should be
an admonition; and that I should command what is right."
SOCIAL RESPONSIBILITIES
The teachings of Islam concerning social responsibilities are based on kindness and
consideration of others. Since a broad injunction to be kind is likely to be ignored in specific
situations, Islam lays emphasis on specific acts of kindness and defines the responsibilities
and rights of various relationships. In a widening circle of relationship, then, our first
obligation is to our immediate family - parents, husband or wife and children, then to other
relatives, neighbors, friends and acquaintances, orphans and widows, the needy of the
community, our fellow Muslims, all our fellow human beings and animals.
PARENTS
Respect and care for parents is very much stressed in the Islamic teaching and is a very
important part of a Muslim's expression of faith.
"Your Sustainer has decreed that you worship none but Him, and that you be kind to parents.
Whether one or both of them attain old age in your lifetime, do not say to them a word of
contempt nor repel them, but address them in terms of honor. And, out of kindness, lower to
them the wing of humility and say: My Sustainer! Bestow on them Your mercy, even as they
cherished me in childhood." (17:23-24)
OTHER RELATIVES
"And render to the relatives their due rights, as (also) to those in need, and to the traveler; and
do not squander your wealth in the manner of a spendthrift." (17:26)
NEIGHBORS
The Prophet (PBUH) has said:
"He is not a believer who eats his fill when his neighbor beside him is hungry"; and: "He does
not believe whose neighbors are not safe from his injurious conduct."
Actually, according to the Quran and Sunnah, a Muslim has to discharge his moral
responsibility not only to his parents, relatives and neighbors but to the entire mankind,
animals and trees and plants. For example, hunting of birds and animals for the sake of game
is not permitted. Similarly, cutting trees and plants which yield fruit is forbidden unless there
is a very pressing need for it.
Thus, on the basic moral characteristics, Islam builds a higher system of morality by virtue of
which mankind can realize its greatest potential. Islam purifies the soul from self-seeking
egotism, tyranny, wantonness and indiscipline. It creates God-conscious men, devoted to their
ideals, possessed of piety, abstinence and discipline and uncompromising with falsehood, It
induces feelings of moral responsibility and fosters the capacity for self control. Islam
generates kindness, generosity, mercy, sympathy, peace, disinterested goodwill, scrupulous
fairness and truthfulness towards all creation in all situations. It nourishes noble qualities from
which only good may be expected.
http://www.ummah.net/what-is-islam/islam/06.htm3
Women in Islam (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
islamski pogled)
Women in Islam
American Muslim women today are struggling to address the stereotypes and misconceptions
associated with the role of women in Islam. Muslim women occupy a wide variety of
positions in American life: medical doctors, engineers, lawyers, chemists, housewives,
broadcast journalists, professors, clerical workers, businesswomen, schoolteachers. Some are
immigrants, from countries in sub-Saharan Africa to Indonesia, while many others are
American-born; some American Muslim women were raised in Muslim homes, while others
embraced Islam as adults. Some Muslim women cover their head only during prayer in the
mosque; other Muslim women wear the hijab; others may cover their head with a turban or a
loosely draped scarf.
The "role of women" in Islam is not easily defined. The Qur'an and the practice of the Prophet
Muhammad seem to recognize the different functions and mutually supportive roles of men
and women, encouraging just and balanced social and family life. In seventh-century Arabia,
the Qur'an extended to women the right of property ownership and financial independence,
prohibited the practice of female infanticide and other abuses, and significantly modified
marriage and divorce practices. While many Americans consider Islam an "oppressive
religion" with regard to women, Muslim women often comment on how liberated and
dignified their religion makes them feel. Many Muslim women explain that "true" Islam is
frequently compromised by oppressive practices that have their roots in culture, rather than
religion. This disparity between true Islam and Muslim practice is often ascribed to a general
ignorance and lack of criticism of the inherited tradition.
Numerous Islamic organizations in America are working to educate both the Muslim
community and the larger society on this issue, writing articles, op-ed pieces, and publishing
pamphlets such as ICNA's "Status of Woman in Islam" and the Institute of Islamic
Information and Education's "The Question of Hijab: Suppression or Liberation." The Islamic
Center of Southern California distributes the pamphlet "To Separate Fact from Fiction . . .
Women in Islam." Citing the Qur'an, this publication aims to nuance views held by those
outside of the Muslim community, while also pointing to the "regrettable practices in some
Islamic societies where anti-Islamic cultur(al) traditions have won over Islamic teachings."
Muslim women in the United States are actively engaged in this issue on every level, from
academia to small grass-roots groups. Dr. Azizah al-Hibri, a professor of Law at the
University of Richmond, notes that Islamic laws about humanity come from a compassionate
God. Accordingly, she researches issues in which Islamic law is being applied to women in
what she views as an oppressive way, in order to find "the legal basis in Islamic jurisprudence
for dealing with these kinds of situations."
Muslim Women's groups have been organized across the United States to discuss issues of the
interpretation of scripture and tradition; many of these groups also work together to confront
issues of prejudice toward women wearing the hijab in the workplace and public areas. In
suburban Chicago, when a local mosque's group for girls folded, the high school-aged girls
established their own meetings. Now, every other week, Sumaiya Balbale and ten friends
gather in her house to read the Qur'an and to debate and discuss issues of concern. Women in
Northern California recently formed Rahima, a women's group that engages in Qur'anic study,
prayer, and social and educational activism; the group hopes to expand its work to
communities throughout the United States in coming years.
http://pluralism.org/resources/tradition/essays/islam2.php
Serijatski zakon u EU? (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
19 Dec 2009, Jelena
“Edukacija žena je zlo Zapada, njihovim televizijama je mjesto u paklu. Žene su po prirodi
bludne i mora ih se obrezivati, a muškarci moraju pustiti brade da rastu.” Pakistanski radikalni
religijski vođa, maulana Fazullah, ovime nije rekao ništa novo o radikalnom islamizmu.
Međutim, njegova radijska stanica, smještena u prekrasnoj dolini Swat, nedaleko uz
afganistansku granicu, već nepune dvije godine ispire uši stotinama tisuća vjernih sljedbenika.
Jer upravo poput sigurno 138 drugih mullaha, služi se najjačim oružjem, radijskim signalima,
kako bi mijenjao budućnost Zapada. Međutim, na Zapadu se treba poslužiti nečim jačim:
pravnim sustavom.
Pravni sustav kao oružje
Fundamentalisti su otkrili novo oružje: pravni sustav. Oni sustav države u kojoj žive ne
doživljavaju kao način za traženje jednakosti.
Ovo sredstvo može optimalno funkcionirati kada je zadovoljen određen broj pravila igre. Ući
u srž sustava, aktivirati se. Iskoristiti ljevičarski aktivizam i ubaciti se u lijevo orijentirane
stranke, kako bi islamski fundamentalisti kao instrument za svoje ciljeve u rukama imali
ustav. Umjesto revolucije, pravnim putem se želi mijenjati ustroj Europe.
Ne želim ustati!
Advokat, vjerojatno advokat stažista, Mohammed Enait, u sudnici u Rotterdamu, isprovocirao
je sukob sa stoljećima starom tradicijom, ne želeći ustati prilikom ulaska sudaca u sudnicu. U
kratkoj konzultaciji, sudsko povjerenstvo je uvažilo njegov stav da je jedino Allah onaj pred
kojim će on ustati i kleknuti.
Donijeli su ispravnu odluku. Kao prvo, u nizozemskom zakoniku nigdje ne piše da odvjetnici
prilikom ulaska sudca moraju ustati. Kao drugo, sudsko povjerenstvo nema pravo prisiljavanja
osobe da prihvati iskazivanje moći na taj način, čak iako se radi o stoljetnoj tradiciji.
Primjerice, Amerikanci poznaju jednu sasvim drukčiju sudsku tradiciju. Tamo je vrijeđanje
sudca za vrijeme trajanja mandata, čak i u njegovo slobodno vrijeme, kažnjivo djelo.
Ipak, Enaitov čin odbijanja ustajanja, prihvaćen je na štetu tradicije, kulturoloških običaja i
pragmatičnosti jedne zemlje.
Glasnogovornik nizozemske Odvjetničke komore, Willem Bekkers, usprotivio se Enaitovom
neustajanu: “Odvjetnička komora, bazirano na pravnim običajima, itekako je nadležna za
procjenu pragmatičnosti i ispravnosti Enaitovog ponašanja u sudnici. Dapače, u slučaju
pritužbe, Komora je nadležna upozoriti ga na izvršavanje njegovih dužnosti. Ukoliko on to ne
želi činiti, iz iste može biti izbačen. To vrijedi za svakog odvjetnika u ovoj zemlji, a religijska
i osobna uvjerenja nemaju nikakve veze s tim.”
Eurabia
Na djelu je najopakija zlouporaba religije. Način na koji islamski fundamentalisti žele iskoristi
islam je opasan. Infiltrirajući se u različite institucije države, nastoje legalizirati radikalizam i
za svoje fašisoidne ciljeve iskorištavaju sva moguća medija: U eteru radio, u sudnici
kulturološka naslijeđa zapadne Europe, a služeći se religijom kao argumentom. Da religija
nema nikakve veze s ekstremizmom, te infiltriranjem šerijatskih pravila u društva poput
nizozemskog ili britanskog, zna većina građana Europe. S islamom se malo tko nema priliku
upoznati za vrijeme trajanja mjeseca Ramazana, kroz od države financirane ramazanske
festivale, susjede, poznanike, itd.
Muslimani zapadne Europe ne postavljaju nikakve zahtjeve preko svake granice i mjere.
Međutim, upravo tom većinom, muškarcima kojima se u džamijama umjesto molitve servira
ispiranje mozga sve prisutnijim vehabizmom, ženama koje ni ne razmišljaju o borbi za
nekakva prava, nego su sretne što još ne moraju nositi burke po gradovima Europske Unije,
besramno se manipulira i nastoji se doći do krajnjeg, ekstremnog cilja, uz kojeg je sve češće
vezan izraz: Eurabia.
Radikalni islamisti uz pomoć islama žele vladati muslimanima.
Polako ali sigurno, ne dogode li se značajni preokreti, na taj će način skoro svaki musliman
morati postati musliman “vjernik”.
Odvjetnici i svi ostali uobičajeno pred sudcima ustanu. Ne zbog njihove osobe, nego zbog
njihove funkcije. Enait svoj neuobičajeni zahtjev opravdava sljedećom argumentacijom: “Ja
ne ustajem pred sudcem jer su svi ljudi pred Allahom jednaki.” Ovaj reislamizirani
fundamentalist je očigledno naučio vrlo malo o islamu. Nigdje u islamskim spisima ne stoji da
ne smiješ ustati ispred sudca. Naprotiv, islam je izgradio jedno vrlo hijerarhijsko društvo.
Ljudi su pred Allahom jednaki ali su po tom istom islamu između sebe vrlo nejednaki. Samo
robovlasništvo je po islamu necivilizirano. Da je prorok Mohammed rekao da pred njim ljudi
ne trebaju ustajati, nego samo pred Allahom, Enait je također pogrešno shvatio. Prorok je
želio, po islamu, poručiti ljudima da prema Allahu pokažu istinsko štovanje. Iz ovoga Enait ne
bi smio zaključiti da se prema drugima treba ophoditi bez ikakvog respekta. Uključujući i
samoga proroka, na kojeg se poziva. Jer upravo je respekt izvorna poruka islamske
civilizacije. Zbog toga se i u svim islamskim zemljama pred sudcem mora ustati. Čak i onima
u kojima vlada šerijatsko pravo.
Do sada se događalo da iz određene grupacije iz muslimanske zajednice u Nizozemskoj nisu
htjeli ustati pred sudcima u sudnici. Imali su uvijek upravo tipične fundamentalističkonacističke argumente: Oni ne priznaju pravni sustav nevjernika.
Koji su razlozi imigriranja u zemlje nevjernika?
Ne rukujem se sa ženama
Rita Verdonk, bivša ministrica za integracije. 17. listopada 2007. gđa Verdonk je osnovala
novu stranku/pokret “Ponosna na Nizozemsku”. To se dogodilo 2 dana nakon što je istupila iz
desničarske stranke VVD. Prva ispitivanja javnog mnijenja su pokazala da bi njena nova
stranka mogla zauzeti dosta fotelja u parlamentu. Program još nije jasan, u svakom slučaju,
opći stavovi – vrlo desno usmjereni.
Mohammed Enait, radikalni islamski fundamentalist. Većina nizozemskih medija prenosi da
gospodin Enait nema diplomu pravnog fakulteta i da je možda tek pripravnik ili vježbenik u
odvjetništvu. Odbijen je za funkciju djelatnika u Socijalnoj Službi u Rotterdamu jer se odbija
rukovati sa ženama. Na raspravi, na kojoj pred sudcima također nije htio ustati pri njihovu
zasijedanju, pri Sudu u Rotterdamu, izgubio je spor protiv Socijalne Službe u Rotterdamu.
Sudsko vijeće je postupak Općine Rotterdam ocijenilo ispravnim.
Mohammed Enait je javno prozvao bivšu ministricu Ritu Verdonk, optužujući ju da je ona,
prvo u stranci VVD, a onda samostalno u novoosnovanoj stranci “Ponosna na Nizozemsku”,
poput Wildersa (o kojem sam na ovim stranicama već pisao) zagovornica protjerivanja
muslimana iz Nizozemske i EU. Da Verdonk nije na strani imigranata u Europi općenito,
jasno je svima. Isto tako, svima je jasno da je dotični Enait, sa sve većim brojem militantnih
ekstremista oko sebe, uz slične (re)prilike po cijeloj Europi, istinska prijetnja europskoj
slobodarskoj tradiciji, demokraciji ali i još jedan od ispita jakosti zakona na kojima je ovaj dio
svijeta utemeljen.
Do debate između fundamentaliste Mohammeda Enaita i bivše ministrice Rite Verdonk, došlo
je na prvom programu nizozemske nacionalne televizije. Gospodin Enait je vrlo razočaran
netolerancijom nevjerničkog društva, zapadnog, a napose nizozemskog, jer je odbijen za
funkciju socijalnog radnika, u poslu koji zahtijeva iznimnu dozu asertiviteta. Gospodin Enait
je odbijen zbog činjenice da se odbija rukovati sa ženama, što je izjavio kako u pismenoj, tako
i u usmjenoj solicitaciji.
To mu je i omogućilo debate poput ove sa političarkom Verdonk. Rukovanje, uobičajenu
radnju prilikom susreta dvoje ljudi, uobičajenu humanu gestu u velikom dijelu svijeta, pa tako
i u Nizozemskoj, Enait naziva seljačkom i prljavom navikom, te prilično nejasnom kovanicom
“mentalitet dlanovskog koitusa”, koji je smislio “bijeli pravnik” (oa. Pravni sustav po mjeri
bjelca). U spomenutoj debati, dotiču se vrlo ozbiljne teme: fašizam, nacizam, seksizam,
iredentizam, holokaust, asimilacija, prilagodba, iseljenje, mijenjanje europskih zakona.
Rita Verdonk, koja je već imala neugodna iskustva zbog rukovanja, prilikom zvaničnog
posjeta jednom imamu, koji joj je, kao ženi, odbio pružiti ruku, imala je jasne stavove: “To
nema veze sa religijom. To je degradiranje osobe, znak nepoštovanja. Ako dodjem u džamiju,
izujem cipele, odjenem se prikladno. Ako uđem u kuću vjernicima muslimanima, ponašam se
prema pravilima njihove kuće. Ako sam u posjetu muslimanskoj zemlji, neću se ponašati kako
to činim u Europi. Vi ste, gospodine Enait, došli u Nizozemsku. Zatražili ste azil, dobili ste
državljanstvo. Potpisujući dokument poziva za primitak u državljanstvo ove zemlje, tim
državljanstvom ste primili prava i obveze, koji proizilaze iz ustava ove zemlje. To je jasno.”
Mohammed Enait odgovara kako se on sa njom kao sa ženom ne može rukovati. To što sjedi
za istim stolom sa njom kao ženom, treba joj služiti na čast. Jer, tvrdi on, on je muškarac, a
ona je žena. « Nizozemska više nije suverena zemlja, mi smo (oa. M.Enait tu ipak uvrštava i
sebe) dio suvereniteta dali supernacionalnim tvorevinama, kao što je Europa. Vi u
Nizozemskoj, poput Wildersa, odbijate činjenicu da je Nizozemska multikulturalna sredina. »
Verdonk ga ispravlja, iznoseći činjenicu da Nizozemska jeste suverena zemlja i da svaka
članica EU to jeste. EU nema jedinstven ustav, pa onda ne može imati ni jedinstven odgovor
na određena pitanja. Posebno na ona pitanja, koja su specifična za određenu sredinu. Njegova
tvrdnja da se u Nizozemskoj ne prihvaća multikulturalnost je potpuna besmislica jer činjenica
da u nizozemskom parlamentu zasijedaju zastupnici iz različitih etničkih sredina govori sama
za sebe.
Upitan od strane voditelja emisije, zašto tvdi da se u nizozemskim školama uči laž o
holokaustu, Enait odgovara: “Zato što je to laž! Holokaust je izmišljotina nevjernika i onih
koji su protiv islama. Sve to o holokaustu je izmišljotina.”
Verdonk je postavila pitanje, zašto misli da se Nizozemci trebaju prilagoditi manjinji od nekih
2% radikalnih islamista u njihovoj zemlji i mijenjati svoje običaje i svoj zakon u vlastitoj
zemlji, a radi suludih ideja, koje ne prihvaća ni velika većina muslimana. Enait odgovara
izjavom da je ona glupa žena. Enait tvrdi kako je to diktatura većine nad manjinom i kako se
ona vara ako misli da je njih tek 2% od ukupnog muslimanskog stanovništva jer bi se
iznenadila koliko on podrške ima samo u Rotterdamu.
Verdonk mu zahvaljuje na komplimentu, komentirajući da se ona prema njemu odnosi sa
poštovanjem i da joj zapravo nije jasno zašto se ne vrati u svoju zemlju jer misli da bi se tamo
puno bolje osjećao. Enait odgovara da on ostaje ovdje jer ima misiju, a to je da se uvedu ista
pravila i jednakost za sve: “Allahova riječ”.
U dijelu njene opaske o znanosti, gdje postoji stav i riječ znanosti, a posebno u zemlji poput
Nizozemske gdje je crkva jasno odijeljena od države, sa naglaskom na svaka crkva, te da on,
poput nje i svih ostalih moraju poštovati zakone zemlje u kojoj žive, a zakone crkve ne mogu
miješati s poslom (poput odbijanja rukovanja sa ženama), Enait jednostavno odgovara da je
znanost glupa. Što se tiče rukovanja, on pouzdano zna da je dlan ženska erogena zona i da se
zapadnjakinje tako laku uzbuđuju na dodir dlanom, te da su prljave za vrijeme menstruacije.
Na ovo nije bio potreban poseban komentar gospođe Verdonk. “Takvi stavovi nikada neće
proći niti u ovoj, niti u bilo kojoj drugoj europskoj zemlji”, ustvrdila je, potvrđujući odlučnost
svoga stava stisnutom šakom. Aludirajući na stisnutu šaku, Enait ju je upitao: “Vi biste se
boksali sa mnom?” Verdonk se nasmijala i rekla: “Ne, time se samo pokazuje odlučnost,
toliko znate. A i izjavili ste da niste nimalo militantni.”
Odbijanje rukovanja – prvi korak prema burki
Prije nekih deset godina u nizozemskom gradu Almere, uprava jedne islamske škole je od
predstavnice za odgoj i kulturu zatražila novčanu pomoć za novi projekt. Pri sastanku u
njenom uredu, odbili su se rukovati, smatrajući je nečistom. Nema rukovanja – nema novca,
rekli bi, ali do incidenata danas, malo tko je na to obraćao pozornost. Sada je Ruka odjednom
Pitanje, dok je to još nedavno bilo smatrano samo stvari bontona. Takvi seksistički ispadi bi se
navodno trebali svesti na “njihova kultura-naša kultura”, a u stvarnosti je kukavičluk i podlost.
Jer potiho to nazivati “njihova kultura”, implicira da muslimankama odgovara da im se ne
pruži ruka. Što jednostavno nije istina.
To je za osudu i raspravu. Većina nizozemskih, pa tako i zapadnoeuropskih muslimanki
strijemi k ekvivalentnoj kombinaciji njihovog identiteta vjernica, sa identitetom modernih,
emancipiranih zapadnoeuropskih žena. One zaslužuju podršku, potporu ali su gotovo uvijek
ostavljene na cjedilu. Takvu podršku ne mogu tražiti od muževa, a razgovor sa nekom
članicom familije, koja možda želi i misli slično, ne događa se iz straha. Te žene se plaše
intimnog razgovora sa drugim ženama jer je u jednoj takvoj kulturi, dužnost žene sve reći
mužu. Uvijek je jednu strah da upravo ona druga neće biti – izdajnik.
Bivša ministrica Rita Verdonk je 2004. godine bila u službenom posjetu tilburškom imamu
Ahmadu Salamu. Nakon što je odbio njenu pruženu ruku, rekao je: “Prije ću dopustiti da mi
željeznu olovku zabiju u glavu, nego što ću pružiti ruku jednoj ženi.”
Bi li nekom crncu u Južnoj Africi za vrijeme apartheida, kojemu je bilo zabranjeno miješanje
sa bijelcima, rekao: “Možeš tu i tamo pokazati više razumijevanja za kulturu bijelca. Oni se
jednostavno osijećaju neugodno i prljavo, ako moraju dotaknuti jednog crnca. To trebaš
poštovati, zar ne?” Ili bi se složio da je to najbrutalniji rasizam. Što je razlika između tog
bijelca u Južnoj Africi i ovog tilburškog imama? Jedina razlika je to da je rasizam konačno
zabranjen, apartheid je prošlost, a iza ovakvih imama se krije religija kao odgovor na sve.
Dakle, almerski fundamentalisti su znali, nota bene uz pomoć Komisije za ravnopravnost, da
oni doista nisu dužni pružiti ruku općinskoj predstavnici za odgoj i kulturu. Tolerancija ne
može biti beskrajna jer prelazi u svoju suprotnost.
Da svi ljudi, vjernici muslimani nisu isti, vidljivo je i iz jedne nedavne tkzv. Forumske debate
na TV, gdje se raspravljalo o filmu kojeg su snimile nizozemske muslimanke, na temu o
ravnopravnosti spolova i seksualnom nasilju u islamu. Kada se voditeljica htjela rukovati sa
jednim sudionikom, koji se javio za debatu, isti se osjetio uvrijeđenim i poniženim. Odgovorio
je da njena gesta samo dokazuje koliko se Nizozemci odbijaju dubinski zainteresirati za islam.
Drugi mladić, vjernik musliman i sudionik u debati, bez problema je voditeljici pružio ruku.
Rekao je: “Ja živim u ovoj zemlji i prihvaćam europske običaje ali i dalje ostajem vjernik.”
U jednoj od predizbornih anketa 2006. godine, Freek de Jonge je slučajno intervjuirala jednu
zgodnu Arapkinju. Izgledom vrlo integrirana, perfektan nizozemski izgovor, bez marame na
glavi. Na pitanje što misli o značenju riječi “morati”, kada je u pitanju nošenje marame,
djevojka je odgovorila: “Ne, na sreću ja još ne moram. Ali to mora biti normalno i ja
razumijem djevojke koje nose pokrivala jer i sama razmišljam o tome da i ja to uskoro
počnem činiti.” “Ali zbog čega”, pitala je Freek. “Hm, zato, zato...”, a onda je nakon dubokog
razmišljanja, rekla: “Muškarci…. hijene su to! Posebno ovi ovdje.”
Tkzv. Komisija za jednakopravnost, zamišljena je kao institucija koja će brinuti za
jednakopravnost svih u Nizozemskoj, bez obzira na spol, dob, seksualni identitet, rasu, naciju,
vjeru, uvjerenje, itd. Čovjek bi očekivao da će takva komisija i učiniti nešto po tome pitanju
danas. Izgleda da je bolje da takva komisija uopće ne postoji jer je izgubila svoj prvotni
smisao. Nekada je imala za cilj spriječiti diskriminaciju žena, prilikom otkaza na poslu, zbog
trudnoće. Ali to se i danas događa. Odjednom, ista komisija podržava praksu koja je
suprotnost njenom postojanju. Jedan recentan promašaj (prosinac 2006) tiče se jedne
docentice, koja je zahtijevala da u školi u kojoj radi može odbiti rukovanje sa muškarcima.
Komisija je rukovanje srezala na puku naviku i način ponašanja pojedinca, te podržala
docenticu.
Zašto bi nešto tako benigno vrijeđalo vjernike i smetalo prakticiranju njihove religije? Zar ne
izujemo cipele pred ulazak u džamiju? Zar hodamo u kupaćim gaćama po ulicama Irana,
Egipta, Maroka i drugih islamskih zemalja? Čovjek čovjeku ipak može uputiti jedno ljubazno
kimanje glavom? Ovdje se odjednom radi o tome da zapadnjaci odbijaju pokazati respekt. Uz
ovakvu praksu, biti ćemo nepoželjni u vlastitim zemljama. Radi li se tu doista o respektu?
Naravno da ne. Jer da je o respektu riječ, onda bi i muškarci muškarcima i žene ženama mogli
prijateljski kimnuti i pružiti ruku jedni drugima. U ustavu, pojam diskriminacije povezuje
cijeli niz temelja, poput vjeroispovjesti, spola i seksualnog identiteta. U posljednje vrijeme,
zahvaljujući kontinuiranom pritisku vjerskih fanatika, državne institucije u sukobu sa
proizvoljnim tumačenjima zakona, bez obzira na posljedice, donose odluke u korist “religije”,
a zapravo u korist onih kojima je cilj raskomadati i uništiti zapadnoeuropsko uređenje kao
takvo. Takvi upotrebljavaju sve moguće pravne argumente, a zakonik kao oružje, kako bi
zaštitili i legitimirali fundamentalističke interese, na štetu jednakopravnosti, a posebno
jednakopravnosti spolova u njihovim vlastitim krugovima. Ali zašto bi bilo koja religija imala
veću težinu od bilo kojeg drugog identiteta i zašto je puno teža stvar uvrijediti nekoga kao
vjernika, nego kao ženu. Zato što je religijski fundamentalizam opasan i militantan, a žene
pojedinačno to nisu.
Da rukovanje već nije odbijeno zato što je crnac prljav, pardon, zato što je žena nečista, onda
bi to bilo zbog toga što je rukovanje opisano kao znak požudnog i zabranjenog seksa u
mislima. Zabrana dodirivanja suprotnog spola proizilazi iz vizije o muškarcima i ženama kao
o tempiranim hormonskim bombama. Žene zavode, muškarci siluju – na to bi se ukratko sveo
opis humanosti. Svedeno na takvu optiku, ljudi ne posjeduju racio i empatiju. Prijateljstvo
između muškarca i žene je nemoguće. Zato je opasno da se suprotni spolovi međusobno vide,
dodiruju, rade u istom prostoru ili zajedno. Odbijanje pružene ruke suprotnog spola (upravo
poput burke ili zara), svjedoči o najvećem mogućem obezvrijeđenju osobe. Muškarci su
hijene. Kategorički. Čisti seksizam.
Logičan zaključak i posljedica ovakve opscene slike čovječanstva je da žene i muškarci ne
mogu živjeti zajedno u miru. Zato postoji jednostavno rješenje: Ako muslimanski muškarci
(po viđenju muslimanskih ekstremista) zaista predstavljaju jednu takvu opasnost i gledaju na
žene animalno i čisto kao seksualni objekat, te im to muti razum, dakle, bazu cijele
civilizacije, onda bi oni za dobro njihove sigurnosti i sigurnosti žena, trebali biti izolirani iz
vanjskog svijeta.
Tabu rukovanja nije nevin, bezopasan i besmislen (zlo)čin. Odbijanje ispružene ruke je usko
vezano sa zabranom plivanja, rada, hodanja ulicom i samostalnog života. To je zabrana
razumijevanja svijeta.
http://www.dopmagazin.com/med/in-res/serijatski-zakon-u-eu
The Role of Husband and Wife (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije
i identitet – islamski pogled)
17 Dec 2009, Tijana
The Spouse[1]
Marriage is a very important institution in Islam. The Quran shows that there is a clear bond
between men and women. In numerous places in the Quran, God reminds humans that they
are from the same original human being. It is through this bond that they are interconnected
and through these bonds that some of their rights upon one another are established. God states
at the opening of Chapter 4, entitled “The Women”:
“O mankind! Be dutiful to your Lord, Who created you from a single person, and from him
He created his wife, and from them both He created many men and women and fear God
through whom you demand your mutual (rights), and (do not cut the relations of) the wombs
(kinship)! Surely, God is Ever an All-Watcher over you.” (Quran 4:1)
However, beyond the beginning that the two sexes have in common, God points out that the
love and affection that He has created in the hearts of the spouses towards another is one of
His great signs that act as portents for those people of understanding. In other words, such
people can look at this aspect of creation and be reminded of the greatness of God’s work and
power, the perfection of His creation and the magnificent mercy God has placed in this world.
God says:
“And among His Signs is this, that He created for you wives from among yourselves, that you
may find repose and comfort in them, and He has put between you affection and mercy.
Verily, in that are indeed Signs for a people who reflect.” (Quran 39:21)
God also says:
“He it is who created you from a single person (Adam), and then He has created from him his
wife, in order that he might enjoy the pleasure of living with her…” (Quran 7:189)
Thus, according to the Quran, the relationship between a man and his wife should be one of
love, mercy and mutual understanding. God also commands men to treat their wives kindly in
the verse:
“…And consort with your wives in a goodly manner, for if you dislike them, it may well be
that your dislike something which God might yet make a source of abundant good.” (Quran
4:19)
A few words about the purpose of marriage in Islam should be given. This is needed because
many times people enter into marriage or desire to get married without realizing the roles and
purpose of marriage itself. In turn, they do not realize the kinds of responsibilities that will be
on their shoulders when they do get married. However, if the purposes of marriage are known
and the responsibilities that marriage will entail are understood at the outset, once again, the
probability that the marriage will be a successful marriage will be enhanced. The person will
know what is expected of him, both with respect to his responsibilities and duties and his
rights.
Obviously, the purpose of marriage is not simply “fun” or the release of “animal urges”.
There is much more to marriage than that. Some of the goals behind marriage include[2]:
procreating, experiencing permissible physical pleasure, attainment of one’s complete
maturity, mutually assisting one another in making one’s life in this world, attaining numerous
psychological and physiological benefits, forming the cornerstone of a moral society, bringing
up the next generation in a setting that is most conducive for moral and spiritual growth and
binding peoples and families together.
The Rights of a Husband and a Wife
In order for a marriage to work best, each partner should understand fully well his or her
rights, responsibilities, roles and obligations. For this reason, Islamic Law has laid down very
clear rights and responsibilities for a Muslim husband and wife. At the same time, though,
every married person must realize that one’s spouse is first and foremost another Muslim.
He/she is one’s brother/sister in Islam. Therefore, all the rights that fall upon a Muslim due to
the general brotherhood of Islam are also due to one’s spouse. There are books on the
behavior of a Muslim, brotherhood and love and loyalty among Muslims, and all of those
principles apply to a married person as his spouse is part of that Islamic brotherhood and
community. Furthermore, the Prophet, may the mercy and blessings of God be upon him, also
stressed this point when he stated:
“None of you truly believes until he loves for his brother what he loves for himself.” (Saheeh
Al-Bukhari, Saheeh Muslim)
However, one’s spouse has even more rights upon a person due to the great and important
contract that has been contracted between them.[3]
Therefore, when discussing the rights of the husbands and wives, this matter should not be
looked at in a cold or legal fashion. The relationship between the husband and wife must be
much more than a matter of rights stated by the law that each must abide by. Instead, it
should be a relationship of love, support and mutual understanding. Each spouse should take
into consideration the needs and abilities of the other spouse. They should attempt to make
each other happy, even if they have to compromise sometimes, and not simply be out to make
sure that they are getting all of their rights in the marriage. Actually, it is usually the case that
neither spouse is completely fulfilling the rights of the other and making the other happy.
Hence, they both have to realize and accept their shortcomings.
The Prophet, in particular, advised the husbands to treat their wives in the best way¾ perhaps
due to their greater authority or due to their greater strength, in general. The Prophet said:
“The best of you is the one who is best to his family (wife) and I am the best of you to my
family.” (Al-Tirmidhi and ibn Majah)
Footnotes:
[1] For more details on the Islamic laws of marriage, see the author’s “The Fiqh of the Family,
Marriage and Divorce” (American Open University, 1997), passim. The discussion here is
based on sections of that work.
[2] Cf., Abdul Rahman Abdul Khaaliq, Al-Zawaaj fi Dhill al-Islaam (Kuwait: al-Daar alSalafiyyah, 1988), pp. 21ff.
[3] God says in the Quran, “And how could you take it [back] while you have gone in unto
each other and they have taken from you a firm and strong covenant” (Quran 4:21).
http://www.islamreligion.com/articles/497/
Muslimani osjećaju odbačenost od Evrope (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
17 Dec 2009, vedrana
Čini se da je posljednji švicarski referendum koji je zabranio izgradnju munara potvrda trenda
da Evropljani postaju sve glasniji u pokušajima da "zaštite" svoju kulturu od islama.
Posljednje istraživanje koje je proveo Open Society Institute (OSI), Georga Sorosa,
objašnjava kompleksne odnose između muslimana i Evrope i otkriva da su sumnje zajedničke.
Muslimani vjeruju da bivaju isključeni iz evropskog društva, piše magazin Time.
Oko 20 miliona muslimana živi širom Evrope i u nekim gradovima, poput Marseja i
Roterdama već čine petinu stanovništva, u Malmeu 20 posto, 15 u Briselu, 10 u Londonu,
Parizu i Kopenhagenu.
Izvještaji pokazuju da njih oko 55 posto smatra da je religijska diskriminacija porasla u
proteklih pet godina. Nezaposlenost kod muslimana je tri puta veća nego kod ostalih religija,
mnogo muslimana, posebno roditelja izjavilo je da nisu mogli živjeti u miješanim naseljima.
Istraživanje koje je provela Agencija za osnovna prava među 23.000 muslimana, pokazalo je
da se muslimani suočavaju sa diskriminacijom dok traže posao, kupuju nešto ili posjećuju
doktora, što je okarakterisano kao šokirajuće, rasističko, antiimigrantsko, islamofobično.
"Još uvijek smo u fazi kada postoji povećan stepen sumnje prema muslimanima. Na
aerodromima, često me tretiraju drugačije nego moje kolege, iako imam britanski pasoš",
rekao je Sajjad Karim, muslimanski član Evropskog parlamenta iz Britanije.
Izvještaji OSI-a pokazuju da politička klima u Evropi odbacuje muslimane, čineći da se
osjećaju nepoželjnima. Nekoliko evropskih zemalja steže svoje imigracijske zakone,
pooštrava testove za državljanstva i uvodi striktne zakone za nošenje marama i burki.
Izvještaj OSI-a pokazuje da se većina muslimana jako identifikuje sa gradom i zemljom u
kojoj žive. U Antverpenu, preko 90 posto ispitanika je izrazilo jaku lokalnu pripadnost.
Studija pokazuje da muslimani imaju iste poglede kao i ostatak Evrope. Kao i njihove
komšije, oni brinu o svemu, od edukacije i kućanstva do čistoće i sigurnijih ulica. I isto tako
žele ista prava i prilike.
"Zajednice, bez obzira na religiju, imaju iste brige. Ono u čemu se razlikuju je način na koji se
tretiraju i na koji ih drugi tretiraju", rekao je Nazia Hussein.
(magazin time)
Bosanski muslimani: prilika ili pretnja? (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
17 Dec 2009, Beba
Islam danas
Bosanski muslimani: prilika ili pretnja?
Piše: Sabina Nikšić
Veličina slova:
Ako nosite hidžab, ljudi će odmah pretpostaviti da ste neobrazovani i primitivni: Slika iz BiH
Photo: EPA/FEHIM DEMIR
Sa svojom evropskom kulturom i islamskom verom, bosanski muslimani bi mogli biti most
između Istoka i Zapada; uprkos tome, oni se osećaju odbačenim. Religija se trijumfalno
vratila u javnu arenu devedesetih godina, posle pada komunizma
Kada uđe u avion, Aida Begić se često susreće sa pogledima putnika koji je podsećaju na
rasprostranjeni strah i nerazumevanje islama.
Ova poznata bosanska rediteljka obilazi svet putujći s festivala na festival odevena na
moderan, ali prepoznatljivo islamski način – na glavi nosi hidžab, a odeća joj pokriva telo do
zglavaka ruku i članaka na nogama.
„Ako nosite hidžab, ljudi će odmah pretpostaviti da ste neobrazovani i primitivni”, kaže ova
tridesttrogodišnjakinja, čiji je prvi igrani film, Snijeg, premijerno prikazan u Kanu 2008.
godine.
Globalno rasprostranjeni strah od putovanja avionom u društvu muslimana čini deo Aidine
svakodnevnice. Uprkos tome, ona poriče mogućnost postojanja bilo kakve vrste sukoba
između njene vere i njene privrženosti zapadnoj kulturi. „Formirala sam se pod uticajem
evropske književnosti, umetnosti i muzike; Bah je deo mog identiteta isto koliko i (islamski
mistik i pesnik Dželaludin) Rumi”, kaže ona.
Štaviše, neki eksperti smatraju da bi muslimanske zajednice na Balkanu, čija se islamska vera
razvijala unutar evropskog konteksta, mogli poslužiti kao most između islamskog Istoka i
hrišćanskog Zapada. Ipak, ne tako davno, odanost bosanskih muslimana i jednom i drugom
svetu našla se pred teškim iskušenjem. Oni smatraju da ih je za vreme rata u Bosni, koji je
trajao od 1992. do 1995, Evropa izdala i da ih od tada drži na distanci. S druge strane, ponude
pomoći koje su pristizale iz muslimanskog sveta imale su određenu cenu.
EVROPSKI ISLAM: Islam je u Bosnu stigao nakon osmanskog osvajanja 1463. godine i
nastavio da se širi preobraćanjem lokalnog slovenskog stanovništva. Ipak, i pored 400 godina
osmanske vladavine, islam nikada nije stekao dominantnu poziciju u verskom životu u Bosni,
koja je ostala podeljena između muslimana, pravoslavnih i katoličkih hrišćana i male jevrejske
zajednice.
„U Bosni se već vekovima praktikuju najmanje četiri religije”, objašnjava Jusuf Žiga, profesor
političkih nauka na Univerzitetu u Sarajevu. „Menjale su se vojske, menjali su se režimi, ali to
se nije menjalo.”
Kada je Austrougarska istisnula Osmansko carstvo iz Bosne i Hercegovine u 19. veku, zemlja
je pala pod uticaj dunavske monarhije. Odsečeni od islamskog sveta, bosanski muslimani su
pošli u potragu za sopstvenim identitetom unutar jednog dominantno hrišćanskog i evropskog
konteksta.
Ova potraga je dobila novi podsticaj krajem 20. veka, posle dramatičnih promena u
političkom i ideološkom okruženju.
Debata o ulozi religije, koja je manje ili više bila obustavljena za vreme komunističkog
režima, obnovljena je sa novim poletom. Mustafa Džeko, star 72 godine, seća se kako je u
komunističkoj eri njegova religioznost često izazivala uznemirenost kod kolega na poslu.
Mnogi muslimani su u ovom periodu napustili verske običaje. Odrednica musliman bila je
tumačena kao oznaka etničkog, a ne verskog identiteta.
U takvim uslovima, ljudi su razvijali osećaj solidarnosti sa susedima drugačije veroispovesti,
koji su se i sami borili da sačuvaju svoj verski identitet uprkos ideološkoj represiji. „Rođen
sam u patrijarhalnoj muslimanskoj porodici, ali pokojni otac me je terao da stojim mirno svaki
put kad bi zazvonila zvona na crkvi, da pokažem poštovanje”, seća se Džeko.
Neki od radikalnijih poklonika vehabizma osećaju se napušteno i besno: Verski skup
POVRATAK VERE: Religija se trijumfalno vratila u javnu arenu devedesetih godina, posle
pada komunizma. Novi nacionalistički lideri iskoristili su potisnuta verska i nacionalna
osećanja, podstičući strahove da bi druge etničke grupe mogle steći dominantan položaj.
„Kada je zemlja u koju su ljudi nekada verovali prestala da postoji, morala je biti zamenjena
nečim drugim, Bog se morao vratiti”, objašnjava Aida Ćorović, sociološkinja iz Novog
Pazara, većinskog muslimanskog grada u regionu Sandžaka u Srbiji.
Posle decenija ćutanja, verske zajednice u Bosni su bez oklevanja prihvatile priliku da se
ponovo nametnu kao bitna snaga u društvu.
Odlazak u crkvu ili džamiju je preko noći postao čin političkog oportunizma, bar koliko i
dokaz posvećenosti veri. „Nije bilo neuobičajeno da ljudi odjednom počnu da odlaze na
molitve u (glavnu sarajevsku) Begovu džamiju, nadajući se da će tako steći neku korist, na
primer, dobiti dozvolu za otvaranje piljarnice", seća se Adnan Silajdžić, profesor na
sarajevskom Fakultetu islamskih nauka.
Buđenje etničkog nacionalizma otvorilo je put za ratove koji su devedesetih razorili
Jugoslaviju. Sukobi su se iz Hrvatske proširili na Bosnu tokom 1992. godine, nakon što je
Bosna proglasila nezavisnost uprkos protivljenju etničkih Srba koji su činili približno jednu
trećinu stanovništva Republike Bosne.
Sve brojniji dokazi da se Srbija i Hrvatska spremaju da podele zemlju naveli su muslimane da
istaknu pravo na Bosnu kao sopstvenu nacionalnu državu. Godine 1993. muslimanski politički
lideri su promovisali novo etničko ime za svoju zajednicu – Bošnjaci – i izjednačili pripadanje
ovoj preimenovanoj grupi sa pripadanjem islamu.
To je izazvalo sukobe između duhovnog i političkog islama, koji unutar zajednice bosanskih
muslimana traju do danas. Između dve vatre su se našli oni Bošnjaci koji se ponose
muslimanskim kulturnim nasleđem, ali odbijaju i versku i nacionalističku politiku.
Kao i većina ateista i političkih liberala među Bošnjacima, Jasmila Žbanić – još jedna
međunarodno priznata rediteljka – optužuje bošnjačke nacionalističke lidere da su iskoristili
religiju da bi produbili podele i sačuvali vlast. „Oni bez odmora rade na građenju identiteta
‚žrtve’ za Bošnjake i na izjednačavanju bošnjaštva sa religioznošću jer nisu u stanju da
ponude opciju jednog pluralističkog društva”, tvrdi ona. „Najmanje 80 odsto tih ‚religioznih’
nikada nisu pažljivo pročitali Kuran …(ali) potrebna im je uteha religije i ideje da je patnja na
neki način dobra jer čini deo božanskog plana.”
Po broju nastradalih, Bošnjaci su nesumnjivo bili najveće žrtve rata. Od 100.000 žrtava rata,
oko 80 odsto su bili Bošnjaci. Mada su Ujedinjene nacije poslale mirovne snage i humanitarnu
pomoć, međunarodna zajednica nije učinila dovoljno da zaustavi masovne kampanje
„etničkog čišćenja” koje su uglavnom organizovali Srbi, a kojima su stotine hiljade
muslimana proterani iz svojih domova.
Zapadni embargo na izvoz oružja u ovaj region samo je koristio Srbima koji su već bili dobro
naoružani, i ozbiljno ugrozio pozicije loše naoružanih i opkoljenih muslimana.
POMOĆ ZAGOVORNIKA TVRDE LINIJE: Stradanje „indigenih” evropskih muslimana
privuklo je pažnju islamskih ekstremista širom sveta. Prema procenama eksperata, na Balkan
je između 1992. i 1995. godine pristiglo između 3.000 i 5.000 stranih dobrovoljaca, uglavnom
Arapa, da bi se borili na strani bosanskih muslimana. Sa sobom su doneli vehabizam,
radikalno tumačenje islama iz Saudijske Arabije, sa kojim bosanski muslimani do tada nisu
bili upoznati.
Ova tvrdokorna verzija islama, koja ne samo da zabranjuje ženama da izlaze iz kuće bez
muške pratnje, da voze automobil ili razgovaraju sa muškarcima sa kojima nisu u srodstvu,
nego i muškarcima nalaže da izbegavaju drušvo „nevernika”, privukla je neke od bosanskih
muslimana koji su se borili uz Arape. „Nema šanse da [na Zapadu] nisu znali šta se ovde
događa… ali samo oni [arapski dobrovoljci] su došli da nam pomognu. A sada ih prikazuju
kao teroriste”, žali se tridesetdevetogodišnji Semin Rizvić.
Rizvić, koji je pre rata bio pevač u centralnoj Bosni, prihvatio je konzervativni islam dok se
borio rame uz rame sa Arapima. Pošto nosi dugačku bradu i žena mu je potpuno pokrivena,
danas bi ga većina Bosanaca opisala kao vehabiju. „Za sada na Zapadu samo mene opisuju
kao teroristu, ali uskoro će doći na red i oni [tradicionalni bosanski muslimani]”, predviđa on.
Politika na državnom nivou: Mustafa Cerić
Photo: Stock
Verski fundamentalisti su nastavili da se infiltriraju u uzdrmano bosansko društvo i nakon što
je rat okončan. Saudijska Arabija je finansirala više humanitarnih organizacija koje su
pokušavale da pridobiju tradicionalno umerenije bosanske muslimane i navedu ih da se
odreknu svoje verzije vere. U zemlji razorenoj ratom, u kojoj stopa nezaposlenosti iznosi
između 80 i 90 odsto, ekonomske pogodnosti koje su ove organizacije nudile navele su mnoge
da prihvate saudijsku verziju „pravog” islama.
Dok se zvanična Islamska zajednica Bosne, koju predvodi Mustafa Cerić, bavi politikom na
državnom nivou, vehabijski aktivisti se pre svega obraćaju onima koji se osećaju
zaboravljenim od strane društva – mladima, neobrazovanima, siromašnima i zbunjenima.
Male, ali glasne vehabijske zajednice koje tako nastaju osuđuju način života tradicionalnih
bosanskih muslimana. Do sukoba je dolazilo čak i u džamijama, a tradicionalisti su ponekad
morali da koriste pesnice da bi izbacili napolje vehabije koje ih optužuju da im je vera
„lažna”.
„Bosanski muslimani su to doživeli kao veliku uvredu”, seća se Žiga. „Nisu hteli da trpe te
bundžije ubeđene da samo oni govore u ime Boga, dok žene teraju da idu ulicom kao hodajući
šatori.”
Ozbiljnost sukoba između sledbenika dva različita tumačenja islama našla se u fokusu 2007.
godine, kada je srpska policija uhapsila dvanaest navodnih vehabija u regionu Sandžaka. U
julu 2009. sud u Beogradu ih je osudio na više od 60 godina zatvora zbog planiranja
terorističkih napada i ubistava. Među planiranim metama bio je i Muamer Zukorlić, lokalni
muslimanski verski vođa koji je blisko povezan sa Islamskom zajednicom Bosne. „Cilj im je
bio da destabilizuju našu islamsku zajednicu i u tome su gotovo i uspeli”, izjavio je Rešad
Plojović, Zukorlićev pomoćnik.
VEHABIZAM U POVLAČENJU: Islamska zajednica Bosne je izložena sve oštrijim
kritikama liberalnih i sekularnih Bošnjaka koji ih optužuju da su u tajnosti podržavali širenje
vahabizma. „Moguće je da je i sam Cerić inspirisan filozofijom vahabitskog pokreta, čije
štetne aktivnosti Islamska zajednica nikada nije javno osudila”, izjavio je nedavno novinar
Damir Kaletović u popularnoj istraživačkoj TV emisiji 60 minuta.
Cerić odlučno odbija takve napade i opisuje one koji ga kritikuju kao „poklonike okamenjenih
komunističkih ideja koji se stide svog identiteta”. „U Beču ima više vehabija nego u celoj
Bosni”, dodaje on.
Neki od analitičara i stručnjaka za bezbednost slažu se sa njim i tvrde da je zabrinutost zbog
uspona verskog radikalizma u Bosni često predimenzionirana. Napade na islamske lidere oni
tumače kao reakciju na Cerićeve pokušaje da proširi ulogu koju religija ima u bosanskom
društvu. „To za šta se muslimani bore više je etnički i nacionalni nego religijski identitet”,
smatra Dino Abazović, stručnjak za sociologiju religije iz Sarajeva.
„Iskustvo života u istorijski sekularnom društvu izvršilo je neuporedivo veći uticaj na
bosanske muslimane nego bilo koja od religijskih debata u kratkom postkomunističkom
periodu”, dodaje on.
Žene teraju da idu ulicom kao hodajući šatori: Lepotica i "zver"
Photo: Stock
Zapravo, sa vraćanjem zemlje u normalno stanje nakon rata, vehabijska mreža u Bosni je
polako počela da se raspada. Ekstremisti su pretrpeli još jedan težak udarac kada su vlasti
zatvorile nekoliko humanitarnih organizacija finansiranih iz Saudijske Arabije neposredno
posle terorističkih napada u Njujorku 11. septembra 2001.
Sada se neki od vehabija vraćaju tradicionalnim lokalnim islamskim praksama, dok drugi
pokušavaju da dopru do šire zajednice bosanskih muslimana koju su nekada osuđivali.
Semir Imamović, urednik nedeljnika Saff, nekadašnje vehabijske publikacije koja se
repozicioniorala kao konzervativni islamski časopis, dobar je primer takve promene stava.
„Islamska zajednica je najviša verska institucija bosanskih muslimana i mi je poštujemo”,
kaže on. „Svi muslimani su moja braća, ali to ne znači da ćemo se uvek oko svega složiti ili da
nećemo kritikovati jedni druge.” Saff danas često napada verski ekstremizam i podržava
unutarkonfesionalni dijalog.
Neki od radikalnijih poklonika vehabizma osećaju se napušteno i besno zbog promene u
stavovima i nastavljaju da sanjaju o čisto islamskoj državi. „Bosna bi mogla biti islamska
država”, tvrdi Senad Hukić, ekonomista u svojim tridesetim godinama, nastanjen u Tuzli, u
severoistočnoj Bosni. „Islamska zajednica i njena iskrivljena verzija islama ne mogu doneti
napredak ovoj zemlji.”
Hukić kaže da se model društva koje je istinski islamsko može videti u jednoj od malobrojnih
preostalih čisto vehabijskih zajednica, u selu Gornja Maoča, u severoistočnoj Bosni. Ova
zajednica predanih zagovornika tvrde linije praktično živi u izolaciji, bez pristupa danas tako
uobičajenim uređajima kao što su televizor ili telefon. Policija budno prati svaki njihov
pokret.
Nusret Imamović, lokalni seoski lider, odbio je da razgovora sa potpisanom novinarkom.
Posrednik preko koga smo ga kontaktirali objasnio je da Imamović smatra da je „naša poruka
uvek iskrivljena”.
Huan Karlos Antunez, španski vojni ekspert za verski ekstremizam koji iza sebe ima godine
iskustva u Bosni, tvrdi da islam ne predstavlja ozbiljnu pretnju. Prema njegovoj proceni, onu
verziju islama koju sponzoriše Saudijska Arabija ne prihvata više od 3.000 ljudi u ukupnoj
bošnjačkoj populaciji od oko dva miliona. Onih koji bi „mogli početi da razmišljaju na opasan
način, zbog čega bi trebalo nadzirati njihove aktivnosti”, verovatno nema više od 200.
Antunez upozorava da posebne mere kontrole bosanskih muslimana šalju pogrešnu poruku i
impliciraju da se muslimanima ne može verovati. „Glavna prepreka širenju radikalnog islama
u Bosni nisu NATO, Evropska unija ili bilo koja međunarodna organizacija, već sami
muslimani koji žive u ovoj zemlji”, smatra Antunez. „Bosanski muslimani za Evropu nisu
pretnja, već jedinstvena prilika.”
NEMOJTE NAS ISKLJUČIVATI: I pored brojnih neslaganja i političke krize u zemlji koja se
oporavlja od rata, religiozne i sekularne muslimane ujedinjuje zajedničko osećanje da ih
Evropa zanemaruje. Njihovo je mišljenje da Zapad nije uspeo da zauzda radikalni
nacionalizam bosanskih Srba ili njihove pretnje otcepljenjem, i da nastavlja da diskriminiše
bosanske muslimane.
Naročito su kivni zbog nedavne odluke Evropske komisije da putovanje bez viza omogući
građanima Srbije, ali ne i građanima Bosne i Hercegovine. Bosanski Hrvati i bosanski Srbi u
velikom broju slučajeva imaju dvojno državljanstvo i poseduju pasoše Hrvatske ili Srbije, pa
će biti u prilici da iskoriste sve pogodnosti novog viznog režima. Otuda, isključivanje Bosne u
praksi znači da će samo pripadnicima muslimanske zajednice biti onemogućeno da putuju u
Evropu.
Iz Brisela ponavljaju da pre uključivanja Bosne u bezvizni režim bosanska vlada mora da
osigura ispunjavanje svih postavljenih uslova. Ipak, među bosanskim muslimanima su
malobrojni oni koji veruju da je to pravi razlog. „Time smo stavljeni u poziciju psihološke
diskriminacije, to čini da se osećamo neželjeno”, izjavio je Cerić povodom odluke iz Brisela.
Neki eksperti veruju da bi osećaj isključenosti mogao radikalizovati raspoloženje bosanskih
muslimana, mada je verovatnije da bi se to pre manifestovalo kroz sekularni nacionalizam
nego kroz islamski fundamentalizam.
Šaćir Filandra, predsednik Bošnjačke zajednice kulture „Preporod”, izjavio je da Evropa
propušta priliku da oblikuje identitet nove generacije bosanskih muslimana. „Ako izolujete
jednu zajednicu i stalno je sumnjičite, to će u jednom trenutku početi da utiče na način na koji
zajednica doživljava sebe”, izjavio je.
Osećaj isključenosti može radikalizovati bh muslimane: Sa jednog od skupova
MORAMO RAZGOVARATI: Medina Velić, bosanska muslimanka koja danas živi u
Austriji, seća se kako je iskusila anti-muslimansku diskriminaciju kada je sa šesnaest godina
počela da nosi hidžab u Beču. „Prvog dana u školi, razredna, čije sam odeljenje inače
pohađala već pet godina, objavila je svima da imamo novog đaka u razredu i pozvala me da
ustanem i predstavim se”, seća se ova dvadesetdvogodišnjakinja. „Za njih više nisam bila ista
osoba.”
Medina je imala jedanaest godina kada se njena porodica preselila u Beč, gde je njen otac
upućen da radi kao imam, a majka kao nastavnica veronauke u velikoj zajednici bosanskih
muslimana. Mada su se našli na udaru „stereotipnih percepcija” nekih Evropljana, bosanski
muslimani slični njoj tvrde da je interakcija sa zapadnom civilizacijom u osnovi bila
obostrano korisna. „Za muslimane je veoma važno da iniciraju dijalog da bi drugi došli u
priliku da ih upoznaju; moramo razgovarati”, izjavila je Medina.
Ostali bosanski muslimani koji danas žive u Austriji slažu se sa njenim mišljenjem: islamska
vera i evropske vrednosti ne stoje u suprotnosti. „Mi smo dokaz da je moguće u isto vreme
biti musliman i Evropljanin”, izjavila je četrdesetpetogodišnja Belkiša Bulut. „Idemo na rok
koncerte i na pozorišne predstave, ali idemo i u džamije”, dodaje ona. „Naš islam je nabolji
primer evropskog islama.”
* Ovaj tekst je rezultat programa Balkanske stipendije za novinarsku izuzetnost, inicijative
fondacija Robert Bosch i ERSTE, u saradnji sa Balkanskom istraživačkom mrežom, BIRN.
Sunni/Shia (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet – islamski
pogled)
15 Dec 2009, Milos
The Origins of the Sunni/Shia split in Islam
by Hussein Abdulwaheed Amin, Editor of IslamForToday.com
Introduction
The Shia shahadah (declaration of faith) states:
"There is no god but Alláh, Muhammad is the Messenger of Alláh, Alí is the Friend of Alláh.
The Successor of the Messenger of Alláh And his first Caliph."
If you are already familiar with standard Sunni beliefs, you will immediately notice the
addition to the shahadah regarding Imam Ali (ra), cousin of the Prophet (pbuh), husband of
his daughter Fatima, father of Hassan and Hussein and the second person ever to embrace
Islam. The term Shia or Shi'ite derives from a shortening of Shiat Ali or partisans of Ali.
History
Ali is the central figure at the origin of the Shia / Sunni split which occurred in the decades
immediately following the death of the Prophet in 632. Sunnis regard Ali as the fourth and last
of the "rightly guided caliphs" (successors to Mohammed (pbuh) as leader of the Muslims)
following on from Abu Bakr 632-634, Umar 634-644 and Uthman 644-656. Shias feel that
Ali should have been the first caliph and that the caliphate should pass down only to direct
descendants of Mohammed (pbuh) via Ali and Fatima, They often refer to themselves as ahl
al bayt or "people of the house" [of the prophet].
When Uthman was murdered while at prayer, Ali finally succeeded to the caliphate. Ali was,
however, opposed by Aisha, wife of the Prophet (pbuh) and daughter of Abu Bakr, who
accused him of being lax in bringing Uthman's killers to justice. After Ali's army defeated
Aisha's forces at the Battle of the Camel in 656, she apologized to Ali and was allowed to
return to her home in Madinah where she withdrew from public life.
However, Ali was not able to overcome the forces of Mu'awiya Ummayad, Uthman's cousin
and governor of Damascus, who also refused to recognize him until Uthman's killers had been
apprehended. At the Battle of Suffin Mu'awiya's soldiers stuck verses of the Quran onto the
ends of their spears with the result that Ali's pious supporters refused to fight them. Ali was
forced to seek a compromise with Mu'awiya, but this so shocked some of his die-hard
supporters who regarded it as a betrayal that he was struck down by one of his own men in
661.
Mu'awiya declared himself caliph. Ali's elder son Hassan accepted a pension in return for not
pursuing his claim to the caliphate. He died within a year, allegedly poisoned. Ali's younger
son Hussein agreed to put his claim to the caliphate on hold until Mu'awiya's death. However,
when Mu'awiya finally died in 680, his son Yazid usurped the caliphate. Hussein led an army
against Yazid but, hopelessly outnumbered, he and his men were slaughtered at the Battle of
Karbala (in modern day Iraq). Hussein's infant son, Ali, survived so the line continued. Yazid
formed the hereditary Ummayad dynasty. The division between the Shia and what came to be
known as the Sunni was set.
An opportunity for Muslim unity arose in the 750's CE. In 750 except for a few who managed
to flee to Spain, almost the entire Ummayad aristocracy was wiped out following the Battle of
Zab in Egypt in a revolt led by Abu Al Abbass al-Saffah and aided by considerable Shia
support. It was envisaged that the Shia spiritual leader Jafar As-Siddiq, great-grandson of
Hussein be installed as Caliph. But when Abbass died in 754, this arrangement had not yet
been finalised and Abbas' son Al Mansur murdered Jafar, seized the caliphate for himself and
founded the Baghdad-based Abbassid dynasty which prevailed until the sack of Baghdad by
the Mongols in 1258.
Theological Differences and Attempts at promoting Unity
The line of Mohammed (pbuh) through Ali and Hussein became extinct in 873CE when the
last Shia Imam, Muhammad al-Mahdi, who had no brothers disappeared within days of
inheriting the title at the age of four. The Shias refused, however, to accept that he had died,
preferring to believe that he was merely "hidden" and would return. When after several
centuries this failed to happen, spiritual power passed to the ulema, a council of twelve
scholars who elected a supreme Imam. The best known modern example of the Shia supreme
Imam is the late Ayyatollah Khomeni, whose portrait hangs in many Shia homes. The Shia
Imam has come to be imbued with Pope-like infallibility and the Shia religious hierarchy is
not dissimilar in structure and religious power to that of the Catholic Church within
Christianity. Sunni Islam, in contrast, more closely resembles the myriad independent
churches of American Protestantism. Sunnis do not have a formal clergy, just scholars and
jurists, who may offer non-binding opinions. Shias believe that their supreme Imam is a fully
spiritual guide, inheriting some of Muhammad's inspiration ("light") . Their imams are
believed to be inerrant interpreters of law and tradition. Shia theology is distinguished by its
glorification of Ali. In Shia Islam there is a strong theme of martyrdom and suffering,
focusing on deaths of Ali and, particularly, Hussein plus other important figures in the Shia
succession. Shi`ism attracted other dissenting groups, especially representatives of older nonArab (Mawali) civilizations (Persian, Indian, etc.) that felt they had not been treated fairly by
the Arab Muslims.
Sunnis and Shias agree on the core fundamentals of Islam - the Five Pillars - and recognize
each others as Muslims. In 1959 Sheikh Mahmood Shaltoot, Head of the School of Theology
at Al Azhar university in Cairo, the most august seat of learning of Sunni Islam and the oldest
university in the world, issued a fatwa (ruling) recognizing the legitimacy of the Jafari School
of Law to which most Shias belong. As a point of interest, the Jafari School is named after
its founder Imam Jafaf Sidiq who was a direct descendent through two different lines of the
Sunni Caliph Abu Bakr. And Al Azhar University, though now Sunni, was actually founded
by the Shia Fatimid dynasty in 969CE.
However, there remain significant differences between the two forms of Islam and these are
what tend to be emphasized. Many Sunni's would contend that Shias seem to take the
fundamentals of Islam very much for granted, shunting them into the background and
dwelling on the martyrdoms of Ali and Hussein. This is best illustrated at Ashura when each
evening over a period of ten days the Shias commemorate the Battle of Karbala, with a
wailing Imam whipping the congregation up into a frenzy of tears and chest beating. It is
alleged that instead of missionary work to non-Muslims, the Shia harbor a deep-seated disdain
towards Sunni Islam and prefer to devote their attention to winning over other Muslims to
their group. There is ongoing violent strife between Sunnis and Shias in Pakistan. On the other
hand, in recent years there has been signification co-operation between the two groups in the
Lebanon. And some of the most dynamic developments in Islam today are taking place in
Shia-dominated Iran.
Practical Differences
On a practical daily level, Shias have a different call to prayer, they perform wudu and salat
differently including placing the forehead onto a piece of hardened clay from Karbala, not
directly onto the prayer mat when prostrating. They also tend to combine prayers, sometimes
worshipping three times per day instead of five. The Shias also have some different ahadith
and prefer those narrated by Ali and Fatima to those related by other companions of the
Prophet (pbuh). Because of her opposition to Ali, those narrated by Aisha count among the
least favored. Shia Islam also permits muttah - fixed-term temporary marriage - which is now
banned by the Sunnis. Muttah was originally permitted at the time of the Prophet (pbuh) and
is now being promoted in Iran by an unlikely alliance of conservative clerics and feminists,
the latter group seeking to downplay the obsession with female virginity which is prevalent in
both forms of Islam, pointing out that only one of the Prophet's thirteen wives was a virgin
when he married them.
Shias Today
Iran is overwhelmingly Shia - 89%. Shias also form a majority of the population in Yemen
and Azerbaijan, Bahrain and 60% of the population of Iraq. There are also sizeable Shia
communities along the east coast of Saudi Arabia and in the Lebanon. The well known
guerilla organization Hizbollah, which forced the Israelis out of southern Lebanon in 2000, is
Shia. Worldwide, Shias constitute ten to fifteen percent of the overall Muslim population.
Within Shia Islam there are different sects. Most Shias are "Twelvers", i.e. they recognize the
12 Imams. There are also Sevener and Fiver Shias who don't recognize the later Imams.
Apostazija (Odmjetništvo) (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
12/05/2006 Apostazija (Odmjetništvo)
By Dr. Yusuf Al-Qaradawi
Suprotstavljanje apostaziji: Uloga muslimana
Velika i mala apostazija
Zašto je apostazija jako kažnjiva u islamu?
Ideologijske direktive
Pobijanje zamjerki intelektualcima
Apostazija vladara
Skrivena apostazija
Suprotstavljanje apostaziji: uloga muslimana
Najveca opasnost s kojom se muslimani susrecu je ona koja prijeti njihovom moralnom
aspektu egzistencije - njihovom vjerovanju. Zbog toga se u islamu apostazija (odmjetništvo od
islama) smatra najopasnijom prijetnjom muslimanskoj zajednici. Najružnija intriga
neprijatelja islama kojom spletkare protiv islama je bio pokušaj navuci muslimane da napuste
islam; u tom cilju su, cak, upotrbljavali prisilu. Uzvišeni Allah veli: „Oni ce se neprestano
boriti protiv vas da vas odvrate od vjere vaše, ako budu mogli“ (El-Bekare: 217).
U savremenom dobu muslimanska zajednica je izložena groznim invazijama i agresivnim
napadima u koje možemo ubrojiti misionarsku invaziju koja ima za cilj da iscupa cjelokupnu
islamsku zajednicu. Ta invazija je zapocela svoju misiju sa zapadnim kolonijalizmom
(muslimanskih zemalja) i još uvijek isprobava svoje aktivnosti u muslimanskom svijetu kao i
u muslimanskim zajednicama i manjinama (u nemuslimanskim zemljama). Jedan od takvih
ciljeva je namamiti muslimane da konvertiraju u kršcanstvo. Ta namjera se jasno razotkrila na
Sjevernoamerickoj Konferenciji Evangelizacije Muslimana koja se održala 1978. u Koloradu.
Na toj konferenciji je iznijeto cetrdeset studija koje govore o islamu i muslimanima, te o tome
kako proširiti kršcanstvo medju njima. U toj namjeri su sakupili jednu milijardu dolara.
Možemo kazati da je tada osnovan Zwemer Institut u Južnoj Karolini u kojem su misionari
ucili kako propovijedati kršcanstvo muslimanima.
Drugi primjer je komunisticka invazija koja se protegla kroz mnoge muslimanske zemlje u
Aziji i Evropi ulažuci trud da zaustave islam i nadolazece generacije koje nebi znali ništa o
islamu.
Treca, najopasnija i najlukavija vrsta, jeste sekularna invazija koja još uvijek igra ulogu u
muslimanskom svijetu, nekad otvoreno, a nekad pod maskom. Ona minira istinski islam i
sujevjernim manifestima pokazuje svoje lažno pripadanje islamu.
Dužnost muslimanske zajednice – da bi zaštitila svoj identitet – je da se mora suprotstaviti
apostaziji u svim formama, od bilo kuda da dolazi, ne dajuci joj šansu da prodre u
muslimanski svijet.
To je ucinio Ebu Bekr i ashabi, r.a., kada su se borili protiv otpadnika od vjere koji su slijedili
Musejlemu Lažova, Sijaha i Esveda el-Ensija, koji su lažno izjavljivali da su Allahovi
poslanici nakon preseljenja poslanika Muhammeda, a.s. Ti otpadnici su željeli da utrnu
islamski (nur) poziv.
Jako je opasno gledati apostaziju da se širi muslimanskom zajednicom bez suprotstavljanja
njoj. Jedan savremeni ucenjak je opisao širenje apostazije u ovo vrijeme rijecima: „Kakva
apostazija! Nije ovdje Ebu Bekr da je uništi“.
Muslimani se moraju ozbiljno oduprijeti individualnoj apostaziji prije nego se ona intenzivira
i razvije na kolektivnom planu.
Zbog toga su muslimanski pravnici jednoglasni da se otpadnici od vjere moraju kazniti ali se
razilaze po pitanju odredjivanja vrste kazne koja se mora nad njima izvršiti. Vecina njih,
ukljucujuci cetiri pravna mezheba (hanefijski, malikijski, šafijski i hanbelijski), kao i druge
cetiri pravne škole (cetiri šijske škole: zejdije, isna-ašerije, dža'ferije i zahirije), su saglasni da
se otpadnik od vjere mora pogubiti.
U prilog tome prenešeno je mnogo hadisa u raznim formama izrecenim od strane mnogih
ashaba, kao što su Ibn Abbas, Ebu Musa, Mu'az, Ali, Osman, Ibn Mes'ud, Aiša, Enes, Ebu
Hurejre i Mu'avija ibn Mes'ud.
Na primjer, Ibn Abbas pripovjeda da je Poslanik, a.s., rekao: „Ko god promijeni svoju vjeru,
ubijte ga“.
Slican tekst hadisa se prenosi od Ebu Hurejre i Mu'avije ibn Haida uz malu razliku. Takodjer,
Ibn Mes'ud prenosi da je Poslanik, a.s., rekao: „Nije dozvoljeno da se musimanu, koji svjedoci
da nema drugog Boga osim Allaha i da sam ja Allahov Poslanik, prolije krv osim u jednom od
tri slucaja: da pocini blud a oženjen bude, da ubije nekog iz osvete, ili da odbaci svoju vjeru i
muslimansku zajednicu.“
Druga verzija ovog hadisa se prenosi od Osmana, r.a.: „Krv muslimana nije dozvoljeno proliti
osim ako bude jedan od trojice: da je otpadnik nakon što je prihvatio islam, da pocini blud a
oženjen je, ili da ubije osobu bespravno.“
Eminentni ucenjak Ibn Redžeb kaže: „Kažnjavanje osobe smrcu zbog cinjenja bilo kojeg od
navedenih grijeha je dopušteno kod svih muslimana.“
Alija ibn Ebi Talib, r.a., je kaznio neke ljude koji su otpali do islama i izjavio da je zadovoljan
što ih je bacio u vatru nakon što ih je, bez rezultata, ukorio i pitao da se vrate u islam. Kada ih
je bacio u vatru izgovarao je ove stihove:
„Kada vidim da je situacija tako užasna,
ja potpalim vatru, pozivajujci Qanbara.“ (svojega slugu)
Ibn Abbas se ne slaže sa Alijom, r.a., oko spaljivanja otpadnika, naglašavajuci hadis koji ide u
prilog njegovom mišljenju: „Nemojte nikoga kažnjavati Allahovom kaznom (vatrom).“ Prema
Ibn Abbasu, otpadnik od islama mora biti ubijen na drugi nacin. Zato Ibn Abbas nije bio
protiv egzekucije otpadnika u principu, vec je bio protiv njihovog spaljivanja.
Ebu Musa i Mu'az su, takodjer, kaznili jednog jevrejina smrcu, jer je primio islam pa se potom
povratio judaizmu. U vezi toga Mu'az je rekao: „To je presuda Allahova i Njegovoga
Poslanika.“
Abdurrazik, takodjer, prenosi: „Ibn Mes'ud je držao u pritvoru nekolicinu Iracana koji su se
odmetnuli od islama, pa potom napisao pismo halifi Omeru pitajuci ga šta da cini sa njima.
Omer mu je vratio pismo u kojem je pisalo: „Pitaj ih hoce li da se vrate pravoj vjeri (islamu) i
svjedocenju vjere. Ako hoce da prihvate to, oslobodi ih, a ako odustanu, onda ih ubij.“ Onda
je Ibn Mes'ud tako postupio. Neki od njih su se pokajali, a neki su odbili. On je potom
oslobodio pokajnike, a ubio one koji su odbacili islam, nakon što su bili vjernici.“
Takodjer se prenosi od Ebu Omera eš-Šejbanija da kada je El-Mustevred el-Ajli konvertirao u
kršcanstvo, nakon što je prihvatio islam, Utbe ibn Farkad ga je poslao Aliji koji ga je zamolio
da se vrati u islam. Ali je on odbio pa ga je Alija pogubio.
Velika i mala apostazija
Ibn Tejmije napominje da je Poslanik, a.s., prihvatio pokajanje grupe odmetnika i naredio da
se druga grupa, koja je pocinila druge nedopustive radnje prema islamu i muslimanima, ubije.
Na primjer, na dan osvojenja Mekke Poslanik, a.s., je naredio da se Makis ibn Subabe ubije,
jer on se nije samo odmetnuo od islama, vec je uvrijedio i ubio jednog muslimana. On, a.s., je,
takodjer, naredio da se ubije Ibn ebi Sarh jer se odmetnuo od islama i nastojao da proširi
obmane i spletke.
Imajuci to u vidu, Ibn Tejmije pravi razliku izmedju dvije vrste apostazije: apostazija koja ne
nanosi štetu muslimanskoj zajednici i apostazija u kojoj odmetnik vodi rat protiv Allaha i
Njegovog Poslanika, a.s., i širi nered na Zemlji. Pokajanje odmetnika prve vrste se prihvata,
dok se od odmetnika druge vrste ne prihvata, ako se otkrije da je odmetnik pao u ruke
muslimanskih vlasti.
Prenose Abdurrazik, El-Bejheki i Ibn Hazm da je Enes, kada se vratio iz džihada, otišao je
kod Omera koji ga je upitao: „Šta se dogodilo sa šestoricom ljudi iz plemena Bekra ibn Vaila
koji su se odmetnuli od islama?“ Enes je odgovorio: „Zapovednice vjernika, oni su se
odmetnuli od islama i pridružili se mušricima, pa su ubijeni u borbi.“ Omer je
prokomentarisao: „Mi smo Allahovi i Njemu cemo se vratiti!“ Enes ga upita: „Zar su zaslužili
nešto drugo do smrti?“ Omer odgovori: „Da. Ja bi ih pitao da se vrate u islam, pa ako bi
odbili, onda bi ih zatvorio“.
Stav Omera su, takodjer, podržavali Ibrahim en-Nah'i i Es-Sevri koji je rekao: „To mišljenje
mi slijedimo.“ Es-Sevri je, takodjer, rekao: „Kazna odmetnika od islama je da se zadrži toliko
dugo (u zatvoru) dokle go postoji nada da se vrati u islam.“
Po mojem mišljenju, ako su ucenjaci pravili razliku izmedju male i velike inovacije u vjeri i
izmedju obicnih inovatora i onih koji šire i pozivaju na slijedjenje svojih inovacija, mi,
takodjer, možemo razlikovati izmedju male i velike apostazije, te izmedju odmetnika koji ne
vode rat protiv islama i muslimana i onih koji promovišu svoju apostaziju i u nju pozivaju
druge.
Velika apostazija u kojoj odmetnik promoviše i otvoreno poziva u odmetništvo, bilo govorom
ili pisanjem, mora se, sa što više razloga, žestoko kazniti smrtnom kaznom. To misli vecina
ucenjaka i pokazuju jasni hadisi Poslanika, a.s. Inace mišljenje En-Nah'ia i Es-Sevrija koje je
bazirano na Omerovom stanovištu se može slijediti.
Odmetnik koji poziva na odmetništvo od islama nije samo nevjernik vec i neprijatelj islama i
muslimanske nacije. Cineci to, oni spadaju pod kategoriju onih koji vode rat protiv Uzvišenog
Allaha i Njegovog Poslanika i šire nered na Zemlji.
Prema Ibn Tejmiji vodjenje rata protiv može biti izvršeno samim napadom ili govorom.
Prema ucenjacima, zadnji nacin vodjenja rata može biti puno opasniji od prvog. Zato jer ima
veze sa širenjem nereda i pokretanja rata protiv Allaha i Njegovog Poslanika agitujuci protiv
njih i šireci smutnju na Zemlji.
U arapskoj kulturi mi kažemo da je pero efikasnije od jezika. Pisati o necem je daleko
efikasnije od pukog pricanja o tome, narocito u ovim danima i vremenu, jer pisanje se može
publicirati i distribuirati.
Na drugoj strani, prema Allahovim rijecima, odmetnik je uskracen ljubavi, odanosti i
saradnje: „A njihov je onaj medju vama koji ih za zaštitnike prihvati“ (El-Ma'ide: 51).
Zašto je apostazija jako kažnjiva u islamu?
Muslimanska zajednica je zasnovana na vjerovanju i vjeri. Vjerovanje je osnovna temeljnica
njenog identiteta, središna tacka i duh njenog života. Zbog toga ona ne dozvoljava nikom da
naudi taj identitet. Polazeci od toga, objava apostazije se smatra najgorim prijestupom u ocima
islama jer predstavlja opasnost po identitet islamske zajednice i njenog morala. Drugim
rijecima, apostazija predstavlja opasnost po prvih pet glavnih stubova šerijata koje islam sa
svojim moralnim legislativnim sistemima nastoje da zaštite – vjeru, život, potomstvo, razum i
imetak. Vjera zauzima prvo mjesto jer vjernici su u stanju žrtvovati sebe, svoju domovinu i
bogatstvo da bi sacuvali svoju vjeru.
Islam ne primorava ljude da budu muslimani, niti da prihvate ili napuste bilo koju drugu
religiju. Ali polaže veliku važnost na uvjerenje onih koji su ga prigrlili. Uzvišeni Allah veli:
„Da Gospodar tvoj hoce, na emlji bi doista bili svi vjernici. Pa zašto onda ti da nagoniš ljude
da budu vjernici?“ (Junus: 99).
Uzvišeni veli: „U vjeri nema prisiljavanja - Pravi put se jasno razlikuje od zablude!“ (ElBekare: 256).
Medjutim, Uzvišeni Allah ne prihvata da se vjera shvati olahko: da osoba jedan dan prihvata
vjeru a da je drugi dan napušta, nalik grupi jevreja o kojima Kur'an kaže: „Neki sljedbenici
Knjige govore: "Pokažite da i vi vjerujete u ono što se objavljuje vjernicima, i to na pocetku
dana, a pri kraju dana to porecite ne bi li i oni svoju vjeru napustili“ (Alu Imran: 72).
Pored toga, islam ne poziva na egzekuciju odmjetnika koji ne promovišu svoje odmjetništvo
ili njemu pozivaju. Bolje receno, on ostavlja kažnjavanje za Sudnji dan ako oni budu umrli u
stanju nevjerstva, kao što Allah veli: „A oni medju vama koji od svoje vjere otpadnu i kao
nevjernici umru - njihova djela bice poništena i na ovome i na onome svijetu, i oni ce
stanovnici Džehennema biti, u njemu ce vjecno ostati“ (El-Bekare: 217). Dakako, ova vrsta
apostazije može dobiti diskrecionu kazn još na ovom svijetu.
Smrtna kazna za apostaziju se izvršava samo nad onima koji promovišu svoje odmjetništvo i
pozivaju druge da ucine isto. Islam zagovara ovako jaku kaznu da bi zaštitio svoje jedinstvo i
identitet svoje zajednice. Svaka zajednica na ovom svijetu ima osnovne elemente koji su
nepovrjedivi kao što su: identitet, lojalnost i odanost. Prema tome, nijedna zajednica nece
prihvatiti da njen clan mijenja identitet ili da bude odan neprijateljima zajednice. Oni to
smatraju izdajom i ozbiljnim prijestupom i niko nije davao pravo ljudima da mijenjaju svoju
lojalnost i daju je drugoj državi, bez obzira kolko im se ona svidjala.
Apostazija nije samo intelektulno stanje onih koji manipulišu vec to vodi diskusiji o principu
slobode vjerovanja. Ona, takodjer, ukljucuje promjenu odanosti i identiteta. Ljudi koji se
odmetnu od islama predaju svoju odanost prema muslimanskoj zajednici, vjernost, srce i dušu,
muslimanskim neprijateljima. To je naznaceno u sahih hadisu koji klasificira vrste ljudi ciju je
krv dozvoljeno proliti: „...ili da odbaci svoju vjeru i muslimansku zajednicu“ (Ibn Mes'ud).
Fraza koja glasi: „i muslimansku zajednicu,“ je dio opisa odmjetnika. To znaci da svaki
odmjetnik od islama implicitno odbacuje muslimansku zajednicu.
Premda je apostazija kriminalni akt, pravo odmjetnika je da se ne smije zlostavljati, niti se
kažnjavati, osim za radnej koje su pocinili i proglasili bilo verbalno ili napismeno (protiv
islama i muslimana); jer otvoren govor ili djelovanje protiv islama je otvoreno nevjerstvo i
drugacije se ne može protumaciti. U tom smislu, mora se tragati za bilo kakvom nedoumicom
i osobi optuženoj za apostaziju treba se dati mogucnost sumnje (preispitivanja).
Nemarnost u kažnjavanju odmjetnika koji promovira i poziva u odmjetništvo dovodi cijelu
zajednicu u opasnost i izlaže je nesreci cije posljedice zna samo Allah. To može dovesti do
situacije u kojoj bi odmjetnici druge ljude, posebno lakovjerne i one sa slabim vjerovanjem,
pozivao da im se pridruže. Tako bi, ubuduce, to moglo odvesti u formiranju grupe odmjetnika
koja ce biti neprijateljski nastrojena prema muslimanskoj zajednici i koja ce pomagati
neprijatelje muslimana. Kao posljedica toga, muslimanska zajednica ce pasti u
intelektualnom, socijalnom i politickom sporu i dezintegraciji koja može prerasti u
krvoprolice ili, cak, u gradjanski rat okji može sve uništiti.
Takav scenario se dogodio u Afganistanu kada je grupa ljudi, nakon što su studirali u Rusiji,
odbacila svoju vjeru i prihvatila komunisticka ubjedjenja. Njih je regrutovala Komunisticka
partija. Afganistanci su bili bezbrižni prema toj opasnosti što je dalo šansu tim ljudima da drže
vlast u Afganistanu. Silinom svoje vlasti promijenili su identitet muslimanske zajednice. Ali
afganistanski muslimani nisu to prihvatili; opirali su se koliko god su mogli i vodili hrabri
afganistanski džihad protiv komunistickih odmjetnika koji su se usudili da zamole rusku
vojsku da im pomogne protiv svoga naroda i domovine. Ruske trupe su napale Afganistan
tenkovima i artiljerijom i žestoko je bombardovali.
To je bio scenario desetogodišnjeg gradjanskog rata koji je opustošio Afganistan i
prouzrokovao smrt i ranjavanje miliona ljudi.
Sve to je bio rezultat ignorisanja pitanja odmjetnika i s pocetka mirnog posmatranja njihovog
zlocina. Da su ti renegati bili kažnjeni prije nego je situacija bila ozbiljna, Afganistanci bi bili
sigurni od djavola tog agresivnog rata i poražavajucih rezultata.
Ideologijske direktive
Želim da navedem sljedece direktive po kojima je relevantno suditi odmjetnicima:
1. Suditi nekom da se odmetnuo-la od svoje religije je veoma ozbiljna stvar koja sa sobom
nosi teške konsekvence kao što su odvojenost od porodice i zajednice. Kada se oženjen covjek
odrekne od islama onda se mora razvesti sa svojom ženom i djecom jer muslimanki nije
dozvoljeno da bude udata za nevjernika, kao što se briga o djeci ne može povjerovati takvoj
osobi. Uz to, prema konsenzusu islamskih ucenjaka, postoji i materijalna kazna koju mora
podmiriti odmjetnik. Zbog toga sve vrste sigurnosti moraju se uspostaviti kada se osobi, koja
je sigurno bila poznata kao musliman, sudi kao odmjetniku. Mala sumnja ce sve ignorisati.
Jedna od najgorih stvari protiv koje je Poslanikov, a.s., sunnet ozbiljno ukazao jeste da se
neko etiketira kao nevjernik bez posjedovanja bilo kojeg dokaza za to.
2. Izdavanje islamsko-pravnih decizija (fetvi) za odmjetništvo odredjene osobe je u
kompetenciji cestitih ucenjaka koji su dobro obuceni islamskom jurisprudencijom i mogu
razlikovati izmedju cistih dokaza i onih koji su nejasni, izmedju ajeta koji imaju jasne poruke
i onih cija znacenja su alegoricna, izmedju vjerskih štiva u kojima je moguca dedukcija
(sacinjavanje zakljucka) i onih koji se moraju uzeti literalno (doslovno). Oni nece nazvati
nekoga odmjetnikom od islama osim kada za nešto drugo nemaju alternative, kao što je,
naprimjer, sigurno znanje da on-ona poricu osnovne zasnovane principe vjere ili se sa njima
ismijavaju, vrijedjaju Uzvišenog Allaha i Njegovog Poslanika, a.s., bilo verbalno ili pisanjem,
i sl.
Važnost i ozbiljnost pitanja sudjenja u ovom slucaju upucuje da se ono ne smije prepustiti
nerazboritim i nekvalifikovanim uce(v)njacima koji mogu požuriti i davati neosnovani sud po
ovom pitanju.
3. Muslimanski vladar mora izvršiti kažnjavanje odmjetnika. Kažnjavanje mora biti odredjeno
po sudu muslimanskih sudija.taj sud mora biti zasnovan iskljucivo na Allahovom zakonu koji
crpi svoja pravila iz Allahove Knjige i Sunneta Poslanika, a.s., obzirom da su Kur'an i Sunnet
glavni izvori na koje se ljudi osvrcu ako se u necemu razilaze. U tom smislu, Allah, dž.š., veli:
„O vjernici, pokoravajte se Allahu i pokoravajte se Poslaniku i predstavnicima vašim. A ako
se u necemu ne slažete, obratite se Allahu i Poslaniku, ako vjerujete u Allaha i u onaj svijet; to
vam je bolje i za vas rješenje ljepše“ (En-Nisa: 59).
Da neko bude kvalifikovan za dostojnog suca u islamu zahtijeva da on posjeduje znanje
šerijatskih pravila licnim intelektualnim promišljanjem (idžtihodom) primarnih vjerskih
tekstova. Ako osoba ne bute to uspjela onda mora tražiti pomoc dokazanih ucenjaka koji su
spremni za idžtihad tako da mogu otkriti istinu i ne davati bestemeljne sudove ili odnositi se
prema njima sa kapricom, što ce ih sigurno odvesti u pakao (na Sudnjem danu).
4. Vecina ucenjaka smatra da se odmjetnik mora pitati za pokajanje i povratak islamu prije
izvršenja kazne nad njim. Štaviše, Ibn Tejmije u svojoj knjizi As-Sarim Al-Maslul 'ala Sharim
Ar-Rasul, je napisao: „Ashabi Poslanika, a.s., su bili saglasni da se odmjetik od islama treba
upitati za pokajanje i povratak islamu prije nego se kazna izvrši nad njim.“
Neki pravnici kažu da odmjetniku treba dati tri dana vremena da se pokaje. Neki kažu da im
treba dati manje vremena, a neki više, dok su neki stoje na stanovištu da mu treba dati onoliko
vremena koliko živi. Neki ucenjaci, medjutim, prave iznimku za dvolicnjaka (zindika) koji
pretenduje da bude musliman a koji, zapravo, nikada nije bio. Prema odredjenim ucenjacima,
pokajanje se ne može prihvatiti od dvolicnjaka. To se može aplicirati i na one koji vrijedjaju
Poslanika, a.s.
Namjera davanja vremena odmjetniku za pokajanje je pružanje prilike da preispitaju svoje
stanje, jer možda oni prevazidju stanje konfuzije i postanu privrženici islamu kao pravoj vjeri;
ako su stvarni tragaci istine. Ali ako je njihova apostazija zasnovana na želji ili aktivnosti koje
idu u korist neprijateljima islama, neka ih Allah žestoko kazni.
Neki savremeni intelektualci kažu da je Uzvišeni Allah taj koji prima (odbija) pokajanje, a ne
covjek. Ali to je više vezano za buduci svijet. Dok na ovom svijetu jasna tevba griješnika i
pripadnost islamu se treba prihvatiti od strane relevantnih vlasti. Uzvišeni Allah nam
naredjuje da sudimo ljudima prema njihovom ociglednom stanju, a za njihove namjere ce se
On pobrinuti kasnije. U tom smislu, autentican (sahih) hadis nam kazuje da ce onome ko
svjedoci da nema Boga osim Allaha, krv i imetak biti zašticeni a njihov racun ce Allah svidjeti
(prema njihovim namjerama i onom što su u srcima nosili).
Prema tome, ako ljudi daju sebi za pravo da etiketiraju ljude kao odmjetnike i da ih uz to
osudjuju na smrtnu kaznu, i štaviše, traže implementaciju kazne, onda je to velika opasnost po
ljudske živote i imetke. Ako se to desi, onda ce to za sobom povlaciti da nekvalifikovani ljudi
istovremeno zauzmu tri nadležnosti: nadležnost davanja fetvi – optužujuci odredjene ljude za
odmjetništvo; nadležnost sudjenja; i nadležnost izvršavanja tih presuda. Drugim rijecima, oni
ce djelovati kao muftije, tužioci, sudije i policija, sve najedno.
Pobijanje zamjerki intelektualcima
Pojedini savremeni pisci, koji ne znaju puno o vjerskoj znanosti kada je u pitanju smrtna
kazna za ireceno odmjetništvo, kažu da ta kazna nije izrecena Kur'anom. Vec je izrecena ahad
hadisom (hadis kojeg ne prenosi broj ljudi kao prilikom mutevatira hadisa, a taj broj garantuje
da se tolika masa ljudi ne može složiti na neistini), tako da hadis ahad, prema njihovom
mišljenju, ne može potkrijepiti dokaz za legalno kažnjavanje propisano šerijatom.
Ali, ovaj prigovor se odbija sa više aspekata. Prvi, prema konsenzusu ucenjaka, tacni hadis je
izvor primjenjujucih pravila u šerijatu. Uzvišeni Allah, dž.š., kaže: „Reci: "Pokoravajte se
Allahu i pokoravajte se Poslaniku!“ (En-Nur: 54); „Onaj ko se pokorava Poslaniku pokorava
se i Allahu“ (En-Nisa: 80).
Obzirom da hadisi odredjuju smrtnu kaznu za odmjetnike oni su dokazani kao ispravni. Pored
toga, oni su bili u dejstvu od strane ashaba u vrijeme pravednih halifa.
Uz to, zagovaranje da ahad-hadisi nisu bili dokazom za legalno propisano kažnjavanje, nije
održivo, jer su sve islamsko-pravne škole (mezhebi), kada je bilo u pitanju kažnjavanje za
konzumiranje alkohola, zavisile od od ahad-hadisa koji su to kažnjavanje dokazivali.
Medjutim, ahad-hadisi koji odredjuju kaznu za apostaziju su znatno tacniji i u vecem su broju
od ahad-hadisa koji odredjuju kaznu za konzumiranje alkohola.
Da je istina da ahad-hadisi nisu primjenjivani kao dokazi legalno-propisanog kažnjavanja
onda bi to vodilo nepoštovanju sunneta kao drugovažeceg izvora šerijata, odmah nakon
Kur'ana, ili ignorisanja 95% (ako ne 100%) kazni. To, nadalje, vodi narušavanju principa
vezivanja za Kur'an i Sunnet Poslanika, a.s. To zbog toga što, prema rijecima ucenjaka, ahadhadisi cine vecinu hadisa koji tretiraju šerijatska pravila; a mutevatir hadisi, koji su analogni
ahad-hadisima, su tako rijetki da su neki eminentni ucenjaci hadisa (muhaddisi), kao što
navodi Ibn Salah u svojem izvrsnom uvodu u knjizi „Hadiske znanosti“, rekli da ih je vrlo
teško naci.
Mnogi pisci opovrgavaju ahad-hadise kao izvor šerijatskih zakona ne znajuci na šta se ahad
hadisi tacno odnose. Oni misle da su to hadisi koje samo jedan prenosilac hadisa prenosi, što
je netacno, jer su ahad-hadisi oni hadisi koji su prenijeti preko grupe ljudi ciji broj ne dostiže
broj neophodan za mutevatir hadise u jednom ili više etapa prenošenja hadisa, koji u
kontinuitetu sežu preko pouzdanih pripovjedaca do Poslanika, a.s. Ahad-hadis može biti
prenijet preko dva, tri cetiri ili više ashaba i višestruki broj pouzdanih pripovjedaca.
U tom smislu, hadis koji se odnosi na izlaganje smrtne kazne za odmjetnike su prenijeti od
strane velikog broja ashaba neke od njih smo naveli gore. Tako je sada jasno poznato znacenje
ahad-hadisa.
Drugo, još jedan važan izvor šerijata u islamu je konsenzus islamskih ucenjaka. Kada je u
pitanju apostazija, svi muslimani iz svih islamsko-pravnih škola, sunijskih i šiijskih, su složni
da se odmjetnik mora kazniti. A vecina pravnika, nadalje, složna je, izuzev Umera en-Nakhi'a
i Es-Sevrija, da je njihova kazna, smrt. Pri svemu tom, postoji konsenzus ucenjaka da se
apostazija smatra kažnjivim zlodjelom.
Trece, neki raniji islamski ucenjaci su mišljenja da sljedeci ajeti kazuju kako postupiti sa
odmjetnicima: „Kazna za one koji protiv Allaha i Poslanika Njegova vojuju i koji nered na
Zemlji cine jeste: da budu ubijeni, ili razapeti, ili da im se unakrst ruke i noge odsijeku ili da
se iz zemlje prognaju.* To im je poniženje na ovome svijetu, a na onome svijetu ceka ih
patnja velika“ (El-Ma'ide: 33). Medju tim ucenjacima je Ebu Kulabe i drugi.
Napomenuli smo mišljenje Ibn Tejmije da vodjenje rata protiv Allaha i Njegovog Poslanika,
a.s., otvoreno govoreci, je opasnije po islam od fizickog napadanja na njihove sljedbenike te
da je eticki nered na Zemlji više poguban od fizickog nereda.
Ovo potkrepljuje cinjenica da neki hadisi navode da je prolijevanje krvi muslimana
nedopustivo osim da postane jedan od trojice – postoji hadis kojeg prenosi h. Aiša, r.a., koji o
tome govori, ali umjesto recenice: „Da odbacuje svoju vjeru i muslimansku zajednicu“, ona
prenosi: „Da pokrece rat protiv Allaha i Njegovog Poslanika, u tom slucaju ce biti ubijen,
razapet ili prognan iz zemlje.“ To dokazuje da gore navedeni hadis se itekako tice odmjetnika.
Imajmo u vidu da Uzvišeni Allah, takodjer, kaže: „O vjernici, ako neko od vas od vjere svoje
otpadne - pa, Allah ce, sigurno, mjesto njih dovesti ljude koje On voli i koji Njega vole, prema
vjernicima ponizne, a prema nevjernicima ponosite; oni ce se na Allahovu putu boriti i nece se
nicijeg prijekora bojati. To je Allahov dar, koji On daje kome hoce - a Allah je neizmjerno
dobar i zna sve“ (El-Ma'ide: 54).
Ovaj ajet pokazuje da je Uzvišeni Allah pripremi grupu vjernika, cija se karakteristika nazire
u ajetu, da budu u kontaktu sa odmjetnicima, bivajuci „ponositi prema nevjernicima“, kao što
je bio slucaj sa Ebu Bekrom i sa drugim ashabima koji su zajedno štitili islam od apostazije.
Postoji, takodjer, odredjen broj ajeta koji govore o licemjerima ukazujuci da oni štite sebe od
ubistva zbog svoga nevjerstva dajuci vjernicima lažne prisjege kojima ih zavaravaju. Medju
tim ajetima su: „Zaklanjaju se iza zakletvi svojih, pa odvracaju od Allahova puta; njih ceka
sramna kazna“ (El-Mudžadele: 16); „Licemjeri se zaklinju Allahom da nisu govorili, a
sigurno su govorili nevjernicke rijeci“ (Et-Tevbe: 74); „Oni vam se zaklinju zato da biste bili
zadovoljni njima“ (Et-Tevbe: 96).
Prema ovim ajetima, licemjeri negiraju svoje nevjerstvo i zaklinju se da vjeruju, što otvoreno
pokazuje njihovo nevjerstvo, njihove lažne prisjege zbog kojih ce biti kažnjeni.
Apostazija vladara
Najopasnija vrsta apostazije je odmjetništvo vladara od kojih se ocekuje da štite muslimansku
naciju, vjeru, suceljavanje sa apostazijom i eliminisanje odmjetnika iz islamske zajednice.
Medjutim, nalazimo da puno vladara dobro docekuje apostaziju, javno i tajno; i prekrivajuci
odmjetnike raznim dekoracijama i nazivima.
Te vrste vladara podržavaju Allahove neprijatelje i protiv su pravih Allahovih robova. Oni
uzimaju vjerske principe olahko, potcjenjujuci šerijat, nepoštujuci božije i poslanicke naredbe
i zabrane, preziru svete simbole muslimanske nacije tj. clanove Poslanikove, a.s., porodice,
njegove casne ashabe, pravedne halife, eminentne vjerske ucenjake i islamske heroje.
Štaviše, oni smatraju one koji se odazivaju naredbama islama, kao što je obavljanje namaza u
džamiji za muškarca, te pokrivanje velom žena, zlocinom i manifestom ekstremizma. Ne
samo to, oni još traže da proglase i uspostave fijlozofiju „potkopavanja izvora“ (iz kojih pravi
muslimani crpe prave smjernice koje treba slijediti) u procesu edukacije, medija i kulture, da
bi ometali konstukciju mentaliteta pravog muslimana. Nadalje, oni progone prave pozivace u
islam i obstruiraju svaki vjernicki poziv i pokret koji cilja preporod religije i nadgradnju ovog
svijeta na tim osnovama.
Vrlo je cudno što ova vrsta ljudi, nasuprot njihovoj sramnoj apostaziji, su zainteresovani u
ocuvanju spoljašnjeg pristupa islamu, da bi to lukavo iskoristili u rušenju islama;
muslimanska nacija se odnosi prema njima kao prema muslimanima, dok oni traže nacin kako
da potkopaju osnovnu unutrašnju strukturu (vjerovanja). Oni mogu cak imati vezu sa vjerom
pomažuci lažne lažne manifestacije i afirmišuci neiskrene vjerske uce(v)njake koji im laskaju
i koji su opisani kao „ucenjaci (politickih) autoriteta i policijskih agenata.“
Zato ce situacija biti komplikovana ako ti ljudi svojom vlašcu zadrže vjerske institucije koje
izdaju fetve i sudije koji su zaduženi da okvalifijuju nekog kao odmjetnika i da ga potom
kazne za otvoreno nevjerstvo. Poslanik, a.s., se u svojem hadisu osvrnuo na ovakvu vrstu ljudi
i njihovo otvoreno nevjerstvo:
Ubade ibn es-Samit je rekao: „Mi smo Allahovom Poslaniku dali jemstvo da cemo biti vjerni
islamu. Medju uslove koje je jemstvo podrazumijevalo je da se necemo boriti protiv vladara,
sve dok ne spoznamo da on ima znake otvorenog nevjerstva (kufra) za kojeg cemo imati
dokaz od Allaha“ (Buhari i Muslim).
Ovdje dolazi uloga muslimanskog javnog mnjenja koje treba biti predvodjeno uvaženim
ucenjacima i ljudima koji pozivaju druge u islam i intelektualcima koji nemaju predrasuda. To
ce stati na kraj opresivnim odmjetnicima, a nije mala stvar da muslimanska zajednica izgubi
svoj identitet ili da pravi ustupke na racun svoje vjere i poslanice.
Francuski kolonijalizam u Alžiru i ruski kolonijalizam u vecinsko muslimanskim zemljama su
žestoko nastojali iscupati tamošnji muslimanski identitet, ali bez uspjeha. Kolonijalizam i
tiranija su završili svoje, dok su islam i muslimani opstali. Medjutim, pokrenuti rat protiv
islama kojeg vode neki sekularisticki vladari muslimanskih zemalja, te neki sekularisticki
muslimani u emigraciji je dokazano žešci i opasniji od onog kolonijalnog koji je pokrenut
protiv islama i muslimana.
Skrivena apostazija
Postoji druga vrsta apostazije kod ljudi koji eksplicitno ne iskazuju svoje nevjerstvo, ali
otvoreno vode rat protiv svega vjerskog. Takvi odmjetnici su u mnogo žešci od onih drugih.
Oni kriju svoju apostaziju u raznim zastorima, koji podlo i lukavo djeluju na razmišljanje, kao
što maligni tumor djeluje na tijelo. Takvi ljudi se ne primjecuju kada napadaju ili siju svoje
laži, ali se puno više naziru kada napadaju razum. U svojim napadima oni ne upotrebljavaju
oružje, njihovi napadi su mnogo žešci i podliji.
Islamski znanstvenici i spremni pravnici su svjesni ovog tipa odmjetnika, ali ne mogu ništa
preduzeti naspram tih profesionalnih kriminalaca koji su sebe cvrsto afirmisali i ne daju šansu
zakonu da se odnosi na njih. Oni su licemjeri koji ce biti na dnu džehennema.
To je intelektualna apostazija ciji se tragovi svakog dana naziru u dnevnoj štampi, knjigama,
na radio i TV programima, u zakonima koji su legalizovani u vladama, itd. Ova vrsta
apostazije – a to je na kraju moje mišljenje – više opasnija od otvoreno izjavljenje apostazije;
za prvu možemo kazati da neprestano djeluje na širokoj skali, u isto vrijeme, može joj se
lahko suprotstaviti, ali ne istim nacinom kao posljednjoj vrsti, jer ona uvijek pravi buku,
privlaci više pažnje i uzrujava javno mnjenje.
Licemjerstvo je mnogo opasnije od otvorenog nevjerovanja. Ta cinjenica ce biti jasno
raspoznata kada se vratimo na veliku opasnost koju je predstavljao lider medinskih
dvolicnjaka Abdullah ibn Ubej koji se pretvarao da je prihvatio islam. Medinski dvolicnjaci su
bili veca opasnost po islam od Ebu Džehla i mekkanskih pagana. Zbog toga Kur'an posvjecuje
samo dva ajeta kada s nipodaštavanjem govori o nevjernicima na pocetku sure El-Bekare, dok
o dvolicnjacima govori u trinaest ajeta, u istoj suri.
Intelektualna apostazija se danonocno i u kontinuitetu propagira. Mi osjecamo njene
nemilosrdne i okrutne posljedice na naše društvo. Potrebno je na to odgovoriti otvorenim i
javnim napadom, u istoj razini, snage i mišljenja. Pozitivna vjerska dužnost muslimana je
pokrenuti rat protiv takvog skrivenog neprijatelja; da se bore protiv njih istim oružjem kojima
oni napadaju naše društvo. Ovdje treba doci do izražaja uloga dokazanih ucenjaka koji su
dobro upoznati sa islamskom jurisprudencijom (fiqh).
Istina je da su pioniri ove nove forme apostazije jako poduprijeti medijskom propagandom, ali
snaga istine, vjera koja pociva u srcima vjernika i Allahova pomoc su više nego dovoljni, da
laž nestane, zajedno sa lukavstvom onih koji ga šire, i to vlastitom kamom. Ovdje, mi cemo
osjecati radost zbog Božanske pobjede i tada cemo zaista razumijeti znacenje sljedeceg ajeta:
„Nego istinom suzbijamo laž, istina je uguši i laži nestane; a teško vama zbog onoga što o
Njemu iznosite!“ (El-Enbija: 18).
Na kraju zakljucak je da nemamo više ništa kazati vec nam ostaje da citiramo sljedeci ajet:
„On spušta kišu s neba, pa rijeke teku koritima s mjerom, i bujica nosi otpatke koji plivaju po
površini. I ono što ljudi tope na vatri u želji da dobiju nakit ili orudje ima takodjer otpatke,
slicne onima. - Tako Allah navodi primjer za istinu i neistinu; otpaci se odbacuju, dok ono što
koristi ljudima ostaje na zemlji. Tako, eto, Allah objašnjava primjere“ (Er-Ra'd: 17).
S engleskog,
Džemo Redžematovic
www.islamonline.net
http://www.monteislam.com/index.php?akcion=columns&main_id=87
Jihad (iz rada "Islamski Terorizam - nasilje u službi Allaha" (Religija kao komponenta
ljudske civilizacije: institucije i identitet – islamski pogled)
14 Dec 2009, Filip_Cicek
Koncept Jihada vjerojatno je propitivan najviše od 11.rujna, prije toliko mediji nisu brujili o
njima a malo nas je uopće znalo što to znači.
Juergensmeyer (2000) govori nam kako je temeljna ideja Islama mir. Riječ Islam sinonim je
za riječ salam što znači mir, a ona je pak sinonim za hebrejsku riječ shalom što znači viziju
socijalne harmonije i duhovne odgovornosti. Iako Kur'an strogo zabranjuje ubijanje, postoje
drugi principi koji ga mogu opravdati. Nasilje je potrebno, smatra autor, za svrhu
kažanjavanja i za obranu vjere. U kući rata (dar-ul Harb), nasilje je sredstvo kulturnog
preživljavanja.
U tom kontekstu, održavanje čistoće religije pitanje je Jihada, što doslovno znači „težnja“
(napor)[1], no često se prevodi kao sveti rat. Jihad nije opravdan ako je za osobnu korist ili
ako ima za cilj nasilno preobratiti ljude na Islam.
Abdullah Saeed (2004) govori o nekoliko razina, ili pojavnih oblika Jihada. Prvo, Jihad alnafs, koji simbolizira napor osobe da se oslobodi svojih grijeha, misli, loših djela ili da bi se
duhovno pročistio.
Jednako tako napor te osobe da potakne stvari koje se smatraju ugodnima u očima Boga ili
pak djelovanje koje je korisno za zajednicu, naročito pomoć siromašnima ili hendikepiranima
pomoću davanja vlastitoga bogatstva. Ovakva se vrsta napora naziva jihad bogatstva ili jihad
al-mal. Drugi oblik jihada je jihad pera, dakle pisanje radi obrane vlastite vjere od napada
vjerskih protivnika.
Jihad također znači borbu protiv ugnjetavanja i nepravde, koja je nametnuta pojedincima ili
zajednici. U tom smislu jihad može obuhvaćati rat, no i u tom slučaju rat je samo jedan od
načina borbe protiv nepravde, ugnjetavanja i agresije. Mogu se koristiti i nenasilna sredstva.
Saeed(2004) govori kako je u islamskom zakonu jihad kao rat dopušten jedino u slučajevima
obrane domovine od invazije i agresije, da bi se širila vjera (ne konverzija)[2], te da bi se
kaznili oni koji krše mirovne sporazume. Tamo gdje nema prijetnje invazijom, „gdje postoji
sloboda da se širi islam, te gdje vlada mir izmešu muslimanske i drugih država, jihad se ne
smije koristiti.“ (Saeed 2004:114)
Saeed (2004) jednako tako govori da stajalište Kur'ana nije da se može zauzeti uloga agresora,
dok u drugom tekstu Kur'an govori da se muslimani ne bore niti protiv jednog naroda s kojim
žive u miru.[3]
Saeed(2004) istiće mislioce poput Maududija i Qutba. Mislioci poput Maududija kritizirali su
oštro modernističku koncepciju jihada kao defetističku i kao onu koja služi imeprijalističkim
težnjama zapada. Maududi je zauzeo posebno negativan stav spram Zapada i zapadne
civilizacije za koje je smatrao da su dekandentne, pokvarene i nesklone islamu. On je na islam
gledao kao na „revolucionarnu ideologiju i program koji želi proimijeniti društveni poredak
cijelog svijeta, te ga ponovno izgraditi u skladu sa svojim vlastitim načelima i idealima.
„Musliman“ je naziv te internacionalne revolucionarne partije koju je organizirao islam da bi
provela u djelo svoj revolucionarni program. A džihad se odnosi na tu revolucionarnu borbu i
krajnji napor koji u igru uvodi revolucionarna partija da bi ostvarila taj cilj“ (Maududi bez
godine izdanja:5, prema Saeed 2004:125). Slično ofanzivno poimanje Jihada slijedio je i
Qutb, što je još bilo osnaženo iranskom revolucijom ajatolaha Homeinija.
Jeurgensmeyer (2000) referirajući se na Faraja govori kako Jihad mora biti shvaćen doslovno i
zanemarena dužnost musimana je ona o Jihadu koja poziva na borbu, s time da se pod borbom
misli na sukob i krv. Autor govori kako je svatko onaj tko je devijantan prema moralnim i
socijalnim zahtjevima islamskog zakona, moguća meta jihada, pa zaključuje kako su mirni
naini borbe nedovoljni i pravi ratnik islama smije koristiti sva sredstva da bi postigao pravičan
cilj. Prijevara, obmana i nasilje iziričito se spominju kao ipcije koje su dozvoljene za očajnog
vojnika.
Ideje Maududija, Qutba i Faraja bile su provedene putem klera i putem univerziteta, te
obrazovnog sustava u cjelosti. Može se tvrditi kako je Jihad unutar samog pojmovnog sustava
Islama, veoma dobro definiran, no baš zbog toga što je toliko „tvrd“ njime je lako
manipulirati. On je sastavni dio Kur'ana pa nije toliko teško zaključiti da će se on aktivirati
poput tempirane bombe i poput domino efekta zavladati umovima. Na žalost može se
primjetiti da su neki moćnici shvaćali ovu tvrdnju mnogo godina prije pisanja ovog rada.
[1] Eng. striving
[2] Ovo se smatra krajnje upitnom tezom. Što točno misli pod širenjem vjere a ne konverzije,
zapravo i nije u potpunosti jasno, možda zbog toga što se radi o zborniku pa je i obujam teksta
ograničen.
[3] Ali ako žive u istoj državi, ne smiju biti u istom rangu s muslimanima, kao što je navedeno
ranije.
Šiitska sekta Bektašija (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
13 Dec 2009, antoniusss
Vođe albanske mafije, koja danas kontrolira većinu balkanskih država pripadaju javnosti
sasvim nepoznatoj šijitskoj sekti Bektašija
Ovaj sustav organiziranog kriminala vode braća Qazim (Ćazim, Qassim) "Felix" Osmani,
Burim Osmani, Bashkim Osmani i Bekim "Eroglu" Osmani, te njihov "savjetnik", Beghjet
Pacolli (Bedžet Pačoli) koji se uglavnom kreće u pograničnom području Švicarske i sjeverne
Italije (s adresom u švicarskom gradu Lugano).
Budući da je riječ o ljudima koji preuzimaju sve veći utjecaj na europsko društvo, te koji
putem kontrole nestabilnih i sasvim kriminalnih državica Balkana sve više ugrožavaju mir i
stabilnost te regije, svaki detalj njihovog života je pod sve većom pažnjom analitičara i
javnosti.
Tako su analitičari uočili da su vodeći ljudi ovoga kartela pripadnici jedne izolirane i zapadnoj
javnosti sasvim nepoznate šijitske sekte.
Riječ je o sekti Bektašija, poznatoj još i kao "Bektašijski derviški red".
U ovoj sekti su ne samo spomenutih vodećih pet pripadnika ovog u Evropi dominantnog
narko kartela, već i njihovi glavni suradnici na Balkanu; Amir Muharemi (inače šogor
hrvatskog ministra unutrašnjih poslova Tomislava Karamarka i šef kabineta hrvatskog
predsjednika Republike, Stjepana Mesića), Vebi Veliju, Agim Ceku, Hashim Tachi, Ramush
Haradinaj i Florim Maloku (Maljoku, Mallocu).
Tri milijuna Bektašija u svijetu
Valja naglasiti da ukupni broj Bektašija u današnjem svijetu iznosi oko tri milijuna, od kojih
većina živi na Balkanu, te u Turskoj i u Zapadnoj Europi u zajednicama dijaspore iz
balkanskih zemalja, te da je u kriminalne aktivnosti i kriminalnu elitu uključen razmjerno mali
broj klanova koji kontroliraju ove aktivnosti, te da sa ovim kriminalnim aktivnostima velika
većina pripadnika ove vjerske zajednice nema izravnih kontakata.
Zapadna predrasuda o monolitnosti islamskog svijeta
Zapad u pravilu gleda na islamski svijet kao na civilizaciju koja je unutar sebe monolitna po
vjeri i po kulturi.
Tako su nedavni obračuni između Šijita i Sunita u Iraku, a koje su zapadni mediji intenzivno
pratili, po prvi puta suočili širu zapadnu javnost da unutar islamskog svijeta postoje ozbiljne
povijesne; vjerske i kulturalne podjele.
Unatoč tome, pogrešno shvaćanje o navodnoj monolitnosti Islamskog svijeta modificirano je
u shvaćanje da unutar Islama postoje dvije monolitne grupe: Suniti i Šijiti.
I ovo je shvaćanje - koje danas prevladava u javnosti na Zapadu - sasvim pogrešno, jer su obje
ove grupe unutar sebe izuzetno divergentne, i to kako religijski odnosno doktrinarno, tako i
povijesno odnosno kulturološki.
Stoga je, da bi se shvatilo tko su unutar Islamske civilizacije Bektašije, odnosno gdje se unutar
vjerskih i kulturoloških podjela unutar islamskog svijeta nalaze Bektašije, potrebno u
najosnovnijim crtama prikazati osnovne podjele unutar islamskog svijeta.
Ovo tim više što Bektašije, premda pripadaju Imamitima - jednoj od grana šijitskog Islama,
imaju bitne sličnosti sa Sufijama - jednom od grana sunitskog Islama.
Tako da su Bektašije Šijiti koji imaju srodnosti sa jednom granom Sunita.
Korijeni zapadnog nerazumijevanja divergentnosti islamskog svijeta
Problem s kojim se zapadni svijet suočava u razumijevanju islamskog svijeta jest u tome što
se kršćanstvo u svojoj povijesti razvijalo kroz postojanje jake, doktrinarno monolitne i
centralizirane institucije - Katoličke crkve.
Gotovo identičan poredak postojao je i kod pravoslavnih istočnih crkava.
Kad je dio nekadašnjeg katoličkog svijeta prešao reformacijom u protestantizam, većina tada
nastalih protestantskih crkava bila je više ili manje centralizirana i doktrinarno monolitna.
Tako su Anglikanci u suštini predstavljali jednu jedinstvenu Crkvu, koja je sebe i dalje
smatrala "katoličkom", tj. općenitom.
Luterani su organizaciono bili decentraliziraniji, ali pri tome organizirani po biskupijama, koje
su unutar sebe bile jednako monolitne kao što je to slučaj u Katoličkoj crkvi.
Tek se razvojem današnjeg Evangelikalizma koji je izuzetno razvijen u sjevernoj i južnoj
Americi, Australiji, dijelovima Afrike i u Južnoj Koreji, nastala jedna grana kršćanstva koja je
dokrtinarno i organizacijski sasvim decentralizirana i divergentna.
Tako je razvoj religije na Zapadu kroz dvije tisuće godina bio obilježen postojanjem
doktrinarno i organizaciono monolitnih institucija, te se slika religijskog identiteta Zapada
počela tek nedavno mijenjati širenjem i razvojem Evangelikalizma, počevši od
anglosaksonskih zemalja pa nadalje.
Stoga se na Zapadu teško prihvaća činjenica da je Islam prije zajedničko ime za niz vjerskih
pokreta, vjerskih učenja i sekti, koje imaju neke osnovne zajedničke karakteristike, te da
nikako ne predstavlja jednu monolitnu grupu, bilo po vjeri, bilo po kulturi.
Današnje "Islamske vjerske zajednice" Balkana nisu povijesno utemeljene među
Muslimanima Balkana
Tako je Islam na području Balkana bio povijesno izrazito divergentan, te su postojali "obični"
Suniti, Suniti-Sufije, koji su pak bili podijeljeni na niz derviških redova, te Bektašije.
Većinu Muslimana Balkana, i to kako u Bosni i Hercegovini, tako i na Sadnžaku i Kosovu te
u Makedoniji i Albaniji činili su Suniti-Sufije.
Stoga je od svojeg nastanka u četrnaestom (Kosovo, Makedonija, Albanija) i petnaestom
(Bosna i Hercegovina) stoljeću, Islam na Balkanu predstavljao zbir različitih muslimanskih
kongregacija, koje su međusobno bile, kako doktrinarno tako i kulturološki različite.
Nastanak centraliziranih, organizaciono i doktrinarno monolitnih "Islamskih vjerskih
zajednica", vezan je za poraz Otomanskog carstva.
Te danas postojeće vjerske zajednice stvarali su neislamski režimi, počevši od AustroUgarske, preko kraljevine Jugoslavije do komunističke Jugoslavije, te su njihov monopol
pokušale nastaviti i danas postojeće države - nasljednice Jugoslavije.
Međutim, ove netradicionalne vjerske zajednice su u krizi na području cijele bivše
Jugoslavije, te je primjetno da njihov monopol i autoritet drastično pada.
Pri tome Islam kao religija nipošto nije u uzmaku na Balkanu, te se slobodno može govoriti o
opće prisutnom trendu jačanja islamske religioznosti i islamskog identiteta među
muslimanima Balkana, pri čemu se istovremeno:
• jača prisutnost sufijsko-šijitske sekte Bektašija, u koju prelaze muslimani, naročito etnički
Albanci, i to naročito obrazovaniji i urbaniji, koji nisu bili bektašijskog porijekla,
• velikom brzinom širi sekta Vahabita (Vehabija, Salafita) koja povijesno nije bila prisutna na
Balkanu, a u koju prelaze imami danas postojećih "islamskih vjerskih zajednica" od Bosne i
Hercegovine, preko Sandžaka do Kosova, Makedonije i Albanije, te se
• počinju javljati samostalne vjerske zajednice Sunita - Sufija, koje su sasvim neovisne od
postojećih Islamskih vjerskih zajednica, kao što je to nedavno bio slučaj u Rijeci. Ove
zajednice za sada nisu pokazale želju da svoj nastanak prijavljuju vlastima na području u
kojem djeluju,
• pri tome postojeće "islamske vjerske zajednice" slabe kako po članstvu (zbog prijelaza na
druge grane Islama), tako i po homogenosti (jer je veći broj imama koji su još uvijek formalno
u njih učlanjeni prešao na neka druga učenja, u pravilu vehabijska), te posljedično tome po
svojem autoritetu i utjecaju.
http://www.necenzurirano.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1537&Itemid
=1
Sufijske sekte u komunističkoj Jugoslaviji (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
13 Dec 2009, antoniusss
Sufijske sekte u komunističkoj Jugoslaviji
Ove sufijske sekte (redovi) bile su u fazi osipanja već prije Drugog
svjetskog rata, pa su npr. ranije spomenuti Halvetije zatvorili svoje
zadnje tekije (samostane) u Bosni i Hercegovini tijekom 1930-tih
godina.
Ostali redovi zabranjeni su 1952. godine.
Formalnu zabranu provela je "Islamska vjerska zajednica" koju je
osnovala država, a zabrana je provedena na inicijativu komunističkih
vlasti, ali formalno po vlastima ortodoksne sunitske vjerske
zajednice.
Na Kosovu su ove zabrane bile manje efikasno provođene, pa su
komunisti 1974. godine dozvolili onim sufijskim zajednicama koje su se
do tada uspjele održati da osnuju "Zajednicu islamskih Derviških
redova Socijalističke federativne republike Jugoslavije" (ZIDRA SFRJ),
kao krovnu organizaciju pod nadzorom komunističkih vlasti.
Uz sve ove, gore navedene sunitske sufijske sekte, na području Kosova,
Makedonije i u manjoj mjeri Sandžaka djelovala je i sufijska šijitska
sekta Bektašija.
Sufijski Islam dominira znatnim dijelom sunitskog Islamskog svijeta
Nakon što su se u osmom stoljeću nove ere sudarile islamska i indijska
civilizacija, kao rezultat miješanja kulturnih utjecaja tih dvaju
civilizacija nastao je na Indijskom potkontinentu mistični oblik
Islama - Sufizam.
Pripadnike Sufizma još se naziva i dervišima, a karakterizira ih
organiziranje po vjerskim redovima. Sufijskih vjerskih redova u
Islamskom svijetu ima više desetina, i praktički nema sunitske
muslimanske zemlje u kojem nema Sufija - Derviša.
Do koje mjere doktrinarne razlike među Sufijama mogu biti velike
pokazuje primjer derviškog reda Mevlevija (Mevleviye, turski:
Mevlevilik), koji su na Balkanu bili poznati i kao "derviši koji plešu
u krug", a slično ih bilježe i u literaturi na engleskom jeziku.
Sufije dominiraju pojedinim muslimanskim državama i regijama
U mnogim dijelovima Islamskog svijeta dominira Sufizam, a u pojedinim
zemljama dominira samo jedan, u pravilu centraliziran i monolitan
sufijski red.
Tako je militantan derviški red Senusita u devetnaestom stoljeću
postao dominantna grana Islama u Libiji, te u znatnom dijelu Sahare,
tj. pustinjskim dijelovima današnjeg Tunisa, Alžira, Čada, Nigera i
Malija.
Libiju se danas smatra senusitskom zemljom. Ovaj red bio je poznat po
svojoj militantnosti, kao i po svojim utvrđenim samostanima-madrasama
zavijama (Zaouia ili Zawiyah). Većina Muslimana afričkih država
Senegala i Gambije su Sufije, a jedan od tri najjača sufijska reda su
Muridije (Muridiya).
Taj isti muridijski red dominira u tri muslimanske regije Ruske
Federacije: Ingušetiji, Čečeniji i Dagestanu.
U Nigeriji su Suniti oko dvije trećine ukupne muslimanske populacije
(ostalo su Šijiti), a većina nigerijskih Sunita su Sufije.
Sufije su dominirali i Afganistanom za vrijeme vladavine Talibana, a
njihov vođa Mullah Mohammed Omar je Sufija-Derviš.
Sufijski Islam povijesno je bio dominantan pravac Islama na Balkanu
Sufizam je došao na Balkan istovremeno kada i "obični" sunitski Islam
(ortodoksni sunitski Islam). Dok su "obični", odnosno ortodoksni
Suniti bili ukorijenjeni u gradovima i političkim centrima (Travnik,
Sarajevo, Novi Pazar, Prizren, Skopje...), dotle su se derviški sufijski
redovi - tarikati (tariqat) širili po selima.
Najznačajniji od sunitskih redova, i to od Bosne do Albanije i
Bugarske bio je Halvetski red (Khalwatiyyah).
Glavne derviške tekije (muslimanski sufijski samostani) i makami
(maqam), derviški hramovi bili su npr. u Blagaju u Bosni i
Hercegovini, Babadagu u Rumunjskoj, Kruji u Albanij, pored Ohrida u
Makedoniji.
Osim Halvetijja i već ranije spomenutih Melvelvija, prisutni su bili
sufijski redovi Nakšibandija (Naqshibandi), njima srodnih Kalidija
(Khalidi), Kadirije (Qadiri) koji su imali svoje samostane (tekije,
tekke) u Sarajevu sve do kraja Drugog svjetskog rata, zatim Bajramije
(Bayrami) koji su bili izrazito prisutni u Makedoniji, Bugarskoj i
sjevernoj Albaniji, a jedna od glavnih tekija (samostana) je bila sve
do kraja Drugog svjetskog rata u Skopju.
U području uz rijeku Drinu prisutna je bila derviška sekta (red)
Hamzevija, koja je još za vrijeme Otomanskog carstva bila zabranjena i
iskorijenjena i uglavnom zamijenjena ranije spomenutim Halvetijama,
koji su se održali na tom području sve do kraja Drugog svjetskog
rata.
Najzad, među najjačim sufijskim sunitskim sektama (redovima) Balkana
bili su Sadije (Sa'di), koji su se po Balkanu, počevši od sedamnaestog
stoljeća, širili iz svojeg regionalnog centra u Prizrenu na Kosovu, a
bili su izrazito prisutni na Kosovu, Sandžaku i u nekim dijelovima
Bosne i Hercegovine (npr. područje nekadašnje Cazinske krajine, danas
poznate kao Bihaćki džep). Smatra se da je u nekim krajevima Kosova
svakodnevna religioznost nominalno sunitskih Albanaca primarno
obilježena sadijskim sufijskim naslijeđem.
Necenzurirano.com
ЗАШТО ХРИШЋАНИ НЕ СМАТРАЈУ МУХАМЕДА ЗА ПРОРОКА (Religija kao
ЈУРИ МАКСИМОВ
ЗАШТО ХРИШЋАНИ НЕ СМАТРАЈУ МУХАМЕДА ЗА ПРОРОКА
Зашто хришћани не сматрају Мухамеда за пророка? То питање, које узнемирава многе
муслимане, најчешће се поставља хришћанима, и то неретко у оваквом облику: "Ево
ми, муслимани, поштујемо Исуса Христа као пророка, а ви не признајете Мухамеда за
пророка! Зашто таква неправда?".
Али, много важније од признања послаништва је признање саме природе. А ту ствари
стоје управо обрнуто: ми, хришћани, признајемо Мухамеда за човека, као и муслимани,
а муслимани Исуса Христа за Бога не признају, као што Га признајемо ми. Стога, ако
ми признајемо њиховог човека - за човека, а они не признају нашег Бога - за Бога, коме
више приличи да указује на неправду?
Не ограничавајући се на ову напомену, даћемо подробан и исцрпан одговор на питање:
зашто хришћанин не може сматрати Мухамеда за истинитог пророка Божијег.
Као прво, хришћани не сматрају Мухамеда за пророка зато што је у Божанственом
домостроју спасења таква фигура - каква је, сагласна исламу, Мухамед - сувишна.
Погледајте: Господ је са Авраамом склопио завет с обећањем, кроз Исака саздао народ
посвећен Њему, обновио и раширио тај завет кроз Мојсија, па онда непрекидно слао
мале пророке, све до Јована Крститеља, кога је послао као Претечу (то јест онога који
припрема пут) пред Христом. На крају јавио се Христос и рекао, да су сви Пророци и
Закон прорицали до Јована (Мт. 11,13) и да после Крститеља, пророка-законодаваца
више неће бити.
Нови Завет је савршени завршетак и испуњење Божанствене историје, онако како је она
изложена у Откровењу.
Свемогући Господ је пожелео да се јави у телу и са људима поживи (Вар. 3,38). Он је
слао пророке да припреме човечанство за Његов долазак. И када је човечанство било
спремно, када се могао појавити на свету човек такве чистоте као Дјева Марија, тада се
Бог јавио у телу (1Тим. 3,16) и савршио Њиме замишљено дело спасења људи,
установивши посредством Светих Тајни принципијелно другачије односе између
човека и Бога, при којима се сваком отвара могућност личносног сједињења са
Свевишњим. Ничега новог, савршенијег, не може бити, јер не може бити ничега
савршенијег од Бога.
Каква је онда потреба за новим пророцима? Време пророка је прошло. Пророци су били
неопходни човечанству онда када се оно налазило на почетку свог пута ка Богу, онако
како је васпитач неопходан малолетном детету. Но ако се појави неко ко би поставио
себе за васпитача одраслом четрдесетогодишњаку и почео опет да га повија у пелене,
храни из кашичице, а за непослушност шаље у ћошак, то ће изазвати, благо речено,
недоумицу, зар не? Зрелом човеку васпитач не треба. Исто тако и човечанству, које је
добило могућност личног, непосредног општења и живота са Богом и у Богу. Онај ко
проглашава себе за објављивача Божије воље, показује се као очигледно неуместан,
сувишан. Управо зато у Новом Завету се не помињу будући нови пророци, који би били
послани од Бога са особитом мисијом, али зато постоје упозорења о томе да ће изићи
многи лажни пророци и превариће многе (Мт. 24,11). И још је Сам Господ упозоравао
да су многи од оних што називају себе пророцима, уствари овакви: Лаж пророкују ти
пророци у моје име, нисам их послао, нити сам им заповедио, нити сам им говорио;
лажне утваре и гатање и ништавило и превару срца свог они вам пророкују (Јер. 14,14).
Као друго, хришћани не признају Мухамеда за пророка зато што он учи управо
супротно Христу.
Навешћемо неколико примера.
Христос је рекао: Сваки који отпушта жену своју и узима другу, прељубу чини; и сваки
који се жени распуштеницом, прељубу чини (Лк. 16,18); и ако жена одвојивши се од
мужа својега пође за другога, чини прељубу (Мк. 10,12). Куран са друге стране учи
овоме: ако разведени муж и жена зажеле поново да се једно с другим саставе у браку,
жена се мора прво удати за другог мушкарца (!), затим се развести са њим и тек после
тога вратити се претходном: "А ако је опет пусти, онда му се не може вратити што се
неће за другог мужа удати. Па ако је овај пусти, онда њима двома није грех да се једно
другом врате" (Куран 2: 230).
У Новом Завету стоје речи: Ниједан кад је кушан да не говори: Бог ме куша; јер Бог је
непријемчив за кушање злом, и Он не искушава никога, него свакога искушава
сопствена жеља, која га мами и вара. (Јак. 1,13-14); а у Курану као од лица Божијег
говори се: Ми ћемо вас доводити у искушење час једним, час на један, час на други
начин:страхом, глађу, губитком имовине, живота, летине. (2: 150,155).
Нови Завет: Не чините освету за себе, љубљени, него подајте мјесто гњеву (Божијем),
јер је написано: Моја је освета ја ћу вратити, говори Господ (Рим. 12,19). Куран: "О
верници!Прописује вам се одмазда за убијене" (2:178).
Примера је могуће наводити још много, но ограничићемо се само на ове.
Ова очигледна противуречност је још један јак разлог неповерења хришћана према
пророчкој мисији Мухамеда. Бог не може противречити себи и давати директно
супротстављене заповести, отуда Нови Завет и Куран - то су откровења из разних
извора, а тај ко је донео Куран, он није пророк оног Бога Који је даровао хришћанима
Еванђеље.
Као треће, тврдећи да је пророк, Мухамед није навео никакве објективне доказе своје
изабраности на то дело.
Као што је говорио мулиманима светитељ Григорије Палама, "и код вас и код нас је
обичај, утврђен дугим временом и законом: без сведочанстава ништа не примати и не
сматрати за истинито. А сведочанства могу бити двојака: она потичу или од самих дела
и појава или од људи, достојних поверења. Тако, Моjсеј је казнио Египaт знамењима и
чудесима, жезлом је море раздвојио и опет спојио, по његовој вољи хљеб је са падао са
неба (види: Изл. 16,4). Да ли треба још нешто говорити, пошто и ви сматрате Мојсеја
достојним вере? Њега је и Бог признао као Свог верног слугу (види: Број. 12,4), али не
као Сина и не као Логоса. Затим по Божанственој заповести он је изишао на гору и
умро, и присајединио се онима који су били пре њега (види: Пон.Зак. 32.49,50). У
односу на Христа који је савршио многа велика и небивала дела имамо сведочанство
самог Мојсеја и других пророка. Од почетка века Њега јединог признају, чак и ви, за
Логоса Божијег; Он један једини од почетка века рођен је од Дјеве; једини Он од
почетка века узнет је на небо и остао тамо бесмртан; једини ће Он од почетка века, како
се надамо, поново сићи отуда, да би судио живима и мртвима (види: 2 Тим. 4,1; 1 Пет.
4,5), који ће васкрснути. Говорим вам о Њему оно што и ви, муслимани, признајете. Ево
зашто ми верујемо у Христа и верујемо Његовом Еванђељу. Што се тиче Мухамеда, ми
о њему не налазимо ни сведочанства пророка, ни ичега необичног и достојног сећања у
његовим делима, што би било способно да изазове веру у њега. Зато ми не верујемо у
њега и не верујемо његовој књизи".
Дакле, сасвим је разумљива примедба: да би примили било шта за истину, потребно је
имати за то јаке разлоге. Јер и сами муслимани уопште не признају за пророке све оне
који себе тако називају. Например, у XIX веку на територији Пакистана појавио се
човек, који је прогласио себе за новог Алаховог пророка, који је призван да васпостави
откривење, замућено савременим исламом. Он је нашао себи присталице, но огромна
већина муслимана није признала његову претензију да је пророк, већ ахмадијце
сматрају јеретицима. А сасвим недавно нека жена у Азербејџану објавила је себе за
пророчицу, али муслимани не журе да је признају. Вероватно зато што не виде довољно
доказа за то.
Управо тако ни хришћани не виде таквих доказа у односу на Мухамеда. Наравно,
Мухамед је покушавао да их достави. Али докази треба да одговарају нивоу претензија.
Претпоставимо да иступи неки човек и свима објави: "Слушајте, људи! Ви сте од сада
дужни да ми се потчињавате као свом вођи, осим тога - ја сам вам пример у свему, зато
што сам ја директни посланик Божији!" Природно, јавља се питање: а зашто бисмо ми
требали да те за таквог сматрамо? А као одговор: "Па ево ја имам баш добре стихове.
Таквих нико не може написати!" Признајте искрено: зар ћете, саслушавши такву
аргументацију, сматрати да је она довољна?
А ево и јединственог "доказа", који је навео Мухамед, - његов сопствени Куран: "А ако
сумњате у оно што објављујемо робу Своме, начините ви једну суру сличну
објављеним њему, а позовите и божанства ваша, осим Алаха, ако истину говорите. Па
ако не учините, а нећете учинити, онда се чувајте ватре за невернике припремљене, чије
ће гориво бити људи и камење."! (2:21-22). На другом месту Мухамед тражи да се за то
начини не једна већ десет сура (11:16).
Није ни чудо што је арапски мислилац Ар-Раванди (умро 906. г.) узвикивао: "Как је
могуће доказивати истинитост пророчке мисије Мухамеда на основу његовог
сопственог Курана? Ако би Еуклид стао тврдити, да људи никада не могу саздати
ништа слично његовој книзи, зар би на основу тога било доказано да је он пророк?"[1].
Ево како муслиманска аргументација изгледа са стране: Мухамед се сматра пророком
зато што је добио "свештено писмо" - Куран, а Куран се сматра свештеним писмом зато
што га је тако назвао "пророк" Мухамед. То је типична логичка грешка: доказ не может
бити оно што само треба да буде доказано.
Вратимо се нашем примеру: да ли ћете поверовати човеку који претендује на звање
вође и пророка само на основу његових стихова? Чак ако он покаже заиста веома добре
стихове?[2] Не бих баш рекао. Стихови - то је, наравно, нешто добро, али они могу
потврђивати само претензије на звање песника. А кад се говори о достојанству пророка,
тада су потребни озбиљнији докази и притом из сасвим друге области.
Да би схватили какви се докази могу сматрати довољнима, присетимо се најпре шта је
то пророчанство.
Пророчанство - то је особити дар од Бога. Пророк објављује будућност. И то је доказ
његове истините везе са Богом. Као што знамо, време је - принадлежност нашег
створеног света. Сви ми постојимо у времену, примајући садашњост, прошлост и
будућност. Оно што ће се заиста десити - нама је неизвесно. То тачно зна само Онај, Ко
се налази ван времена и Који јасно види и нашу прошлост и садашњост и будућност. А
изван времена и простора налази се само Онај, Ко је створио време и простор - Бог. И
онима који се налазе у непосредном општењу са Њим, то јест пророцима, Он из Свог
Божеског знања открива оно што ће бити.
Управо зато се у Библији даје јасан критеријум како разликовати лажног пророка од
истинитога: И рече... Господ: ... пророк који би се усудио говорити шта у моје име што
му ја не заповедим да говори, или који би говорио у име других богова, такав пророк да
се погуби. Ако ли кажеш у срцу свом: "Како ћемо познати реч које није Господ рекао?"
Шта би пророк рекао у име Господње, па се не збуде и не наврши се, то је реч које није
рекао Господ; него је из охолости рекао онај пророк, не бој га се. (Пон.Зак. 18,20-22).
Пророк који прориче мир, кад се збуде реч тог пророка, онда се познаје тај пророк да га
је заиста послао Господ. (Јер. 28,9).
Сваки од читатеља може изрећи формално "пророштво". Например, он може рећи:
сутра ћу написати писмо, и стварно, следећег дана он га и напише. Али, ми прекрасно
знамо да то нема никакве везе са стварним пророштвом. Јер, реалне будућности он не
зна и сутра се лако може десити тако нешто да нам уопште не буде до писања.
Управо тако дејствују лажни пророци и гатари, исто као и ђаво који кроз њих
предсказује: они о нечему прогнозирају - то је план наших претпостављених деловања.
Али ни ђаво не зна будућност; он се, као створење, налази "унутар" времена. Управо
зато су и ђаволска предсказања, као и људске прогнозе, увек дата у краткорочној
перспективи. И то је разумљиво. Лако је рећи: сутра ћу написати писмо - и написати. А
планирати кроз годину дана написати писмо и испунити то - е то је већ сложније:
вероватност испуњења чак и сопственог плана је много мања. А рећи: кроз тридесет
година ћу написати писмо? Испунити то, још је сложеније. Хоћемо ли ми уопште и
живи бити тада?! А рећи: кроз сто година мој потомак написаће такво-и-такво писмо?
Но, ту ће већ свако одмахнути руком...
А ево у Библији постоје конкретна пророштва, која су се детаљно обистинила неколико
столећа након што су била изречена и записана. Њихова поузданост је несумњива:
рукописи са тим предсказањима датирају на много векова пре него што су се она
испунила. Ево примера. Једном је нека жена приступила Христу са алавастровим
сасудом и излила миро на Његову главу. И кад су апостоли узнегодовали због
штетовања тако драгоценог мира, зачули су: Заиста вам кажем: Гдје се год
успроповиједа ово јеванђеље по свему свијету, казаће се за спомен њен и ово што она
учини. (Мт. 26,13). Те речи се налазе у манускрипту p64, који датира из II века по
Рођењу Христовом, када је хришћанство било гоњено, а хришћани су били невелика по
бројности група. Како говорити о проповеди по свему свијету, када по свим људским
мерилима није било никакве гаранције ни за то да ће се и Писмо уопште сачувати.
Присетимо се да је касније, на почетку IV века, император Диоклецијан донео указ да
се по свој Римској империји отимају и уништавају хришћанске књиге, намеревајући да
оконча хришћанство: "Да погине име хришћанско" - тако је било написано у његовом
указу. А ипак, сви смо сведоци да су се речи Господа Исуса Христа тачно испуниле, са
свим детаљима, и притом много столећа касније. Библија је сада најраспрострањенија
књига на свету, њу читају на свих шест континената, преведена је на 2426 језика, издата
је у укупном тиражу око 6 милијарди примерака, и по свему свијету је позната историја
о жени са алавастровим сасудом. То је конкретни пример тачног пророчанства, које
није накнадно записано, већ постоји у рукописима древнијим него његово испуњење, и
у то тачно испуњење се свако може сам уверити.
Још један пример. Пророк Исаијя предсказује: И Вавилон, украс царствима и дика
слави халдејској, биће као Содом и Гомор кад их Бог затре. Неће се у њему живети
нити ће се ко населити од колена до колена... (Ис. 13,19-22).
Такође и пророк Јеремија саопштава откривење о Вавилону: И неће узети од тебе
камена за угао ни камена за темељ, јер ћеш бити пустош вечна, говори Господ. (Јер.
51,26).
Када је изговарано ово пророчанство у VIII веку пре Христа, ове речи су се чиниле
невероватним: тада је Вавилон постојао већ хиљаду и по година и цветао је.
Али у VI веку пре Рођења Христова град је освојила и делимично разрушила армија
персијского цара Кира. У IV веку до Рођења Христова Вавилоном је завладао
Александар Македонски, који је био решио да обнови насеље које је пропадало, да
васпостави главни пагански храм и Вавилон учини престоницом свог царства. Ипак,
ускоро после те одлуке велики војсковођа се разболео и умро - пре него што су чак и
рушевине биле рашчишћене.
Најстарији списак књига пророка Исаије - Qisa датира из II века пре Христа, а
најстарији папирус са текстом књиге пророка Јеримије - из III века пре Христа. У то
време Вавилон је још био насељен. А већ у I веку након Рођења Христова потпуно се
испуњава пророчанство: када је 116. године пролазио туда, император Трајан затекао је
"само хумке и легенде о њима".
Алекандар Македонски није био једини владар који је покушавао да оспори
пророчанство. Крајем осамдесетих година двадесетог века лидер Ирака Садам Хусеин
наредио је да се припреми пројекат обнове Вавилона. Он је хтео да ту подигне град са
гостионицама и местима за забаву и претвори га у најкрупнији туристички центар
Блиског Истока. Први радови су почели 1991. године... и те године су и окончани. Због
операције "Пустињска олуја ". И тако - ми видимо буквално испуњење речи Божије
током хиљада година, у том смислу и у наше време.
У Библији је не мало других исто тако јасних примера истинитости пророчанстава.
А то се за Мухамедова "пророчанства" никако не може рећи. Притом, у Курану он сам
директно говори да не зна "шта ће бити са мном или са вама" (46:9). У једном од хадиса
Мухамед тврди: "Нико не зна шта ће бити сутра, шта је сакривено у утробама, шта ће
он сутра стећи, у којој земљи ће умрети и нико не зна када ће пасти киша" (Бухари,
1039). И тако, он сам наглашава то да не зна будућност, но то је тек, како се каже, пола
јада. Сагласно муслиманским изворима, Мухамед је ипак давао предсказања, а она се нису испуњавала!
Ево например: "Једном, при крају свог живота, пророк је свршио са нама вечерњу
молитву, исправио се и рекао: "Схватате ли ви, каква је ова ноћ? Уистину, кроз сто
година после ове ноћи неће остати на земљи ниједног живог створа" (Бухари, 116).
Свако ко чита ове редове истовремено опровргава ово лажно пророштво, јер, не само
кроз сто, већ ево и након хиљаду ипо година земља се пуни житељима.
Још један хадис: "Посланик Алаха је рекао: "ускоро ће Еуфрат отворити ризницу пуну
злата, али ти који буду живели у то време ничега отуда неће узимати ... Еуфрат ће
разоткрити гору злата под њим" (Бухари, 7119). За више од хиљаду и по година то
"ускоро" још увек није наступило.
И још: "Никада неће успети народ који постави жену за свог владара " (Бухари,
9:88,219). Енглески народ сасвим добро успева при полувековној владавини краљице
Елизабете II, као што је и пре тога успевао под владавином краљице Викторије.
Аналогних примера из историје могуће је још наводити, али њих, међутим, образовани
читатељ ионако зна.
Као што се сећамо из Библије, по Мојсејевом закону, само једно пророчанство које се
није десило било је довољно да, не само таквог човека сматрати лажним пророком, већ
и поступити са њим сасвим сурово: такав пророк да се погуби (Пон.Зак. 18,20).
Ипак, то није јединствени критеријум, и Божанствено Откривење даје нам други,
универзални начин одређивања да ли је истинито или лажно откривење, а такође и они
који их износе.
Ево и њега, другог библијског критеријума: Ако вам и ми или анђео с неба проповиједа
јеванђеље друкчије него што вам проповиједасмо, анатема да буде! (Гал. 1,8).
Сасвим логично. Пошто муслимани знају да је хришћанима свештено Писмо - Библија,
природно је да за то да би признали Мухамеда за пророка или макар просто за човека
који није у заблуди, потребно је као минимум да његово учење не противречи ономе
што нам је већ познато као истинито Откровење Божије.
Оно што је интересантно је да је сам Мухамед био савршено сагласан са тим
критеријем. У Курану се говори да је он "који потврђује да су и пређашње објаве
истините - као путоказ и радосна вест верницима" (Куран 2:97), а такође се прецизира
шта се конкретно има у виду: "Он теби објављује Књигу, праву истину, која претходне
потврђује, а Теврат[3] i Инџил[4] објавио је још прије, као путоказ људима" (Куран 3:34). На другом месту се говори да је оно што је донео Исус "Инџил, у којем је било
упутство и светло" и да је оно дато "да потврди Теврат, пре њега објављен, у којем је
такође било упутство и поука онима који су се Аллаха бојали" (Куран 5:46).
На крају, за хришћане је директно заповеђено: "и следбеницима Инџила смо наредили
да суде према ономе што је Аллах објавио у њему" (Куран 5:47).
Тако и ми поступамо, не зато што слушамо Куран, већ зато што је то написано у
Библији и што то подржава здрави разум.
Ипак, чак је и муслиманима добро познато да се у томе што је донeо Мухамед као
тобоже потврду Библије, налазе сасвим суштинске и чак кардиналне противуречности
Библији. Ми смо то већ показали раније.
Стога, ни тај критеријум Мухамед не задовољава.
Као четврто, Мухамед, како је познат по муслиманским предањима, не одговара
моралном лику пророка, каквим их слика Свето Писмо.
Мухаммед је користољубив. И то га пре свега разликује од истинског пророка. Сви
истински пророци су некористољубиви, то није просто лична црта карактера сваког од
њих, но сведочанство тога да онај ко заиста има везу са Сведержитељем не може
зависити од смртних људи.
Пророк Јелисеј је силом Божијом исцелио Немана од губе и тада се врати к човеку
Божијем са пратњом својом и дошав стаде пред њим, и рече: Ево сад видим да нема
Бога нигде на земљи до у Израиљу. Него узми дар од слуге свог. Али он рече: Тако да је
жив Господ, пред којим стојим, нећу узети. И он наваљиваше на њ да узме; али он не
хте. (4 Цар. 5,15-16). А када је пророк сазнао да је Гијезије, слуга његов, сустигао
Немана и у његово име тражио новце и одежде и сакрио то у свом дому, рекао је: Зато
губа Неманова нека прионе за те и за семе твоје довека. И отиде од њега губав, бео као
снег (4 Цар. 5.27).
Само што се код пророка Валаама појавила помисао да пође Валаку ради личне добити,
и већ то је било најозбиљнији грех пред Богом, за који се пророк покајао (Број. 22-24),
али је свеједнако био убијен (види: Број. 31,8) и постао симбол погубног користољубља
(види: Јуд. 1.11). Тај моменат је суштински.
А у Курану хришћанин види сталну користољубивост "пророка". Ниједан пророк
Божији није изрекао таква "откровења", каква су например ова: од свега што у борби
заплените једна петина припада Посланику (види: Куран 8:42), или: мени је дозвољен
неограничен број жена (види: Коран 4:3) или: мени је дозвољено да узмем жену мог
посинка (види: Куран 33:36-51), или: све некретнине заплењене од непријатеља моје су
власништво (види: Куран 59:7), или: мени је Бог дозволио да се не придржавам
заклетви које сам дао женама (види: Куран 66:1-2), итд.
Замислите се: у Библији је набројано неколико десетина пророка, поименице: Мојсеј,
Арон, Самуил, Давид, Гад, Натан, Самеј, Ахија, Јуј, Ада, Илија, Одед, Јелисеј, Михеј,
Јона, Исаија, Јеремија, Варух, Језекиљ, Агеј, Захарија, Данил, Осија, Јоил, Амос, Авдиј,
Наум, Авакум, Софроније, Малахија, Јован Крститељ. Многи из њих оставили су
записане книге откровења, о животу и откровењима других саопштавају библијские
историјске књиге - и ниједан од истинитих пророка Божијих ниједном није изрекао
ништа слично. Више од тога, као што смо већ показали, и мала добит, чак и у мислима,
сматрала се смртним грехом.
А похлепа, авај, није једино што разликује Мухамеда од библијских пророка.
Ниједан од њих није узимао себи за жену деветогодишњу девојчицу, као Мухамед Ајшу; ниједан није подвргавао заробљенике мучењу, као Мухамед - Кинана; ниједан
није силовао жене заробљене у вријеме битке, као Мухамед - јудејку Рајхану; ниједан
није присиљавао друге да га признају за пророка под претњом смртне казне; ниједан
није слао најмљене убице да се под окриљем ноћи обрачунају са опонентима, као
Мухамед - са Каабом ибн Ашрафом, Асмом бинт Марваном, Абу Афаком, ал-Харисом
ибн Сувајдом, Умм Кирфом и Абу Рафијем; ниједан се није бавио пљачком, као
Мухамед нападајући караване; ниједан није сматрао могућим нарушавање заклетви које
је сам дао.
Као што видимо, различитост Мухамеда, по муслиманским исказима, од истинитих
пророка Божијих веома је значајна.
На крају, главна разлика Мухамеда од истинских пророка Божијих је: он је био
неспособан да твори чудеса. Њему су многократно Арапи-пагани говорили: сатвори
чудо - и ми ћемо ти поверовати. Међутим Мухамед се све време изговарао тиме, да
творити чудеса може само Алах, а да је он је само "онај који опомиње". Ево пример из
"Сирата" Ибн Хишама, када су га Курајшити питали да било каквим знамењем потврди
његово пророчке тврдње: "Они рекоше: Замоли свога Господа да он заједно са тобом
пошаље свога ангела који ће потврдити твоје речи и заштитити те... Тада би се ми
убедили у твој високи положај код Господа твога". И Мухамед им је одговорио: "Нећу
то урадити ... Господ ме није послао к вама за то. Алах ме је послао као весника и
побудитеља". Они су рекли: "У том случају, обруши на нас небо у парчадима! Као што
си тврдио да ће Господ твој, ако хоће, то урадити. Нећемо ти поверовати док не учиниш
". Мухамед је одговорио: "То је дело Алаха. Ако он хоће да то уради са вама, урадиће".
Они рекоше: "О Мухамеде! Зар није знао твој Господ да ћемо седети са тобом и да ћемо
те питати оно што смо те питали и тражити од тебе оно што смо тражили? Зар није
дошао теби да те научи како да одговараш на наша питања, како да поступиш са нама
ако не примимо то што нам доносиш?".
И у Курану је о томе јасно речено:A oни који не верују говоре: "Зашто му Господар
његов не пошаље чудо?"Твоје је да опомињеш (Куран 13:7); и говоре: " Нећемо ти
веровати све док нам из земље живу воду не изведеш; или док не будеш имао врт од
палми и лозе, па да кроз њега свукуда реке проведеш;или док на нас небо у парчадима
не обориш, као што тврдиш;или док Аллаха и мелеке као јемце не доведеш;или док не
будеш имао кућу од злата или док се на небо не успнеш;а нећемо веровати ни да си се
успео све док нам не донесеш Књигу да је читамо." Реци:"Хваљен нека је Господар мој!
- зар ја нисам само човек, посланик?" (Куран 17:90-93). Да је Мухамед стварно био
чудотворац, да су све легенде о чудесима описане у каснијим муслиманским
предањима заиста верне, њему не би представљао напор да одговори на та питања. Али
када год би у Курану постављали Мухамеду питање, може ли он поновити чудеса
претходних пророка, одговор је увијек био непроменљив - не.
Али, чак да су се и десила та чудеса која су приписана Мухамеду у муслиманским
предањима (а она су се, као по правилу, увек дешавала у присуству "својих"), сама
немогућност да он сатвори чудо управо тада, када су то тражили од њега као знак
подтврде да је он стварно од истинитог Бога, сасвим је симптоматична. Пророци
Валови, који су изашли да се надмећу са пророком Илијом, у друго време су такође
могли творити чудеса магијском силом - тиме се објашњава то како су самоуверено они
пошли на надметање. Али чим је питање постављено о истинитом Богу, они су се
показали немоћнима (види: 3 Цар. 18).
Следећа принципијелна разлика је - форма призвања на пророковање. За библијске
пророке сасвим је незамисливо то што се прича о Мухамеду: ноћу му се јавио неко
страшан и одмах почео да га мучи присиљавајући га да чита, притом је Мухамед, по
тврђењу муслимана, био неписмен.
Ево како се то описује: "Када је наступио тај месец... Алахов посланик је отишао на
гору Хира... Когда је наступила ноћ... принео му је Џибрил Алахове заповести. Алахов
посланик је говорио: "Јавио ми се Џибрил када сам спавао, с брокатним покривалом у
који је била замотана нека књига и рекао: "Читај!" Ја сам одговорио: "Ја не умем
читати". Тада ме он стаде давити оним покривалом, тако да сам помислио да је дошла
смрт. Потом ме је пустио и рекао: "Читај!" Ја одговорих: "Ја не умем читати". Он ме
опет стаде давити и ја помислих да умирем. Потом ме он пусти и рече: "Читај!" Ја
одговорих: "Шта да читам?", желећи само да се избавим од њега, да ми опет не почне
радити оно што и раније. Тада он рече: "Читај! У име Господа твојег, који је створио
човека од угрушка. Читај! Јер је Господ твој најмилостивији, који је трском за писање
научио човека ономе, што он није знао"" (Куран 96:1-5).
После тога је давитељ ишчезао, а Мухамеда је захватило такво очајање да је он решио
да заврши свој живот самоубиством. Али када се већ спремао да скочи са литице,
поново је видео тог истог духа, препао се и у страху побегао кући, где је о свом виђењу
испричао својој жени Хадиџи, рекавши: "О Хадиџа! У име Алаха, ја никада ништа тако
нисам мрзео као идоле и врачеве, и бојим се да ћу и ја сам постати врач ... О Хадиџа!
Чуо сам звукове и видео светлост, бојим се да сам сишао с ума" (Ибн Саад. Табакат. Т.
1. С. 225).
Она је отишла до свог рођака - хришћанина Варака, и он је протумачио виђење у том
смислу да је то било јављање архангела Гаврила, који се тобоже јављао свим
пророцима, и да је Мухамед такође, према томе, пророк јединог Бога.
Ниједног истинског пророка ни Бог ни ангели нису мучили и нису присиљавали да се
потчини призвању. Бог никоме не слама вољу, напротив. Мојсеј например, дошавши до
купине у пламену, чуо је глас Божији, и Господ се најпре представља: Ја сам Бог оца
твог, Бог Аврамов, Бог Исаков и Бог Јаковљев. (Изл. 3,6), а после тога предлаже: Сада
хајде да те пошаљем к Фараону, да изведеш народ мој, синове Израиљеве, из Мисира.
(Изл. 3,10). Мојсеј се спочетка нећка: Ко сам ја да идем к Фараону и да изведем синове
Израиљеве из Мисира? (Изл. 3,11). Но Бог не почиње да га дави, као неко Мухамеда,
већ разумно убеђује, подржава: Ја ћу бити с тобом, и ово нека ти буде знак да сам те ја
послао (Изл. 3,12). И Мојсеј, убеђен и укрепљен Богом, решава да ступи на пророчки
пут.
Ево и призвања Јеремије. Најпре му је Господ објавио ко је Он: Пре него те саздах у
утроби, знах те; и пре него изиђе из утробе, посветих те; за пророка народима поставих
те. (Јер. 1,5) и тек после објављује о пророчко служби. И пророк Јеремия такође
спочетка сумња у своје силе: Ох, Господе, Господе! Ево, не знам говорити, јер сам дете.
(Јер. 1,6). Али и овде Господ који љуби не почиње да га мучи и гуши, већ га убеђује и
бодри словесно: Не бој их се, јер сам ја с тобом да те избављам, говори Господ. И
пруживши Господ руку своју дотаче се уста мојих, и рече ми Господ: Ето, метнух речи
своје у твоја уста. (Јер. 1,8-9).
А пророку Језекиљу је било јављено само виђење Божије славе, тако да је он са
смирењем пао на лице своје. И шта му је рекао Господ? У та времена, када пред земним
царевима простим људима чак није било дозвољено говорити стојећи, Бог објавује:
Сине човечји, устани на ноге да говорим с тобом. (Јез. 2,1), и поново убеђује и
укрепљује усмено: Сине човечји, ја те шаљем к синовима Израиљевим, к народима
одметничким ... А ти, сине човечји, не бој их се нити се бој њихових речи, ... слушај
шта ћу ти казати, не буди непокоран као тај дом непокорни; отвори уста, и поједи шта
ћу ти дати. (Јез. 2,3-8). И затим пророку даје небесни свитак, И поједох га, и беше ми у
устима сладак као мед. (Јез. 3,3).
Такође и пророк Исаија имао је виђење: Године које умре цар Озија видех Господа где
седи на престолу високом и издигнутом ... И рекох: Јао мени! Погибох, јер сам човек
нечистих усана, и живим усред народа нечистих усана, јер Цара Господа над војскама
видех својим очима. А један од серафима долете к мени држећи у руци жив угљен, који
узе с олтара клештима, и дотаче се уста мојих, и рече: Ево, ово се дотаче уста твојих, и
безакоње твоје узе се, и грех твој очисти се. (Ис. 6,1, 5-7). Обратимо пажњу, пророк не
саопштава ни о каквом болу од додира очишћујућег небесног огња, јер огањ тај не
причињава бол, као ни чудесни благодатни огањ, који сваке године силази на Гробу
Господњем у Јерусалиму, као што се и небесни свитак пророка Језекиља показао сладак
као мед. Још важније је то да ни Бог, ни серафим не присиљава Исаију да постане
пророк, не намећу своју вољу и не ломе насиљем вољу пророка - све происходи сасвим
обратно: Потом чух глас Господњи где рече: Кога ћу послати? И ко ће нам ићи? А ја
рекох: Ево мене, пошаљи мене. (Ис. 6,8).
Неки муслимански полемичари, да би ли оправдали Мухамеда, ослањају се на епизоду
борбе праведног Јакова са Богом, а такође и на то што је, тобоже "Бог силом принудио
упорног пророка Јону да прими откровење свише и да га саопшти житељима Ниневе:
Он је подигао буру на мору и заповедио киту да га прогута". Но тако може да говори
само онај ко не зна или ко намерно искривљује текст Светог Писма. Јер Бог се не јавља
Јакову зато да би га позвао на пророштво: А кад оста Јаков сам, тада се један човек
рваше с њим до зоре. (Пост. 32,24). Јасно се види да Бог ништа не тражи од њега и не
присиљава га да прихвати Његову вољу. Но још је важније то што се рвање Јаковљево
са Богом завршило директно супротно томе како се завршило рвање духа са
Мухамедом - Јаков је победио: И, кад виде да га не може свладати, удари га по зглавку
у стегну, те се Јакову ишчаши стегно из зглавка, кад се човек рваше с њим. Па онда
рече: Пусти ме, зора је. А Јаков му рече: Нећу те пустити докле ме не благословиш. А
човек му рече: Како ти је име. А он одговори: Јаков. Тада му рече: Одселе се нећеш
звати Јаков, него Израиљ; јер си се јуначки борио и с Богом и с људима, и одолео си.
(Пост. 32,25-28).
Овде је сасвим умесно питати: ко је јачи - Бог или човек? Разуме се, Бог. Зашто је онда
победио Јаков? Јасно је: само зато што је то пожелео Бог. Свети Оци Православне
Цркве наводе овај текст као пример односа Бога ка човечјој слободи. Он, поштујући
Свој дар - свободу човекову, не ломи је већ се повлачи пред њом. Стога, Јаковљев
пример, напротив, показује да онај што се јавио Мухамеду у пећини није био послат од
Јаковљевог Бога.
Што се тиче пророка Јоне, ту муслимански апологети збуњују читатеља. Господ је
послао кита да прогута Јону не као казну или муку, већ на његово спасење, када су га
морнари бацили преко палубе за време буре: Потом узеше Јону и бацише га у море...
Али Господ заповеди, те велика риба прогута Јону (Јон. 1,15, 2.1). То као прво. А као
друго, тврдње о томе како су притом пророку у утроби кита "услови за слободан избора
и размишљање били не баш сасвим удобни" су сопствене спекулације муслимана.
Нигде у књизи пророка Јоне о било каквим "неудобним условима" није речено. Само
налажење Јоне у утроби кита је чудо које, успут, признаје и Куран, а у условима чуда,
како ми схватамо, за Бога није било тешко да учини пребивање пророка у утроби кита
не само мање, него и више удобно у поређењу са нашим. Сва друга глава књиге
пророка Јоне посвећена је његовој молитви, произношеној из дубине морске, али и у тој
молитви он се нигде не жали на "неудобне услове китове утробе", који су тобоже, како
то муслимани покушавају представити, принудиле пророка да се сагласи. Напротив, ова
молитва управо сведочи о Јонином покајању и добровољној одлуци да следи Божију
вољу. И на крају, као треће: чак и да су услови и стварно били "неудобни" (мада ни
Библија, ни сам пророк не говоре о томе), ипак " неудобни услови" и мучење - то су две
сасвим различите ствари. Ни Библија, ни чак Куран не говоре о томе, да се Јони у
утроби кита јављао ангео и давио га, присиљавајући га да прихвати вољу Бога. У том би
случају аналогија међу призвањем Мухамеда и Јоне била тачна. Међутим ни једног ни
другог ни трећег нема: и Јона би у трбуху рибљем три дана и три ноћи. И пoмоли се
Јона Господу Богу свом из трбуха рибљег... И Господ заповеди риби, те избљува Јону
на земљу. (Jонa 2,1-2, 11).
Дакле, три основне разлике су видљиве у Мухамедовом призвању. Као прво, дух који
му се јавио није се представио, ко је он и од кога, стога је и сама жртва посумњала да је
од ђавола. Као друго, тај дух је одмах почео да га мучи и принуђава да му се потчини:
"стаде ме давити оним покривалом, тако да сам помислио да је дошла смрт". И на крају,
као треће, резултат те иницијације је било то да је Мухамед упао у очајање и решио да
сврши самоубиством - ниједан истинити пророк није осетио жељу да сврши са собом
после виђења Бога или Његових ангела!
Паралела даног начина "откровења" у хришћанском Свештеном Писму са Кураном није
видљива. Али су зато видљиве неке паралеле са призвањем шамана, када на човека
наилази нека сила и присиљава га да постане проводник њене воље и њеним
служитељем у свету. Као што је познато, шаман нико не постаје по својој вољи.
Шамане бирају оностране силе за њихову службу, а после тога духови присиљавају, у
том смислу и мучењима (такозвана "шаманска болест"), кандидата да прими одређену
му мисију[5]. Видљива је иста паралела и у призвању Мухамеда, и у призвању шамана насиље над личношћу, жеља силом и мучењима принудити човека да прихвати туђу
вољу. Ту паралелу су уочили и мирски иследници, например, Мирча Елиаде[6], М.Б.
Пјотровски[7], Е.А. Резван са везом на И.Н. Виникова[8].
Наравно, паралеле не значе идентитет. Ипак, оне пружају повод за размишљање.
Осим тога, ниједан библијски пророк, за разлику од Мухамеда, није био изложен
дејству чаробњака и врачева. Мухамедова жена Ајша је говорила: "Врачање је
дејствовало на пророка тако да је он почео мислити да је радио ствари које уствари
није", потом је уснио сан где су му се јавила два човека и рекли да је то последица
враџбина које је на њега навео Лубајд бен ал-Асам (Бухари, 4:54,490). У другом хадису
се објашњава да му се под дејством враџбина чинило да је имао сексуално општење са
својим женама, иако тога у стварнсти није било (Бухари, 7:71,660).
Било је и овога: саопштавајући добијено откровење Мухамед је одједном објавио
паганске богиње ал-Лату, ал-Узу, и Манат истинским заступницама, "на чије
заступништво се треба ослањати". Како гласи муслиманско предање, увече му се јавио
Џибрил (Гаврил) рекао му да су те речи дошле од сатане. Мухамед се уплашио, али га
је Џибрил успокојио уверењем да сатана тобоже увек покушава да се умеша у
божанствено откровење, и дао му правилан текст у коме се, напротив, осуђују те лажне
богиње (Куран 53:21-23). Та повест је записана у скоро свим раним Мухамедовим
биографијама (осим једне). Њу је могуће наћи у радовима Ибн Исхака, ал-Вакида, Ибн
Саада, ал-Балазура, ат-Табара и аз-Замахшара.
Осим тога, као оправдање за Мухамеда у Курану се говори: Прије тебе ми ниједног
посланика и веровесника нисмо послали, а да шејтан није, кад би он што казивао, у
казивање његово нешто убацио; Аллах би оно што би шејтан убацио уклонио, а затим
би речи своје учврстио (Куран 22:52).
Али свако ко зна Божанствено откровење посведочиће да је управо супротно - никада
ниједном правом пророку Божијем, када би он изрекао откровење или видео
божанствена виђења, нису се дешавале такве ствари, јер сатана се боји да приступи к
њему и немоћан је да науди делу Божијем. Ниједан пророк Божији никада није потпао
под бесовско дејство тако да халуцинира и на јави види оно чега нема.
За хришћанина и начин Мухамедових "откровења" и његова дела веома подсећају на
стање духовне прелести, која настаје као резултат деловања палих духова на људску
природу. Многи православни подвижници су упозоравали на ту опасност. Ево шта, на
пример, пише светитељ Игњатије (Брјанчанинов): "Када се зли дух прелести
приближава човеку, он смућује његов ум и чини га дивљим, огрубљује и помрачује
срце, наводи бојазан, страх и гордост, изврће очи, збуњује мозак, сво тело доводи у
дрхтање"[9].
А ево и речи преподобног Григорија Синаита: "Прелест, говоре, долази на два начина у виду маштања и деловања ... Прва служи као почетак другој, а друга као почетак још
и треће - у виду екстазе... Почетак лажног маштарског сазерцања представља мнење...
Ево каква је друга врста прелести у облику деловања: она има почетак у сладострашћу,
која се рађа од телесне похоте ... Распаливши сву природу и помрачивши ум путем
маштарских идола, она га доводи у екстазу пијанством од свог опалитељног дејства... У
овом стању прелашћени се лаћа пророковања, даје лажна предсказања, представља као
да види неке светитеље и предаје речи које су му они тобоже рекли"[10].
Понекад се муслимани, покушавајући да докажу да је Мухамед био пророк, ослањају на
то што је он био успешан политичар и војсковођа и многе обратио у своју веру. То су
потпуно неозбиљни аргументи: Александар Македонски и Џингис-кан су били
кудикамо већи владари и војсковође, и оба су, притом, такође себе сматрали посебно
повезаним са вишим силама. Зар због тога ми треба да прихватимо њихове претензије?
Је ли могуће да сами муслимани признају Џингис-кана за пророка, а "Јасу" - за
откровење?
Дакле, прилично опсежно и детаљно је показано зашто хришћани не могу да прихвате
Мухамеда за истинског пророка Божијег. Озбиљних разлога да се Мухамед не прихвати
као пророк је много, а ниједног довољног за то да би га признали као таквога.
http://svetosavlje.org/biblioteka/Apologetika/MuhamedMaksimov.htm
NEDELJA V, PREDAVAČ JEROMONAH MR JOVAN (ĆULIBRK)
– POGLED IZ IZRAELA
Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet - pogled iz Izraela
Komentar: Izrael, u kome se nalazi grad Jerusalim, grad od posebnog značaja za hrišćane,
jevreje i muslimane, ima posebno mesto u istoriji religijskih ideja i od posebnog je značaja za
budućnost religije. Izrael je mesto susreta različitih religija i to mesto susreta ne u nekom
površnom, spoljašnjem smislu, već u jednom suštinskom. Tu se religije susreću sa svojim
istorijama, i svojim dogmama, sa svojim patosom i svojim etosom. Zato je prevazilaženje
sukoba na ovom području znak da su sukobi suštinski a ne površno prevazidjeni, da nisu
potisnuti ili gurnuti pod tepih. Naravno, prevazilaženje sukoba je na ovom prostoru verovatno
teže nego igde između ostalog i zbog toga što je ovde obremenjeno naročitim istorijskim
nasleđem. Vrhunac mračne istorije svetske netolerancije i mržnje prema drugome i
drugačijem svakako je holokaust. Ovaj najveći zločin Jevreje stavlja u poziciju najveće žrtve,
a to je u kontekstu savremene borbe za toleranciju i poštovanje drugoga jedno posebno i
veoma uticajno mesto. To je pozicija koja se ne sme zloupotrebiti za nanošenje nepravde
pripadnicima drugih vera.
Goran Stojković
Istoriska Prica o beogradskim Jevrejima (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
institucije i identitet – jevrejski pogled)
27 Feb 2010, Pedja
Istoriska Prica o beogradskim Jevrejima (Politikin Zabavnik) Zabavnikov istorijski zabavnik
Prica o beogradskim Jevrejima Rabin Ignjat Slang „Pored srdacnih duhovnih veza sto ih
Jevrejin gaji prema starodrevnom Beogradu, on nosi u sebi uverenje da moze srecno ziveti i
napredovati samo u sredini naprednog, kulturnog i srecnog stanovnistva Beograda”, pisao je u
svojoj knjizi 1926. godine beogradski rabin Ignjat Slang. Pre osamdeset godina u centru
Beograda, u Kosmajskoj ulici, uz dostojnu svecanost, osvecena je jevrejska bogomolja sinagoga, inace hram askenaskog obreda. Ovim povodom nedavno je ponovo objavljen reprint
jedne zanimljive istorijske knjige iz iste, 1926, godine - „Jevreji u Beogradu” iz pera Ignjata
Slanga, beogradskog rabina koji je stradao u logoru na Banjici 1942. godine. Kao marljivi
istrazivac i sakupljac podataka o proslosti beogradskih Jevreja, rabin Ignjat Slang u svojoj
knjizi zabelezio je, izmedju ostalog, i sledece: Nova sinagoga „Na dan 15. juna 1924. godine
polozen je na svecan nacin kamen-temeljac novoj opstinskoj zgradi u prisustvu Kraljevog i
Vladinih izaslanika u Kosmajskoj ulici broj 19. Ova svecanost bila je veoma impozantna.
Kralj i Kraljica (misli se na kralja Aleksandra Karadjordjevica i kraljicu Mariju) koji su onda
boravili na Bledu, obecavsi da ce licno prisustvovati svecanom osvecenju Hrama, potpisali su
svojerucno povelju, napisanu na pergamentu, i ovlastili svoga izaslanika da je polozi u
Njihovo ime u temelj zgrade. Mesto za sinagogu poklonila je Opstina Grada Beograda, a
projekat zgrade izradio je mladi arhitekt Milan Slang. Prvog novembra 1925. godine primila
je opstina jedan deo zgrade na upotrebu, a svecano osvecenje zgrade obavice se u leto 1926.
godine, kada ce unutrasnje uredjenje i ukrasenje Hrama biti gotovi. Taj monumentalni dom
staje preko tri miliona dinara, suma koja je usla delom iz zavestanja imanja Hermana i Hane
Flajser u ulici Milosa Velikog broj 85, a delom od priloga clanova opstine, pojedinih bratskih
opstina i darodavaoca u celoj Kraljevini. Vredno je pomena da je prilican broj Srba
pravoslavne vere u znak prijateljstva i paznje prema svojim sugradjanima Jevrejima, doprineo
omogucenju podizanja Doma, prilozima u novcu i materijalu...” Devetnaest godina ranije, 10.
maja 1907. godine, hronicar Ignjat Slang belezi da su beogradski Jevreji bili ponosni kada je
kralj licno (Petar I) polozio temelj za novu sinagogu Bet Israel u ulici Cara Urosa. „Bili su
srecni kada je Kralj odlikovao novu zastavu jevrejskog pevackog drustva prilikom proslave
dvadeset-petogodisnjice plodnog i uspesnog rada ordenom Svetog Save i tom prilikom culi
srdacne cestitke i reci hrabrenja milog Kralja; a njihovo odusevljenje dostiglo je vrhunac na
dan 17. septembra 1908. godine, kada je Kralj sa Vladom prisustvovao osvecenju nove
sinagoge”, pise rabin. Nazalost, beogradska sinagoga sefardskog obreda Bet Israel u Cara
Urosa (na slici)srusena je za vreme bombardovanja, aprila 1941. godine. U Slangovoj knjizi
opisane su mnoge pojedinosti koje slikovito govore o povezanosti i prijateljstvu Jevreja koji
su ziveli u Beogradu i samih Beogradjana, ali i teske trenutke koje su cesto zajedno
dozivljavali i prezivljavali. Jer, zla vremena, nazalost, cesto su budila i netrpeljivost... Na
kraju knjige Slang filozofski, gotovo prorocki, zakljucuje ono cega smo i sami svedoci:
„Pored srdacnih duhovnih veza sto ih Jevrejin gaji prema starodrevnom Beogradu, on nosi u
sebi uverenje da moze srecno ziveti i napredovati samo u sredini naprednog, kulturnog i
srecnog stanovnistva Beograda.” Ne zna se tacno kada su Jevreji poceli da naseljavaju
utvrdjenje koje je potom postalo Beograd. Kao svojevrsni trag moze da posluzi jedan obicaj
vezan za uverenje da su Jevreji na mestu naseg grada ziveli od prastarih vremena. Naime,
jevrejsko predanje kaze da je Beograd kao utvrdjenje postojao jos za vreme stare jevrejske
drzave, pre nase ere, te da im je poznat vec iz tog doba. Za to se vezuje vazan obred koji se
ponavlja svake godine o svetkovini Purima. Tom prilikom u sinagogama se cita Knjiga o
Esteri, ali samo za stanovnistvo onih gradova koji su postojali za vreme stare jevrejske drzave.
Izvesno je da se Beograd u vezi sa Jevrejima prvi put pominje oko 950. godine. Potom 1205.
godine povodom nedomacinskog ponasanja madjarskog kralja Andreje II (Andrasa II),
poznatog raspikuce i njegovog stava prema trgovcima Jevrejima. Dorcol, jevrejska cetvrt U
svojoj knjizi rabin Slang opisuje burne vekove koje su potom zajedno proveli Beogradjani i
Jevreji. Pominje se njihov dolazak na Balkan posle izgona iz Spanije, zatim tezak polozaj
Jevreja pod vlascu austrijske carevine, ali i blagonaklon stav Milosa Obrenovica prema
pripadnicima jevrejske vere. I tako stizemo do 19. veka: u Beogradu je tada postojala
jevrejska cetvrt na Dorcolu koja je obuhvatala nekadasnje ulice Jevrejsku, Mojsijevu,
Solunsku, deo Ulice princa Eugena sa poprecnim ulicicama. Po spoljasnjosti, svedoci rabin
Slang, jevrejske kuce nisu se ni po cemu razlikovale od ostalih turskih kuca, ali su u njihovim
dvoristima, gde je stanovalo po vise porodica, vladali primerna cistoca i red. A za cistocu se
obicno starala domacica i zenska celjad. U jevrejskom delu grada bilo je stalnih radnji sa
cepencima na ulici za bakaline i trgovce, a zanatlije i starinari redovno su jutrom iznosili robu
na ulicu, a uvece je vracali u stan. Zbog toga su ulice u beogradskoj jevrejskoj cetvrti bile
uvek pune ljudi i u njima bi tek nocu zavladao mir.
Jevreji - Srbija - Beograd (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
identitet – jevrejski pogled)
27 Feb 2010, Pedja
Jevreji - Srbija - Beograd U Beogradu su Jevreji ziveli jos za vreme jevrejske drzave - jer se
knjiga o Esteri cita na Shusan Purim (po Mishni - samo u mestima koja su postojala za vreme
jevrejske drzave) Prvi pisan trag 950 godine - Rabi Hisdaj ibn Shaprut kod Kalifa iz Kordobe
Abdul Rahmana III - pise hazarskom Haganu Josifu XI - pismo salje izmedju ostalog preko
Beograda. Pod Turcima Jevreji imali zastitu turskih poglavara. 1717-1739 Beograd pod
Austriskom okupacijom - izgleda su Jevreji tada bili jedini pismeni stanovnici, jer su prve
srpske skole osnovane tek 1750. Te godine u Zemunu zivi 100 jevrejskih porodica. Solunski
rabin Moshe Amariljo pise 1735. o Jevrejima Beograda - da su su Beogradu bile dve opstine
sefardska mala sa rabinom Morenom i askenaska velika sa rabinom Levi Jerushalmi. Usled
neke nesuglasice u sefardskoj opstini odvojili su se neki ugledniji bogati clanovi opstine od
svoga rabina i molili askenaskog rabina da se primi njihovog rabinata. Ova je nesloga trajala
oko 5 godina. Rabin Moreno se preselio u Palestinu ali na oprostaju odrzao govor moleci sve
da se priklone askenaskom rabinu Leviju i da ce im on poslati nekog iz Istambula / Carigrada
- naravno nije uspeo, iz Cargrada javlja da nije nasao licnost koja bi htela u Beogradu da im
bude rabin. Askenaski Rabin Levi je molio na Hanuku 1729 da Sefardi nadju sebi novog
rabina jer on nemoze sa njima da izadje na kraj, pa su ovi otisli i izmolili iz Sofije rabina
Gersona Levija da im dodje - medjutim ovaj na putu za Beograd ostade u Nisu (nije bio lud da
dolazi a Nislije ga svesrdno zamolile da ostane kod njih) i tako Beogradska sefardska opstina
jos 10 godina imase askenaskog rabina... 1739 Beograd opet pod Turcima i sefardska opstina
se razvija sa dosljacima sa istoka 1788-1791 BGD ponovo pod Austrijom, Jevreji beze u
unutrasnjost. Kad su se vratili Turci poceo I srpski ustanak pod Karadjordjem 1804 - sefardski
Jevreji beze u Zemun. 1807 u Zemunu 285 Jevreja. 1815 II ustanak pod knezom Milosem, u
Beogradu svega 60 srpskih stanovnika - Jevreji pod Milosevim protektoratom. Beograd raste i
1827 ima 4276 srpskih poreskih glava (oko 10,000 Srba) 1830 Turskim hatiserifom
zagarantovana Jevrejim ista prava kao i Srbima, u Beogradu 1835 preko 2000 Jevreja, od toga
200 Askenaza. 1846 Srbi zabranili Jevrejima da stanuju u unutrasnjosti i poseduju
nepokretnosti, protrali ih iz Sapca, Smedereva i Pozarevca. Zakonima iz 1856 i 1861
ogranicavaju prava Jevrejima. 1859 knez Milos se vraca u Srbiju i stiti Jevreje , po njegovoj
smrti 1860 njegov sin knez Mihajlo proteruje Jevreje, 1865 ubijeni Jevreji kod Sapca i silom
pokrstena mlada Jevrejka. Ustav 1869 - gradjanska prava data Jevrejima u Srbiji (uz neka
ogranicenja) - poceli da sluze srpsku vojsku, 1877 cetri Jevrejina dobla prva vojna
odlikovanja Novi ustav 1888 doneo sva prava Jevrejima i formalno ukinuo sva ogranicenja
1869 - Narodno pozoriste se iselilo iz Kosmajske i taj je prostor zakupila askenaska opstina
1874 osnovano jevrejsko zensko drustvo 1884 osnovano Srpsko jevrejska omladinska
zajednica i srpsko jevrejsko pevacko drustvo, 1894 osnovano askenasko zensko drustvo
dobrotvor, odlikovano od knjeginje Natalije diplomom crvenog krsta 1890 u Beogradu 4000
jevreja Kralj Milan voleo Jevreje Kralj Aleksandar Obrenovic voleo Jevreje - odlikovao
predsednika hora Benka Davica 1903 Kralj Petar I voleo Jevreje, polozio kamen temeljac za
sinagogu Bet Izrael u Cara Urosa ulici 1907, odlikovao novu zastavu jevrejskog pevackog
drustva Sinagoga Bet Izrael osvecena 1908 Balkanski rat 1912 - 5000 Jevreja u Srbiji od toga
600 Askenaza - 600 Jevreja mobilisano u vojsku. Jevrejski kongres u Osijeku 1919 doneta
odluka da se stvori Savez jevrejskih veroispovednih opstina Kraljevine SHS, 1920 na
kongresu u Zagrebu donesena pravila Saveza, a za predsednika izabran dr Hugo Spicer iz
Osijeka. Savez Rabina osnovan 1923. Askenaska Sinagoga u Kosmajskoj 19 sazidana 1926,
kralj Petar potpisao povelju koja je uzidana u temelje 1924. Tih godina 1300 Askenaza u
Beogradu. Zidanje Sinagoge kostalo 3 miliona dinara - deo novca iz zavestanja porodice
Flajser
shabat (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet – jevrejski
pogled)
Šabat (subota)
Postoji kazivanje o tome da je Šabat došao pred Boga žaleći se da svaki dan u sedmici u
stvaranju ima svoj par, a samo on nema:
Nedjelja (stvaranje svjetla) i srijeda ( stvaranje nebeskih tijela) su par.
Ponedeljak (stvaranje mora i neba) i četvrtak (stvaranje morskih životinja i ptica) su par.
Utorak (stvaranje kopna) i petak (stvaranje kopnenih životinja su par)
Subota je dan odmora i nije imala svoj par, pa je Bog odlučio da to bude jevrejski narod. Na
taj način je sklopljen vječni savez između Jevreja i Šabata.
Vjeruje se da čovjeka pri povratku iz sinagoge prate dva anđela (Malahim), jedan dobar i
jedan zao. Kada čovjek dođe u kuću i vidi svijetla i postavljen sto, kaže „Šabat alejhem, a
onda dobri anđeo vodi molitvu na koju loši mora reći amen. Ako toga u kući nema, onda loši
anđeo preuzima vlast, a dobri mu mora odgovarati sa amen.
(preuzeto iz knjige „Monoteističko toglasje“)
Jevreji i Romi dobili spor protiv drzave-Beta (Religija kao komponenta ljudske
civilizacije: institucije i identitet – jevrejski pogled)
11 Feb 2010, Olivera
Jevreji i Romi dobili spor protiv države BiH
Izvor: Beta |
11. februar 2010. 17:47:24
SARAJEVO, 11. februara 2010. (Beta) - Savet ministara BIH zadužio je danas Ministarstvo
pravde da sačini Akcioni plan za sprovođenje presude Evropskog suda za ljudska prava u
predmetu Sejdić i Finci protiv BiH iz decembra 2009. godine. Koordinator Veća Roma BiH
Dervo Sejdić i predsednik Jevrejske zajednice BiH Jakob Finciju žalili su se sudu u Strazburu
zbog diskriminacije i dobili presudu protiv BiH. Na sastanku u Sarajevu Savet ministara je
danas usvojio Informaciju o presudi kojom je naloženo da se iz Ustava BiH eliminišu
diskriminatorske odredbe koje onemogućavaju pripadnike manjinskih naroda da se kandiduju
za izbor u Predsedništvo BiH i Dom naroda Parlamenta BiH. Ministarstvo pravde BiH
zaduženo je da Akcioni plan Savetu ministara BiH dostavi najkasnije za 20 dana. Na izradi
Akcionog plana biće angažovani i Ministarstvo za ljudska prava i izbeglice i Ministarstvo
civilnih poslova BiH. Ministarstvo finansija BiH zaduženo je da pripremi odluku za isplatu
21.000 evra Sejdiću i Finciju.
Antisemitski naslovi na Bozicnom sajmu knjiga (Religija kao komponenta ljudske
09 Feb 2010, Aki K.
21.12.2009
Nebojša Grabež
Sudeći po odustvu rekacije države, za antisemitske knjige u Srbiji vrata su širom otvorena i
one su dočekane sa dobrodošlicom - i u knjižarama i na sajamskim štandovima.
Poslednji takav primer je Božićni sajama knjiga u Domu sindikata, koji nudi brojne
antisemitske naslove, koji bi po zakonu morali da budu zabranjeni.
Jewish Law (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
jevrejski pogled)
http://www.youtube.com/user/gurufabbes
Understanding the Jewish Community (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
http://www.youtube.com/watch?v=exTegnek6GY
The real face of jews (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet
– jevrejski pogled)
http://www.youtube.com/watch?v=ttyq45j5uJI&feature=related
State of Israel = Racism based on one religion (Religija kao komponenta ljudske
http://www.youtube.com/watch?v=pCWnCd4u37A
Dan od odmora '' Sabbath - Subota'' (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
http://www.youtube.com/watch?v=7ay2wdyp2HI
Misterije stvaranja - Nadprirodni fenomeni (Religija kao komponenta ljudske
http://www.youtube.com/watch?v=3kpgZcTTdLU&feature=related
http://www.youtube.com/watch?v=ByOjKAoH0AU
http://www.youtube.com/watch?v=5ygi_2Ff7KI&feature=related
Jerusalim, grad triju religija (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
05 Feb 2010, acuska
http://www.ina.hr/UserDocsImages/Ina_casopis/zima07-08/83-87%20-%20putopis.pdf
Nation without a state: The Balkan Jews (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
01 Feb 2010, Senada
by Steven W. Sowards
Victory for the Allied military in 1918 meant victory as well for Western European and
Anglo-American models for society. The post-war successor states of Central and Eastern
Europe adopted parliamentary government, capitalism, and the nation-state in the expectation
that prosperity and stability would result. In fact, all of these concepts experienced problems
when translated from Western Europe to Eastern Europe. Lecture 18 will deal with shortfalls
in Balkan socio-economic progress, and how those failures contributed to the collapse of
representative governments in the 1920s and 1930s. The present lecture will examine the
problem of the nation-state in the Balkan context of the interwar years.
Amos Oz (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet – jevrejski
pogled)
20 Jan 2010, masha
Amos Oz je najpoznatiji i vjerojatno najvažniji izraelski suvremeni pisac. Osim toga i
politički je angažiran. Kako o vjersko - kulturnim komponentama nekog naroda, ponekad više
saznajemo čitajući književna djela, gledajući filmove ili upoznavajući druge umjetničke
aspekte, preporučam upoznavanje s ovim piscem. Za više informacija šaljem:
http://www.mvinfo.hr/izdvojeno-kritike-opsirnije.php?ppar=3492
http://www.haaretz.com/hasen/spages/1077156.html http://www.completereview.com/authors/ozamos.htm Lijep pozdrav, mašenjka bačić.
Kabala (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet – jevrejski
pogled)
Kabala
Kabala (hebr. ‫הָלָּבַק‬‎ – „predanje“, „tradicija“, „primiti“, „prihvatati“) je mistična struja i
filozofski sistem u judaizmu.
Koncepti
Kabala pokušava da ezoteričnim učenjima definiše Tanah i objasni halahu. Kabala je između
ostalog učenje o odnosu Boga i stvorenog sveta, o postojanju dobra i zla i o upotrebi svetih
imena. Prema Kabali postoje 72 imena za Boga, a univerzum je sastavljen od četiri dimenzije
bića.
Kabala uči da je smisao života primati radost i ispunjenje koje je Bog ljudima namenio. Da bi
čovek otklonio sve negativne stvari koje ga od toga razdvajaju, potreban je duhovni napor.
Kabalu karakteriše okrenutost ka unutrašnjem – pronalasku svetog božanskog u unutrašnjim
dubinama svih stvari. Prožeta je i magijskom praksom.
Primarni tekstovi
Kabala smatra da Biblija u sebi krije sve tajne univerzuma, ali je ne izučava bukvalno kao
knjigu zapovesti i zabrana. Kabala sadržava i mnoge predaje iz Talmuda. Prva kabalistička
knjiga je Sefer Jecirah (Knjiga stvaranja, Postanak), napisana u 3. veku, koja objašnjava
stvaranje sveta putem mistične simbolike deset brojeva i 22 slova hebrejske azbuke. Pre toga,
učenje se prenosilo usmeno.
Najvažniji izvor kabalističkih učenja je Zohar, komentar Biblije nastao u 13. veku, koji je
pisan kao razgovor između grupe prijatelja, učenika i duhovnih učitelja.
Kabalističko drvo deset sefira
Druga važna knjiga je Sefer habahir ili Bahir (Knjiga sjaja) prvi put izdata u Provansi 1174.
godine, koja govori o tome da šta god se dešava „ovde“ dešava se i „tamo“, u Bogu, i da sve
što postoji „ovde“ predstavlja različite beskonačne modalitete Boga i nosi različita božanska
imena.
Drvo deset sefirota
Sefer habahir govori i o deset iskonskih kosmičkih brojeva ili reči koje je stvorio Bog i kojima
je stvorio svet. Dele se na gornje:
1. misao ili vrhovna kruna
2. mudrost ili prva tora
3. razum, znanje ili artikulisana tora,
i donje:
1. moć ili suđenje
2. veličina ili ljubav
3. lepota
4. sjaj
5. osnov
6. izdržljivost
7. kraljevstvo.
Ovo se zove drvo deset sefirota ili sefira. Sefiroti se aktiviraju izgovaranjem Božjih imena na
hebrejskom, vizualizacijom arhetipova vezanih za svaki pojedini sefirot, i različitih boja koje
aktiviraju energije pojedinih sefirota.
Drvo života
Drvo života u Kabali objašnjava put do Boga. Sastoji se od tri stuba: desnog – ženskog, levog
– muškog i srednjeg stuba. Poklapa sa delovima ljudskog tijela – najviši sefirot odgovara
glavi, najniži stopalima, srednji pleksusu, itd. Drvo života čini osnov svih kabalističkih
magijskih rituala. Magijska praksa se odvija od najvišeg sefirota prema najnižem, dok se
meditacijska praksa odvija obrnuto, od najnižeg prema najvišem.
Prema Kabali, svrha meditacijskih tehnika je razviti lične sposobnosti, a magijska praksa
menja i stvara svet.
Istorija
Kabala je nastala na osnovu usmenih predanja a pod tim imenom je ustoličena među
Jevrejima u 12. veku. Kabala je pod jakim uticajem gnosticizma, neoplatonizma i sufizma.
Najveću popularnost je doživela u 16. veku kada su je njeni zagovornici proširili ne samo po
Evropi, već i među Jevrejima pod turskom vlašću.
Prema tradicionalnom verovanju, Kabala je nastala još u Edenu.
Kabala danas
Kabalu u moderno vreme predvodi više organizacija koje su izrasle iz hasidizma, na primer
Bnej baruh. Ova organizacija predstavlja kabalistička učenja po Jehudi Ašlagu, koga mnogi
smatraju najvećim kabalistom 19. veka i koji je izradio metod studiranja koji je smatrao
najpogodnijim za modernog čoveka.
U poslednje vreme intersovanje za Kabalu pokazuju i nejevreji i slavne ličnosti, poput
Madone.
Status quo (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
jevrejski pogled)
16 Jan 2010, Milos
Israel’s Fight to Keep Status Quo is Untenable
·
By
·
Brian Till,
·
New America Foundation
January 10, 2009 |
* Las Vegas Sun
Israel was not wrong to have invaded Gaza after coming under attack; it was wrong, however,
to build a political and economic asphyxiation that guaranteed nothing else.
This is a very different war from the one Israel waged in Lebanon during summer 2006; a war
that Israel, by almost all measures, lost.
Today Hezbollah is better armed and further entrenched, and has greater prestige in the Sunni
world than before the campaign. But Hezbollah had the critical capacity to rearm -- quickly.
And it also had the capacity to orchestrate the rebuilding of Southern Lebanon.
Gaza is as effectively isolated as an island. The majority of Hamas’ weapons and rockets have
transited into the territory via tunnels from Egypt, tunnels that the Israeli Defense Force (IDF)
has entered Gaza with the intention of destroying.
But to think that this is a more winnable endeavor; to think tunnels will not reemerge; to think
a population of 1.4 million can be kept suffocating; to think Israel can ever eradicate the threat
posed by occupying territories, is the gravest mistake of this decades-old war.
I think there’s a section of Israeli leadership -- and certainly a portion of foreign policy
intellectuals -- that quietly recognizes the current paradigm as preferable to the alternative.
The current paradigm invokes the occasional strike in the night -- like that against Iraq in
1981 or Syria in 2007 -- and the occasional war, in which several hundred adversaries are
killed, threats are marginally reduced, and several dozen young Israelis die honorably
defending the homeland. That, one can argue, is less threatening to Israel than the alternative.
The alternative being a flourishing Palestinian state, armed both overtly and covertly by Arab
neighbors, populated by the young and the worn, both with fresh memory of 50 years of
incursion, humiliation and loss. A population that almost certainly won’t forget that it holds
only a fraction -- roughly 6 percent -- of the land initially promised before 1967.
Israel would no longer have the privilege of disarmament at will. Nor would it be able to
employ the tactic of stoic isolation it employs with many of its adversarial neighbors. A
functional Palestine, with which Israel would likely have to share a capital city, would be too
close to hold at arms length, and too sovereign to subdue at will.
But even if broader Israeli opinion were to quietly accept this fomenting, unspoken thought,
the reality would remain: It is vital to U.S. interest that the conflict be solved, that Israel be at
peace with all nations of the region, and that Palestine becomes a functioning state. It’s not
lost on anyone in the region that Israel’s allies -- Jordan, Egypt and Saudi Arabia -- are more
friends of the family, grudgingly linked to Israel via the U.S., than friends of natural affection.
So what if Israel completely crushes Hamas? What if it manages to destroy most of the
tunnels that reach farther into the Sinai toward Egypt? What if Israel at large comes to believe
there’s no chance Palestinians can run a functional state and that they’re safer maintaining the
past century’s status quo?
A good deal of the dialogue alongside this war has centered upon the terror invoked by Hamas
rockets. Many Israelis suggest the world at large does not know what it is like to live in
Sderot, whose residents live in fear of being killed at any moment by rogue missiles fired
blindly from Gaza. Those more inclined to the Palestinian persuasion suggest that rockets
cause comparatively little damage -- only 13 Israeli civilians have been killed in the conflict -and serve as the only leverage Hamas has in dealing with Israel.
Neither opinion holds much consequence for the near future.
What matters is that Gazans, who the International Crisis Group has reported were
overwhelmingly opposed to missile deployment during the cease-fire, now think the rockets
aren’t enough, that only suicide bombers can inspire fear comparable to their own in their
Israeli counterparts -- a fear they are desperate not to stomach alone.
Israel was not wrong to have invaded Gaza after coming under attack; it was wrong, however,
to build a political and economic asphyxiation that guaranteed nothing else.
Thirty years ago Fatah was the Palestinian faction too militant for the international community
to engage; in 20 years Hamas, or another incarnation of Hamas, will be the stable actor we
break bread with while another faction, perhaps more Salafist in hue, bedevils notions of
peace.
Even if Israel comes to terms with its willingness to maintain the status quo, the rest of the
world cannot.
Copyright 2009, The Las Vegas Sun
Brit Milah: Ceremonies for Boys (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
10 Jan 2010, Tijana
This article provides a very brief orientation to the origins and significance of brit milah,
introducing topics that are explored in more detail in this section: biblical roots and rabbinic
interpretations, history and anthropology of circumcision and brit milah, and reasons for and
the meaning of the practice. The author's reference in the second paragraph to "all the
religious ceremonies after birth" likely includes other elements of a brit milah ceremony (for
example, the naming of the child), the ceremony of pidyon ha-ben (the redemption of the first
born), and many other optional customs of welcome and celebration. (Elsewhere in her book,
Klein also covers the newer but important welcoming and covenant ceremonies for Jewish
girls.) The distinction she draws between Jews who live according to Jewish law and "secular
Jews" may be a bit exaggerated. For many nontraditional Jews, brit milah is with few
reservations a very powerful and meaningful experience. Conversely, traditional Jews may
have complex emotions in connection with this ancient practice.
Reprinted with permission from A Time To Be Born: Customs and Folklore of Jewish Birth
(Jewish Publication Society, 1998).
Such shall be the covenant between Me and you and your offspring to follow which you shall
keep. Every male among you shall be circumcised ... and that shall be the sign of the
covenant between Me and you. And throughout the generations, every male among you shall
be circumcised at the age of eight days.... And if any male who is uncircumcised fails to
circumcise the flesh of his foreskin, that person shall be cut off from his kin; he has broken
My covenant (Genesis 17:10-14).
The circumcision is the most important of all the religious ceremonies after birth. Jews
circumcise their baby boys on the eighth day after delivery if the infant is in good health. Jews
have imbued the rite of circumcision with great spiritual significance because it maintains the
covenant between God and Abraham, between God and the Jewish people. The Bible warns
that one who does not fulfill this duty is "cut off" by God from the community; he receives the
ultimate divine punishment, because God cuts off his soul from its spiritual source.
Throughout the ages, rabbis have offered at least twenty different reasons for the importance
of circumcision, revealing contemporary beliefs and tensions surrounding the ritual.
Ritual circumcision involves the excision of the prepuce, the tearing of the mucous membrane
to expose the glans of the penis, and suction of the wound, followed by its dressing. Father
and circumciser recite blessings. The foreskin thus removed and the flow of the infant's blood
are the Jew's offerings to God. In this way, a boy is given full membership in the Jewish
community.
All Jewish parents who live according to halakhah (Jewish law) circumcise their newborn
son joyfully because this is a mitzvah, a divine commandment. This operation may stimulate
complex emotions in a secular Jew, however. These emotions may include spiritual feelings
and pride in Jewish continuity, but they may also include fear over a primitive sacrifice,
confusion, distress, and even crisis over Jewish identity. Performance of this rite can make
parents aware of the importance of continuing Jewish tradition, or it can become the focus of a
conscious rejection of Jewish life. In addition, circumcision can be an occasion that cements
family ties or an issue for family crisis. Thus, today, more than ever before, circumcision can
have spiritual, religious, social, educational, and psychological significance.
Michele Klein has a PhD in Developmental Psychology from the University of London. She is
the author of New Life: A Diary For Jewish Parents and A Time To Be Born.
http://www.myjewishlearning.com/index.shtml
Judaism and Religious Pluralism... (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
01 Jan 2010, sestan
Tikkun; Nov/Dec2008, Vol. 23 Issue 6, p62-67, 6p
In the Footsteps of Hillel: Judaism and Religious Pluralism
Epistemological Humility
As A THEOLOGICALLY ORIENTED PERSON, I BEGIN MY COMMENTS WITH A
DISCUSSION OF God and the limits of human knowledge. Foundational to my
understanding of life is the fact that all human knowledge is finite. This is true of matters
secular and religious. Absolute truth is unavailable to any individual or community. The
greatest of these mysteries for me, as a religious person, is God. While I have experienced
what have felt like genuine encounters with the Divine — in nature, in conversation, and in
prayer — I am left with more questions than answers. Is God a personal being or an
impersonal force? Does God intervene in human affairs? Can human beings affect the Divine?
Answers to these and other theological quandaries must always be considered partial and
unfinished.
One powerful articulation of this point is the medieval Jewish mystical notion of Ayin, a
description of the Divine as "No-thing." This is not an atheistic statement, but an assertion
about God's radical transcendence. God is the One who surpasses all "things" — all thought or
description. As the thirteenth-century German pietist, Eleazar of Worms writes, "When you
contemplate the Creator, realize that His encampment extends beyond, infinitely beyond… in
front, behind, east and west… infinitely, everywhere." Translating this spatial metaphor, the
kabbalists say that God is Ein Sof(Infinite), beyond the limits of space and time, and,
therefore, beyond the human mind.
We can approach this unknowable deity, say the kabbalists, because God is also immanent,
revealing something of Herself to us at all times. Our task is to open our eyes to the reality of
the Divine presence (Shekhinah) and to shape our lives around these moments of insight.
This paradoxical theological stance is expressed ingeniously in the opening pages of the Zohar
(the masterwork of Kabbalah) in a reflection on the ancient Hebrew word Elohim, the most
generic name for God in the Hebrew Bible. The Zohar authors deconstruct this name, reading
it as two separate words: Mi and Eleh, "Who" and "These." This wordplay reminds us of the
precarious nature of theology: On the one hand, all we can say about God is Mi: "Who are
you? And what do you want of us?" On the other hand, we are given the freedom to engage
imaginatively in God-talk: "Eleh, these are the ways in which I experience the Divine. And it
is based on these encounters that I wish to shape my life." This dual message of theological
humility and creativity remains as relevant today as it was for the medieval sages who
articulated it centuries ago.
Human Interpretation
IF I ACCEPT THE REALITY OF GOD'S MYSTERY AND THE LIMITS OF HUMAN
knowledge, then I must also acknowledge that Judaism, like all other religions, is an imperfect
attempt by my forebears at translating their religious experiences, ideals, and values into a
communal culture with specific religious symbols, rituals, spaces, and times. Abraham Joshua
Heschel articulates this position powerfully in God in Search of Man when he writes, "As a
report about the revelation at Sinai, the Bible is itselfmidrash!' That is to say, even the texts
we consider to be foundational to our religious traditions are products of human interpretation
{midrosh), and because they are the work of finite beings, they are necessarily imperfect. This
does not mean that the Hebrew Bible and other canonical sources do not possess great
wisdom, or that they are not divinely inspired, but they are not the unmediated word of God.
As one who views the Hebrew Bible as an edited work, produced by various writers over
generations, I recognize that within the Tanakh there are differences of opinion on matters
large and small. As Jon Levenson writes in Ethnicity and the Bible, "The Bible is an
anthology of writings composed over a period of about a thousand years, in several lands, and
by authors of different sorts." He further observes that the writers of such works as Proverbs,
Job, and Ecclesiastes (all a part of the "Wisdom" literature) make no mention of the revelation
at Sinai, a central event in the Pentateuchal and prophetic traditions.
Just as the biblical authors held divergent views, so will each and every interpreter of the
Torah and other sacred texts. This hermeneutical principle is captured dramatically in the
rabbinic statement, "Just as the hammer splits the rock into many pieces, so will a scriptural
verse yield many meanings" (B. Sanhedrin 34a, based on Jeremiah 23:29). As David Stern
comments in The Jewish Study Bible, "It is often remarked that what is Jewish about the
Bible is not the Bible itself, or even the Hebrew text of the Bible, but the interpretation of the
Bible."
It is this appreciation of the plurality of human interpretation that leads the early rabbis to
record majority and minority opinions on every page of the Talmud. Though Hillel may be
deemed the winner of nine out of en debates, Shammai's opinions are always recorded
alongside those of his chief interlocutor.
Rabbi Abba stated in the name of Samuel: For three years
there was a dispute between the School of Shammai and the
School of Hillel…. Then a Heavenly Voice announced, "The
utterances of both are the words of the living God" (B. Eruvin 13b).
Not only are Shammai's rulings considered sacred — "words of the living God" — but later
mystics assert that his judgments will become law in the messianic age. Commenting on the
rabbinic approach to exegesis, Elliot Dorff remarks in To Do the Right and the Good, "one
must learn to live with that indeterminacy and open one's mind to the multiplicity of meanings
inherent in both the law and lore of the Torah." This does not mean that we cannot take strong
positions on a range of issues (after all, the rabbis in our text do argue for three years!), but
our sages instruct us to do so with an appropriate measure of humility, knowing that God's
truth is infinitely more complex than we can fathom.
A Partnership Perspective
THE DIALOGICAL APPROACH OF THE EARLY RABBIS CAN SERVE AS AN
IMPORTANT MODEL for interfaith relations, even if the rabbis of the past could not
envision it as such. Just as the sages engaged in impassioned discussions about the nature and
meaning of life, so too should people of different religious communities. The goal of such
conversation is not unanimity, but a respectful exchange in which individuals learn from one
another, critique one another, and agree to disagree about matters of substance.
In my experience with interfaith dialogue, participants often find it difficult to speak openly
about real differences of opinion, not wanting to offend others or fearing that the conversation
will devolve into dispute. The Hasidicsage Rabbi Nahman of Bratslav teaches in Likkutei
Moharan that makhloket, disagreement, is among the highest forms of human communication.
Drawing on earlier Jewish mystical imagery, the Bratslaver asserts that all forms of creation
— Divine and human — require space. In his myth of origins, God, the Infinite One, initiates
the creation of the cosmos by making space for life. Through a primal act of self-limitation,
the Divine fashions an empty vessel (or void) into which He pours forth His creative energy,
giving shape and form to the universe. Nahman suggests that human beings can replicate this
Divine process by engaging in spirited conversation. When we disagree with one another,
when we take sides, we create the necessary space for the emergence of new and unexpected
ideas. Without makhloket, says the Bratslaver, the horizon of human discovery would be
severely limited.
The importance of engaging respectfully in these sacred deliberations is spoken of in the same
Talmudic text quoted above:
Since both are the words of the living God, what was it
that entitled the School of Hillel to have the law fixed
according to them? Because they were kindly and modest, they
studied their own rulings and those of the School of Shammai,
and they [were even so humble as to] mention the opinions of
the School of Shammai before theirs.
Given the tragic history of religious disputation, this insight is particularly important for
contemporary inter-religious conversation.
Despite the long history of conflict among religious groups, rival communities often share a
number of core ideas in common and influence one another's worldviews. Having cited the
book of the Zohar above, it is worth mentioning that my teacher Arthur Green, a leading
Kabbalah scholar, argued in a recent monograph that the Zohar's bold teachings about the
female figure of the Shekhinah were likely influenced by contemporaneous Christian
teachings about the Virgin Mary and the rise of the cult of Marianism in thirteenth-century
Spain. This is but one of countless instances of cross-cultural exchange between these two
communities. History demonstrates that Jews, Christians, and Muslims (even when they could
not admit to doing so) have all adopted (and adapted) teachings from one another over the
centuries.
Religious seekers are wise to heed Irving Greenberg's call for the development of a
"partnership perspective" in which we actively participate in shared interfaith learning
experiences, knowing that each community has developed ideas and practices that can be
beneficial to others. As he writes in For the Sake of Heaven and Earth:
Thus, a follower of Islam marveling at the perfect submission
that Islam teaches would affirm the relevance of another path
(Christianity), in which God intervenes to suffer with and lift
up humans, and a Judaism that places tremendous emphasis on
human action and responsibility in the world.
Though none of these ideas are absent from the sacred teachings of the other, historically each
group has emphasized one or another of these concepts to a greater or lesser extent. Greenberg
suggests that through interfaith conversation, we have the opportunity to explore various
themes that might play a more minor role in our own tradition and to ask how these ideas
might challenge and deepen our religious lives. We also have the opportunity to offer and
receive constructive criticism from people whose beliefs and experiences are different from
ours.
The Non-Jew in Classical Jewish Literature
WHILE I HAVE DRAWN ON A NUMBER OF ANCIENT AND MEDIEVAL JEWISH
SOURCES TO construct my theological position, it would be inaccurate to describe these premodern thinkers as religious pluralists (certainly not by contemporary progressive standards).
In truth, my forebears often spoke in negative terms about non-Jews and their spiritual
traditions. This negativity is attributable to a number of factors, including doctrinal
differences, human competition, and my ancestors' repeated experiences of persecutionphysical and spiritual — at the hands of other nations.
It is not surprising, therefore, to find many derogatory statements about non-Jews and their
religious traditions in classical Jewish sources. One such example is the allegorical comment
by the rabbinic sage Rabbi Azaryah on the verse from the Song of Songs, "Like a lily among
thorns, so is my darling among the maidens." Azaryah interprets this to mean that Israel is the
"rose" among the "thorns and thistles" of humanity. He asserts that if the Jewish people had
not come into existence and accepted the Torah, God would have destroyed all of creation. It
is only by the merit of Israel and of the Torah that the world was saved (Song of Songs
Rabbah 2:3).
Despite the existence of statements like this one, many traditional rabbinic authorities agree
that non-Jews are capable of living decent and upright lives without taking on the yoke of the
Jewish tradition. This is articulated most famously in the Seven Noahide Laws (Y. Avodah
Zarah 8:4), a brief list of moral norms created by the early rabbis. The assumption is that if
non-Jews live by this modest code of conduct, they can fulfill their responsibilities to God and
humankind. This line of reasoning leads the sages of the Talmud to state that "the righteous of
all nations have a share in the world to come" (B. Sanhedrin 8b).
Nonetheless, the fact remains that my ancestors viewed the Jewish people as God's chosen
people and Judaism as the highest form of spiritual practice. Rabbi Akiva, a fabled sage and
martyr, is quoted as saying that all people are created in the Divine image and that God loves
all of humankind, and yet only the people of Israel are God's children. Further, God gives His
children the ultimate gift, the Torah — the very instrument with which He brought the cosmos
into being (Pirkei Avot 3:18).
Of course, the Tanakh is full of examples of Israel's failure to live up to God's expectations.
Even so, the Divine remains faithful to them, fulfilling His promise to Abraham, Isaac, and
Jacob. While God may grow angry with His beloved people and punish them severely, He
never gives up on them. Rather, God says, "I will betroth you to Me forever. I will betroth you
with righteousness, with justice, with love, and with compassion" (Hosea 2:21-21).
The Chosen People Today
THE ANCIENT BELIEF THAT THE CHILDREN OF ISRAEL ARE GOD'S CHOSEN
PEOPLE HAS been a theological pillar in Jewish life for centuries. The idea that the Divine
has a special relationship with Israel provided my ancestors with the necessary support to
survive many painful episodes in our tumultuous history. For even in their darkest hour they
could tell themselves that ultimately God would redeem them (or their descendents), punish
their oppressors, and announce to the world the truth of their ways. "As the vine is the lowliest
of trees and yet rules over all the trees, so Israel is made to appear lowly in this world, but will
in the hereafter inherit the world from end to end" (B. Avodah Zarah 3b).
WHILE I acknowledge the power of the doctrine of chosenness to sustain my forebears, I
cannot uphold this position. I do not believe that the Hebrew Bible is the literal word of God,
nor do I think that Judaism is better than other religions. I have simply met too many
outstanding non-Jews and learned too much from non-Jewish religious and secular sources to
make such an assertion. While the classical religious teachings of my tradition are of
inestimable value to me, in this case I must remain faithful to my own life experience.
In seeking to revise my understanding of the relationship of Israel to God and to other
religious groups, I find the following statement in Exploring Judaism: A Reconstructionist
Approach by Rebecca Alpert and Jacob Staub helpful:
Instead of regarding the Jews as "chosen from among all
peoples," we understand ourselves — and all other peoples
— as being "called to do God's work." That is to say, we
follow a specific path to salvation through the preservation and
development of our inherited tradition. Other peoples follow
their own paths; ours is not necessarily superior to theirs,
nor can we be certain that, on any particular issue, it is
divinely grounded.
The specific phrase that Alpert and Staub cite is significant because the words "chosen from
among the peoples" is a key expression in several important Jewish prayers, including the
blessing over wine on Shabbat evening and the blessing one recites when approaching the
Torah scroll in synagogue. Following in the footsteps of Mordecai Kaplan, founder of
Reconstructionist Judaism, these authors challenge us not only to consider how we think
about our relationship to God and humanity, but also to reflect on the role of ritual in shaping
our thought and behavior. I must admit that I am inconsistent in my own prayer practice.
Sometimes, I recite the traditional text seeking to maintain continuity with the past (while
reinterpreting the meaning in my mind), while at other times I change the language, feeling a
need for greater consistency.
Particularism and Universalism
While I DO NOT BELIEVE THAT THE JEWISH PEOPLE ARE GOD'S CHOSEN
PEOPLE, I DO believe that Judaism is the only true religion for me. To quote John Hick,"…
it has formed me and nourished me, it has so to speak made me in its own image, so that it fits
me and I fit it as probably no other can" (see TheMyth of Religious Superiority). Every
morning, as I awake from bed, I thank God for making me a Jew. But as a religious pluralist, I
recognize that this is a sentiment shared by people of different religious communities around
the globe. Just as I treasure the sacred teachings and practices of my tradition (even when I
struggle with certain of them), so does the Buddhist or Hindu seeker. Just as I cannot fathom
living as anything other than a Jew, the same is true for the Christian or Muslim devotee.
In an interview conducted with Abraham Joshua Heschel several days before his death, the
ailing theologian was asked the following question: "Would it be a better world if we were all
of one religion? Heschel responded in fine rabbinic fashion, answering a question with a
question:
If I were to ask the question whether… the Metropolitan
Museum should try to introduce [the policy] that all paintings
should look alike, or I should suggest that all human faces
should look alike — how would you respond to my proposal?
While humankind has suffered greatly from centuries of religious strife, the answer to this
problem is not to eliminate religious diversity through the introduction of one universal
religion (syncretistic or hegemonic), or to replace it with one form or another of secular
culture. As Jonathan Sacks states in The Dignity of Difference,
The paradox is that the very thing that we take to be the
antithesis of tribalism — universalism — can also
be deeply threatening, and maybe equally inadequate as an
account of the human situation.
Absolute universalism is dangerous, as it denies people — individuals and communities —
the opportunity to express their individuality. It leads to the idolatrous belief that there is but
one true path for all of humankind. While God may possess ultimate truth, no human being or
community should ever make such a claim. Ironically, when either particularism or
universalism (or any other "ism") is taken to an extreme, the result is the same — idolatry.
Simply put, ultimate truth is unavailable to any of us. It cannot be reduced into any one form,
concrete or abstract.
As Sacks writes, "We are particular and universal, the same and different, human beings as
such, but also members of this family, that community, this history, that heritage." Every
person lives within a complex web of relationships, with more and less intensive connections
to people, places, ideas, and practices. The challenge of pluralism is to understand that just as
I love my wife and children, my God and religion, others have equally strong interpersonal
relationships and religious and cultural commitments. What is universal is that every person's
life has a particular shape, unique in its texture and detail.
We live in an age of globalization, in a world in which people are connected to one another in
ways unimaginable even a decade ago. While most of us recognize the intricate manner in
which various social, political, and economic systems interact across great distances, we have
not yet adequately explored the connections among the religious communities of the world.
As Heschel stated more than forty years ago in an address to Protestant students and faculty at
the Union Theological Seminary,
Parochialism has become untenable…. The religions of the
world are no more self-sufficient, no more independent, no
more isolated than individuals or nations…. Energies,
experiences, and ideas that come to life outside the boundaries
of a particular religion or all religions continue to challenge
and to affect every religion. Horizons are wider, dangers
are greater…. No religion is an island.
Heschel's statement about the interdependence of the world's religions in the modern period
remains as relevant today as it was four decades ago. The question is whether or not people of
different spiritual traditions are willing to engage in meaningful interfaith endeavors. Will we
participate in honest and respectful dialogue, sharing our wisdom with one another and
identifying commonalities and differences? Will our dialogue experiences help us to work
cooperatively on issues of social justice and environmental responsibility? As we contemplate
the challenges of this sacred undertaking, let us recall that the great heroes of our religious
traditions were brave seekers who journeyed into the unknown to meet their God and to
fashion lives of holiness. May we be blessed with the vision and determination to renew the
courageous spirit of our ancestors in, and for, our time.
Absolute universalism is dangerous, as it denies people the opportunity to express their
individuality.
PHOTO (COLOR): Two images qf Aleph by Pat Allen. Aleph, the first letter of the Hebrew
alphabet, begins the name Ein Sof the "Infinite." This name for God acknowledges the One
within and beyond all of creation.
PHOTO (COLOR): Chevrutah (peer) study is an ancient rabbinic model of sacred
conversation carried out at the Rabbinical School of Hebrew College and many other
contemporary Jewish educational institutions.
~~~~~~~~
By Rabbi Or N. Rose
Rabbi Or N. Rose, a contributing editor for Tikkun, is director of Interfaith and Social Justice
Initiatives at Hebrew College in Newton, MA. He is the co-editor of Righteus Indignation: A
Jewish Call for Justice (Jewish Lights, 2007).
Virtuelna tura po Jerusalimu (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i
03 Jan 2010, dragana
http://www.360tr.com/kudus/
Kudüs - Mescid-i Aksa - Ağlama Duvarı- Kıyamet Kilisesi Sanal Tur Uygulaması
Pogledajte i uzivajte!
Srdacan pozdrav!
Razveo se 11. put (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
jevrejski pogled)
Razveo se 11. put
Autor: Beta
London - Jedan 50-godišnji Izraelac razveo se 11. put, što je novi rekord za nekog izraelskog
Jevrejina prema podacima rabinskog suda, prenosi Bi-Bi-Si njuz.
Muškarac je sudu rekao da se od žena razvodio u proseku svake dve godine i da je odmah
potom tragao za novom mladom. Izraelac je kazao i da je zažalio posle prvog razvoda, pošto
je on otvorio put za beskrajnu potragu za sledećim "iskustvom". Njegova najnovija bivša žena
kazala je da njen muž od venčanja nije radio i da je živeo od njenih primanja, što je dovelo do
velikih dugova. "Pokazalo se da se popularni raspuštenik svojim ženama udvara uverljivo i sa
puno emocija. Ali, posle kratkog vremena, obe strane se zasite i počinju svađe. Iako ima 50
godina, nema sedih, a uprkos velikom bračnom iskustvu, namerava da se ponovo oženi",
saopštio je rabinski sud. Muškarac ima sina iz jednog od brakova, ali ne plaća alimentaciju.
Sudu je ispričao da mu pronalaženje nove mlade uvek ide s lakoćom. "Bacim udicu u svim
pravcima i riba sama dođe", objasnio je. Prethodni rekord držao je muškarac koji se razveo
sedam puta
http://www.danas.rs/vesti/iz_sata_u_sat/razveo_se_11_put.83.html?news_id=15577
Christian-Jewish Relations: A Jewish Perspective (Religija kao komponenta ljudske
by Raymond Apple
In February 1994, Jerusalem was the setting for a conference of religious leaders from many
parts of the world and from many faiths. The scene must have been colourful and impressive.
The organisers clearly felt that the religious world was ready for leaders of major faith
communities to be seen to meet and speak to one another in Jerusalem, the Holy City. After
all, there had been decades of dramatic breakthroughs in inter-religious understanding leading
up to the historic Vatican-lsrael accord. One branch of Christianity after another had begun to
break with traditional positions negative towards Jews and Judaism. Councils of Christians
and Jews, and in some places trialogues involving also the Moslems, had arisen all over the
world.
But the conference was not without its jarring notes. Some faiths showed little meaningful
enthusiasm for the occasion. Prominent amongst those with reservations were some leading
Israeli rabbinical figures. Declining to attend, a former Chief Rabbi of Israel told the media,
"We have nothing to talk to gentiles about…"
To those who worked so hard to organise the conference, this must have been a great
disappointment. But the fact is that there are Jews who are genuinely convinced they have
nothing to talk to gentiles about, and Christians who are sincerely convinced they have
nothing to talk to Jews about. There are Christian objections and objectors to dialogue, and
Jewish objections and objectors. Their respective motivations differ widely. My task in this
paper is to examine some of the Jewish objections.
To a large extent the issue hinges on what we mean by dialogue. For the sake of the
discussion let us, for the moment, use a less specific term and speak of ‘encounter’ rather than
‘dialogue’. Inter-religious encounter can be placed on various levels. On the social level, it
indicates contacts in the workplace, on the sports field, and wherever people happen to meet.
On the civic level, it takes the form of collaboration in the cause of a quality society. It
operates, too, on an academic level where scholars meet each other’s mind and toil together to
examine old presuppositions, stereotypes and slogans in the light of new knowledge and
research. Very little if any objection has ever been raised to these levels of encounter, though
some would not accord them high priority.
But there is another kind of dialogue — the almost mystical experience of entering into each
other’s mind, heart, soul and being. It is an all-absorbing experience, emotionally, physically,
spiritually, intellectually. Bertrand Russell depicts this kind of dialogue when he talks of the
beginning of his friendship with Joseph Conrad. "We talked", he writes, "with continually
increasing intimacy. We seemed to sink through layer after layer of what was superficial, until
gradually both reached the central fire. It was an experience unlike any other that I have
known. We looked into each other’s eyes, half appalled and half intoxicated to find ourselves
together in such a region. The emotion was as intense as passionate love and at the same time
all-embracing."
This of course is worlds away from what might be called the lower levels of dialogue. They at
least can be more or less kept under control. Parameters and ground rules can be formulated to
govern them. Despite the occasional setbacks, they are relatively safe. But if the RussellConrad experience is what we mean by dialogue, its very unpredictability and inability to be
controlled or directed is open to the objection of being unsettling, confusing and threatening.
In the 1960's when the Lubavitcher Rebbe and other great Jewish figures issued warnings
against dialogue, it was presumably this level of encounter that aroused their deep concern.
Grave dangers were perceived to be lurking in the endeavour of Jew and Christian to penetrate
deep into each other’s theological, emotional and spiritual being, soul and psyche.
The most extensive academic analysis of objections to dialogue was offered by Eliezer
Berkovits in his "Faith After the Holocaust" (Ktav, 1973, pages 44-50). Berkovits argued that
Christian-Jewish dialogue needs to be subjected to scrutiny from five points of view:
emotional, philosophical, theological, practical and ethical.
1. Emotionally, he argues Jews are not yet ready for dialogue. The Jewish people still mourn
in a very personal sense the Holocaust tragedy and the long night of antisemitism which
preceded it. They cannot forget the centuries of Christian ‘teaching of contempt’ that made it
possible. Jews who want dialogue at this point are ‘Jews without memories.’
2. Philosophically, contact between ideas and ideologies is to be encouraged. But this must be
far wider than Jewish-Christian dialogue: "It is the dialogue in the intellectual realm which
Judaism has carried on with all cultures and religions at all times."
3. In a theological sense, dialogue is pointless. There is no such thing as a Judeo-Christian
tradition. It is true that Christians need to understand Jews and Judaism in order to understand
themselves. But for Jewish self-understanding, Christianity is irrelevant. "As far as Jews are
concerned, Judaism is fully sufficient. There is nothing in Christianity for them."
4. From the practical point of view, there is a danger that enthusiasts for dialogues can be
inexpert and inadequate as spokespeople, lacking knowledge and discernment and too
concerned with the public relations aspect of the enterprise. ‘Dialogue’ of this kind is fruitless.
5. Ethically, the dialogue is a "distortion of historic truth:" it glosses too easily over a tragic
past. It can also be an intellectual distortion, not appreciating that Jewish and Christian
interests do not coincide on all issues, and "any close association with Christian thought …
may cripple our ability to articulate the relevance of the specific Jewish position" — and
presumably vice-versa. Further, it is unethical to suggest that dialogue with the other makes
me respect him: "Human beings ought to treat each other with respect and hold each other
dear independently of theological dialogues."
In one way or another, Berkovits’ argument would seem to crystallise instinctive Jewish
objections to dialogue. Not that the objections are always articulated in comprehensive
fashion. But somewhere in the consciousness of most Jews would be an equation like this:
"gentiles = persecutors: just leave us alone and don’t talk of dialogues. ‘Give us neither your
honey nor your sting’ (Num. R. 20:10)."
The real question is not, "Is dialogue wise or politic?" but, "Is dialogue really possible at all?"
Joseph B. Soloveitchik ("Reflections of the Rav," ed. A. R. Besdin, W.Z.O., 1979, pages 1767), says, "In the private religious realm, each faith has its own ‘words’ and forms which are
uniquely intimate, reflecting its philosophical character, and are totally incomprehensible to
people of other faiths."
By its very nature, the faith state is private and intimate, the outcome of individual make-up,
conditioning, striving and experience. Each religion is distinctive and individual, the product
of the history, culture and yearnings of the group concerned. Thus, to understand Jews and
Judaism fully, you have to be part of the Jewish story.
In the rabbinic tradition, Adam was created alone, to teach that every Adam is unique and
precious (Sanh. 38a/b). No Adam can fully share the experience or understand the personality
of any other Adam. Nor can Adam, the male, and Eve, the female, as Soloveitchik points out,
completely overcome the barriers of their respective maleness and femaleness. Similarly,
despite all the goodwill and indeed the mutual love, people of different faiths and cultures can
never fully enter into each other’s being.
To Martin Buber, therefore, in Maurice S. Friedman’s words, "The Christian sees the Jew as
the incomprehensibly obdurate man who declines to see what has happened, and the Jew sees
the Christian as the incomprehensibly daring man who affirms redemption in an unredeemed
world." M. S. Friedman, "Martin Buber: The Life of Dialogue," Routledge & Kegan Paul,
1955, page 279).
We who are committed to the ideal of the inter-religious brotherhood have to recognise that
there are and must be limits to the possibility of dialogue. We have to be true to ourselves, our
respective faiths and our joint cause. We can only be ourselves, true to our own identity and
uniqueness whilst respecting and loving those who cannot be as us, and echo the words of the
prophet, "Let all the peoples walk each in the name of their god: but we shall walk in the
name of the Lord our God for ever and ever." (Micah 4:5)
If dialogue on some levels is not wise, politic, or even possible, where does that leave us? Are
there any intermediate positions that are useful and honourable? What ways are open to us to
sit, to speak and to stand together, and where possible to bear common witness to the world?
These are the difficult but inescapable questions we have to address. Not every Jew or
Christian will wish to join us. But for those to whom this is an important enterprise, it is holy
work and an exhilarating challenge.
Rabby Raymond Apple is the Rabbi of the Great Synagogue, Sydney, Australia.
http://www.jcrelations.net/en/?item=801
Handicapping Mideast war and peace 2010: Pick your dead horse (Religija kao
komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet – jevrejski pogled)
I have yet to meet the person here, Arab or Jew, who believes that 2010 will be a good year in
the Middle East. This may be the only hope we have left. It has happened before. Everyone
could be wrong.
There do not seem to be any politicians left - on any side, Hamas and Kahane people included
- who truly believe that their own ideology would really, truly, unqualifiedly work here. You
can see it deep in the burn-out in their eyes. They are flogging dead horses, and they know it.
Still, with murmurs of impending intifada from Iran to Silwan, it's only natural to rummage
the entrails of the year just past, for the kinds of peace signs and war drums that could foretell
the year just beginning. Particularly after a year which was mostly entrails. Herewith a
number of signs on which Mideast war and/or peace may hinge in the new year:
1. Political and economic upheaval within Iran
In the end, internal turmoil in Iran may prove to have a more decisive impact on the course of
the nation's nuclear program, than international sanctions or the threat of military intervention.
More immediately, from a security standpoint, domestic considerations in Iran may also
influence the orders and aid sent to Hezbullah and Hamas.
Two scenarios:
Peace: If reform protests widen, Iran's rulers will come under pressure to concentrate on the
troubled domestic economy and lessen international isolation. This could force a re-evaluation
of the nuclear program, which burdens Iran with the enormous costs of building, maintaining,
securing and operating nuclear facilities in at least 16 locations, some of which are among the
world's deepest and most expensive bunkers. There could also be pressure to cut military and
other financial aid to Hezbollah and Hamas, and to curtail attacks on Israel. By the same
token, however ...
War: If deepening reform protests seriously threaten the rule of Ayatollah Ali Khamenei,
President Mahmoud Ahmadinejad, the Revolutionary Guard and the Basij militia, the
government could order diversionary escalation by Hezbollah and/or Hamas against Israel.
Whether the focus of hostilities was the north or the south, renewed conflagration would
almost certainly lead to advanced Iran-supplied Katyusha rocket attacks specifically targeting
the Tel Aviv region. Other primary targets could include Ben-Gurion airport and the Dimona
nuclear reactor complex.
2. The Avigdor Lieberman indictment
The expected indictment against Lieberman on a range of money laundering charges could be
crucial to any resumption of the peace process. But it has been delayed for long months by a
range of factors, including the complexity of the case (the evidence is said to involve
investigating leads as many as seven countries), the prosecutorial and evidentiary demands of
the many graft cases faced by Ehud Olmert as well as the rape trial of former president Moshe
Katsav, and the appointment of a new attorney-general who will be called upon to decide
when and if Lieberman is to be brought to trial.
Peace: If Lieberman leaves the government [thus effectively gutting his Yisrael Beiteinu party
of its public following] the Israeli political map changes overnight. There would be a much
greater chance that Tzipi Livni's Kadima party would agree to join the coalition. If Benjamin
Netanyahu truly means to move toward a peace based on a two-state solution, Kadima's 28
Knesset seats, the largest of all current parliamentary blocs, and its moderate ideology could
anchor passage of key peace moves.
War: Although Lieberman voted for the settlement freeze, such as it is, and has made
statements in the past regarding possible partition of the West Bank and even Jerusalem, his
presence in the government and the Foreign Minsitry remains one of the strongest bulwarks
against a peace process and rapprochement with Israel's neighbors.
3. Obama, and the wars in Iraq and Afghanistan
The conduct of the wars may well determine the nature and even the existence of a vigorous
White House-driven peace bid for Israel and Palestine. A prompt resolution, as unlikely as
that now seems, would free the administration to focus attention and resources on the twostate solution.
If, however, the U.S. public comes to view the wars as quagmires, traditional American
isolationism may limit the administration's ability to propose and support compromise
solutions, especially if aid is involved, whether military [e.g. peacekeeping] or economic [for
settler resettlement]. Moreover, if the goals of nation-building and stability are unmet, the
U.S. will be viewed in the Arab world as little more than an occupying power, and unfit as an
honest broker. Finally, following a long string of missteps in addressing Israel, the president
will at some point need to engage the Israeli public if he is to be seen in the Jewish state as an
honest broker.
4. Gilad Shalit, and Hamas at a crossroads
A prisoner exchange involving Gilad Shalit and a total of 1,000 jailed Palestinians could spark
a sea change in the Mideast diplomatic equation, especially if it included Marwan Barghouti,
the only Fatah leader currently capable of uniting Palestinians and acting as an effective
counterweight and partner to Hamas.
The prisoner issue is of paramount importance to the Palestinian public. Israel holds some
10,000 Palestinians in all, and there are few West Bank and Gaza families without family ties
to the prisoners. But the prolonged negotiations over the exchange have shed light on the
changing role of Hamas, and its difficulty in adjusting to it.
If Hamas does not agree to the exchange, many Palestinians will be bitterly disappointed. But
if it does, it will have negotiated with an entity it has sworn to annihilate and never to
recognize. What was once a precisely disciplined hierarchy is now an organization whose
decision-making is split along various ideological [the issue of accommodation with Israel]
and geographical [leadership in Gaza vs. leadership in Damascus] lines.
Then there are difficult domestic questions to address. There is tension in Gaza spurred by
radical groups who believe Hamas has forsaken its militant Islamist roots. It is also lost on
few Palestinians that the Israeli blockade of Gaza, which they properly view as collective
punishment on a colossal scale, acts to enrich Hamas and enshrine its control through its
overseeing and taxing the tunnel systems.
5. Israel's relations with Fatah
The recent IDF raid into Nablus illustrated all too well the fragility of the renewal of limited
Palestinian Authority autonomy in the West Bank, the cornerstone of U.S. hopes to shore up
Fatah in its rivalry with Hamas. The drive-by killing last week of a rabbi and father of seven,
a member of a northern West Bank settlement, sparked an IDF decision to launch a raid into
Area A, which is under PA civilian and security control. Three Palestinians suspected of the
shooting were killed in the raid. Witnesses said they were unarmed when the IDF opened fire.
What is clear is that the IDF has undermined PA efforts - largely successful of late - to curb
attacks on Israelis. Stay tuned for loss of control.
6. Cast Lead II
No one wants it. The IDF doesn't want it. Hamas doesn't want it. Netanyahu doesn't want it.
But everyone is preparing for it. And unfortunately, preparations can be more than just a sign.
Preparations can have a terrible way of making the last thing you want, come true.
http://www.haaretz.com/hasen/spages/1138329.html
Judeism in Spain (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
jevrejski pogled)
28 Dec 2009, kaca
The Spanish Expulsion, 1492
In the same month in which their Majesties [Ferdinand and Isabella] issued the edict that all
Jews should be driven out of the kingdom and its territories, in the same month they gave me
the order to undertake with sufficient men my expedition of discovery to the Indies." So
begins Christopher Columbus's diary. The expulsion that Columbus refers to was so
cataclysmic an event that ever since, the date 1492 has been almost as important in Jewish
history as in American history. On July 30 of that year, the entire Jewish community, some
200,000 people, were expelled from Spain.
Tens of thousands of refugees died while trying to reach safety. In some instances, Spanish
ship captains charged Jewish passengers exorbitant sums, then dumped them overboard in the
middle of the ocean. In the last days before the expulsion, rumors spread throughout Spain
that the fleeing refugees had swallowed gold and diamonds, and many Jews were knifed to
death by brigands hoping to find treasures in their stomachs.
The Jews' expulsion had been the pet project of the Spanish Inquisition, headed by Father
Tomas de Torquemada. Torquemada believed that as long as the Jews remained in Spain, they
would influence the tens of thousands of recent Jewish converts to Christianity to continue
practicing Judaism. Ferdinand and Isabella rejected Torquemada's demand that the Jews be
expelled until January 1492, when the Spanish Army defeated Muslim forces in Granada,
thereby restoring the whole of Spain to Christian rule. With their most important project, the
country's unification, accomplished, the king and queen concluded that the Jews were
expendable. On March 30, they issued the expulsion decree, the order to take effect in
precisely four months. The short time span was a great boon to the rest of Spain, as the Jews
were forced to liquidate their homes and businesses at absurdly low prices. Throughout those
frantic months, Dominican priests actively encouraged Jews to convert to Christianity and
thereby gain salvation both in this world and the next.
The most fortunate of the expelled Jews succeeded in escaping to Turkey. Sultan Bajazet
welcomed them warmly. "How can you call Ferdinand of Aragon a wise king," he was fond of
asking, "the same Ferdinand who impoverished his own land and enriched ours?" Among the
most unfortunate refugees were those who fled to neighboring Portugal. In 1496, King
Manuel of Portugal concluded an agreement to marry Isabella, the daughter of Spain's
monarchs. As a condition of the marriage, the Spanish royal family insisted that Portugal
expel her Jews. King Manuel agreed, although he was reluctant to lose his affluent and
accomplished Jewish community.
In the end, only eight Portuguese Jews were actually expelled; tens of thousands of others
were forcibly converted to Christianity on pain of death. The chief rabbi, Simon Maimi, was
one of those who refused to convert. He was kept buried in earth up to his neck for seven days
until he died. In the final analysis, all of these events took place because of the relentless will
of one man, Tomas de Torquemada.
The Spanish Jews who ended up in Turkey, North Africa, Italy, and elsewhere throughout
Europe and the Arab world, were known as Sephardim — Sefarad being the Hebrew name for
Spain. After the expulsion, the Sephardim imposed an informal ban forbidding Jews from ever
again living in Spain. Specifically because their earlier sojourn in that country had been so
happy, the Jews regarded the expulsion as a terrible betrayal, and have remembered it ever
since with particular bitterness. Of the dozens of expulsions directed against Jews throughout
their history, the one from Spain remains the most infamous.
SOURCES AND FURTHER READINGS: Max Margolis and Alexander Marx, A History of
the Jewish People, pp. 470-476. The Heschel quote is from his German book Don Jizchak
Abravanel, and is cited in Hillel Goldberg, Between Berlin and Slabodka, p. 203, n. 53. Jacob
Marcus, The Jew in the Medieval World, pp. 51-55
http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Judaism/expulsion.html
Status of Religious Freedom in Israel (2002) (Religija kao komponenta ljudske
23 Dec 2009, Jelena
Legal/Policy Framework
There is no constitution; however, the law provides for freedom of worship, and the
Government generally respects this right in practice. The Declaration of Independence
describes the country as a "Jewish state," but also provides for full social and political equality
regardless of religious affiliation. Israeli Arabs and other non-Jews are, in fact, generally free
to practice their religions. The discrepancies that exist in the treatment of various communities
in society are based on several variables, including the distinction between Jewish and nonJewish citizens. Due to the historic influence of Orthodox Jewish political parties, the
Government implements certain policies based on interpretations of religious law. For
example, the national airline, El Al, and public buses in most cities do not operate on the
Sabbath; however, some private bus companies operate on Saturday. According to the law,
Jews in most professions may not work on the Sabbath. This law generally is enforced in the
retail sector; however, it is enforced inconsistently in the entertainment sector. Additionally,
streets in some Orthodox Jewish neighborhoods are closed to vehicles on the Sabbath.
The Government recognizes 5 religions, including 10 Christian denominations. The status of
some Christian organizations with representation in the country heretofore has been defined
by a collection of ad hoc arrangements with various government agencies. Several of these
organizations seek to negotiate with the Government in an attempt to formalize their status.
During the period covered by this report, relations between the Israeli Government and the
Greek Orthodox Patriarchate (which represents the largest Christian community in Israel and
the occupied territories) were strained by the Israeli Government’s refusal to recognize the
duly-elected Greek Orthodox Patriarch, Eirinaios I. According to a senior Patriarchate official,
the Israeli Government withheld its recognition in an attempt to extract legal and political
concessions from the Patriarchate. Many local Greek Orthodox Christians perceived the
Government's actions as interference with the internal workings of their church. Another
factor for the delay in recognition is that Jewish business associates of some of the defeated
Patriarchal candidates reportedly have filed High Court challenges to the election, thereby
preventing the Government from endorsing Eirinaios. While the lack of recognition may not
hinder the Patriarch's ability to fulfill his spiritual obligations directly, it may affect his ability
to leave and return to Israel without restriction.
At least a few of the IDF soldiers who were killed in action since September 2000 were
Muslim, Druze, and Israeli Arab Christian. After the family of one of the soldiers who was
killed in February 2000 could not find a Muslim cleric to perform his burial, there was public
debate over the fact that the IDF does not employ a Muslim chaplain. In late 2000, Prime
Minister Ariel Sharon ordered the IDF to hire a Muslim chaplain; however, by the end of the
period covered by this report, the IDF was unable to find a Muslim cleric who was willing to
serve as an IDF chaplain.
The Government funds both religious and secular schools in the country, including nonJewish religious and secular schools. Some secular Jewish schools have adopted a religious
education program developed by the non-Orthodox streams. Schools in Arab areas, including
Arab parochial schools, receive significantly fewer resources than comparable Jewish schools.
During the period covered by this report, the Municipality of Jerusalem attempted to turn
control of a declining Jerusalem school over to the Progressive (Reform) movement, which
runs a successful school in Haifa. However, after ultra-Orthodox leaders threatened to defeat
the Jerusalem mayor in any upcoming elections if the Progressives took control of the school,
the offer was rescinded.
Jewish religious holidays such as Rosh Hashana, Yom Kippur, Sukkot, and Passover are state
holidays. Arab municipalities often recognize Christian and Muslim holidays.
Restrictions on Religious Freedom
Orthodox Jewish religious authorities have exclusive control over Jewish marriages, divorces,
and most burials. Many Jewish citizens object to such exclusive control, and it has at times
been a source of serious controversy in society.
Under the Law of Return, the Government grants automatic citizenship and residence rights to
Jewish immigrants and their families. Based on a decision made in 2000 by the Attorney
General, residency rights are not granted to relatives of converts to Judaism, except to
children of female converts who are born after the mother's conversion is complete. The Law
of Return does not apply to non-Jews or to persons of Jewish descent who have converted to
another faith. Approximately 36 percent of the country's Jewish population was born outside
of the country. The Government until this year designated "nationality" (i.e., Arab, Russian, or
"Jew," etc.) on national identity documents. Groups representing persons who consider
themselves Jewish but who do not meet the Interior Ministry's criteria long have sought a
change in the rules, or to have the nationality designation completely removed from identity
cards, a move also supported by many Arab groups. In February 2002, the Supreme Court
ruled that the Ministry of Interior must register as Jewish 24 persons who had converted in
Israel to Judaism through Reform or Conservative conversions (the Government has
recognized such conversions performed overseas since 1986). This decision would affect the
"nationality" designation on the identification cards of such converts, but not their right to
Jewish marriage or burial, which still would be denied. After the Supreme Court’s decision,
several members of the Knesset announced that they would seek legislation to circumvent the
Court’s ruling, while others proposed eliminating the nationality clause entirely. At the end of
the period covered by this report, new identification cards were being issued without any
nationality designation.
The Government has recognized only Jewish holy places under the 1967 Protection of Holy
Sites Law. The Government states that it also protects the holy sites of other faiths. The
Government also states that it has provided funds for some holy sites of other faiths. Muslim
groups complain that the Government has been reluctant to refurbish mosques in areas where
there is no longer a Muslim population.
A 1977 anti-proselytizing law prohibits any person from offering or receiving material
benefits as an inducement to conversion; however, there have been no reports of the law's
enforcement.
Missionaries are allowed to proselytize, although the Church of Jesus Christ of Latter-Day
Saints (Mormons) voluntarily refrains from proselytizing under an agreement with the
Government. During the period covered by this report, some missionaries complained of
difficulties renewing their visas, though their complaints eventually were resolved.
The Government generally continued to permit Muslim citizens to make the Hajj during the
period covered by this report. However, for security reasons, the Government imposed
restrictions on its Muslim citizens who performed the Hajj, including requiring that they be
over the age of 30. The Government does not allow Hajj pilgrims to return if they leave the
country without formal permission. The Government justifies these restrictions on the grounds
that Saudi Arabia remains officially at war with the country, and that travel to Saudi Arabia
therefore is subject to security considerations.
During the period covered by this report, many groups and individuals of all religions traveled
to Israel freely. However, the Government at times denied entry to foreign groups or activists,
including Jews, whom it deemed sympathetic to Palestinians or likely to pose a threat to
security. In June 2002, the Government denied entry to 20 predominantly Muslim American
citizens traveling to the country on a 1-week visit to meet with different religious groups.
The Government states that it is committed to granting equal and fair conditions to Israeli
Arabs, particularly in the areas of education, housing, and employment. However, the
Government does not provide Israeli Arabs, who constitute approximately 20 percent of the
population, with the same quality of education, housing, employment, and social services as
Jews. On a per capita basis, the Government spends two-thirds as much for Arabs as for Jews.
Although such policies are based on a variety of factors, they reflect de facto discrimination
against the country's non-Jewish citizens.
In civic areas in which religion is a determining criterion, such as the religious courts and
centers of education, non-Jewish institutions routinely receive less state support than their
Orthodox Jewish counterparts. Additionally, National Religious (i.e., modern Orthodox, one
of Israel's official Jewish school systems) and Christian parochial schools complain that they
receive less funding than secular schools despite the fact that they voluntarily abide by all
national curricular standards. During the period covered by this report, the two groups
together took their case for equal funding to the High Court.
Government resources available to Arab public schools are less than proportionate to those
available to Jewish public schools. Israeli Arab private religious schools are considered
among the best in the country; however, parents often must pay tuition for their children to
attend such schools due to inadequate government funding. Jewish private religious schools
receive significant government funding. Non-Jews are underrepresented in the student bodies
and faculties of most universities and in the higher level professional and business ranks.
Government funding to the different religious sectors is disproportionate. Non-Orthodox
streams of Judaism and the non-Jewish sector receive proportionally less funding than the
Orthodox Jewish sector. Only 2 percent of the Ministry of Religious Affairs budget goes to
the non-Jewish sector. The High Court of Justice heard a case in 1997 alleging that the
budgetary allocation to the non-Jewish sector constituted discrimination. In 1998 the Court
ruled that the budget allocation constituted "prima facie discrimination" but that the plaintiff's
petition did not provide adequate information about the religious needs of the various
communities. In May 2000, the same plaintiffs presented a case on the specific needs of
religious communities regarding burials. The court agreed that non-Jewish cemeteries were
receiving inadequate resources and ordered the Government to increase funding to such
cemeteries; the Government began to implement this decision in 2001, though some groups
complained that implementation was too slow.
The Jewish National Fund owns approximately 8 percent of the country’s land area and
manages another 8 percent on behalf of the Government. The JNF’s by-laws prohibit it from
selling or leasing land to non-Jews, which has prevented Israeli Arabs from buying homes in
JNF developed areas.
Israeli-Arab organizations have challenged the Government's "Master Plan for the Northern
Areas of Israel," which listed as priority goals increasing the Galilee's Jewish population and
blocking the territorial contiguity of Arab villages and towns, on the grounds that it
discriminates against Arab citizens.
Each recognized religious community has legal authority over its members in matters of
marriage and divorce. Secular courts have primacy over questions of inheritance, but parties,
by mutual agreement, may bring inheritance cases to religious courts. Jewish and Druze
families may ask that some family status matters, such as alimony and child custody, be
adjudicated in civil courts as an alternative to religious courts. Christians only may ask that
child custody and child support be adjudicated in civil courts as an alternative to religious
courts. Muslims have no recourse to civil courts in family-status matters.
The State does not recognize marriages or conversions to Judaism performed in the country
by non-Orthodox rabbis. In June 2001, the Chief Rabbinate issued new regulations stipulating
that immigrants who arrived in the country after 1990 must be investigated to confirm that
they are Jewish before they can be married in a Jewish ceremony. Many Israeli Jews who
wish to marry in secular or non-Orthodox religious ceremonies do so abroad, and the Ministry
of Interior recognizes such marriages. However, many Jewish citizens object to such
exclusive control, and it has been at times a source of serious controversy in society,
particularly in recent years, as thousands of immigrants from the former Soviet Union have
not been recognized as Jewish by Orthodox authorities. For example, at least one IDF soldier
who considered himself Jewish and was killed in action during the period of this report was
not eligible for burial in the Jewish section of a military cemetery because he was not Jewish
under Orthodox Jewish law. After considerable public outcry over the ruling that he was not
eligible for a Jewish funeral, the father of the soldier announced that he was satisfied with the
portion of the cemetery where his son would be laid to rest, a portion reserved for persons
whose Jewishness was in question. Following the Dolphinarium discotheque bombing in June
2001, which killed 21 Israelis, some religious authorities questioned whether several of the
young victims, who were immigrants from the former Soviet Union, qualified for Jewish
burial. One of the victims ultimately was buried in a special part of a cemetery reserved for
persons whose Jewish identity was "in doubt." Newspapers reported that the decision
distressed many Russian immigrants.
Under the Jewish religious courts' interpretation of personal status law, a Jewish woman may
not receive a final writ of divorce without her husband's consent. Consequently, there are
thousands of so-called "agunot" in the country who are unable to remarry or have legitimate
children because their husbands either have disappeared or refused to grant a divorce.
Rabbinical tribunals have the authority to impose sanctions on husbands who refuse to divorce
their wives or on wives who refuse to accept a divorce from their husbands. At least one man,
a U.S. citizen, has been in jail for 3 years because he refuses to grant his wife a writ of
divorce. However, in some cases rabbinical courts have failed to invoke sanctions. In cases in
which a wife refuses to accept a divorce, the rabbinical courts occasionally allow a husband to
take a second wife; however, a wife never may take a second husband. Rabbinical courts also
may exercise jurisdiction over and issue sanctions against non-Israeli persons present in the
country.
Some Islamic law courts have held that Muslim women may not request a divorce, but that
women may be forced to consent if a divorce is granted to a man.
Members of unrecognized religious groups (particularly evangelical Christians) sometimes
face problems obtaining marriage certificates or burial services. However, informal
arrangements provide relief in some cases.
A group of more than 100 Orthodox, Conservative, and Reform women continued a long legal
battle to hold women's prayer services at the Western Wall. In May 2000, the High Court
ruled that women could pray aloud and wear prayer shawls at the Western Wall. In November
2000, an expanded High Court reheard the case; a decision still was pending at the end of the
period covered by this report. Most Orthodox Jews believe that mixed gender prayer services
violate the precepts of Judaism, and Jews generally still are unable to hold egalitarian (mixed
gender) prayer services at the Western Wall. The Conservative movement is experimenting
with conducting services at a different, recently excavated portion of the wall. The North
American Reform Movement has rejected such an alternative.
There were no complaints of harassment of members of Jehovah's Witnesses during the
period covered by this report; however, of the over 120 cases of harassment filed by members
of Jehovah's Witnesses between 1998 and 2000, many still were pending.
There are numerous nongovernmental organizations maintaining dialogue between different
religions. Interfaith dialogue often is linked to the peace process between the country and its
Arab neighbors.
There were no reports of religious prisoners or detainees.
Forced Religious Conversion
There were no reports of forced religious conversion, including of minor U.S. citizens who
had been abducted or illegally removed from the United States, or of the refusal to allow such
citizens to be returned to the United States.
http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/anti-semitism/relisrael02.html
Judaism in Russia (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
jevrejski pogled)
Judaism began to have an influence on Russian culture and social attitudes in the 16th
century, shortly after the expulsion of the Jews from Spain by Queen Isabella in 1492. In the
centuries that followed, large numbers of Jews migrated to Poland, Lithuania, Ukraine, and
Belorussia.
Much of the anti-Semitism that developed subsequently among Russian peasants came from
the identification of Jews with activities such as tax collection and the administration of the
large estates on which the peasants worked, two of the few occupations Jews were allowed to
pursue in tsarist Russia. Anti-Semitism followed the Jews from Western Europe, and already
in the sixteenth century the culture of Muscovy contained a strong element of that attitude.
When Poland was partitioned at the end of the eighteenth century, large numbers of Jews
came into the Russian Empire, giving Russia the largest Jewish population (about 1.5 million)
in the world. For the next 120 years, tsarist governments restricted Jewish settlements to what
was called the Pale of Settlement, established by Catherine II in 1792 to include portions of
the Baltic states, Ukraine, Belorussia, and the northern shore of the Black Sea.
During the 19th century, restrictions on the Jewish population were alternately eased and
tightened. Alexander II (r. 1855-81), for example, relaxed restrictions on settlement,
education, and employment. Alexander's assassination in 1881 brought reimposition of all
previous restrictions, which then remained in force until 1917. During that period, Jews were
beaten and killed and their property destroyed in government-sanctioned pogroms led by a
group called the Black Hundreds. Despite repressive conditions in Russia and high levels of
emigration to the United States, the Jewish population grew rapidly in the nineteenth century;
by the beginning of World War I, an estimated 5.2 million Jews lived in Russia.
Within their areas of settlement, the Russian Jews developed a flourishing culture, and many
of them became active in the revolutionary movements that sprang up in the late 19th and
early 20th centuries. But much of the long period of violence that began with World War I in
1914 and continued until the Civil War ended in 1921 took place in the regions inhabited by
the Jews, many of whom were killed indiscriminately by the various armies struggling for
power.
After World War I, parts of the western territory of the former Russian Empire became the
independent nations of Lithuania, Latvia, and Poland, a development that left many Russian
Jews outside the borders of what now was the Soviet Union. By 1922 Russia's Jewish
population had been reduced by more than half.
In the early years of the Soviet Union, Jews gained much more freedom to enter the
mainstream of Russian society. Although relatively few supported the explicit program of the
Bolsheviks, the majority expected that the new state would offer much greater ethnic and
religious tolerance than had the tsarist system. In the 1920s, hundreds of thousands of Jews
were integrated into Soviet economic and cultural life, and many acquired prominent
positions. Among them were communist leaders Leon Trotsky, Lazar Kaganovich, Maksim
Litvinov, Lev Kamenev, and Grigoriy Zinov'yev; writers Isaak Babel', Veniamin Kaverin,
Boris Pasternak, Osip Mandel'shtam, and Ilya Ehrenburg; and cinematographer Sergey
Eisenstein. Special Jewish sections were established in the All-Union Communist Party
(Bolshevik).
Then, in the 1930s the purges initiated by Stalin targeted groups for their ethnic and social
identities. As non-Russians stereotyped as intellectuals, the Jews were targets in two
categories. As part of Soviet ethnic policy, the Jewish Autonomous Oblast (Yevreyskaya
avtonomnaya oblast', later called Birobidzhan) was established in 1934. But the oblast never
was the center of the Soviet Union's Jewish population. Only about 50,000 Jews settled in this
jurisdiction, which is located along the Amur River in the farthest reaches of the Soviet Far
East.
When Nazi Germany invaded the Soviet Union in 1941, about 2.5 million Jews were killed by
the Germans or by their Slavic collaborators. Jews who escaped to areas untouched by the
Nazis often suffered from the resentment of local populations who envied their education or
supposed wealth.
Between World War II and the collapse of the Soviet Union, Russia's Jewish population
declined steadily, due to emigration, a low birth rate, intermarriage, and concealment of
identity. In 1989 the official total was 537,000. Of the number remaining at that point, only
about 9,000 were living in the Jewish Autonomous Oblast, and, by 1995, only an estimated
1,500 Jews remained in the oblast. The Jews of Russia always have been concentrated
overwhelmingly in the larger cities, especially Moscow, St. Petersburg, and Odessa--partly
because of the traditional ban, continued from tsarist times, on Jews owning land. Although
83 percent of Jews claimed Russian as their native language in the 1979 census, the Soviet
government recognized Yiddish as the national language of the Jewish population in Russia
and the other republics.
In the early 1980s, the Kremlin's refusal to allow Jewish emigration was a major issue of
contention in Soviet-American relations. In 1974 the United States Congress had passed the
Jackson-Vanik Amendment, which offered the Soviet Union most-favored-nation trade status
in return for permission for Soviet Jews to emigrate. The Soviet Union responded by relaxing
its restrictions, and in the years that followed there was a steady flow of Jewish emigrants
from the Soviet Union to Israel. But the intensification of the Cold War in the years after the
1979 invasion of Afghanistan brought new restrictions that were not lifted fully until 1989,
when a new surge of emigration began.
Between 1992 and 1995, the emigration of Jews from Russia averaged about 65,000 per year,
after reaching a peak of 188,000 in 1990. In 1996 the Russian government began curtailing
the activity of the Jewish Agency, an internationally funded organization that has sponsored
Jewish emigration since the 1940s.
The Soviet and Russian governments have always regarded the Jews not only as a distinct
religious group but also as a nationality. This attitude persists in the post-Soviet era despite a
provision in Article 26 of the 1993 constitution prohibiting the state from arbitrarily
determining a person's nationality or forcing a person to declare a nationality.
Although official anti-Semitism has ceased and open acts of anti-Semitism have been rare in
Russian society since the collapse of the Soviet Union, Jews have remained mindful of their
history in Russia and skeptical of the durability of liberalized conditions. Traditional antiSemitism in the Russian Orthodox Church and the increasing power of ultranationalist and
neofascist political forces are the principal causes of concern; Jews also fear that they might
become scapegoats for economic difficulties. Nevertheless, in the early 1990s Judaism has
shown a slow but sure revival, and Russia's Jews have experienced a growing interest in
learning about their religious heritage. In January 1996, a major event was publication in
Russia of a Russian translation of a volume of the Talmud. The first such publication since
before the Bolshevik Revolution, the volume marks the start of a series of Talmudic
translations intended to provide Russian Jews with information about their religion's
teachings, which until 1996 had been virtually unavailable in Russia.
With Jews becoming more willing to identify themselves, official estimates of the Jewish
population increased between 1992 and 1995, from 500,000 to around 700,000. The Jewish
population of Moscow has been estimated in the mid-1990s at between 200,000 and 300,000.
Of that number, about 15 percent are Sephardic (non-European).
The number of Jews participating in religious observances remains relatively small, even
though organizations such as the Hasidic (Orthodox) Chabad Lubavitch actively encourage
full observance of religious traditions. In Moscow the Lubavitchers, whose activism has met
with hostility from many Russians, run two synagogues and several schools, including a
yeshiva (academy of Talmudic learning), kindergartens, and a seminary for young women.
The organization also is active in charity work.
In the 1990s, a number of organizations devoted to the fostering of Jewish culture and religion
have been established in Moscow. These include a rabbinical school, a Jewish youth center, a
union of Hebrew teachers, and a Jewish cultural and educational society. The orthodox Jewish
community also campaigned successfully for the return of the Shneerson books, a collection
of manuscripts that had been stored in the Lenin State Library in Moscow since Soviet
authorities confiscated them in the 1920s.
http://www.sacred-destinations.com/russia/russia-judaism.htm
Hamas - malo o hardcore borcima (Religija kao komponenta ljudske civilizacije:
21 Dec 2009, Filip_Cicek
zz ad-Din al-Qassam Brigades (Arabic: ‫( ) ماسقلا نيدلا زع ديهشلا بئاتك‬Variant spellings:
Ezzedine al-Qassam, Ezzedeen al-Qassam, Izzedine al-Qassam, Izzedine el Qassam ) are the
armed wing of the Hamas radical Islamist militant group. The group is named after the
Syrian-Palestinian Islamist Imam and agitator, Sheikh Izz ad-Din al-Qassam. The size of the
group is not known, but their Web site claims that over 800 of their members have been
killed. One may surmise that there are several thousand members in the Izz ad-Din al-Qassam
Brigades, Israeli Intelligence estimates that they have about 8,000 members. However, they
probably contributed a large number of troops to the Executive Force formed by the Hamas in
2006, which was instrumental in routing the substantial forces of the Fatah. It is not clear if
the numerical estimate considers the Executive forces and Izz ad-Din al-Qassam Brigades as
separate forces. A different Israeli estimate puts the number of "Hamas fighters" at 20,000
(ref) . This number is currently quoted by Wikipedia(ref) as the size of the Al Qassam
brigades, but it almost certainly includes Executive force and other groups.
The Izz ad-Din al-Qassam Brigades and other groups have been expanding in Gaza following
the violent takeover of the Gaza strip by the Hamas, allowing importation of weapons through
a network of tunnels. It is believed that a group of Iranians are in Gaza training Hamas troops
and that hundreds of them have also managed to go abroad for training.
Foundation of the Izz ad-Din al-Qassam Brigades
According to the Web site of the Ezzedeen al-Qassam group:
(alqassam.ps/english/?action=aboutus)
In 1984 Sheikh Ahmad Yassin, Dr. Ibrahim Al-Maqadema, Sheikh Salah Shehada and
others began to prepare for the establishment of an armed organization to resist the
occupation. Their efforts concentrated on acquiring weapons for future resistance activity.
However, members of the group were arrested and the weapons were confiscated. At the time,
the group didn’t operate under the name of Hamas or Al-Qassam Brigades.
In 1986 Sheikh Salah Shehada formed a network of resistance cells called “Al-Mujahidoon
Al-Filistinion” (the Palestinian fighters). The network targeted the Zionist occupation troops
and traitors. The network continued to work till 1989; and their most famous operations were
the kidnappings of two occupation soldiers: Ilan Sadoon and Avi Sasbortas [Sasportas-MEW] . In addition, Hamas (officially established on December 14, 1987) formed other
similar networks, such as “Abdullah Azzam Brigades” and “Majd,” the latter being a security
branch against traitors.
In the middle of 1991, Ezzedeen Al-Qassam Brigades became known as the armed branch
of Hamas.
Thus, the group was actually formed prior to the First Intifada but was only given its name
during or after the First Intifada. Evidently, the operational leader of the group when it was
founded was Yahya Ayash, though the nominal leader was Sheikh Ahmed Yassin, spiritual
leader of Hamas. Ayash was killed by Israel in 1995. Muhammad Deif became the head of Izz
ad-Din al-Qassam. Deif has been targeted by Israel several times, but escaped. He is rumored
to be a quadruple amputee, and may be in Egyptian custody.
Mission of the Izz ad-Din al-Qassam Brigades
The Web site of the group describes their mission as follows:
(alqassam.ps/english/?action=aboutus)
Ezzedeen Al-Qassam Brigades (EQB) was established in the midst of the Palestinian
Intifada (1987-1994) against the Zionist occupation. Established at the height of the
occupation crackdown against popular and armed resistance, EQB considers its effort as part
of the resistance movement against the Zionist occupation of Palestinian lands, which has
been ongoing since the British occupation. In light of this understanding, EQB aims: “To
contribute in the effort of liberating Palestine and restoring the rights of the Palestinian people
under the sacred Islamic teachings of the Holy Quran, the Sunna (traditions) of Prophet
Mohammad (peace and blessings of Allah be upon him) and the traditions of Muslims rulers
and scholars noted for their piety and dedication.”
For that to happen, the Ezzedeen Al-Qassam Brigades works to:
·
Evoke the spirit of Jihad (resistance) amongst Palestinians, Arabs and Muslims;
·
Defend Palestinians and their land against the Zionist occupation and its aggression;
·
Liberate Palestinians and the land usurped by the Zionist occupation forces and
settlers;
It is clear that the "occupation" that the Izz ad-Din al-Qassam Brigades want to end is the
existence of the state of Israel, in line with the charter of the Hamas movement as they point
out:
,..Zionist occupation of Palestinian lands, which has been ongoing since the British
occupation.
In their communiques, they refer to Israeli towns such as Sderot as "settlements" and to Israeli
casualties in those towns as "settlers." The Arabic version of the Izz ad-Din al Qassam Web
site is far more outspoken and frank about their goals than the English version.
Emblem of the Izz ad-Din al-Qassam Brigades
Ezzedine Al-Qassam (Izz ad din al Qassam Brigades) Emblem
A fighter masked by a kaffiyeh headdress at the center of a circle holds an M-16 rifle in his
right hand and a Quran in his left. Behind him there is a green banner with the Shahada, the
Islamic declaration of faith, written on it. The Al-Aqsa mosque, at the center of the circle, is a
common feature of the emblems of Islamist Palestinian groups (compare with Islamic Jihad ).
The green lettering above is a Quranic verse: “It was not you who killed them, rather it was
Allah who killed them.” Below, in red, is the name of the group, “Izz ad-Din al-Qassam
Martyr Brigades.”
Attacks by Izz ad-Din al-Qassam Brigades
The Izz ad-Din al-Qassam Martyr Brigades have carried out numerous militant attacks,
including some that are often attributed simply to "Hamas" and some that may be the work of
other groups and are often attributed to them:
* June 25 2006: Complicity in the kidnapping of Israeli soldier Gilad Shalit, though the
operation was claimed to be that of the independent "Jayish al Islam" group.
* September 9, 2003: Suicide bombing at Tzrifin hitchhiking post: 8 killed, 30 wounded.
* March 27, 2002: Suicide bombing at the Park Hotel in Netanya on Passover: 30 killed,
140 injured.
* August 9, 2001: Suicide bombing at Sbarro pizzeria in Jerusalem: 15 killed, 130 injured
(also attributed to Islamic Jihad).
* June 1, 2001: Suicide bombing at Dolphinarium nightclub in Tel-Aviv: 21 killed, 120
injured. (also attributed to Islamic Jihad).
*
* July 30, 1997: Two suicide bombers strike in the Mahane Yehuda open-air market in
Jerusalem, claiming at least 12 victims and wounding at least 150 others. Hamas and Islamic
Jihad claim responsibility.
* March 4, 1996: Dizengoff Center Bombing - A suicide bomb is detonated in Tel Aviv's
Dizengoff Center, killing 13, including children, and wounding at least 130 on the eve of
Purim (anniversary of Goldstein massacre). Hamas claims responsibility.
* March 3, 1996: A Hamas suicide bomber blows up a bus on Jerusalem's Jaffa Road,
killing 19 people and leaving at least 9 wounded. The attack takes place on the same No. 18
bus line and almost at the same time as the previous week's attack.
* Feb. 25, 1996: Hamas suicide bomber blows up a No. 18 bus near Jerusalem's central bus
station, killing 26 people and wounding 48 others. Less than an hour later, a second Hamas
suicide bomb explodes at a soldiers' hitchhiking station near Ashkelon, killing one and
injuring 31 others. The two attacks are said to be in retaliation for the slaying in Gaza of
Yehiya Ayash.
* Oct 19, 1994: Hamas suicide bombing on a Tel Aviv bus kills 22, wounds 40.
* July 24, 1994: Hamas suicide bomber blows up a Dan bus in Tel Aviv.
* April 13, 1994: Suicide bombing in Hadera killing 9
* April 6, 1994: Suicide bombing in Afula killing 7.
* April 16, 1993: Suicide attack at Mehola Junction in the West Bank. A car bomb blew up
outside a small restaurant. The suicide bomber and one Israeli were killed.
THE DECLARATION OF THE ESTABLISHMENT OF THE STATE OF ISRAEL
May 14, 1948 (Religija kao komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet –
jevrejski pogled)
21 Dec 2009, Beba
On May 14, 1948, on the day in which the British Mandate over a Palestine expired, the
Jewish People's Council gathered at the Tel Aviv Museum, and approved the following
proclamation, declaring the establishment of the State of Israel. The new state was recognized
that night by the United States and three days later by the USSR.
Text:
ERETZ-ISRAEL [(Hebrew) - the Land of Israel, Palestine] was the birthplace of the Jewish
people. Here their spiritual, religious and political identity was shaped. Here they first attained
to statehood, created cultural values of national and universal significance and gave to the
world the eternal Book of Books.
After being forcibly exiled from their land, the people kept faith with it throughout their
Dispersion and never ceased to pray and hope for their return to it and for the restoration in it
of their political freedom.
Impelled by this historic and traditional attachment, Jews strove in every successive
generation to re-establish themselves in their ancient homeland. In recent decades they
returned in their masses. Pioneers, ma'pilim [(Hebrew) - immigrants coming to Eretz-Israel in
defiance of restrictive legislation] and defenders, they made deserts bloom, revived the
Hebrew language, built villages and towns, and created a thriving community controlling its
own economy and culture, loving peace but knowing how to defend itself, bringing the
blessings of progress to all the country's inhabitants, and aspiring towards independent
nationhood.
In the year 5657 (1897), at the summons of the spiritual father of the Jewish State, Theodore
Herzl, the First Zionist Congress convened and proclaimed the right of the Jewish people to
national rebirth in its own country.
This right was recognized in the Balfour Declaration of the 2nd November, 1917, and reaffirmed in the Mandate of the League of Nations which, in particular, gave international
sanction to the historic connection between the Jewish people and Eretz-Israel and to the right
of the Jewish people to rebuild its National Home.
The catastrophe which recently befell the Jewish people - the massacre of millions of Jews in
Europe - was another clear demonstration of the urgency of solving the problem of its
homelessness by re-establishing in Eretz-Israel the Jewish State, which would open the gates
of the homeland wide to every Jew and confer upon the Jewish people the status of a fully
privileged member of the comity of nations.
Survivors of the Nazi holocaust in Europe, as well as Jews from other parts of the world,
continued to migrate to Eretz-Israel, undaunted by difficulties, restrictions and dangers, and
never ceased to assert their right to a life of dignity, freedom and honest toil in their national
homeland.
In the Second World War, the Jewish community of this country contributed its full share to
the struggle of the freedom- and peace-loving nations against the forces of Nazi wickedness
and, by the blood of its soldiers and its war effort, gained the right to be reckoned among the
peoples who founded the United Nations.
On the 29th November, 1947, the United Nations General Assembly passed a resolution
calling for the establishment of a Jewish State in Eretz-Israel; the General Assembly required
the inhabitants of Eretz-Israel to take such steps as were necessary on their part for the
implementation of that resolution. This recognition by the United Nations of the right of the
Jewish people to establish their State is irrevocable.
This right is the natural right of the Jewish people to be masters of their own fate, like all
other nations, in their own sovereign State.
ACCORDINGLY WE, MEMBERS OF THE PEOPLE'S COUNCIL, REPRESENTATIVES
OF THE JEWISH COMMUNITY OF ERETZ-ISRAEL AND OF THE ZIONIST
MOVEMENT, ARE HERE ASSEMBLED ON THE DAY OF THE TERMINATION OF
THE BRITISH MANDATE OVER ERETZ-ISRAEL AND, BY VIRTUE OF OUR
NATURAL AND HISTORIC RIGHT AND ON THE STRENGTH OF THE RESOLUTION
OF THE UNITED NATIONS GENERAL ASSEMBLY, HEREBY DECLARE THE
ESTABLISHMENT OF A JEWISH STATE IN ERETZ-ISRAEL, TO BE KNOWN AS THE
STATE OF ISRAEL.
WE DECLARE that, with effect from the moment of the termination of the Mandate being
tonight, the eve of Sabbath, the 6th Iyar, 5708 (15th May, 1948), until the establishment of the
elected, regular authorities of the State in accordance with the Constitution which shall be
adopted by the Elected Constituent Assembly not later than the 1st October 1948, the People's
Council shall act as a Provisional Council of State, and its executive organ, the People's
Administration, shall be the Provisional Government of the Jewish State, to be called "Israel".
THE STATE OF ISRAEL will be open for Jewish immigration and for the Ingathering of the
Exiles; it will foster the development of the country for the benefit of all its inhabitants; it will
be based on freedom, justice and peace as envisaged by the prophets of Israel; it will ensure
complete equality of social and political rights to all its inhabitants irrespective of religion,
race or sex; it will guarantee freedom of religion, conscience, language, education and culture;
it will safeguard the Holy Places of all religions; and it will be faithful to the principles of the
Charter of the United Nations.
THE STATE OF ISRAEL is prepared to cooperate with the agencies and representatives of
the United Nations in implementing the resolution of the General Assembly of the 29th
November, 1947, and will take steps to bring about the economic union of the whole of EretzIsrael.
WE APPEAL to the United Nations to assist the Jewish people in the building-up of its State
and to receive the State of Israel into the comity of nations.
WE APPEAL - in the very midst of the onslaught launched against us now for months - to the
Arab inhabitants of the State of Israel to preserve peace and participate in the upbuilding of
the State on the basis of full and equal citizenship and due representation in all its provisional
and permanent institutions.
WE EXTEND our hand to all neighbouring states and their peoples in an offer of peace and
good neighbourliness, and appeal to them to establish bonds of cooperation and mutual help
with the sovereign Jewish people settled in its own land. The State of Israel is prepared to do
its share in a common effort for the advancement of the entire Middle East.
WE APPEAL to the Jewish people throughout the Diaspora to rally round the Jews of EretzIsrael in the tasks of immigration and upbuilding and to stand by them in the great struggle for
the realization of the age-old dream - the redemption of Israel.
PLACING OUR TRUST IN THE "ROCK OF ISRAEL", WE AFFIX OUR SIGNATURES
TO THIS PROCLAMATION AT THIS SESSION OF THE PROVISIONAL COUNCIL OF
STATE, ON THE SOIL OF THE HOMELAND, IN THE CITY OF TEL-AVIV, ON THIS
SABBATH EVE, THE 5TH DAY OF IYAR, 5708 (14TH MAY,1948).
David Ben-Gurion
Daniel Auster
Mordekhai Bentov
Yitzchak Ben Zvi
Eliyahu Berligne
Fritz Bernstein
Rabbi Wolf Gold
Meir Grabovsky
Yitzchak Gruenbaum
Dr. Abraham Granovsky
Eliyahu Dobkin
Meir Wilner-Kovner
Zerach Wahrhaftig
Herzl Vardi Rachel Cohen
Rabbi Kalman Kahana
Saadia Kobashi
Rabbi Yitzchak Meir Levin
Meir David Loewenstein
Zvi Luria
Golda Myerson
Nachum Nir
Zvi Segal
Rabbi Yehuda Leib Hacohen Fishman David Zvi Pinkas
Aharon Zisling
Moshe Kolodny
Eliezer Kaplan
Abraham Katznelson
Felix Rosenblueth
David Remez
Berl Repetur
Mordekhai Shattner
Ben Zion Sternberg
Bekhor Shitreet
Moshe Shapira
Moshe Shertok
* Published in the Official Gazette, No. 1 of the 5th, Iyar, 5708 (14th May, 1948).
ЈЕВРЕЈСКА ПОЗАДИНА ХРИШЋАНСКОГ БОГОСЛУЖЕЊА (Religija kao
komponenta ljudske civilizacije: institucije i identitet – jevrejski pogled)
Роџер Т. Беквит
ЈЕВРЕЈСКА ПОЗАДИНА
ХРИШЋАНСКОГ БОГОСЛУЖЕЊА
Хришћанство је по свом пореклу јеврејска религија. Као и његови први следбеници и
сам Исус Христос је био Јеврејин. Јудаизам првога века, нарочито у расејању, али и у
Палестини, је био под знатним утицајем грчке мисли, културе и језика, премда су
његови корени и даље били у Старом завету, а основни језици и даље јеврејски и
арамејски. Наравно, Исусово учење је у великој мери оригинално, али све оно у њему традиционално дугује јудаизму, пре него неком другом
извору. Осим тога, Исус Христос и његови ученици су се у свом раду у великој мери
прилагођавали јеврејским обичајима. Када се, према томе, постави питање на којим је
основама васпостављено хришћанско богослужење, једини одговор који може да се да
јесте да је то јеврејско богослужење. Грчки утицаји
на хришћанско богослужење, који се испрва нису дотакли јеврејског богослужења,
углавном су каснијег датума. Хришћанско богослужење је од почетка пројављивало
оригиналност хришћанства, али је у њему такође био видљив и његов традиционални,
јеврејски карактер.
Извори података
Извори наших сазнања о јеврејском богослужењу првога века су различити.
Најпоузданији су они написани у првом веку или раније, али нам они дају само
делимичне информације. Стари завет је, наравно, основа, с обзиром да садржи писано
правило јеврејског богослужења. Од дела која припадају интертестаментарној групи,
Јудита, Макавејске књиге, Књига јубилеја, 1 Енохова, Левијево завештање, Јосиф и Асенета, Сибилина пророштва и Кумрански свици, премда их је
тешко датирати, ипак дају значајне податке. Прве стварне чињенице о обрасцу
синагогалног богослужења потичу из првога века после Христа, и имамо их у виду
узгредних бележака које чине Филон, Нови завет и Јосиф Флавије; друге чињенице у
вези са јеврејским календаром доноси спис Дидахи и најстарији сачувани равински
документ, Мегилат Таанит. Осим тога, само хришћанско богослужење, како је описано
у Новом завету и спису Дидахи, с обзиром да је под утицајем јеврејског, сведочи и о
јеврејском богослужењу.
Када, пак, пређемо на поље литературе млађе од првога века подаци постају знатно
бројнији, али њихова применљивост у контексту проблематике првога века постаје
прилично проблематична. Остала равинска литература почела је да
се записује отприлике крајем другога века, с обзиром на уобичајено датирање Мишне.
Тосефта, таргуми Онкелос и Неофити, Халашки Мидраши су, такође релативно рани
списи, као и бараите (изреке сабране из старих равинских компилација изузев Мишне)
у два Талмуда. Осим тога, сама чињеница да је равинска литература испрва била
преношена усмено, а касније записивана, значи да подаци које нам она даје могу
важити за период век или два пре записивања. У
некима од поменутих дела налазимо мноштво чињеница везаних за јеврејско
богослужење у Храму, за синагогално и кућно (домаће) богослужење, и то знатно
старијих од оних које нам даје јеврејски Молитвеник који почиње да се формира тек у
деветом веку. С обзиром да се разлаз између Цркве и синагоге догодио крајем првога
века, вероватно је да су сасвим извесне сличности између јеврејског и хришћанског
богослужења последица утицаја који је јеврејска богослужбена пракса извршила на
хришћанско богослужење у првом веку. Изузеци од овога правила могу да се нађу у
древној Сирији и Палестини, подручјима чије
су географске и језичке околности омогућавале дужи период јеврејског утицаја.
Изузетак, због свог изузетног познавања јудаизма, представљају и личности као што су
Иполит, Ориген, Епифаније и Јероним. Такође, и у релативно модерно
време, културна доминација хришћанства условљава обрнут процес, тј. вршење утицаја
хришћанског на јеврејско богослужење. Међутим, чак и када су хришћанство и
јудаизам били у непосредном контакту, њихов међусобни антагонизам био је углавном
довољан да ограничи сваки утицај, што важи и за древну Сирију и Палестину, где су
последице утицаја, упркос свему, ипак врло ограничене. Даље, постоје још два фактора
која додатно компликују рад са материјалом млађим од првог века. Један од њих је
чињеница да је 70. године разорен Храм. Ово мора да је тешко погодило хришћане из
јудејства, који су као додатак хришћанском покушали да практикују и јеврејско
богослужење (храмовна жртва и Евхаристија, обрезање и крштење, празновање суботе
као и Дана Господњег); несумњиво је да је ово не мање дубоко погодило и
нехришћанске Јевреје. За њих је то значило да синагога није више „допуна“ Храму, већ
замена за њега. Она је, иначе, то већ и била за Јевреје из расејања, као и за есене који су
били одлучени, али је она то сада постала и за утицајне палестинске фарисеје чији
утицај сада још више расте, с обзиром на чињеницу да је Храм представљао сам центар
садукејског утицаја. Истицање учења и молитве као једино важних делова богослужења
(изузев обрезања и обредних умивања) сада постаје доминантно (свепрожимајуће) и,
премда нада да ће Храм бити обновљен још увек живи, у међувремену, ослањајући се
на алузију коју дају Пс 53 13с и 51 16с, као и Ис 66 20 и слична места, жртвени закон се
једноставно спиритуализује (даје му се духовни смисао). Колико је погођен сам обред
пасхалне вечере с обзиром да више није био ограничен на Јерусалим и да главни
моменат више није била жртвена животиња, отворено је питање, али извесно је да је
постао више домаћа, породична светковина, која је укључивала и жене и децу, као у
Јевреја у расејању (Филон, Живот Мојсејев, 2, 224с, итд.).
Други фактор је непотпуна дефинисаност (несталност) старих литургијских
текстова. Равинска литература упућује на то да су структура служби и тематско
одређење молитава били утврђени пре њиховог записивања. Стандардизована форма
речи је вероватно постојала, али је служитељима било дозвољено, чак су били и
подстицани, да их парафразирају. Управо ово налазимо у веома раном хришћанском
богослужењу (Јустин, 1 Апологија, 65, 67; Иполит, Апостолско Предање, 10, 3–5; а
такође и постојање два текста Молитве Господње). У таквој ситуацији, општа
подударност извесних црта јеврејског и хришћанског богослужења остаје као једини,
премда у суштини врло нејасан, траг веома извесног утицаја.
Јеврејска богослужбена места
У време рођења хришћанства постојала су три главна места јеврејског богослужења: Храм, синагога и дом. Храм је, пре свега, разумеван као место приношења жртава, што, наравно, није било дозвољено ни на једном другом месту; али, с
обзиром на Божије обећање да ће управо ту срести Израила, то је такође било место на
коме су, или према коме, су Јевреји произносили своје молитве (1Цар 8
28сс; Лк 1 10, итд.). Осим тога, то је било и место поуке, а тај обичај су следили и
Христос и апостоли (Лк 2 46с). Жртве које су приношене у Храму су прописане
Петокњижјем и спадају у три главне категорије: паљенице, приликом којих је
целокупан принос спаљиван као дар Богу; жртве за грехе, када је било дозвољено да од
жртве једе свештеник, али не и покајник, и којом приликом су постојала посебна
правила која су одређивала функцију крви у сврху помирења; и жртва за мир, од које је
било дозвољено да, као гост Господњи, једе и сам лаик који је приноси (lay worshipper).
Жртва за грехе на Дан помирења била је варијација другог типа, а пасхална жртва
варијација трећег типа. Све ово су углавном биле животињске (крвне) жртве, али су
такође постојале и биљне жртве, као нпр. дванаест хлебова и тамјан. Закон прописује
јутарње и вечерње жртве свакога дана у години, са додатним жртвама суботом, у
почетку месеца, годишњим празницима и годишњим празновањем Дана помирења.
Побожни Јевреји су настојали да дођу у Јерусалим макар на празник Пасхе,
Педесетнице и Сеница, у складу са Законом (Изл 23 17). Еванђеља сведоче да је
Христос посећивао Храм празницима, укључујући и интертестаментарни празник
Обновљења Храма (Јн 10 22с), а приликом своје последње посете Он даје упутства за
приношење пасхалног јагњета. Тако, иако се у Новом завету (као и у списима
кумранске секте) смисао Храма реинтерпретира тако да означава Народ Божији, не би
требало да изненађује то што су јерусалимски хришћани, следећи Христов пример,
наставили да посећују Храм и његове
жртвене свечаности све док нису били одлучени или док Храм није био разорен.
Без обзира на то да ли је синагога настала као замена за Храм за време ропства или као
његова допуна, за оне који су због велике удаљености могли да одлазе у Храм само
повремено, она је у својој историји испунила обе улоге. Синагогалне службе су увек
биле без жртава. Читање и тумачење Писама у синагоги помиње Нови завет (Лк 4 61–
27; Дап 13 15, 27; 15 21), затим Филон и Јосиф Флавије, а само име proseuche
(просевхи), које Јосиф Флавије, Филон и египатски папируси и натписи (inscriptions)
користе за синагогу, сведочи да су ту произношене молитве; али ниједан од древних
ауторитета не помиње дневне службе, изузев у посебним приликама. По Мишни, неке
синагоге су имале службе понедељком и четвртком (Мегила 1, 3; 3, 6 – 4, 1), а у току
две недеље годишње лаички maamad је у складу са одређеном свештеничком службом
одржавао дневна богослужења у одређеној синагоги. Но, без обзира на ове изузетке,
синагогалне службе су у првим вековима биле ограничене на суботњи дан и празнике.
Христос редовно учествује у суботњим службама, када и поучава, а где год би његови
ученици проповедали Еванђеље, настојали су да остану у вези са синагогом што дуже
(колико им је било допуштено), покушавајући да у самом јеврејском језгру заснују
помесну (локалну) Цркву. Тако, када је дошло време да се помесна Црква одвоји од
синагоге, као нпр. у Дап 19 8, чини се да она себе и даље посматра управо као синагогу,
као сабрања названа синагоге у Јак 2 2 и у Јермином Пастиру (Заповести 11, 14), и да је
своје богослужење обликовала према ономе у синагоги, уз додатак хришћанских Тајни
и дарова и са растућом тенденцијом да се сабрања врше у Дан Господњи пре него
суботом. У првом јасном опису целе хришћанске службе (Јустин, 1 Апологија 65, 67)
утицај синагогалне јутарње службе је очигледан, а још један доказ утицаја представља
и чињеница да је јеврејска синагога, као и хришћанско сабрање, представљала место у
коме се у потпуности одвијала иницијација и поука обраћеника. Дом је био место
породичног богослужења. Дужност обрезивања синова је увек била на родитељима
(Пост 17 22; 21 4; Изл 4 24–26), а и касније је остала као
домаћа светковина (Лк 1 58с). Тек много касније је пренесена из дома у синагогу.
Дужност родитеља је, такође, било и васпитање деце (Пост 18 19; Изл 13 18; Пс 78 3–6
итд.). С тим у вези, значајно је да се два од три податка из првога века у вези са
приватним читањем Библије односе управо на поучавање деце (4Мак 18 10–19; 2Тим 3
15). Суботњи ручак је био нарочито радосна породична свечаност; према Мишни
(Беракот), молитве су произношене неколико пута у току оброка над сваким главним
јелом, као и хлебом и вином; а када би више људи јело заједно, благослове је за све
изговарало једно лице, а као одговор је додавана молитва на крају оброка. У ову схему
уклапају се два благослова приликом Последње Вечере, као и три молитве агапе са
Евхаристијом (Дидахи 9с). Пре вечерњег оброка, приликом уношења лампе, изговаран
је благослов светлости. То се практиковало и приликом хришћанских агапа (Ап.
Предање 26, 18–27), те управо то може бити извор древне грчке вечерње химне
Светлости тиха.
Индивидуално богослужење је такође припадало дому, премда није било
приватно у мери коју му даје Христово учење (Мт 6 5с). Постојала су три дневна часа
индивидуалне молитве (Пс 55 17; Дан 6 10) која су била у вези са дневним жртвама у
Храму (Језд 9 5сс; Дан 9 20с; Јдт 9 1 сс; Лк 1 10). Један од ова три часа је, као што нам
сведоче Дап 3 1; 10 3 и 30, био и девети час (данас 15 часова), у првом веку време
вечерње жртве (Јосиф Флавије, Старине, 14, 65; М. Песахим 5, 1), који је као молитвени
час усвојила и Црква (Тертулијан, О посту, 10; Ап.Предање, 36 5, итд.). У ова три часа
изговарана је (рецитована) Тефила, најстарија традиционална јеврејска молитва (М.
Беракот 4, 1): овоме одговара хришћанско правило (Дидахи 8), да се Молитва Господња
произноси три пута дневно. Обично два пута дневно, приликом устајања и одласка на
починак, бивало је и благодарење (Јосиф Флавије, Старине 4, 212) и тада је коришћено
најстарије јеврејско благодарење (благодарствена молитва), Шема (М. Беракот 1, 1с).
Други тип индивидуалне молитве је било обредно купање које прописује Петок њижје у
вези са различитим природним незгодама (Лев 11–15; Бр 19). Ова правила су фарисеји
допунили додајући им нова.
Секте које нису биле у заједници са преовлађујућим сектама фарисеја и садукеја имале
су сопствена богослужбена места. Осим самарјана, постојали су и
есени, који су живели у заједници (не без сличности са раном јерусалимском
Црквом) следујући сопственој интерпретацији Закона и дајући нарочито велики
значај обредним купањима. С обзиром да су одбијали да приносе жртве под тада владајућим условима, били су одлучени (Јосиф Флавије, Старине, 18, 19).
Кумранској заједници, која је следила различити (сунчев – прим. прев.) календар
књиге Јубилеја и 1 Енохове, били су веома слични есени који су живели у браку, а које
помиње Јосиф Флавије (Јудејски Рат, 2, 160с).Чини се да су и египатски терапевти, које
описује Филон (De Vita Contemplativa) и који су Педесетницу држали за главни
празник, били сродни eсенима.
Јеврејски утицај на чин крштења
По сведочанству три новозаветна одељка (Јн 3 22–6; Јев 6 2 и Јев 10 22), хришћанско
крштење може да се сврста у јеврејске обреде очишћења, а сведочанство првог одељка
укључује и Јованово крштење. Два термина која се односе на ово су katharismos (уп. Мк
1 44; Лк 2 22; Јн 2 6) и baptismos (уп. Мк 1 44; Јев 9 10). У Лк 11 38 глагол baptizo се
користи да опише јеврејски обред очишћења.
Везу између јеврејских обреда очишћења и хришћанског крштења је обезбедило
обредно погружење обраћеника (прозелита) и Јованово крштење. За обраћене
пагане погружење је додавано обрезању, с обзиром на то да они раније нису држали
закон обредног очишћења (г. Зв Лв 14, 6; Сиб 4, 165–7; Јосиф и Асенета; М.Песахим 8,
8). Први и трећи одељак сведоче да се ово примењивало како у случају обраћења
мушкараца, тако и жена, а следствено томе и деце, с обзиром да су на сличан начин
били подложни ономе што је по Закону нечисто (М. Тохорот 3, 6; М.Нида 5, 3–5; М.
Забим 2, 1). Други и трећи одељак сведоче да је, поред обредног значаја, погружењу
придавано и духовно значење опраштања грехова и поновног рођења. Бараита у Баб.
Јебамот 47а-б описује обред. Кандидате су питали о њиховим мотивима, говорено им је
о правилима којих треба да се придржавају, и одмах би, уколико би показали
спремност, били обрезани. Када им рана од обрезања зарасте, у присуству два учена
човека која су их упућивала у остала правила, наги су се погружавали у воду. Жене су у
воду погружавале друге жене, а мудраци су их са одређене удаљености поучавали
правилима. Бараите у Баб. Керитхот 8б–9а сведоче да је после тога приношена жртва.
У три аспекта Јованово крштење иде још даље. Он довршава реинтерпретацију
погружења као опроштења грехова. Следствено томе, он га примењује и
на Јевреје, а не само на пагане, припремајући их за предстојећи Месијин суд.
Такође, Јован сам обавља крштења. Сличности (упоредне тачке) са хришћанским
крштењем су многе:
а) И деца су, као и одрасли, била кандидати за обрезање и прозелитско погружење.
Могућност да крштење читавог дома у Новом завету (Дап 16 15 и 18 8; 1Кор 1 16)
укључује и крштење деце веома је велика, а постојање праксе крштавања деце у Цркви
сасвим је извесно почев од другог века;
б) Јованово крштење, као и хришћанско, означава опроштење грехова; а ово
значење које му се придаје, као и значење крштења као поновног рођења, важи и за прозелитско погружење;
в) За разлику од обрезања, прозелитском погружењу су подвргаване само прве
генерације обраћеника, с обзиром да су обраћеници након тога поштовали закон
очишћења; али опраштање грехова је било потребно у свакој генерацији, што важи и за
хришћанску праксу;
г) Са хришћанске тачке гледишта, опроштење грехова једнако је било потребно
и Јеврејима и незнабошцима;
д) Испитивање мотивације помиње се код Иполита (Ап. Предање, 16, 2);
ђ) Време зацељивања ране од обрезања може се довести у везу са временом поуке и
поста које се помиње у спису Дидахи, а које представља основу катихумената. Међу
есенима је такође постојао дуг период искушеништва, а катихетска тема два пута
(Дидахи, 1–6) се помиње и у свицима са Мртвог мора. Међутим, Нови завет не помиње
постојање тога периода, како за обраћенике из јеврејства, тако и за оне из незнабоштва
(Дап 2 41; 8 12, 16, 36; 9 18; 10 47с; 16 33; 18 8; 19 5; 22 16). „Моментално“ обрезање
замењено је моменталним крштењем;
е) Скидање одеће, а следствено томе посебан поступак за жене, постоји и у сиријском
спису Дидаскалија, који сведочи да су ђаконисе погружавале жене
у воду, док су одговарајуће речи произносили мушки клирици. Упутства из
Апостолског Предања 21 3, 5, 11, као и постојање одвојених крстионица у
хришћанским базиликама, врло вероватно сведоче о постојању ове праксе.
Ово, међутим, не важи за све јеврејске обреде очишћења, о чему сведоче и
Лев 14 7; Бр 8 7; 19; Јез 36; M. Јадаим, као и масовна крштења на отвореном од
стране Јована, Исуса и Петра која следе другачију праксу, а бележе их Јн 3 и
Дап 2. Символизам посланица Рим 6 4 и Кол 2 12 упућује на свлачење одеће
(нагост), али не и погружење из Тит 3–5 с;
ж) У случају јеврејских обреда очишћења самостално вршење обреда је било
нормална, али не и општа појава (Изл 29; Лев 8; Лев 19). Јован, као ни рани
хришћани, то не практикује, иако је постојање овакве праксе можда наговештено у Дап 22 16; 1Кор 6 11; 10 2;
з) Коришћење текуће воде прописује Лев 14 5–7; 15 13; Бр 19 17, а то истиче и Дидахи
(као и крштавање у реци у Новом завету).
Јеврејски утицај на чин потврде и увођења у заједницу (прво причешће)
Нови завет даје три напомене у вези са полагањем руку приликом иницијације, а које
символизује крштењски дар Духа (Дап 8 15–17; 19 5с; Јевр 6 2). За овај чин није
познато да постоји предложак у јеврејским иницијацијским обредима. Ово је,
вероватно, нови обред инспирисан догађајем описаним у Понз 34 9.
Исто може да важи и за чин миропомазања приликом иницијације. Сведочанство о
овоме је нешто каснијег датума, с обзиром да се први пут појављује у гностичким
текстовима другога века, али је врло вероватно да је инспирисано повезивањем (миро)
помазања и Духа у 1Сам 16 13; Ис 61 1; Зах 4; 2Кор 1 21с, као и повезивањем помазања
и обредног очишћења приликом умивања и помазања свештеника (Изл 29; Изл 40; Бр
8). Штавише, хришћански начин миропомазивања крштених изливањем и
крстообразним помазивањем (crossing) (Ап.Предање, 22, 2), прилично је близак
традиционалном јеврејском начину помазивања свештеника (бараита у Баб. Керитхот
5b итд.). Такође, није немогуће да је помазање било део прозелитског погружења те да
га је као такво, у првом веку, преузела Црква. На ову могућност упућује и међу
Јеврејима веома раширени обичај коришћења уља после купања (Рута 3 3; 2Сам 12 20;
Јез 16 9; Дан 13 7). У овом контексту, чин миропомазања је у почетку вероватно био
узгредан додатак хришћанској иницијацији, који почиње да се помиње тек услед
символичке интерпретације. Трећа могућност је да миропомазање има есенско порекло.
Једно од првих сведочанстава миропомазања потиче из гностичког Еванђеља
Филиповог (2. век) које проповеда посвећење крштењем, миропомазањем и првим
причешћем, као што чине и Иполит и Тертулијан почетком наредног века, иако каснији
(писци – прим. прев.) додају и полагање руку. Еванђеље Филипово везано је за Сирију,
али Валентин, чији је ученик, вероватно, аутор овог еванђеља, пореклом је из Египта,
где је семи-есенско посвећење укључивало једење хлеба и вина и миропомазање (Јосиф
и Асенета). Четврта могућност је да су миропомазање и полагање руку у раној
хришћанској пракси иницијације једно другом представљали алтернативу, као што је то
био случај у пракси исцељења (Мк 5 23; Дап 28 8 и Мк 6 13; Јак 5 14). У случају
мушкараца овоме је претходило обрезањe.
Постојање временског размака између крштења и миропомазања или полагања руку у
каснијој западној пракси нема познатог предлошка у ранијој, било
хришћанској, било јеврејској пракси. Међутим, постојање временског размака
између крштења (са миропомазањем?) у детињству и првог причешћа у каснијем
узрасту, засигурно је посведочено. У време свог сталног боравка у Палестини, Ориген
око 235. године сведочи да деци није допуштано да приступају причешћу (Омилије на Књигу о Судијама, 6, 2), а извесно је да то важи и за његову
отаџбину Египат. До сведочанства св. Кипријана, који пише у северној Африци око 250.
године (О палима, 9, 25), нема поузданог доказа о супротној пракси. У
прилог Оригеновом сведочанству иде и сведочантво сиријске Дидаскалије, у пасусу
који почиње са „Поштујте епископе“ (ed. Connolly, 94.), где период од крштења до
првог причешћа представља дуг период хришћанског образовања.
Најстарије сиријско сведочанство које иде у корист супротне праксе су Апостолске
установе, а најстарије египатско сведочанство још је каснијег датума.
С обзиром на ово, вероватно је да рана пракса Палестине, Сирије и Египта по овом
питању трпи утицај јудаизма. Мишна каже да је „онај који наврши тринаест година
спреман за испуњавање заповести“ (Абот 5, 12; Нида 5, 6), а Segal држи да је Исусов
одлазак у Јерусалим у дванаестој години (Лк 2 41) имао смисао припреме за
приступање пасхалној вечери (обеду) наредне године (уп. М.
Јома 8, 4).10 Есени су приступање пасхалној вечери одлагали до двадесете године (Јуб
49, 17). Није сигурно да ли је, у било ком узрасту, постојао обред приступања вршењу
религиозних дужности одраслих налик на каснији јеврејски чин бар-мицве или налик на
чин миропомазања. Међутим, без обзира на то, уверење реформатора да њихова пракса
миропомазања има претходника у раној црквеној или јудаистичкој пракси, добија
много мањи значај од онога који му се уобичајено придаје.
Јеврејски утицај на службе пре Евхаристије и на дневне службе
Правило да се молитва Тефила изговара у три дневна часа, а Шема у два односило се и
на суботњи дан, с тим да су том приликом ови чинови спајани у три јавне синагогалне
службе што представља образац који је око 100. године почео да важи и за остале дане.
Међу хришћанима, промена дневних часова приватне молитве у јавне службе каснијег
је датума. Суботњим даном бивао је и четврти час молитве, с обзиром на додатну жртву
тога дана (Бр 28 9), који је такође био синагогална служба (M. Беракот 4, 1, 7 итд.).
Овоме је додавано и читање и тумачење Писама тако да су јавне службе испуњавале
већи део дневнога круга (Филон, Хипотетика, 7 13; Јосиф Флавије, Против Апиона, 1
209). Ово осветљава проблематику о броју служби у недељни дан код првих хришћана,
а сведочанство о томе да је у Витинији око 112. било више дневних служби у току Дана
Господњег (Плиније, Писмо Трајану 10, 96), добија пун значај.
Шема, Тефила, па чак и поуке су имале благослове везане за њих, али је једино Шема
била, пре свега, благодарење. Тефила, која се такође назива и Амида или благослова,
има пре свега прозбени карактер, али веза сваке прозбе са благодарењем (хвалом)
представља значајну паралелу мешавини ова два богослужбена момента у
евхаристијским молитвама које дају Дидахи, Јустин и Иполит. Примери различитих
врста (за)писаних литургијских молитава намењених богослужењу у Скинији или
Храму, старијих од Шеме или Тефиле, налазе се у Бр 5 19–22; 6 23–27; Понз 21 6–8; 26
3–10; 13–15; у Псалтиру, о чијој литургијској употреби сведочи 1Дн 16 7–42, као и у
насловима појединих псалама (нарочито 70.), M. Тамид 7, 4 итд. Писане молитве
постоје у свицима са Мртвог мора и у спису Дидахи. Кумранска заједница је Псалмима
додала своју Књигу химни, а на коришћење (певање) обе врсте текстова у
ранохришћанском богослужењу упућује 1Кор 14 26; Еф 5 19; Кол 3 16.
Од ових елемената се развила служба пре Евхаристије, као и, нешто споријим ритмом и
мање очигледно, дневне службе, с тим што је Шема замењена захвал ним молитвама
причасног карактера.
Јеврејски утицај на евхаристијске молитве
Поступци и речи нашега Господа приликом Последње Вечере које бележе синоптичари
и 1Кор 11 следе уобичајени образац чина јеврејског обеда, исти онај који је описан и
приликом храњења 5000 и 4000 људи, затим у Дап 27 35с, као и у најранијем опису
јеврејске пасхалне вечере (M. Песахим 10). Благослови су уобичајени, изузев
есхатолошких речи Господњих и заповести која се односи на њихово понављање (Мк
14 22, 24с; 1Кор 11 24с). Ј. Јеремиас веома инсистира на томе да је већи (обимнији) обед
у коме је Христос учествовао био пасхална вечера (Евхаристијске речи Исусове, SCM
1966), као што и синоптичари сведоче.
Није сигурно како се са овим може ускладити Јованово сведочанство: вероватно Јн 18
28 користи израз „јести Пасху“ у ширем контексту, што омогућава Понз 16 3. Без
обзира на то, сви описи догађаја сведоче да је у питању пасхални период.
Основа речи тумачења је интерпретирање различитих ствари на пасхалном столу од
стране домаћина (главе породице) као анамнетичких образаца Изласка (M.Песахим 10,
5). Пасха је била суштински анамнетички празник и подсећање је управо значење
Христове речи anamnesis (Лк 22 19; 1Кор 11 24с; уп. Филон, De Congressu, 39–43),
подсећање увек усмерено ка људима (некоме) (Изл 13 3, 9;
Понз 16 3), што се и односи на Павлову парафразу katangello (1Кор 11 26), тј.
објављујем (те – прим. прев.). Тврдња да anamnesis (приликом Пасхе), заједно са својим
семитским еквивалентима, представља актуализацију прошлог догађаја
нема лингвистичке основе, а ни упоришта у јеврејској традицији.13 Већи (обимнији)
обед прерастао је у хришћанску агапу која је, премда је у 1Кор 11 и у Дидахи 9
повезана са Евхаристијом, у време Јустина и Иполита постала одвојени догађај.
Заједничко обедовање за Јевреје је било обавезно (Пост 26 28–31; Пс 41 9; Ов 7; Јн 13
18), нарочито жртвени обеди, којима је домаћин био Бог (Пост 31 44–54; Изл 24 5–11);
од овога потиче jезичка формулација односа између Бога и причасника као киноние
(koinonia), тј. заједнице у 1Кор 10 16–22. Обеди су, такође, били радосни догађаји (Понз
12 6с; 17 с; 27 7с; 1Дн 29 22; Лк 15 23, 29; Дап 2 46с), с обзиром да Евхаристија
представља антиципацију (предукус) радосне небеске гозбе. (Лк 22 30; 1 Кор 11 26; уп.
Ис 25 6; Мт 8 11; Отк 19 9). Светотајински језик Књиге Јосифа и Асенете у вези са
иницијацијским карактером „једења благословеног хлеба живота“ и „пијења
благословене чаше бесмртности“, такође даје релевантну основу, као и небогослужбени
изрази, нпр. и Сир 24 21, где се божанствена мудрост једе и пије кроз књигу Закона,
затим таргум Неофити, Изл 16 15, где се за законодавца Мојсеја каже да је небеска мана
(уп. Јн 6 31; 1Кор 10 3).
Текстови благослова (молитава) над хлебом и вином, као и одговарајући благослов за
завршну „чашу благослова“ (здравицу), познати су нам из M. Беракот 6, 1; 7, 3. Теме
одговарајућих благослова предлaжу бараите (Jeр. Беракот 7,
2; Баб. Беракот 48b) чије је критичко издање приредио Јеремиас (Евхаристијске речи
Исусове, 110.). Вероватно је да је ова дугачка молитва (благослов) која комбинује
славословни и прозбени аспект, била предложак за Иполитову универзалну
евхаристијску молитву, уколико се још и повеже са молитвеним мотивима
(благословима) стварања, откровења и искупљења из Шеме.14 Исповедање грехова
(Дидахи, 4, 14) може бити инспирисано јеврејским исповедањем, као у Лев 16 21, али и
Павловим упозорењем у 1Кор 11 27–34. Sanctus, који се први пут појављује у четвртом
веку и то у неевхаристијском контексту и више јеврејској форми (Апостолске установе,
7, 35) а поред тога и у молитви освећења, без сумње потиче из Кедуше (Ис 6 3; Јез 3 12)
– синагогалног богослужења (литургије), што се први пут помиње у Тосефти (Toс.
Беракот 1, 9).
Јеврејски утицај на чин рукоположења
Из непознатих разлога, дужност поучавања Закона је у првом веку са свештеника и
левита (Лев 10 11; Понз 17 11; Мал 2 5–7 итд.) прешла на лаике „писмознанце“,
„учитеље Закона“, „законике“ или „равине“, иначе, у Новом завету, готово увек везане
за фарисеје који су пригодом поучавали у Храму (Лк 2 46), док је главно средиште
њиховог утицаја била синагога (Мт 23 6; Мк 1 21с; Лк 5 17; 66с). Синагога је готово
увек имала једног или више „управника“ који су били одговорни за дисциплину (Лк 13
14), одређивали ко ће да проповеда (Дап 13 15), чита одељке из Светог писма или
предводи молитве, као и једног послужитеља (Лк 4 20). Старешине синагоге били су
равини (Лк 7 1–5). Они су се бавили канонским питањима и поучавањем. Као учитељи,
они су суботом тумачили Писма, о чему сведочи Филон (Хипотетика, 7, 13).
Следствено томе, хришћанске старешине су поред пастирске имали и дидактичку
службу (Дап 20 28; 1Тим 5 17; Тит 1 9; уп. 1Тим 3 2). Мање је извесно да ли су
епископски и ђаконски чин директно везани за јудаистичку традицију, али у прилог
таквој претпоставци сведочи Епифанијев Панарион 30, 11,; требало би видети и T. H.
Gaster, The Scriptures of the Dead Sea Sect, London, Secker & Warburg, 1957, 308–10.
Изгледа да су службе управника синагоге и послужитеља имале чисто локални
карактер, али је зато књижевник, који је за своју службу припреман (образован) и
вероватно посвећиван, имао много шире подручје делатности, иако се издржавао
захваљујући трговини. Посвећење је вршено полагањем руку (Toс. Санхедрин 1, 1) што
објашњава хришћанску праксу (Дап 6 6; 1Тим 4 14; 5 22; 2 Тим 16),15 те је тако, према
Талмуду, сам равин испрва рукополагао своје ученике, премда је у другом веку право
рукополагања било у рукама народног патријарха (Јер. Санхедрин 1, 2–4), на исти
начин као што је, међу хришћанима, био у рукама јединоначалствујућег (monarchical)
епископа.
Јеврејски утицај на календар
Основни Мојсејев календар, укратко описан на претходним страницама, у првом веку је
проширен додавањем празника Пурима (Јест 9), затим празника Обновљења Храма
(1Мак 4) и осталим постбиблијским празницима и постовима о којима сведоче Јдт 8 6,
Мегилат Таанит и M. Таанит. Нема сигурног доказа да је Црква наставила да се, после
раскида са јеврејством, придржава макар делимично јеврејског календара, иако је у
току другог века извесно хришћански осмишљено празновање Пасхе и Педесетнице,
док се празновање суботе јавља привремено у четвртом веку.
Веома упрошћени обред који практикује Црква (своди се на крштење, миропомазање и
Евхаристију) повезан је са такође веома поједностављеним календаром, а једине две
новости првога века су празновање Дана Господњег (Дап 20 7; 1Кор 16 2; Отк 1 10;
Дидахи 14) и пост средом и петком (Дидахи 8). Овај пост је недвосмислено повезан са
јеврејским постом понедељком и четвртком, а чини се и да је на празновање Дана
Господњег извршило утицај празновање суботе. Као и субота, али не и други празници,
празновање Дана Господњег усклађено је са јеврејском седмицом; даље, то је дан
сећања (спомена), затим уобичајен дан за заједничко богослужење које се, опет, заснива
на суботњем богослужењу синагоге.
http://verujem.org/pdf/Beckwith.pdf
NEDELJA VI, PREDAVAČ MILAN SITARSKI
GEOGRAFSKA DISTRIBUCIJA RELIGIJA U EVROPI
Geografska distribucija religija u evropi
Komentar: Mobilnost stanovništa koju omogućuje razvoj savremenih tehnologija i sredstava
prevoza značajno utiče na izmenu geografske distribucije religija u Evropi. Takođe, razvoj
savremenih komunikacionih sredstava utiče na to da sve veći broj ljudi dobija priliku da se
upozna sa drugim verama i da mnogi od njih postaju konvertiti, tj. obraćenici u neku drugu
veru. Sve to dovodi do veće heterogenosti i do boljih uslova za razvoj tolerancije i
međusobnog uvažavanja.
Smanjivanje broja tradicionalnih vernika na račun vernika koji su svesno i intelektualno
uključeni u religiju kojoj pripadaju dovešće do prestanka borbe među religijskim grupacijama
za što veći broj pripadnika, za statistiku. Crkva koja se u prošlosti oslanjala na takozvane
nominalne vernike koji svoju veru prihvataju po jednostavnoj inerciji iz prošlih vremena,
moraće u budućnosti više da se oslanja na mlade, obrazovane, „svesne“ vernike, čija vera nije
stvar tradicije već slobodnog izbora.
Goran Stojković
Natio vs. civitas (Geografska distribucija religija u Evropi, Religija i politika, nasilje, rat
– slučaj Balkan, Religije i evropski identitet)
27 Feb 2010, Pedja
Natio vs. civitas Ivan Cvitković, Hrvatski identitet u Bosni i Hercegovini, Synopsis, Zagreb –
Sarajevo, 2006. Dezintegracija bivše Jugoslavije praćena ratnim sukobima (1991-1995)
ukazala je na svu kompleksnost nacionalnih odnosa u Bosni i Hercegovini. Kao izrazita
multinacionalna sredina i granično područje, kako u nacionalnom, tako i u konfesionalnom
pogledu, Bosna i Hercegovina, tačnije njeni stanovnici podneli su najveću žrtvu raspada
Jugoslavije. U poslednjoj deceniji XX veka broj stanovnika u smanjen je za više od milion, a
ratnim dejstvima uništena su, kako materijalna dobra i privreda Bosne i Hercegovine, tako i
kulturna baština (spomenici kulture,džamije, katolički i pravoslavni hramovi). Nakon
prestanka ratnih sukoba, ustanovljena je nezavisna Bosna i Hercegovina, koja se sastoji iz dva
entiteta (Federacija Bosne i Hercegovine i Republika Srpska) i distrikta Brčko, tj. specifično
multinacionalno i multikonfesionalno društvo tri etniciteta – Bošnjaka, Hrvata i Srba. Problem
uspostavljanja građanskog društva u novim etničkim okvirima i uspostavljanje dijaloga i
tolerancije između (nedavno sukobljenih) nacionalnih identiteta predstavlja izazov za svakog
sociologa koji se bavi međunacionalnim odnosima. Istraživanja nacionalne
samoidentifikacije, etničkih predrasuda, socijalne (etničke) distance, stanja i perspektive
međunacionalnih odnosa u društvu, mogu pružiti osnovu za prevazilaženje posledica
identitetskih sukoba na prostoru bivše Jugoslavije i uspostavljanje stabilnog i dugoročnog
mira i međunacionalne tolerancije. Sociološka studija prof. Ivana Cvitkovića – Hrvatski
identitet u Bosni i Hercegovini: Hrvati između nacionalnog i građanskog – upravo predstavlja
naučni doprinos uspostavljanju međunacionalne tolerancije i suživota na prostorima bivše
Jugoslavije. Kao redovni profesor na predmetu Sociologija religije Fakulteta političkih nauka
u Sarajevu i autor značajnih radova iz oblasti Sociologije religije, prof. Ivan Cvitković bez
sumnje predstavlja jednog od vodećih autoriteta iz pomenute oblasti u balkanskim naučnim
krugovima. Pored brojnih radova iz oblasti opšte Sociologije religije kao što su Religije
suvremenoga svijeta (1999), Sociologija religije (2004), Riječnik religijskih pojmova (2005),
posebno bih izdvojio dve autorove studije, Religije u Bosni i Hercegovini (1981) i Konfesija u
Ratu (2004) koje su u uskoj vezi s ovde prikazanom studijom Hrvatski identitet u Bosni i
Hercegovini: Hrvati između nacionalnog i građanskog (2006). Primarno fokusirana na
hrvatski identitet, ova sociološka analiza obuhvata sve tri nacije (Bošnjaci, Hrvati, Srbi), kao i
celinu međunacionalnih odnosa u Bosni i Hercegovini. Reakcionarni karakter talasa buđenja
nacionaliz(a)ma ranih devedesetih godina XX veka i istorijska i geografska isprepletanost
identiteta onemogućavaju analizu samo jednog od njih, bez analiziranja druga dva. Izrazito
kritički odnos autora prema nacionalizmima u Bosni i Hercegovini možda je najvidljiviji u
samom odgovoru na pitanje koje sam sebi unapred postavlja: Zašto samo o hrvatskom
nacionalizmu i ekstremizmu, kao da ga nema kod Bošnjaka i Srba u Bosni i Hercegovini?
„Da, ima. Ako hoćete moj stav o njima, onda u tekstu riječi 'hrvatski nacionalizam' zamijenite
riječima 'bošnjački nacionalizam' ili 'srpski nacionalizam' i dobit ćete odgovor na to pitanje“
(str. 297). Analizom „stanja nacija i nacionalne svesti“ u Bosni i Hercegovini pred rat (19911995), autor objašnjava proces nacionalne homogenizacije, koji je primetan već krajem
osamdesetih godina. Opšta društvena kriza uslovljava krizu identiteta, a u uslovima
ugroženosti čovek se okreće nacionalnom i religijskom (konfesionalnom) identitetu kao
nečemu što će ga očuvati u zajednici. Težnja ka homogenizaciji jača u uslovima ugroženosti.
„Homogenizacija se vršila na egoizmu, jačanju vlastitog na račun rušenja tuđeg (kulturnih,
vjerskih, gospodarskih i drugih obilježja). Homogenizacija je dovela do toga da su ljudi živjeli
u čistoj formi kao Hrvati, Srbi, Muslimani; živjeli su samo u naciji i konfesiji“ (str. 48).
Diferencijacija društva, prvenstveno zasnovana na nacionalnim razlikama, nužno je vodila
konfliktima, antagonizmu interesa nacionalnih grupa, a konflikti su, opet, povećavali
nacionalnu homogenizaciju. Nacionalno organizovanje bilo je pokušaj traženja sigurnosti u
kolektivu i već početkom 1989. godine pojavljuju se populistički etničko-nacionalnokonfesionalni projekti proklamovani od strane nacionalnih (nacionalističkih) stranaka. Već
nakon prvih višestranačkih izbora u Bosni i Hercegovini, željeni politički pluralizam pretvorio
se u etničko trostranačje (SDA, SDS, HDZ) i „nacionalni kolektivizam doveo je gotovo do
refeudalizacije bosansko-hercegovačkog društva. Premještanje od osobnog k nacionalnom
dovelo je do strahovitog podaništva nacionalnoj oligarhiji. Vlast se etnički teritorijalizirala
(općine s hrvatskom, muslimanskom ili srpskom vlašću)“ (str. 51). Zaustavljeni su svi (tek
započeti) demokratski procesi i na političku scenu nastupaju nacionalizmi i šovinizmi.
Nacionalna homogenizacija i integracija vodila je, s jedne strane, unutrašnjoj integraciji, a s
druge strane spoljašnjoj dezintegraciji. Pored socijalnih konflikata, autor smatra da u uzroke
nacionalnih sukoba treba svrstati i „indoktriniranost ovdašnjih naroda stvarnom ili irealnom
ugroženošću“. Monopolizacija žrtve, mitologizacija i glorifikacija nacionalne istorije i
sakralizacija politike i istorije, zajedničke su karakteristike sva tri identiteta. Religija i
konfesija imaju važnu ulogu u kolektivnom identitetu balkanskih naroda, te bi se moglo reći
da je, istorijski gledano, kod Srba, Hrvata i Bošnjaka u Bosni i Hercegovini snažnija
konfesionalna od nacionalne svesti. Autor postavlja pitanje: Je li nacija sredstvo konfesije, ili
konfesija sredstvo nacije, tj. koji je identitet primarniji? Kada je reč o hrvatskom identitetu u
Bosni i Hercegovini, značajna je uloga franjevaca koji su, u vreme dugovekovne uprave
Osmanskog, a zatim Austro-Ugarskog Carstva, uticali na buđenje i očuvanje (najpre)
konfesionalnog, ali i nacionalnog identiteta. Nisu li oni u velikoj meri zaslužni za izgradnju
kolektivne svesti i svesti o pripadnosti Hrvata u Bosni i Hercegovini? Nije li slična uloga
Srpske pravoslavne crkve u očuvanju srpskog nacionalnog identiteta? Međutim, kada „drugi“,
sa kojim ste u političkom i socijalnom sukobu, ima i drugu religiju, ili konfesiju, konflikt lako
biva nadograđen verskim sukobom. „Sakralizacija nacionalnog identiteta dovela je do apsurda
da se i rušenje (tuđeg) hrama pretvara u čin 'pobožnosti', čin 'borbe za vjeru'“ (str. 229). Pored
konfesionalne različitosti, bosansko-hercegovački nacionalizmi (bošnjački, hrvatski i srpski)
svoje uporište, pokušavali su (i uspevali) da nađu i u problemima jezika. Tokom rata na tlu
Bosne i Hercegovine, tri nacionalne stranke formirale su tri nacionalna „aparata vlasti“
(Republika Srpska, HR „Herceg-Bosna“ i „Vlada BiH“ – vlada sa dominantnom upravom
SDA), čime su nacionalističke ideologije novoformiranih političkih elita ozvaničene kao
„legitimni“ predstavnici i jedini „pravi i istinski“ zastupnici nacionalnih (nacionalističkih)
interesa. Analizirajući ulogu političkih „zastupnika nacionalnih interesa“, njihovih aspiracija,
pregovora i dogovora, autor uspeva da ukaže na svu kompleksnost različitih oblika nacionalne
identifikacije koja je postojala kod pripadnika sva tri identiteta. Rat svih protiv svih i opšta
konfuzija koja je zavladala u Bosni i Hercegovini uvukla je u nacionalistički vrtlog sve
društvene slojeve i institucije. Bošnjački unitarni koncept, velikosrpstvo i velikohrvatstvo
sudarili su se u svoj svojoj silini, rušeći sve građansko i ljudsko na prostoru Bosne i
Hercegovine. Ova sociološka analiza strašnog sudara bosansko-hercegovačkih nacionalizama
upravo je inspirisana težnjom da se obnovi i podigne na noge (sudarom smrvljeni) građanski
identitet. Nakon rata, stvorena je nezavisna Bosna i Hercegovina, zajednička država Bošnjaka,
Hrvata i Srba. Novonastala država „treba biti sredstvo koje će omogućiti narodima u Bosni i
Hercegovini da žive 'na svoj način', u svojoj različitosti, a ne da ih ukida“ (str. 111). Autor u
nekoliko navrata ističe da osnova (novog) državnog identiteta Bosne i Hercegovine ne može
biti ni jezik, ni istorija, ni religija, ni konfesija, već pravo na državljanstvo (pravo na
građanstvo) koje će biti osnova društva. Državni identitet Bosne i Hercegovine treba da se
zasniva na potpunoj nacionalnoj i konfesionalnoj ravnopravnosti i maksimalnom uvažavanju i
prihvatanju tradicija i kulturnih različitosti građana. Isticanjem značaja državnog identiteta
autor ističe interese svih građana, bez obzira na njihovu nacionalnu ili konfesionalnu
pripadnost. Državni i nacionalni identitet nisu i ne treba da budu sukobljeni, već treba da
uvažavaju jedan drugi, kako bi svim građanima, ali i svim nacionalnim zajednicama bilo
bolje. Autorovo zalaganje za reintegraciju Bosne i Hercegovine ne podrazumeva ukidanje
nacionalnih identiteta, već, naprotiv, njihovo očuvanje. „Bosna i Hercegovina treba se
razvijati tako da u njoj jača politički identitet (osnovan na 'demosu') više nego kulturni
identitet (osnovan na 'etnosu')...“ Kao primer i uzor za reintegraciju bosansko-hercegovačkog
društva autor predlaže evropski identitet koji ničim ne ugrožava nacionalni identitet onih koji
su ušli u Evropsku uniju. Međutim, postavlja se pitanje šta je potrebno učiniti kako bi se
reintegrisala građanska svest u Bosni i Hercegovini? Prevladavanje prošlosti nužan je uslov za
uspostavljanje međunacionalne tolerancije: „O onom lošem, posebno o zločinu, treba govoriti
i pisati ne ni hrvatskim, ne ni srpskim, ne ni bosanskim, nego jezikom savjesti. A ona nalaže
stid“ (str. 75). To, naravno, podrazumeva demonopolizaciju istine, preispitivanje odgovornosti
i napuštanje retorike žrtve: „Previše je oplakivanja svoje nevinosti u ovdašnjoj literaturi o
događajima u naciji na prijelazu iz XX u XXI stoljeće. 'Mi' smo pravednici, 'Mi' smo
napadnuti, vodili smo odbrambeni rat i nismo mogli počiniti zločin. (...) Sve je to glazba
'pravednika' koja se mogla čuti i na druge 'dvije strane'. A Nitko neće priznati odgovornost
zbog svoje šutnje, neprotivljenja zločinu, zbog svojeg odnosa prema lažnom interesu nacije,
jer 'nismo bili obaviješteni', 'nismo znali'“ (str. 75). Razvoj samokritične svesti koja će biti
spremna da snosi odgovornost i prizna krivicu, suočavanje sa sopstvenim predrasudama i
otvoren i iskren pristup, nužne su pretpostavke uspostavljanja međunacionalne i
interkonfesionalne tolerancije, i nužan uslov za razvoj građanske svesti. Naravno,
ravnopravnost kako individualnih, tako i kolektivnih identiteta nikako ne sme biti dovedena u
pitanje: „Kad bude jednakost u distribuciji moći i u ljudskim pravima na cijelom teritoriju
Bosne i Hercegovine između Bošnjaka, Hrvata i Srba – tad će vjerojatno nestati nacionalne
napetosti“ (str. 292). Srđan Barišić
Religije u Evropi (Geografska distribucija religija u Evropi)
27 Feb 2010, Pedja
Religion in Europe From Wikipedia, the free encyclopedia Predominant religious heritages in
Europe Roman Catholicism Orthodox Christianity Protestantism Sunni Islam Shia Islam
Buddhism Religion in Europe has been a major influence on art, culture, philosophy and law.
The largest religion in Europe for at least a millennium and a half has been Christianity. A
number of countries in Southeastern Europe have Muslim majorities. Smaller religions
include Judaism, Buddhism, Sikhism, and Hinduism which are found in their largest groups in
Britain and France. Contents [hide] 1 History 1.1 Gallup poll 2007–2008 2 Religiosity 2.1
Eurobarometer poll 2005 3 Modern religions 3.1 Christianity 3.2 Islam 3.3 Judaism 3.4 Other
religions 3.4.1 Below one million adherents 3.5 No religion 3.6 Secularization 3.7 Official
religions 4 See also 5 References [edit]History Religions by country North America[show]
South America[show] Europe[show] Middle East[show] Africa[show] Asia[show]
Oceania[show] Religion Portal v • d • e Little is known about the prehistoric religion of
Neolithic Europe. Bronze and Iron Age religion in Europe as elsewhere was predominantly
polytheistic (Ancient Greek religion, Ancient Roman religion, Celtic polytheism, Germanic
paganism etc.). The Roman Empire officially adopted Christianity in AD 380. During the
Early Middle Ages, most of Europe underwent Christianization, a process essentially
complete with the Christianization of Scandinavia in the High Middle Ages. The emergence
of the notion of "Europe" or "Western World" is intimately connected with the idea of
"Christendom", especially since Christianity in the Middle East was marginalized by the rise
of Islam from the 8th century, a constellation that led to the Crusades, which although
unsuccessful militarily were an important step in the emergence of a religious identity of
Europe. At all times, traditions of folk religion existed largely independent from official
denomination or dogmatic theology. The Great Schism of the 11th and Reformation of the
16th century were to tear apart "Christendom" into hostile factions, and following the Age of
Enlightenment of the 18th century, atheism and agnosticism became widespread in Western
Europe. 19th century Orientalism contributed to a certain popularity of Buddhism, and the
20th century brought increasing syncretism, New Age and various new religious movements
divorcing spirituality from inherited traditions for many Europeans. The latest history brought
increased secularisation, and religious pluralism.[1] Eurobarometer Poll 2005 chart results
Belief that "there is a god" per country Belief that "there is some sort of spirit or life force"
per country (Eurobarometer 2005) No belief in "any sort of spirit, god or life force" per
country (Eurobarometer 2005) The following is a list of European countries ranked by
religiosity, based on belief in a god, according to the Eurobarometer Poll 2005. The 2005
Eurobarometer Poll asked whether the person believed "there is a god", believed "there is
some sort of spirit of life force", "didn't believe there is any sort of spirit, god or life force".
Eurobarometer Poll 2005 Country Belief in a god Belief in a spirit or life force Belief in
neither a spirit, god or life force Turkey 95% 2% 1% Malta 95% 3% 1% Cyprus 90% 7% 2%
Romania 90% 8% 1% Greece 81% 16% 3% Portugal 81% 12% 6% Poland 80% 15% 1%
Italy 74% 16% 6% Ireland 73% 22% 4% Croatia 67% 25% 7% Slovakia 61% 26% 11%
Spain 59% 21% 18% Austria 54% 34% 8% Lithuania 49% 36% 12% Switzerland 48% 39%
9% Germany 47% 25% 25% Luxembourg 44% 28% 22% Hungary 44% 31% 19% Belgium
43% 29% 27% Finland 41% 41% 16% Bulgaria 40% 40% 13% Iceland 38% 48% 11%
United Kingdom 38% 40% 20% Latvia 37% 49% 10% Slovenia 37% 46% 16% France 34%
27% 33% Netherlands 34% 37% 27% Norway 32% 47% 17% Denmark 31% 49% 19%
Sweden 23% 53% 23% Czech Republic 19% 50% 30% Estonia 16% 54% 26% The decrease
in theism is illustrated in the 1981 and 1999 according to the World Values Survey,[2] both
for traditionally strongly theist countries (Spain: 86.8%:81.1%; Ireland 94.8%:93.7%) and for
traditionally secular countries (Sweden: 51.9%:46.6%, France 61.8%:56.1%, Netherlands
65.3%:58.0%). Some countries nevertheless show increase of theism over the period, Italy
84.1%:87.8%, Denmark 57.8%:62.1%. For a comprehensive study on Europe, see Mattei
Dogan's "Religious Beliefs in Europe: Factors of Accelerated Decline" in Research in the
Social Scientific Study of Religion. Turkey and Malta are the most religious countries and
Estonia and Czech Republic are the least religious countries in Europe. [edit]Gallup poll
2007–2008 Lack of Importance of Religion in Europe by Gallup poll (2007–2008) Country
Percentage Estonia 84% Sweden 83% Denmark 80% Norway 78% Azerbaijan 74%
Czech Republic 74% France 73% United Kingdom 71% Finland 69% Netherlands 66%
Belarus 65% Russia 63% Albania 63% Bulgaria 62% Latvia 62% Belgium 61%
Hungary 59% Slovenia 59% Spain 59% Germany 57% Switzerland 56% Ukraine 54%
Lithuania 52% Slovakia 51% Montenegro 48% Serbia 45% Kazakhstan 43% Austria 42% Ireland 42% Moldova 31% Croatia 30% Greece 30% Armenia 29% Bosnia and
Herzegovina 29% Portugal 27% Italy 26% Cyprus 24% Poland 23% Georgia 22%
Macedonia 20% Romania 18% Turkey 9% During 2007–2008 a Gallup poll asked in
several countries the question "Does religion occupy an important place in your life?" The
table on right shows percentage of people who answered "No".[3] [edit]Religiosity European
countries have experienced a decline in church membership and church attendance. A relevant
example is that Sweden where the church of Sweden, previously the state-church until 2000,
claimed to have 82.9 % of the Swedish poplulation as its flock in 2000. Surveys showed this
had dropped to 72.9 % by 2008.[4] However in the 2005 eurobarometer poll only 23%[5] of
the Swedish population said they believed in a personal God. It is generally thought that this
disparity between church claims and numbers of people who actually believe in a god is likely
to be the case in many other EU countries, especially in France and northern Europe, as recent
trends and surveys are showing. [edit]Eurobarometer poll 2005 The Eurobarometer Poll 2005
found that, on average, 52% of the citizens of EU member states state that they believe in a
god, 27% believe there is some sort of spirit or life force while 18% do not believe there is
any sort of spirit, god or life force. 3% declined to answer. According to a recent study
(Dogan, Mattei, Religious Beliefs in Europe: Factors of Accelerated Decline), 47% of
Frenchmen declared themselves as agnostic in 2003.This situation is often called "PostChristian Europe". A decrease in religiousness and church attendance in western Europe
(especially Denmark, Belgium, France, Germany, the Netherlands and Sweden) has been
noted, but there is an increase in Eastern Europe, especially in Greece and Romania (2% in 1
year). The Eurobarometer poll must be taken with caution, however, as there are discrepancies
between it and national census results. For example in the United Kingdom, the 2001 census
revealed over 70% of the population regarded themselves as "Christian" with only 15%
professing to have "no religion", though the wording of the question has been criticized as
"leading" by the British Humanist Association.[6] [edit]Modern religions [edit]Christianity
Christianity by Country Africa[show] Asia[show] Europe[show] North America[show] South
America[show] Middle East[show] Oceania[show] * Lacks its own page • Full list • v • d • e
Main article: Christianity in Europe View of Rome from the Dome of St. Peter's Basilica. St
John's Church, Bergen, Norway. Photo: Morten Dreier The vast majority of theist Europeans
are Christians, divided into a large number of denominations. Roman Catholicism is the
largest denomination with adherents mostly existing in Latin Europe (which includes France,
Italy, Spain, Southern [Wallon] Belgium, and Portugal), Ireland, Lithuania, Poland, Hungary,
Slovakia, Slovenia, Croatia, and the Czech Republic, but also the southern parts of Germanic
Europe (which includes Austria, Luxembourg, Northern [Flemish] Belgium, Southern and
Western Germany, and Liechtenstein). Protestantism and Eastern Orthodoxy are organized
into many churches, the largest of which are: Eastern Orthodoxy (the churches are in full
communion, i.e. they see each other as local churches, members of a single religious body)
Ecumenical Patriarchate of Constantinople Albanian Orthodox Church Bulgarian Orthodox
Church Church of Greece Cypriot Orthodox Church Romanian Orthodox Church Georgian
Orthodox Church Russian Orthodox Church Serbian Orthodox Church Oriental Orthodoxy
Armenian Orthodox Church Protestantism (see list of Reformed churches, Porvoo
Communion) Lutheranism-Zwinglianism Independent Evangelical-Lutheran Church Danish
National Church Evangelical Lutheran Church—Synod of France and Belgium Evangelical
Church in Germany Reformed Church in Hungary Church of Sweden Swiss Reformed
Church Anglicanism Church of England Church of Ireland Scottish Episcopal Church Church
in Wales Lusitanian Catholic Apostolic Evangelical Church Spanish Reformed Episcopal
Church Calvinism-Presbyterianism United Reformed Church Evangelical Presbyterian
Church in England and Wales Church of Scotland Presbyterian Church in Ireland Methodist
Church of Great Britain Protestant Church in the Netherlands (Neo-Calvinism) AnabaptismBaptism Baptist Union of Great Britain Baptist Union of Sweden Bruderhof Communities
Seventh-day Adventist Church There are numerous minor Protestant movements, including
various Evangelical congregations, Jehovah's Witnesses and others. [edit]Islam A Mosque in
Poland. Further information: Islam in Europe Islam came to parts of European islands and
coasts on the Mediterranean during the 7th century Muslim conquests. In the Iberian
Peninsula various Muslim states existed before the Reconquista. During the Ottoman
expansion Islam was spread into the Balkans and southeastern Europe. Muslim have also been
historically present in Russia. In recent years, Muslims have migrated to Europe as residents
and temporary workers. Muslims account for 4-7% of the population in France, 5.8% in the
Netherlands, 5% in Denmark, just over 4% in Switzerland and Austria, and almost 3% in the
United Kingdom.[7] Muslims make up over 95% in Turkey, 38–70% in Albania,[8][9] 40% in
Bosnia and Herzegovina,[10] 33.3% in Macedonia,[11] about 20% in Montenegro,[12] 12%
in Bulgaria[13] and between 10-15% of the population of Russia.[14] Islam has been a factor
in the cultural development of the Balkans and parts of Russia. [edit]Judaism Further
information: History of the Jews in Europe, Jews and Judaism in Europe, Jews by country The
Jews were dispersed within the Roman Empire from the 2nd century. At one time Judaism
was practiced widely throughout the European continent; throughout the Middle Ages, Jews
were frequently accused of ritual murder and faced pogroms and legal discrimination. The
Holocaust perpetrated by Nazi Germany decimated Jewish population, and today, France is
the home of largest Jewish community in Europe with 1% of the total population.[15] Other
European countries with notable Jewish populations include Germany, the United Kingdom,
Russia and Italy. [edit]Other religions Buddhism thinly spread throughout Europe and
growing rapidly in recent years, about 3 million.[16][17] In Kalmykia, Tibetan Buddhism is
prevalent. Hinduism mainly among Indian immigrants in the United Kingdom. In 1998 there
were an estimated 1.4 million Hindu adherents in Europe.[18] Sikhism, nearly 1 million
adherents of Sikhism in Europe. Most of the community live in United Kingdom (750,000)
and Italy (70,000). Around 10,000 in Belgium and France. Netherlands and Germany have a
Sikh population of 12,000. All other countries have less than or 5,000 Sikhs. [edit]Below one
million adherents Neopagan movements in some countries, notably in the British Isles,
Germanic Europe and the Baltic states (the UK, German-speaking Europe and Scandinavia).
Rastafari, communities in the United Kingdom, France, Spain, Portugal, Italy and elsewhere.
Jainism, small membership rolls, mainly among Indian immigrants in the United Kingdom.
The Bahá'í Faith, upwards of 60,000, with populations of several thousand in Russia,
Switzerland, Italy, France, Spain, Albania, et al. West African Vodun and Haitian Vodou
(Voodoo), mainly among West African and black Caribbean immigrants in the UK and
France. Traditional African Religions (including Muti), mainly in the United Kingdom and
France. Other: Animism, Christian Scientists, Gnosticism, Paganism, Jehovah's Witnesses,
Mennonites, Moravian Church, Mormonism or Latter-day Saints, Pantheism, Polytheism,
theological relativism, Scientology, Seventh-day Adventists, Universal Life Church,
Unitarians, Hare Krishna, Wiccan, and Zoroastrianism.[citation needed] [edit]No religion
There is increasing atheism or agnosticism among the general population in Europe, with
falling church attendance and membership in many countries.[19][20] In 2005, a survey of the
EU's members at that time found that among EU citizens, 52% believe in a god, 27% in some
sort of spirit or life force and 18% had no form of belief. The countries where the fewest
people reported a religious belief were the Czech Republic (19%) and Estonia (16%).[21] In
such countries, even those who have a faith can be disdainful of organized religion.[22]
Across the EU, belief was higher among women, increased with age, those with strict
upbringing, those with the lowest levels of formal education, those leaning towards right-wing
politics, and those reflecting more upon philosophical and ethical issues.[21]
[edit]Secularization Laws regarding same-sex partnerships in Europe Same-sex marriage
Other type of partnership Unregistered cohabitation Issue under political consideration
Unrecognized Constitution limits marriage to man–woman v • d • e The secular lifestyle is
gaining ground in the Europe Union. Sunday church attendance figures are hovering in the
single digits in several European countries. This is especially true with respect to marriage.
Whereas the different religions advocate/ mandate the opposite sex marriage as the only
"natural" one and typically frown on cohabition, the general population in Europe seems to
disagree more and more. In 2008, the highest ever number of births outside marriage were
recorded in the European Union , just short of 37%, up 13 % compared to the year 1995 with
first-births out of wedlock and cohabition figures being even higher. Several European
countries recorded a majority of births outside marriage, including Iceland (64%), Estland
(59%), Norway (55%) Sweden(55%), Slovenia (54%), France (51%), and Bulgaria (51%),
these countries tend to be less religious ones (less than half of the population believing in god)
whereas half of the European population believes in god.[23] Within the United Kingdom
(45,4%), Scotland (50,1%) and Wales (55,6%)[24] recorded a majority of births outside
marriage. In Austria and The Netherlands, more than half of first-borns are born out of
wedlock,[25] and in Ireland close to half are. More strikingly as of January 2010, with Austria
approving same sex civil unions as per 1 Jan. 2010 and the Portugese parliament approving
same sex marriage as of 8 January 2010, more than half of the EU countries allow either same
sex marriage of same sex civil unions. The largest religious group in Europe, the Roman
Catholic Church strongly opposed to these laws threatening to excommunicate politicians
voting in favor of these laws. A European country has also been the first officially atheist state
in the world. Albania in 1967 constitutionally banished religion.[26] [edit]Official religions A
number of countries in Europe have official religions, including Liechtenstein, Malta,
Monaco, the Vatican City (Catholic); Greece (Eastern Orthodox); Denmark, Iceland, Norway
(Lutheran); and England (Anglican). In Switzerland, some cantons are officially Catholic,
others Reformed Protestant. Some Swiss villages even have their religion as well as the
village name written on the signs at their entrances. Georgia has no established church, but the
Georgian Orthodox Church enjoys de facto privileged status. Much the same applies in
Germany with the Evangelical Church and the Roman Catholic Church. In Finland, both the
Finnish Orthodox Church and the Lutheran Church are official. England, a part of the United
Kingdom, has Anglicanism as its official religion. Scotland, another part of the UK, has
Presbyterianism as its national church, but it is no longer "official". In Sweden, the national
church used to be Lutheranism, but it is no longer "official" since 2000 and has lost more than
10% of its adherents since the same year. Azerbaijan, France, Ireland, Portugal, Romania,
Russia, Spain and Turkey are officially "secular". [edit]See also African religions Buddhism
by country Hinduism by country Irreligion (no faith by country) Islam by country Judaism by
country List of religious populations Major world religions Protestantism by country Religion
in Asia Religion in the European Union Religion in North America Roman Catholicism by
country [edit]References ^ Henkel, Reinhard and Hans Knippenberg "The Changing Religious
Landscape of Europe" edited by Knippenberg published by Het Spinhuis, Amsterdam 2005
ISBN 9055892483, pages 7-9 ^ World Values Survey, Religion and morale: Believe in God.
Accessed 2007-07-25 ^ Gallup Poll ^ (Swedish) Svenska Kyrkan Statistiek pagina
Medlemmar 1972-2008 excel file ^ Eurobarometer Poll 2005 ^ Census 2011 ^ Muslims in
Europe: Country guide, BBC News, 23 December 2005, accessed 3 May 2007 ^ CIA - The
World Factbook - Albania - People ^ Miller, Tracy, ed. (October 2009) (PDF), Mapping the
Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World’s Muslim
Population, Pew Research Center, retrieved 2009-10-08 ^ CIA - The World Factbook - Bosnia
and Herzegovina - People ^ CIA - The World Factbook - Macedonia ^ Muslims in Europe:
Country guide - Serbia and Montenegro ^ CIA - The World Factbook - Bulgaria ^ CIA - The
World Factbook - Russia ^ CIA The World Factbook -- France ^ "Vipassana Foundation Buddhists around the world". ^ "BuddhaNet - Buddhism in the West". ^ "Hinduism". ^ Cline,
Austin (2005-02-28). "Secularism in Europe". About.com. Retrieved 2007-07-21. ^
Zuckerman, Phil (2005). "Atheism: Contemporary Rates and Patterns". Cambridge University
Press. Retrieved 2007-07-21. ^ a b "Eurobarometer 225: Social values, Science &
Technology" (PDF). Eurostat. 2005. Retrieved 2007-07-21. ^ Cline, Austin (2006-02-25).
"Czech Republic: Most Atheist Country in Europe?". About.com. Retrieved 2007-07-21. ^
Evolution on the family in Europe page 42 out of 82 ^ UK populations vital statistics page 67
68 ^ Half of first-born children’s parents are not married ^ Gallagher, Amelia (1997). "The
Albanian atheist state, 1967–1991".
distribucija relgija u evropi (Geografska distribucija religija u Evropi)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/29/Religions_d_Europe.png
Evropska mapa religija (Geografska distribucija religija u Evropi)
19 Feb 2010, Milanche
Granični pojasevi religija (Geografska distribucija religija u Evropi)
12 Feb 2010, Senada
Srđan Barišić
Religijski sistemi su dinamične kategorije koje se razvijaju u prostoru i kao takve moraju se
posmatrati i dinamično i statično. Sam proces širenja religija je stalan u svetskoj civilizaciji,
bar u dosadašnjoj njenoj istoriji, ali savremeni period rasprostranjenja religija već je dobio
određene statične karakteristike u prostoru, jer se zasniva na sve većem značaju pojedinih
regionalnih celina na globalnom nivou.
Rasprostranjenost religije predstavlja raširenost (prostorni raspored) nekog verskog učenja u
određenom trenutku, na određenoj teritoriji i ono je posledica širenja religija u određenom
periodu (Šećibović, 1995:55). U procesima širenja i rasprostranjenja religija najveći značaj
imaju migracije stanovništva, nekada seobe i osvajanja, a danas
ekonomske migracije. Iako danas nisu česte velike migracije stanovništva (izuzev u ratom
zahvećenim područjima), to ne znači da nema promena u današnjem rasprostranjenju religija.
Zahvaljujući ekonomskim migracijama između visoko razvijenih zemalja i zemalja u razvoju
nastaje veliko civilizacijsko mešanje stanovništva, što daje poseban zamah i širenju religija.2
Mikroplan u širenju religija postao je najvažniji segment učvršćivanja vere u prostoru ili
prenošenja na nove vernike. Danas se sve više deluje pojedinačno, u okviru manjih zajednica,
porodično i naročito na regionalnom planu i upravo zbog toga istraživanje praktičnog rada
religijskih organizacija na lokalnom
nivou dobija sve više na značaju.
U procesu širenja religija nastaje njihovo susretanje, sukobljavanje ili preplitanje.
Prostori na kome se susreću religijski sistemi nazivaju se granični pojasi (prostori) religija.
Granični pojasi religija, u geografiji religije, najčešće se definišu kao „prostori gde se susreću
pojedini religijski sistemi i gde su uticaji dveju ili više religija izmešani“ (Šećibović,
1995:110). Reč je o pojasima koji prostorno mogu biti veoma široki i obuhvatati veliki broj
stanovnika.
Po Soferu (Sopher D.) za uzajamne uticaje među religijskim sistemima postoje tri osnovna
tipa odnosa:
1. mirna koegzistencija,
2. nestabilnost i konkurencija,
3. netolerancija i izuzimanje.
Sva tri tipa odnosa mogu da se smenjuju tokom vremena, odnosno, vremenom moguće je
pogoršanje odnosa među konfesijama, tako da od mirne koegzistencije dolazi do netolerancije
i izuzimanja. (Šećibović, 1995:110)
U svetu postoji nekoliko velikih graničnih prostora religija, kao što su Kašmir, Centralna
Azija, Malajsko poluostrvo, Sahel u Africi, Kavkaz i Zakavkazje, Gaza i Zapadna obala, dok
su u Evropi to Balkansko poluostrvo, Severna Irska, Zapadna Ukrajina, Transilvanija u
Rumuniji itd.
Na površini od oko 500.000 km², koliko obuhvata Balkansko poluostrvo u svojim
geografskim granicama, rasprostiru se tri monoteističke religije svetskog značaja.
Balkansko poluostrvo obuhvata jugoistočni deo Evrope i predstavlja njen najsloženiji i
najtrusniji deo u etničkom i religijskom smislu. Imajući u vidu istoriju Balkana, kao i sadašnje
stanje na ovim prostorima, nije teško zaključiti da ova regija predstavlja možda najsloženiji
granični pojas religija u Evropi. I najsloženiji i najkrvaviji.
Balkansko poluostrvo je izrazito mozaičan granični prostor religija i uslovno se može govoriti
o dve osnovne, opšte granične linije ("zone"- Šećibović). Prvu bi predstavljala granična linija
između hrišćanstva i islama, dok bi drugu predstavljala granica između samih hrišćana, tj.
pravoslavaca i katolika. Granice između religija su retko kada oštre,
tako da ih ovde treba shvatiti više idealnotipski, ali uzimajući u obzir proces segmentacije
graničnog pojasa, kao i tipizacije prostora, nastalih tokom čestih ratnih sukoba moglo bi se,
možda, govoriti i o oštrim i jasnim granicama.
Pomenute granice poklapaju se sa prirodnim barijerama (reke, planine...), naročito nakon
poslednjih balkanskih ratnih sukoba (1991-1995. godine) koji su prouzrokovali velike
migracije stanovništva, a stvaranjem malih zatvorenih državica, prirodne granice
se ustaljuju i učvršćuju i predstavljaju teško savladivu prirodno-društvenu barijeru. Reč je o
istorijskim, periodično krvavim granicama, koje se često označavaju i kao civilizacijske
granice. Prostorni raspored religija nakon sukoba znatno se izmenio, formiranjem malih
nacionalnih država stvorena je osnova segmentacije graničnog pojasa religija i
homogenizacije graničnog prostora. Etnička i verska čišćenja prostora koja su činjena u vreme
ratnih sukoba prouzrokovala su velike migracije stanovništva što je dovelo do poremećaja u
samom graničnom prostoru religija.
Geografska segmentacija je stvaranje, unutar graničnog pojasa, oštrih podela između verskih
grupacija, koje su odvojene od prirodnih celina i nisu u mogućnosti da međusobno
komuniciraju, a u većini slučajeva su i međusobno antagonizirane (Šećibović,2001:110).
Crkveno upravljanje prostorom, s jedne strane, otežano je segmentacijom
prostora, ali sa druge strane, tipizacija i homogenizacija prostora znatno olakšavaju
upravljanje crkvenim prostorom.
Moglo bi se govoriti i o trećoj graničnoj liniji, geografski neustaljenoj, koja se proteže između
pomenutih tradicionalnih religijskih sistema i onih mlađih, manjih religijskih sistema ili
pokreta.
Kratka geneza graničnog pojasa i stepen koncentracije vernika
Dolaskom na Balkansko poluostrvo, Južni Sloveni susreću se sa hrišćanstvom koje je u to
doba već bilo crkveno organizovano i jurisdikcijski zavisno od velikih crkvenih sedišta Rima i
Carigrada. U ranom srednjem veku još uvek jedinstveno hrišćanstvo uveliko je bilo prisutno
na Balkanu i svojim dolaskom paganska plemena odmah su bila izložena njegovom uticaju
(širenju). Crkvene organizacione jedinice bile su uklopljene u administrativnu podelu
Rimskog Carstva, a granica između Istočnog i Zapadnog Rimskog Carstva, koju su ustanovili
Dioklecijan (284-305) i Teodosije (378-395), protezala se upravo preko prostora koje su
naseljavali Južni Sloveni i narodi sa kojima su
oni bili izmešani. Ova granica presudno je uticala na istorijske tokove zbivanja na ovim
prostorima, a njom je zadana i buduća granica između katoličanstva i pravoslavlja.
Upravo ova “velika istorijska granica koja postoji vekovima i razdvaja narode zapadnog
hrišćanstva od muslimanskih i pravoslavnih naroda” (Hantington, 1998:176) reaktuelizovana
je u raspravama oko širenja Evropske Unije, naročito nakon poslednjeg proširenja 2004.
godine. Prema civilizacijskoj paradigmi razvijanoj od perioda raskola
između zapadnog i istočnog hrišćanstva (9 – 11. vek) ova granica se, od severa ka jugu,
proteže duž granice između Finske i Rusije, zatim Baltičkih država (Estonije, Letonije,
Litvanije) i Rusije, kroz zapadnu Belorusiju, zapadnu Ukrajinu, severozapadnu Rumuniju
(Transilvanija), Srbiju (severna granica Balkanskog poluostrva – reke Sava i Dunav) i
duž granice koja razdvaja Hrvatsku od Bosne i Hercegovine. Slično granici koja je na Balkanu
delila Istočno i Zapadno Rimsko Carstvo, ova granica je stajala između Habsburškog i
Otomanskog carstva, ali je tokom njihovih čestih ratova bila podložna promenama i
prekograničnim migracijama, naročito pravoslavnih hrišćana.
Zapadni deo Balkanskog poluostrva predstavlja važnu uticajnu sferu katoličanstva.
Ova konfesija je bila dominantna u Habsburškoj carevini do njenog nestanka 1918, a danas je
najbrojnija u Sloveniji, Hrvatskoj i snažno zastupljena u Vojvodini. Istočni deo Balkanskog
poluostrva predstavlja važnu uticajnu sferu pravoslavlja koje je dominantno u Srbiji,
Bugarskoj, Grčkoj, Crnoj Gori i Makedoniji i odigralo značajnu ulogu u formiranju identiteta i
nezavisnosti ovih nacija i država.
Za islam u graničnom prostoru religija Balkanskog poluostrva može se reći da ima više
arealni karakter (zajednice koje se prostiru u vidu više razdvojenih celina) (Šećibović,
2001:108). Populacija islamskih vernika na Balkanskom poluostrvu predstavlja regionalno
izdiferenciranu i etnički heterogenu versku zajednicu, koja svoj „identitet“ stiče tek nakon
odvajanja od Osmanske uprave i potpadanja pod vlast neislamskih vladara. Balkanski
muslimani pripadali su do tada jedinstvenoj, centralizovanoj verskoj zajednici Osmanskog
carstva i ispovedali su sunitski islam hanefitskog obreda, što im je svojstveno i danas. Kao i u
Andaluziji (južna oblast
Iberijskog poluostrva), i na Balkanu se, u civilizacijskom, ali ne i u teološkom smislu,
„razvijao jedan samosvojni, autentični 'evropski islam'“ (Vukomanović, 2003:24). Više od pet
vekova islama na Balkanu imalo je, svakako, veoma značajan uticaj na stvaranje
tradicije koja je svojstvena pomenutom delu Evrope.
Širenjem vojnog i političkog uticaja Osmanskog carstva, došlo je i do širenja i
institucionalizacije islama na Balkanu, te od XV veka može se pratiti rasprostranjenje ovog
religijskog sistema na Balkanskom poluostrvu. U ovom delu Evrope, preko stanovništva koje
je prihvatilo islam krajem srednjeg i početkom novog veka i zadržalo
ga do danas, islam se zadržao kao tradicionalni društveni element. Udeo stanovništva
islamske veroispovesti u ukupnom stanovništvu Balkanskog poluostrva nije zanemarljiv, što
svakako ukazuje na to da kulturni identitet i tradicija muslimana predstavlja konstitutivni
element kulturnog identiteta jugoistočne Evrope.
Osvrnućemo se ukratko na demografske pokazatelje udela muslimana u nacionalnim i
regionalnim okvirima. Oko dve trećine stanovnika Albanije (65-70%) su muslimani.
Pored Albanije, država sa najvećom muslimanskom populacijom na Balkanu svakako je
Bosna i Hercegovina, 40% posleratnog broja stanovnika3. Muslimani u Bugarskoj čine 13%
ukupne populacije, a dominantnu etničku skupinu, za razliku od drugih velikih muslimanskih
zajednica na Balkanu, čine Turci i Pomaci4. Muslimansku zajednicu u
Makedoniji, kao i na Kosovu, uglavnom čine Albanci, oko 30% ukupne populacije u toj
državi. Većina muslimana koji žive na teritoriji bivše Državne zajednice Srbija i Crna Gora su
Albanci sa Kosova, koje je pod upravom Ujedinjenih nacija od juna 1999.
godine. Druga muslimanska zajednica po veličini na teritoriji bivše SCG živi u Sandžaku, koji
se delom nalazi u Srbiji, a delom u Crnoj Gori. U Sandžaku živi više od 200.000 muslimana
koji održavaju veoma tesne veze sa Islamskom zajednicom BiH, obzirom da se ta oblast
graniči sa Bosnom i Hercegovinom. U Crnoj Gori muslimani čine 21% stanovnika. Dve
trećine muslimana su slovenskog porekla, a ostali su Albanci. U Hrvatskoj, Grčkoj i Sloveniji
muslimansko stanovništvo čini oko jedan procenat ukupne populacije, mada u te podatke nije
uključen broj stranih državljana ove vere, koji živi u tim zemljama.
Zone ili rejoni većeg stepena koncentracije islamskih vernika ili islamskih institucija i
objekata su, od severo-zapada ka jugo-istoku Balkanskog poluostrva, Federacija Bosne i
Hercegovine, Sandžak (delom u Srbiji, delom u Crnoj Gori), Kosovo, Albanija, zapadni
deo Makedonije i Trakija ( jugo-istočna Bugarska, severo-istočna Grčka i severo-zapadna
Turska). Upravo ove zone (areali – Šećibović) čine granični prostor religija Balkanskog
poluostrva mozaičnim i najsloženijim u Evropi.
Faktori usložnjavanja graničnog pojasa religija na Balkanu
Složenosti graničnog prostora religija na Balkanskom poluostrvu u velikoj meri doprinosi i
entička raznolikost, koja se može ali i ne mora poistovećivati sa konfesionalnim zajednicama.
Dominantna etnokonfesionalna identifikacija balkanskih naroda u velikoj meri utiče na
čvrstinu i održivost interkonfesionalnih barijera.
Stvaranjem velikog broja nacionalnih državica i kolonama izbeglica prouzrokovana tipizacija
i homogenizacija verskih prostora, došlo je do zahlađenja odnosa između verskih zajednica i
njihovog međusobnog udaljavanja.
Teritorijalna organizacija konfesionalnih zajednica takođe bitno utiče na složenost graničnog
prostora religija, a kao najvažniji elementi prostorne strukture religijske organizacije smatraju
se: lokalna autonomija (autonomni delovi), hijerarhijski sistem, upravljanje teritorijom,
crkveno vlasništvo (univerziteti, radio i tv-stanice, časopisi.
listovi, preduzeća, kulturne institucije), religijski centri, sveta mesta, religijske i političke
organizacije itd. Na etničkom principu zasnovana autokefalnost pravoslavnih crkava na
Balkanskom poluostrvu i postojanje kanonskih nesporazuma između nekih od njih, kao i
nesporazumi između određenih organizacionih struktura islamske zajednice, dodatno
usložnjavaju granični pojas religija i ukazuju na problem ne samo interkonfesionalnih nego i
intrakonfesionalnih odnosa.
U ovako složenoj situaciji, neophodno je uvek voditi računa o lokalnim i regionalnim
karakteristikama unutar graničnog prostora, a pri analizi odnosa između religijskih sistema
unutar njega, treba uzeti u obzir delovanje verskih organizacija na mikroplanu, tj. njihovo
praktično delovanje na lokalnom nivou. Dijaloški potencijal ovdašnjih religija u
velikoj meri zavisi od regionalnih i lokalnih karakteristika graničnog prostora religija na
Balkanu.
Literatura:
Barišić, S. (2005): "Iz našeg neposrednog susedstva: muslimani", Teme, god. XXIX, br. 4:
597-612
Barišić, S. (2006): “Međureligijski dijalog u lokalnoj sredini: primer Beograda”, Sociologija,
god. XLVII, br. 3: 257-280
Espozito, Džon (prir.) (2002): Oksfordska istorija islama, Beograd: Clio
Hantington, S. (1998): Sukob civilizacija, Podgorica: CID
Šećibović, R. (1995): Uvod u opštu geografiju religije, Niš, Novi Sad, Beograd: JUNIR,
Prometej, Tersit
Šećibović, R. (2001): “Balkan – granični prostor religija”, u: Vukomanović, M. i
Vučinić, M. (prir.): Religije Balkana: Susreti i prožimanja, Beograd: BOŠ
Vukomanović, Milan (2003): "Zapad i islam", u: Vukomanović, M. i Vučinić, M. (prir.):
Religijski dijalog – drama razumevanja, Beograd: BOŠ
Jedi: The 4th 'Religion' (Geografska distribucija religija u Evropi)
10 Feb 2010, Aki K.
Almost 400,000 people in the UK say they are Jedis by religion - making it the fourth largest
"faith" in Britain.
Kraj - osudjeni na progonstvo (Geografska distribucija religija u Evropi)
http://www.youtube.com/watch?v=mHGBETv7ao8
The Future of Radical Islam in Europe (Geografska distribucija religija u Evropi)
http://www.youtube.com/watch?v=Mm-P5keF8yE&feature=related
Islam In Europe (Geografska distribucija religija u Evropi)
http://www.youtube.com/watch?v=iI32mrzG79w
Future of Europe, freedom of its peoples. 2020 (Geografska distribucija religija u
Evropi)
http://www.youtube.com/watch?v=wBgPwMeD-pE&feature=related
Demographic changes for Europe in 21st century (Geografska distribucija religija u
Evropi)
http://www.youtube.com/watch?v=j-7CmNqMxE4
Earth Religion 5000 Years Time Lapse Map (Geografska distribucija religija u Evropi)
http://www.youtube.com/watch?v=zk-2Qb-Iq2s
Geography of Religion... (Geografska distribucija religija u Evropi)
07 Feb 2010, sestan
Reinhard Henkel, “Geography of Religion – Rediscovering
a Subdiscipline”, Hrvatski geografski glasnik, vol. 67 no.1, 2005, pp. 7 – 8.
The religious landscape of the USA, finally, is extremely difficult to explain when
applying the secularization thesis. In contrast to all European countries with the exception
of France, the US have a strict, constitutionally ruled separation of church and state.
Personal membership in a church is on a totally voluntary basis and not determined by
“geographical destiny of birth” (Geipel 1996,120). Therefore all churches in the USA are
financially independent from the State and self-reliable. Berger has observed that American
churches are characterised by an “inner secularization” which only marginally differs
from secularization in Europe. All recent relevant comparative studies, however, show
that religion is much more present in the US-American society than in European countries
(e.g. Studies of the International Social Service Programme and the World Value Survey,
compiled e.g. in Hollinger 1996). This is equally true for religious belief and practice.
Following the secularization thesis, the secularization process should be most advanced in
the US because it has a leading position in modernization. But the number of people who
belong to a religious organization has increased in the US from 17% (1776) to 62% (1980).
Finke and Stark (1992) consequently coined the term the “churching of America”.
Among the parts of the world under Christian or Islamic influence only Europe remains
as a continent with considerable secularization1. From all the parts of the world that were,
over many centuries, influenced and formed by the Christian or Islamic faiths, only Europe
seems to be left with secularization having gained considerable ground. This observation
coincides with the findings of Beyer (2001) who from his different studies draws the
conclusion
that the globalization process has had a positive impact on the spreading of religion
rather than a negative one as one would to expect. From the global viewpoint, therefore,
the state of religion in Europe appears to be a deviation from the general tendency which
also implies that Europe’s influence as a centre of intellectual innovation exporting ideas
throughout the world is in decline at least in this area.
But even in the different countries of Europe the situation is not the same. There are
considerable discrepancies between strongly secularized countries such as the Netherlands
or East Germany and e.g. Ireland and Poland which continue to have a strong religious
framework (cf. Knippenberg 1998, Denz 2000). Especially when looking at Eastern
Europe, one frequently talks about a “return of religion” since 1989/90. In many Southeastern
and Eastern European countries, church buildings that had been closed for a long
time or used otherwise have been reopened; religious groups are gaining more influence
on politics while religious beliefs and practices are on the increase (Tomka & Zulehner
2000, Pollack 1998). For Western Europe, the French sociologist Hervieu-Leger (1993)
observes a certain “loss of religion” but she refuses to apply the term secularization. And
she also sees a “new flourishing of faith” in many different manifestations, set off by a
search for deeper meaning in life which apparently cannot be offered by the modernist
ideology of progress.
Da li Islam preti Evropi? (Geografska distribucija religija u Evropi)
05 Feb 2010, acuska
U Italiji se najavljuje sličan referendum, iako u Rimu, sve sa minaretima, postoji jedna od
najvećih džamija u Evropi, a skoro polovina Francuza deli mišljenje Švajcaraca. Nije
isključeno da Francuska, zemlja sa najvećim brojem muslimana u Evropi, samo je 7,5 miliona
glasača u toj zemlji islamske vere, uskoro ne preduzme “švajcarski recept”. Anti-muslimansko
raspoloženje u Francuskoj odavno postoji a vlasti su nedavno uspele da izbegnu ozbiljniju
raspravu zabranom nošenja marama (šamija) muslimanskim devojčicama u školama. I iz
Nemačke, zemlje gde su do sada džamije sa minaretima gradjene bez otpora stanovništva, je,
čak sa zvaničnog mesta, stiglo upozorenje da postoji pretnja od “islamizacije društva”.
Sve te rasprave podgrejavaju predrasude Evropljana i, u osnovi, mržnju prema Islamu. I to je
jedna velika manipulacija. U Švajcarskoj ljudi nisu glasali protiv džamija i islamskih
bogomolja nego samo ne žele minarete. Dakle, nisu protiv Islama i muslimana nego samo
visokih kula koje ne žele da vide i to je njihovo pravo. U toj manipulaciji učestvuju svi, i
evropske vlasti i sami muslimani. Svi su odgovorni.
Posle pada komunizma i rušenja hladnoratovske podele sveta Zapad je ostao bez “teme”, u
osnovi ostao je bez političkog ideniteta. U toj krizi identiteta, i konačno smisla, sva državna i
mašinerija elite se bacila na traženje novog neprijatelja. Što kaže izraelski državnik Šimon
Peres “kad izgubiš neprijatelja izgubio si politiku”. U toj žurbi i očiglednom haosu u traženju
identiteta zapadnim stratezima se najzgodnijom učinila manipulacija sa Islamom. Prvo, Zapad
je već imao instaliranu mrežu islamskih ratnika u Avganistanu i drugim islamskim zemljama,
sve je, dakle, bilo spremno a, uz to, vrlo je lako probuditi socijalnu energiju muslimana jer
većina njih živi u siromaštvu i nezadovoljna je svetom oko sebe. Ne zato što su muslimani,
nego što im je jasno da su njihove zemlje bogate i prepune para a oni žive u bedi. Istovremeno
im je jasno da putem korupcije Zapad kontroliše njihove vodje a novac njihovih zemalja je u
zapadnim bankama. Umesto prema pravim pitanjima Zapad je nezadovoljne muslimane
usmerio ka Islamu, ka verskim emocijama. Autori tog projekta su Amerika i Francuska i on je
počeo sa otporom sovjetskoj invaziji u Avganistanu pre 30 godina ali vremeno se čitava ideje
raširila i njena upotreba promenila.
Zapad je, u odsustvu bilo kakve političke vizije, posegnuo za muslimanima koje koristi kad
god je potrebno. Tokom rata u Bosni i Hercegovini Amerika i Britanija su, na primer,
obučavalu takozvane svete ratnike, mudžahedine, i prebacivale ih u Bosnu. Bili su saveznici.
Britanski muslimanski sveštenik egipatskog porekla, zvani Abu Hamza je tada na osnovu
avganistanskog iskustva obučavao mudžahedine za rat u Bosni i bio je “saveznik”. U
medjuvremenu se situacija promenila, došao je rat protiv islamskog terorizma, i Abu Hamza
je sada neprijatelj i u zatvoru je u Engleskoj. Još je bolji primer starog američkog prijatelja a
sada neprijatelja Osame Bin Ladena. Za sve šta se dogodi na Zapadu se okrivljuje islamski
ekstremizam i terorizam. Muslimani su postali dežurni krivci. To je zaista stvorilo atmosferu
straha i mržnje prema Islamu i svemu što je islamsko. Drugim rečima, vlasti zapadnih zemalja
su osnovni krivci za anti-islamsko raspoloženje u Evropi i Americi.
Za takvo stanje su odgovorni i sami muslimani koji su prihvatili manipulacije vlasti. Jedno
vreme je biti musliman na Zapadu postalo profesija, zanimanje, a sada kada se situacija
promenila – e, sada se traži “pravda”. Naravno, kao i uvek, cenu plaća običan čovek koji
nema nikakve veze sa tim jer su deo te manipulacije takozvani muslimanski lideri. To su
“njihovi”, muslimani zapadnih vlasti a ne islamski vernici. Pada u oči da su u zvaničnim
verzijama esktremisti muslimani Suna Islama, koji je po definiciji tolerantan i nije agresivan.
Nema skoro ni jednog zvaničnog ekstremiste koji je iz drugih, daleko radikalnijih islamskih
pravaca.
Ali, kao i uvek u životu, teško je kontrolisati ljudsko ponašanje i odnose medju ljudima. Sada
su u Evropi na sceni generacije koje su rasle u manipulacijama sa Islamom i posle toliko
godina propagande sasvim je očekivano da imaju otpor prema muslimanima. Istovremeno,
sazrele su i generacije muslimana koje žive i koje su rodjene u evropskim zemljama a i ti ljudi
su rasli uz zvanične laži o Islamu. Svima su te manipulacije jasne ali, što je najgore,
predvodnici anti-evropskog raspoloženja medju muslimanima su isti oni muslimanski lideri
koji su u funkciji zapadnih vlasti od samog početka, kada je Islam bio “prijatelj”.
U osnovi, Islam nije pretnja Evropi. Osnovna pretnja je nesposobna politička elita Evrope
koja manipulacijama Islamom prikriva svoje praznine kao i samozvani muslimanski lideri koji
sve to dobro naplaćuju. Stvorena je, medjutim, zatrovana atmosfera pa je sada veoma teško
videti kako bi se stvari mogle vratiti u normalu. Referendumi i zabrane, u svakom slučaju,
nisu rešenje.
Unutar tih manipulacija mogla bi se izgleda naći, ili se već našla, i savremena politička elita u
Srbiji. U Beogradu je najavljeno formiranje neke vrste islamsko-obrazovno-versko-kulturnog
centra. I to na inicijativu Turske i tokom posete turskog predsednika Abbudlaha Gula Srbiji.
Centar će, objavljeno je, finansirati Turska. Obećana je i izgradnja tri džamije u Beogradu.
U Srbiji, bez Kosova, živi skoro 10 odsto ljudi islamske veroispovesti koji su različitog
etničkog porekla, od Albanaca do islamiziranih Srba. Srbija nema bilo kakvu tradiciju
islamskih studija a i sami njeni muslimani pripadaju tradiciji tolerantnog Suna Islama, tačnije,
mnogo više specifičnim islamskim redovima (Bektaši) koji se u velikoj meri razlikuju od
Islama u svetu. Balkanski muslimani, na primer, piju vino i imaju drugačiji, tolerantniji odnos
prema ženama i drugim verama. I otkud sada, na jednom, da se Srbija toliko interesuje za
islamsko učenje i otvara centar.
Lično mislim da bi jedno ozbiljnije izučavanje veza Islama i pravoslavlja, istočnog
hrišćanstva, bilo veoma korisno i izuzetno važno ali Srbija nema kapaciteta za tako ozbiljnu
nauku. Nedavno je kod Leskovca srušena poslednja crkva u koju su zajedno išli i muslimani i
pravoslavci.
I zašto takav centar finansira Turska? Najavljeno je da bi se taj centar mogao zvati Mehmed
Paša Sokolović. Da li je moguće? U stvari, u Srbiji je izgleda sve moguće. Taj Paša jeste bio
srpskog porekla ali je, ipak, bio porobljivač sa posebnom energijom mržnje prema
hrišćanskom stanovništvu, u Bosni je podjednako “tamanio” Hrvate kao i Srbe. Ako je Srbiji
potreban takav centar, i ako su namere iskrene i ozbiljne, onda neka ga Srbija i plaća, a ne
Turska. Utoliko pre što Turska nema baš razvijenu i uglednu islamsku nauku. Uz to, u Novom
Pazaru već postoji Islamski fakultet, a osnovan je i Fond za studente islamskih studija.
Drugim rečima, sve je to politika. Ovih dana u Meki, na hodočašću povodom Kurban Bajrama
(hadžiluk) boravi oko 350 mulimana-vernika iz Srbije. Njih je po dolasku ugostila Turska i
jedan turski ministar je u lokalnom predstavništvu te zemlje priredio prijem. To je po prvi put.
Kakve stvarne veze ima Turska kao sekularna zemlja sa senkovitom islamskom tradicijom sa
muslimanima iz Srbije? Izuzev činjenice da je Srbija nekada bila Otomanska kolonija.
Današnja Turska nije isto što i Otomansko carstvo.
Ali, reći će cinici, pa Srbija je nedavno sklopila i “strateško partnerstvo” sa Turskom i sasvim
je normalno da se sve to sada dešava. To je delimično tačno. Dobro je, u stvari, što Srbija
uspostavlja bliže veze sa Turskom, ekonomski moćnom i veštom zemljom a i u poslovima se
te dve zemlje lakše razumeju bez obzira na ambicije Srbije uperene kao Evropskoj uniji,
Vašingtonu, Moskvi, Pekingu, Africi i NATO-u. Ali, ono što nije dobro i što bi moglo ima
ozbiljne posledice je sugestija da se to “strateško partnerstvo” svodi na muslimane u Srbiji,
premeštanje njihove lojalnosti sa Srbije, zemlje čiji su gradjani, na Tursku i praktično
preuzimanje kontrole nad tim delom gradjana Srbije od strane Turske. To je velika
manipulacija i ne može doneti ničega dobroga. Nikome.
Za ovaj put ostavimo po strani, doduše osnovno, pitanje – kako Srbija može da sklapa
“strateško prijateljstvo” sa Turskom, zemljom koja svakoga dana javno na političkoj sceni
radi protiv interesa Srbije i srpskog naroda, od Makedonije i Kosova, preko Sandžaka do
Bosne i Hercegovine. Ovih dana je ministar inostranih poslova Turske tražio od Španije da
kao predsedavajuća zemlja Evropske unije tokom narednih šest meseci pomogne Turskoj u
realizaciji njenih, anti-srpskih, stavova u Bosni. Niko u Beogradu, kao i na mnoge druge
stvari, nije reagovao. Da se ne pokvari “strateško partnerstvo”.
Preuzeto sa:
http://www.srbijanet.rs/kolumne/37150-da-li-islam-preti-evropi.html
Migration and Religion in a Globalized World (Geografska distribucija religija u
Evropi)
Table of Contents : Final Report of the Conference* Synopsis* Religion in the Context of
Transnationalism* The Role of Religion in the Migration process* The Importance of
Migration and Religion in Creating Cohesive Societies* Partnerships for Social Cohesion and
Integration* The Sensitization of Young Generations to Religious Tolerance* The Media,
Migration and Religion Triangle* Responding to the Challenges* Key Messages*
http://publications.iom.int/bookstore/index.php?main_page=product_info&products_id=140
Religious Projections for the Next 200 Years (Geografska distribucija religija u Evropi)
The intersection of these data form the starting point for a quantitative analysis of the future of
religion. The demographic projections of the United Nations provide a foundation on which
religious data can be compared. This can be described as a five-stage process.
Stage One: demographic analysis by country
Christian data are more complete globally than data on other religions. A detailed analysis can
be performed by matching data on Christianity with the population projections for every
country of the world. If none of the 1990 percentages are adjusted but assumed to remain
static, the demographic effects on Christian affiliation can be analyzed on both regional and
global levels. This reveals the differential growth of adherents to Christianity depending on
population growth where they live. This is the first stage of demographic analysis by country.
Stage Two: religious analysis of Christianity
A more realistic application is to use current trends to make adjustments to the Christian data.
Thus, if evidence exists that the Christian church is in decline in a particular country, then the
percentage to be matched to that country at a future date will be lowered to an appropriate
level. With adjustments made to Christian populations in each country a second stage of
analysis is added. Now one can view the effects of not only demographic change but change
in religious adherence.
But these first two stages of analysis have two important limitations. First, they only analyze
the Christian situation. Without reference to other religions and nonreligious, it is easy to miss
the overall context of religious change either by country, region, or globally. Second, they
only take us to the year 2025. Our next stages will, therefore, have to overcome both of these
limitations.
Stage Three: multi-religious and regional futures projections
The most detailed table of religions by United Nations regions is published yearly by
Encyclopaedia Britannica in its Britannica Book of the Year. This table includes all religions
by major region and is thus suited perfectly for demographic manipulation.
It overcomes the first limitation of the first two stages -- all major religions are included. The
second limitation is overcome in that regional projections have been published by the United
Nations for the years 2025-2200.
Analysis of the Britannica tables begins by using the 1990 table as a base from which to
project all future tables (to 2200) using only demographic tools. Thus, the regional totals
reflect United Nations projections while all religious percentages within a region remain
unchanged. This allows us to examine how demographic growth or decline alone within a
particular region affects the global total. This yields remarkable insights into what we can
expect from the most consistent source of growth and decline of religious and nonreligious
adherence -- births and deaths. This amounts to our third stage of analysis of the future of
religion (seen in Table 2, column 1)
Stage Four: Multi-religious and country-by-country future projections
The fourth stage allows us to use results from our country-by-country analysis to update the
Britannica tables to 2025. From this base, more reasonable demographic future projections
can be made. In addition, for the first time we can see our Christian projections in the context
of the world's religions and nonreligions. (seen in entire Table 1).
Stage Five: alternative scenarios for the year 2200
The fifth stage of analysis completes our methodology by making adjustments to the end of
our study period, A.D. 2200, based on conservative assumptions about religious change. The
adjustments yield what could be considered our "most likely" scenario.
Conclusions
The results of these projections of religious statistics are presented in two tables below. Table
1 is entitled "Adherents of World Religions, 1900-2025." Table 2 is entitled "Scenarios for the
Year 2200: Adherents of World Religions."
Table 2, "Scenarios for the Year 2200: Adherents of World Religions," inserted below, offers
three baseline projections for 2200. The first two columns offer population projections based
on UN demographics from 1990 or 2025, respectively. The third column offers a "Most
Likely" scenario for the year 2200, factoring in assumptions on possible growth through
change of religious affliations.
In summary, it shows Christianity increasing from 33.2 percent in 1990 to 37.9 percent by
2200, while Islam also increases from 17.7 percent in 1990 to 22.6 percent by 2200.
Nonreligious persons and atheists, on the other hand, grew rapidly over the period 1900-1990,
then decrease from a combined percentage of 20.5 percent in 1990 to 16.1 percent by A.D.
2000.
These results could be revised simply by modifying either the assumptions or the actual
figures used to calculate religious change. For illustrative purposes, two additional scenarios
for 2200 have been added to Table 2.
Scenario Two: Muslim Revival
First, a plausible future is one in which Islam makes unprecedented inroads into the Western
world. (See column labeled "Muslim revival"). The assumption is made that 1 percent of the
Christians in Europe, North America, and Oceania defect to Islam every twenty-five years. In
this senario Christians lose 0.9 percent of the world's population (dropping from 37.9 to 37.0
percent while Muslims gain from 22.6 to 23.5 percent) over the 175-year period 2025-2200.
Scenario Three: Nonreligious growth
A second alternative scenario is constructed by an assumption that Muslims in Asia are hard
hit by secularization, losing 0.5 percent every twenty-five years from 2025 to 2200. The
result, presented under "Nonreligious growth" in Table 2, is that Muslims lose 1.2 percent of
the world's population over the 175-year period.
A secondary effect of this study is the evidence it provides for the quantitative resiliency of
religion over the next two hundred years. Purely demographic changes do not show a massive
decline in religious adherence. The onus would be on the person putting forth such a
statement to prove that massive defections from religious adherence represent a plausible
assumption.
Bibliography
BARRETT, DAVID B. World Christian Encyclopedia: a Comparative Survey of Churches
and Religions in the Modern World, AD 1900-2000. New York: Oxford University Press,
1982.
"World Religious Statistics" (annual compilation). In Britannica Book of the Year. Chicago:
Encyclopaedia Britannica, 1994.
BARRETT, DAVID B., and JOHNSON, TODD M. Our Globe and How to Reach It: Seeing
the World Evangelized by AD 2000 and Beyond. Birmingham, AL: New Hope, 1990.
United Nations. Long-Range World Population Projections: Two Centuries of Population
Growth, 1950-2150. New York: United Nations, 1992. World Population Prospects 1992.
New York: United Nations, 1994.
Copyright 1995 by Todd Johnson. This article first appeared in The Encyclopedia of the
Future, edited by Graham T.T. Molitor, Macmillan, 1995.
Izvor: http://www.wnrf.org/cms/next200.shtml
Zanimljiv, iako vrijednosno pristran članak (Geografska distribucija religija u Evropi)
18 Jan 2010, Filip_Cicek
Dva su glavna čimbenika koji doprinose ovom razvoju koji će protresti svijet:
* Pad kršćanstva. Europa je sve više post-kršćansko društvo, sa sve slabijom povezanošću
sa svojom tradicijom i svojim povijesnim vrijednostima. Broj aktivnih kršćanskih vjernika je
u zadnje dvije generacije toliko opao, da neki promatrači Europu zovu “novim tamnim
kontinentom.” Analitičari procjenuju britanske džamije već danas svakog tjedan prime više
vjernika nego Crkva Engleske.
* Anemična stopa rađanja. Europljani domoroci izumiru. Kako bi se populacija održala,
potrebno je da u prosjeku svaka žena rodi 2.1 dijete; u Europskoj Uniji, ukupna stopa je za
jednu trećinu manja od toga, trenutno iznosi 1.5 i pada. Jedna studija pokazuje kako će se, ako
se trenutni demografski trendovi nastave, a imigracija zaustavi, današnja 375 milijunska
populacija do 2075. godine smanjiti na samo 275 milijuna. Kako bi zadržala svoju radno
sposobnu populaciju na istoj razini, EU svake godine treba 1.6 milijuna useljenika; kako bi
zadržala trenutni odnos zaposlenih i umirovljenih, Europi je potrebno nevjerojatnih 13.5
milijuna useljenika godišnje.
Tako nastalu prazninu popunjavaju islam i muslimani. Kako kršćanstvo u Europi posrće, tako
je islam robustan, nametljiv i ambiciozan. Europljani u kasnoj dobi imaju premalo djece,
muslimani se množe u velikim brojevima dok su još mladi.
Trenutno se muslimanima izjašnjava negdje oko 5% EU, ili gotovo 20 milijuna osoba; ako se
trenutni trendovi nastave, taj broj će do 2020. godine deseći 10%. A ako nemuslimani oduče
pobjeći od novog islamskog poretka, kao što se čini vjerojatnim, (naš) kontinent bi mogao biti
većinsko muslimanski unutar svega nekoliko desetljeća.
Kada se to dogodi, veličanstvene katedrale postat će samo tragovi prethodne civilizacije –
barem dok ih saudijskoliki režim ne pretvori u džamije, ili dok ih talibanoliki režim ne digne u
zrak. Velike nacionalne kulture – talijanske, francuske, engleske i druge – vjerojatno će
uvenuti, bivajući zamijenjene transnacionalnim muslimanskim identitetom koji miješa i spaja
sjevernoafričke, turske, podkontinentalne i druge elemente.
Teško da je ovo predviđanje novo. 1968. godine, britanski političar Enoch Powell dao je svoj
poznati govor Rijeke krvi, u kojem je upozorio da, dopuštajući prekomjerno useljavanje,
Ujedinjeno Kraljevstvo “baca cjepanice na svoju vlastitu lomaču.” (Ove riječi su zaustavile
dotad obečavajuću karijeru) Francuski pisac Jean Raspail 1973. godine je objavio Camp of the
Saints (Logor Svetaca), novelu koja oslikava Europu koja pada pod ogromnim,
nekontroliranim useljavanjem sa indijskog podkontinenta. Rezignirana preobrazba regije iz
jedne velike civilizacije u drugu, koja je upravo u tijeku, bez primjera je u ljudskoj povjesti, a
to ignoriranje ovakvih glasova čini lakim.
Još uvijek postoji šansa da se ova transformacija ne ostvari, ali, kako vrijeme prolazi,
vjerojatnost za to je sve manja. Evo nekoliko mogućih načina na koje bi se ovu transformaciju
moglo zaustaviti:
* Promjene u Europi koje vode oživljavanju kršćanske vjere, povećanju broja rađanja ili
kulturnoj asimilaciji imigranata; takvi razvoji su teoretski mogući, ali je teško zamisliti ono
što bi trebalo dovesti do njih.
* Modernizacija muslimana. Iz razloga koji još nisu do kraja istraženi (Edukacija žena?
Pobačaj na zahtjev? Odrasli koji su previše obuzeti sobom da bi se odlučili imati djecu?),
modernost vodi drastičnom padu stope rađanja. Isto tako, ako se muslimanski svijet
modernizira, privlačnost preseljenja u Europu će nestati.
* Useljavanje iz drugih izvora. Latinoamerikanci bi, budući kršćani, Europi više ili manje
dozvolili da zadrži svoj povijesni identitet. Hindusi i Kinezi bi povećali raznolikost kultura,
čineći tako islamsku dominaciju manje vjerojatnom.
Trenutna kretanja pokazuju kako će se islamizacija zaista dogoditi, jer Europljani nalaze
previše napornim imati djecu, previše im je naporno zaustaviti ilegalnu imigraciju, pa čak i
promjeniti izvore svojih useljenika. Umjesto toga, oni se odlučuju na nezadovoljno mirenje sa
situacijom, na civilizacijsku senilnost i lobotomiju.
Europa je istovremeno dosegla nove visine mira i napretka i pokazala svoju nesposobnost da
održi samu sebe. Jedan demograf, Wolfgang Lutz, primjećuje: “U svjetskoj povijesti još nije
zabilježen negativan moment na tako velikoj skali.”
Je li neizbježno da najbriljantnije uspješna civilizacija također bude prva i u opasnosti od
urušavanja zbog nedostatka kulturnog identiteta i podmlatka? Ironično, čini se da stvaranje
izuzetno poželjnog mjesta za život može istovremeno značiti i recept za samoubojstvo.
Ljudska komedija se nastavlja.
Muslimani u Evropi? (Geografska distribucija religija u Evropi)
18 Jan 2010, Elvisa
Kada je riječ o muslimanima u Evropi i njihovom (ne)uklapanju u tu veliku zajednicu,kao
osnovni problem se vide duboke razlike u kulturi. Evropska kultura je ukorijenjena u
kršćanstvu.Kasnije se,od prosvjetiteljstva na ovamo,na tu bazu „nakalemio“ pragmatizam i
danas imamo to što imamo – Evropu u kojoj kršćanstvo gubi na značaju jer nema „praktičnu
vrijednost“. Evropa je zapadno,kapitalističko,potrošačko društvo i prihvata samo ono što je
praktično upotrebljivo ili donosi praktičnu korist. Muslimani,čini se,uveliko oštećuju njihov
praktični vrijednosni sistem.
Ali,islam je izraženo pragmatična religija,samo što to čak ni veliki broj muslimana ne zna.
Posljedica tog pragmatizma su različita pravna rješenja na različitim geografskim
prostorima,nastala upravo kombinovanjem izvornih vjerskih pravila života iz vremena
medinske države sa trenutnim potrebama stanovništva na određenom geografskom prostoru.
Ti pravci tumačenja pravila življenja u islamu su ta,većini poznata, četri
mezheba,kojimeđusobno priznaju jedan drugi i kao takvi se izučavaju na islamskim
fakultetima. Uslovi života modernog vremena i modernog čovjeka su samo još jedan u nizu
pozitivnih izazova za rješavanje određenih pitanja i za njih će najadekvatnije
odgovore,vjerovatno,imati hanefijski mezheb,koji se svojim najvećim dijelom prostire upravo
u zemljama Evrope( zemlje koje su nekad bile dio Osmanske carevine i bivše članice SSSR).
Ovo mislim iz tazloga što je ovaj mezheb,jedini od sva četri, poznat još i pod nazivom
„mezheb slobodnog mišljenja“ jer dopušta,nako što se rješenje za neko pitanje ne nađe ni u
Kur'anu ni u sunnetu ni u praksi prve generacije muslimana- da se ličnom prosudbom donese
rješenje. Na ovakav način muslimani Zapada dobiće odgovore za skladan život u prostoru i
vremenu u kojem žive. S obzirom da su zemlje hanefijskog mezheba do sad bile,uglavnom,
pod komunističkim režimom,islamska nauka se nije mogla razvijati i skoro sva pravna
rješenja su iz predkomunističkog perioda. Zbog toga mislim da donošenje pravnih odluka
(fetvi) tek predstoji.
Trenutno su muslimani u Evropi zbunjeni i šive neujednačeno. To stoga jer žive po pravilima
mezheba koji postoje u državama iz kojih su došli u Evropu. Kao što je već rečeno,ta pravila
su različita za različita geografska područja i svi oni,sada kada se nalaze na novom
geografskom području,trebaju pravila za njega. Promocijom tih pravila među evropskim
muslimanima, izgubiće se sve ono što uzrokuje konflikte sa kršćanima i ostalim
nemuslimanskim stanovništvom – situacije kao što su: jedni se rukuju,drugi se ne rukuju,jedni
neće da ustanu u sudnici kad ulazi sudija,drugi hoće i sl. Ovo će dati priliku za miran suživot
sa muslimanima,za sve one koji to žele.
Zanimljiv, iako vrijednosno pristran članak (Geografska distribucija religija u Evropi)
18 Jan 2010, Filip_Cicek
Hoće li Europa pripasti muslimanima?
prijevod članka Daniela Pipesa
“Europa sve više postaje provincija islama, kolonija islama.” To izjavljuje Oriana Fallaci u
svojoj novoj knjizi, La Forza dalla Ragione, ili “Snaga Razuma.” Čuvena talijanska
spisateljica je u pravu: drevno kršćansko uporište Europa vrlo brzo ustupa mjesto islamu.
Dva su glavna čimbenika koji doprinose ovom razvoju koji će protresti svijet:
* Pad kršćanstva. Europa je sve više post-kršćansko društvo, sa sve slabijom povezanošću
sa svojom tradicijom i svojim povijesnim vrijednostima. Broj aktivnih kršćanskih vjernika je
u zadnje dvije generacije toliko opao, da neki promatrači Europu zovu “novim tamnim
kontinentom.” Analitičari procjenuju britanske džamije već danas svakog tjedan prime više
vjernika nego Crkva Engleske.
* Anemična stopa rađanja. Europljani domoroci izumiru. Kako bi se populacija održala,
potrebno je da u prosjeku svaka žena rodi 2.1 dijete; u Europskoj Uniji, ukupna stopa je za
jednu trećinu manja od toga, trenutno iznosi 1.5 i pada. Jedna studija pokazuje kako će se, ako
se trenutni demografski trendovi nastave, a imigracija zaustavi, današnja 375 milijunska
populacija do 2075. godine smanjiti na samo 275 milijuna. Kako bi zadržala svoju radno
sposobnu populaciju na istoj razini, EU svake godine treba 1.6 milijuna useljenika; kako bi
zadržala trenutni odnos zaposlenih i umirovljenih, Europi je potrebno nevjerojatnih 13.5
milijuna useljenika godišnje.
Tako nastalu prazninu popunjavaju islam i muslimani. Kako kršćanstvo u Europi posrće, tako
je islam robustan, nametljiv i ambiciozan. Europljani u kasnoj dobi imaju premalo djece,
muslimani se množe u velikim brojevima dok su još mladi.
Trenutno se muslimanima izjašnjava negdje oko 5% EU, ili gotovo 20 milijuna osoba; ako se
trenutni trendovi nastave, taj broj će do 2020. godine deseći 10%. A ako nemuslimani oduče
pobjeći od novog islamskog poretka, kao što se čini vjerojatnim, (naš) kontinent bi mogao biti
većinsko muslimanski unutar svega nekoliko desetljeća.
Kada se to dogodi, veličanstvene katedrale postat će samo tragovi prethodne civilizacije –
barem dok ih saudijskoliki režim ne pretvori u džamije, ili dok ih talibanoliki režim ne digne u
zrak. Velike nacionalne kulture – talijanske, francuske, engleske i druge – vjerojatno će
uvenuti, bivajući zamijenjene transnacionalnim muslimanskim identitetom koji miješa i spaja
sjevernoafričke, turske, podkontinentalne i druge elemente.
Teško da je ovo predviđanje novo. 1968. godine, britanski političar Enoch Powell dao je svoj
poznati govor Rijeke krvi, u kojem je upozorio da, dopuštajući prekomjerno useljavanje,
Ujedinjeno Kraljevstvo “baca cjepanice na svoju vlastitu lomaču.” (Ove riječi su zaustavile
dotad obečavajuću karijeru) Francuski pisac Jean Raspail 1973. godine je objavio Camp of the
Saints (Logor Svetaca), novelu koja oslikava Europu koja pada pod ogromnim,
nekontroliranim useljavanjem sa indijskog podkontinenta. Rezignirana preobrazba regije iz
jedne velike civilizacije u drugu, koja je upravo u tijeku, bez primjera je u ljudskoj povjesti, a
to ignoriranje ovakvih glasova čini lakim.
Još uvijek postoji šansa da se ova transformacija ne ostvari, ali, kako vrijeme prolazi,
vjerojatnost za to je sve manja. Evo nekoliko mogućih načina na koje bi se ovu transformaciju
moglo zaustaviti:
* Promjene u Europi koje vode oživljavanju kršćanske vjere, povećanju broja rađanja ili
kulturnoj asimilaciji imigranata; takvi razvoji su teoretski mogući, ali je teško zamisliti ono
što bi trebalo dovesti do njih.
* Modernizacija muslimana. Iz razloga koji još nisu do kraja istraženi (Edukacija žena?
Pobačaj na zahtjev? Odrasli koji su previše obuzeti sobom da bi se odlučili imati djecu?),
modernost vodi drastičnom padu stope rađanja. Isto tako, ako se muslimanski svijet
modernizira, privlačnost preseljenja u Europu će nestati.
* Useljavanje iz drugih izvora. Latinoamerikanci bi, budući kršćani, Europi više ili manje
dozvolili da zadrži svoj povijesni identitet. Hindusi i Kinezi bi povećali raznolikost kultura,
čineći tako islamsku dominaciju manje vjerojatnom.
Trenutna kretanja pokazuju kako će se islamizacija zaista dogoditi, jer Europljani nalaze
previše napornim imati djecu, previše im je naporno zaustaviti ilegalnu imigraciju, pa čak i
promjeniti izvore svojih useljenika. Umjesto toga, oni se odlučuju na nezadovoljno mirenje sa
situacijom, na civilizacijsku senilnost i lobotomiju.
Europa je istovremeno dosegla nove visine mira i napretka i pokazala svoju nesposobnost da
održi samu sebe. Jedan demograf, Wolfgang Lutz, primjećuje: “U svjetskoj povijesti još nije
zabilježen negativan moment na tako velikoj skali.”
Je li neizbježno da najbriljantnije uspješna civilizacija također bude prva i u opasnosti od
urušavanja zbog nedostatka kulturnog identiteta i podmlatka? Ironično, čini se da stvaranje
izuzetno poželjnog mjesta za život može istovremeno značiti i recept za samoubojstvo.
Ljudska komedija se nastavlja.
Stripom protiv nove generacije mudžahedina (Geografska distribucija religija u Evropi)
12 Jan 2010, masha
Dragim kolegama iz prve grupe, ali i svima koje zanima saljem tekst Muhameda Jusića, o
tome kako u njemackoj educiraju djecu imigranata i nastoje ih integrirati. misljenja su
oprecna.
evo linka:
http://h-alter.org/vijesti/europa-regija/stripom-protiv-nove-generacije-mudzahedina
i izvadak iz teksta:
"Nisu rijetki slučajevi da roditelji, pa i nastavno osoblje, ne primjećuju očite znakove koji
govore o tome da je dijete postalo žrtva neke od opasnih ideologija. I dok u Njemačkoj država
pomaže roditeljima da prepoznaju nove i manje poznate simbole nacističkih, radikalnih i
netolerantnih ideologija, kod nas roditelji, uz svestranu pomoć obrazovnih institucija i
vjerskih zajednica, mirne duše šalju svoju djecu na koncerte na kojima fašističkih obilježja ne
nedostaje, a okretanje netolerantnom i militantnom islamizmu se smatra povratkom tradiciji i
simbolom duhovne nadgradnje i pobožnosti."
Ugodno citanje i pozdrav, masenjka bacic.
Petinu Evrope činiće muslimani (Geografska distribucija religija u Evropi)
13 Jan 2010, Jelena
Sreda, 13. januar 2010.
Brisel - Evropska unija suočava se sa erom drastičnih socijalnih promena, upozorava se u
nekoliko studija i izveštaja evropskih političara.
Britanija i ostatak EU već duže vreme ignorišu demografsku „tempiranu bombu“: poslednji
naleti migranata u EU, među kojima su milioni muslimana, promeniće strukturu Starog
kontinenta u naredne dve decenije. Britanija, Španija i Holandija imaće najveći procenat
muslimana u EU do 2050.
Brojke su upozoravajuće, navode analitičari i demografi. Samo 3.2 odsto španske populacije
bili su stranci 1998. Pre dve godine taj procenat bio je 13.4 odsto. Broj muslimanske
populacije Evrope u proteklih 30 godina je udvostručen. U Briselu, na spisku imena muške
novorođenčadi najučestaliji su Mohamed, Adam, Rajan, Ajub, Mehdi, Amin i Hamza.
Niska stopa nataliteta u Evropi, sve veći broj rađanja u migrantskim brakovima, promeniće
fundamentalno sliku evropske kulture i društva. Mešanje stanovnika imaće dalekosežne
posledice na obrazovanje, umetnost, radnu snagu, način života. Stručnjaci upozoravaju na
kritičan udarac takvog jednog pejzaža na spoljnu politiku EU. Džerom Vinjon, direktor
odseka za zapošljavanje i socijalnu politiku u Evropskoj komisiji, kaže da ljudi koji vode EU
svu pažnju treba da usmere na politiku azila i kontrolu migracija pre nego na integracije onih
koji su već u evropskom bloku.
Države članice EU imaju dugu istoriju oberučkog prihvatanja migranata. Porast broja
muslimanskih migranata naročito je interesantan. Ono što je karakteristično za njih, u odnosu
na druge migrante, jeste činjenica da su veliki broj migranata iz redova muslimana počinioci
zločina na Zapadu u ime islama, tvrde autori studije.
Američki forum za religiju i javni život, deo nevladinog istraživačkog centra, navodi u svom
istraživanju: Zemlje EU imju duboku istoriju kulturnih, religioznih i lingvističkih tradicija.
Nalet stotina hiljada, u nekim slučajevima i milion ljudi koji izgledaju, govore i deluju
potpuno drugačije od ustaljenih okvira često unosi poteškoće u socijalni milje.
Koliko dramatično se menja sastav populacije? Svi priznaju da određena predgrađa gradova u
Evropi postaju muslimanska te da su promene očigledne. Zbog osetljivosti pitanja, do tačnih
podataka je teško doći, ali i zbog toga jer mnoge zemlje EU ne sakupljaju statističke podatke o
stanovništvu po religijskoj liniji.
No, broj generalnih migracija u EU kazuje deo priče: U poslednjim godinama 20. veka, 27
zemalja EU privuklo gotovo pola miliona migranata. Od 2002, međutim, kako se navodi, broj
migranata u EU je približno utrostručen. Između 1.6 miliona i dva miliona po godini. Pre
četiri godine, predviđalo se da će broj stanovnika EU do 2050. opasti za 16 miliona. Sada su
brojke drugačije te se predviđa povećanje broja stanovnika do 2060. za 10 miliona. Očekuje
se da Britanija postane najmnogoljudnija zemlja EU do 2060, sa 77 miliona stanovnika.
Studija Leona Perkovskog rađena 2006. otkrila je da najmanje 15 miliona muslimana živi u
EU. Prema podacima američkog migrantskog instituta, stanovništvo muslimanske vere činiće
20 odsto evropske populacije do 2050.
Karolj Lorant, mađarski ekonomista i autor nekih dokumenata za Evropski parlament,
kalkuliše da muslimani već čine 25 odsto stanovnika u Marselju i Roterdamu, 20 odsto u
Malmeu, 15 odsto u Briselu i Birmingemu i 10 odsto u Londonu, Parizu i Kopenhagenu.
Nedavno je Angel Gurfa, generalni sekretar OECD, izjavio da „migracija nije slavina koja
može biti uključena i isključena. Evropi su potrebne prave i efikasne migracione politike, koje
će biti primenjive i u vremenima dobrih ekonomskih prilika i obrnuto“.
http://www.danas.rs/vesti/svet/evropa/petinu_evrope_cinice_muslimani.52.html?news_id=16
8827
The Europe’s largest beauty contest for women with Chinese descent (Geografska
distribucija religija u Evropi)
18 Jan 2010, Tijana
14 December 2009
plaatje
OrienTouch Entertainment provides the stage to prove the Chinese beauty standard in Europe.
At the Grand Final of Miss China Europe 2009, held in Fortis Circustheater, The Hague on
December 14th, the crown of Miss China Europe 2009 was awarded to No. 03 Simwayn Tran
from the Netherlands, and she will be the representative of Europe to participate Miss Chinese
International Pageant 2010. Associate honors have been granted to 1st runner up No. 06 Roro
Chen (UK), 2nd runner up No. 12 Cici Ding (FR), Miss Photogenic No. 06 Roro Chen (UK),
Miss Elegant No. 06 Roro Chen (UK), Miss Beautiful Body No. 06 Connie Lai (NL), Miss
Friendship No. 05 Ellen Man (UK) and Miss Popularity No. 03 Simwayn Tran (NL).
Before the start of the evening program, audience is much impressed by a movie clip about
the psychological path that all contestants have to go through, revealing their dreams, sweats,
laughers and tears. Afterward, candidates showing various costumes, answering challenging
questions and performing their specialty are warmly appreciated by the audience. It’s our
honor to have TVB artist Ms Fala Chen to be our special guest and her performance even
pushed the atmosphere of the show to the highest. At the same time, we’ve also invited Ms
Oceane Zhu to be our judge and guest. We are all so pround of her succeed in entertainment
career after winning the Miss China Europe 2007 and Miss Chinese International 2008. She
has also shared her experiences during these 2 years with the 12 contestants.
Contestants finally are evaluated by a panel of eminent judges from a variety of professions,
including Mr. Remco Groenhuyzen - Managing Director of Accor Novotel Hotel, Mr.
Sheguan Hu - Director of Hu Fashion, Ms. Fala Chen - TVB Artist, Ms. Oceane Zhu - TVB
Artist, Mr. Lawrence Ma - Assistant Manager of TVBS-Europe The Chinese Channel, Ms. Li
Ying Tian – wife of ambassador Embassy of the people's republic of China in the kingdom of
the Netherlands and Mr. Kevin Chow – Director of Orientouch and Chairman of Miss China
Europe along with the voting among the audience.
Found in 2001, the competition is open to all women aged between 18 and 26 with Chinese
descent. Applicants can register online to enter the competition. There are 4 countries
throughout the Europe for entry of which the final will take place in The Hague, and these
consist of Benelux region, France, United Kingdom and Germany. Applicants have to go
through a series of screenings, from interview to local pageant, and they are evaluated by
appearance, intelligence, manner and charms.
Hosted by Orientouch Entertainment and Co-organized by TVBS Europe, with the diversified
media partners, not only will Miss China Europe 2009 be broadcasted in 48 European
countries, but also the media exposure spreads over the Chinese population in Europe. Miss
China Europe is one of the largest entertainment events in Europe, together with former Miss
China Benelux, is now in its eight years in the pageant industry, which is gradually immersed
to the lifestyle of the oversea Chinese communities. “My vision for the Miss China Europe
Pageant is to promote Chinese culture across Europe and provide a stage for potential Chinese
people to start their entertainment career.” The Chairman of Miss China Europe, Mr. Kevin
Chow said. This is a first in the Chinese beauty pageant in Europe, which firmly establishes
its reputation as one of the leading beauty contests in the continent.
Miss China Europe 2009 receives huge number of application, but only 12 Grand Finalists
will take centre stage and compete for the prestigious title of Miss China Europe 2009 with
associated prizes. The winner will be selected from a combination of the points awarded by
the judging panel as well as the total votes from the audience. Prizes in the competition are
unprecedented with the winner receiving a necklace of Zazare diamonds valued at €5.000,-,
and the champion will represent Europe to attend Miss Chinese International Pageant
organized by the leading Hong Kong TV channel, TVB HK Ltd. Our past champions include
Miss Oceane Zhu and Miss Julie Lam, they both have received a contract from TVB.
Furthermore, Miss Oceane Zhu has starred in “Tears of Prince” directed by Mr. Yonfan, the
film is nominated for the Golden Lion at the 66th Venice International Film Festival.
http://2009.misschinaeurope.com/index.php?content_id=1&title=home
Prognoze kretanja broja muslimana u Evropi
11 Jan 2010, Milos
Tekst iz Politike.
Како ућуткати мујезина
Прогнозе демографа говоре да ће средином овог века муслимани чинити између 14 и 18
одсто укупног становништва у Европи.
Џамија у севернонемачком градићу Рендсбургу (покрајина Шлезвиг Холштајн)
годинама је служила као пример мирног и пријатељског суживота религија. А онда
сасвим неочекивано, готово преко ноћи, „експлодирао” је сукоб. Део локалног
становништва побунио се због покушаја да се на џамију поставе звучници преко којих
би муслимани били позивани на молитву.
Захтев незадовољних грађана најкраће речено гласи: ућуткајте мујезина. Њих око 800
потписали су петицију против идеје да мујезин, пет пута дневно, преко јаких звучника,
позива муслимане на молитву. Локална управа била је више него затечена и покушала
је да пронађе компромисно решење – понуђено је да позив на молитву буде дозвољен
само петком. И представници исламске заједнице и незадовољних грађана нису,
међутим, спремни да прихвате понуђени компромис. На крају све ће решити неки
бирократа који ће изаћи на терен, измерити буку коју „производи” мујезин и донети
коначну одлуку.
Случај из Рендсбурга само је један од каменчића у муслиманском мозаику који се, из
године у годину, шири Европом. Потпуно прецизних података о броју муслимана који
живе на старом континенту нема и углавном се користе процене. А оне кажу да у
Европи живи између 35 и 53 милиона муслимана. Од овог броја највећи део (14-22
милиона) живи у Русији, око 16 милиона у Европској унији и шест милиона у
европском делу Турске.
Уколико се прихвате прогнозе демографа јасно је да ће број муслимана, у наредним
деценијама, бити у осетном порасту. Нешто због досељавања, нешто због високе стопе
наталитета.
„Ове прогнозе животна су храна десничарских популиста као што су Герт Вилдерс
(Холандија), Филип Девинтер (Белгија) или Хајнц Кристијан Штрахе (Аустрија)”,
наводи бечки недељник „Профил” укључујући се у готово општеевропску расправу о
положају и улози муслимана у Европи посебно у светлу швајцарског референдума о
забрани минарета. „Управо такви политичари шире хорорсценарије о исламизацији
друштва ... која ће се завршити тако што ће, у не тако далекој будућности,
градоначелник Беча бити неки Ахмед или Селим”.
Таква политичка застрањивања повод су, међутим, и за озбиљне студије и расправе о
данашњем положају муслимана и њиховој перспективи у Европи. Чињеница је да је
број муслимана, у последњих неколико деценија, у осетном порасту и данас они чине
око 4,2 одсто укупног становништва Уније. Овај пораст, међутим, полако губи снагу и
нема основа за процене да ће муслимани, средином овог века, бити већина у ЕУ. Бечки
институт за демографију је, на пример, проверавао неколико „сценарија” и на крају је
као реалистична прихваћена прогноза да ће 2051. године удео муслиманског
становништва износити између 14 и 18 одсто.
Међу десничарским политичарима веома је експлоатисана теза о религиозној
радикализацији муслимана који живе у Европи. Разне анкете и истраживања, међутим,
демантују такав закључак. У Немачкој, на пример, тек петина муслимана „често одлази
у џамију”. У Аустрији важи следећи принцип: што муслиман дуже живи у овој земљи
то се више везује за своју нову домовину.
И не само то, убедљива већина муслиманског становништва – како показују анкете –
прихвата основне вредности Запада (демократија и људска права) и залаже се за
одвајање цркве од државе.
За боље разумевање муслимана у Европи веома је важно правити разлику која каже да
нису сви муслимани исти, да се разликују по земљи порекла, језику, традицији. У
Немачкој, Аустрији, Холандији и Данској већина муслиманског становништва потиче
из Турске и бивше СФРЈ. У Шпанији и Белгији највећи број муслимана је пристигао из
Марока, у Француској преовлађују они из Алжира. Потпуно је другачија ситуација у
Великој Британији где доминирају исламски дошљаци из Пакистана и Бангладеша.
Такву, умирујућу слику, драстично кваре, међутим, исламски екстремисти. Исламски
тероризам добија на Западу огроман публицитет који, по правилу, озбиљно „криви”
слику о муслиманима. На тај начин ствара се ситуација која у тренутку уме да склизне с
колосека нормалног суживота као што се то догодило у Швајцарској.
Поставља се, наравно, питање да ли је резултат швајцарског референдума изузетак у
Европи или само „грешка у корацима” тамошњих водећих политичких снага.
Свеобухватан одговор тешко је дати без ризика да се не улети у неку идеолошку,
религиозну или политичку замку. А разлога за опрез има на готово сваком кораку. Као
у Немачкој где нису „спорни” само становници Рендсбурга који се питају како да
ућуткају мујезина. „Шпигл” је управо објавио резултате анкете у којој су Немци
одговарали да питање које је постављено и на референдуму у Швајцарској. Резултат је
више него упозоравајући: 44 одсто Немаца је „за” забрану изградње минарета, а 45
„против”.
Жарко Ракић
[објављено: 07/12/2009]
Evropski muslimani na početku 3. milenijuma (Geografska distribucija religija u
Evropi)
11 Jan 2010, Beba
Glas islama/Analize
Međunarodnu javnost posebno je zainteresovao slučaj švicarskog referenduma kojim se
gradnja minareta eksplicite (direktno) zabranjuje. Muslimani su u dilemi: da li je to poruka da
islamski identitet nije poželjan stanovnik Evrope; da li je to poruka da je Evropa samo
kršćanska, kakvom se deklariše, i da takvom želi biti?
Sve su to dileme i pitanja koja zaokupljaju muslimane koji su haman da povjeruju u evropsku
priču o evropskom konceptu ljudskih prava, o globalizacijskom procesu gdje granice imaju
relativnu važnost i gdje islamski identitet predstavlja važan detalj mozaika evropskih
identiteta čime se Evropa posebno ponosi. Očite su izvjesne tendencije koje nastoje
satanizovati islam, predstavljajući ga kao destruktivan faktor, kao faktor koji nije
kompatibilan sa vrijednostima Zapada. Posebno je indikativan slučaj Švicarske. Sa 400.000
muslimana u Švicarskoj, islam je druga religija po brojnosti nakon kršćanstva. Uprkos tome, u
zemlji postoji samo četiri mala minareta, a zahtevi za dozvolu za njihovu gradnju po pravilu
se odbijaju. Član parlamenta i ključni čovjek u borbi protiv minareta, Urlih Šluer, kaže da su
za njega minareti simbol šerijatskog zakona – obećani brakovi, odsijecanje ruku i
kamenovanje: „Minaret nije vjerski simbol, to je politički stav. To je pokušaj da se šerijatski
zakon izjednači sa švicarskim zakonom, a oni su u potpunoj kontradikciji!“ Ideološki
beground leži u povijesti. Pobjeda Francuske revolucije nad Pruskom monarhijom
predstavljala je pobjedu razuma u svijetu i kraj povijesti. Godine 1989. moglo se čuti isto
proročanstvo. Francis Fukojama je tvrdio da se svijet nalazi pred kraj povijesti. Kasnije,
gledište će biti modificirano i promijenjeno. Profesor Samuel Hantington tvrdio je da dolazi
jedno novo razdoblje: sukob civilizacija, posebno zapadne i islamske.
Nakon Westfalskog mira, sukobi su pretežno bili fokusirani između prinčeva, kraljeva i
careva s namjerom da prošire svoj uticaj i teritoriju, što je proizvelo nastajanje nacionalnih
država. Francuska revolucija je pokrenula novu fazu. Nastaju konflikti između naroda i nacija,
a ne između kraljeva i careva. Taj koncept je trajao do Prvog svjetskog rata. Nakon Ruske
revolucije konflikti među nacijama su zamijenjeni borbom ideologija. Prema Hantingtonovom
mišljenju, završetkom Hladnog rata završena je zapadna faza u međunarodnoj politici, te je
nakon toga u fokusu došao odnos zapadnih i nezapadnih civilizacija. Takvom stavu se može
prigovoriti da su kulturne razlike plod hiljadugodišnjih razvoja, te zato neće brzo nestati. S
druge strane, svijet se smanjuje, a to implicira da kontakti među ljudima i njihovim kulturama
jačaju. Proces modernizacije svijeta ima za cilj relativiziranje granica što slabi državu kao
izvor identiteta. Tu prazninu nadomjestit će vjera. Pored navedenog, kulturni uticaj je sve
intenzivniji među širokim masama. Hantingtonova teza je dobila na značaju posebno nakon
11. septembra 2001.
Treba se osvrnuti na prošlost i pogledati da je islam tokom povijesti bio tolerantniji prema
drugim religijama nego zapadni svijet. Paradoks je to što predstavnik zapadne civilizacije
Hantington osuđuje druge za agresivnost kada se zna da je upravo ova civilizacija u prošlom
stoljeću bila poprište dva svjetska rata. Nijedan sukob 20. stoljeća nije bio izazvan borbom
između civilizacija. Godine 1914. protestantski Berlin je bio saveznik katoličkog Beča i
muslimanskog Istanbula protiv pravoslavne Moskve, katoličkog Pariza i protestantskog
Londona. Pravoslavna Srbija se borila protiv katoličkog Beča, ali i ratovala protiv pravoslavne
Bugarske. Vratimo se u skandinavsku istoriju i vidjet ćemo kako su protestantska Danska i
Norveška skoro 300 godina bile u sukobu sa protestantskom Švedskom i da su tražile podršku
od pravoslavne Rusije. Za vrijeme Krimskog rata 1853-1856. godine Velika Britanija,
Francuska i Sardinija bile su saveznice Turske protiv Rusije. Dakle, većina sukoba i ratova
dešavali su se između suparnika unutar iste civilizacije motivisani borbom za nacionalne
interese.
Pored toga, evropska renesansa se desila zahvaljujući muslimanima, jer je prosperitet
muslimana nadahnuo evropsku renesansu. To znači da su muslimani stoljećima živjeli u
Evropi, u njoj doprinosili, živjeli i u njoj trebaju imati prava kao i drugi, graditi džamije i
minareta. Prisustvo ogromnog broja muslimana u Evropi ne smije se zanemariti. Demografski
razvoj u Evropi vodi multikonfesionalnoj Evropi. Očigledno je da EU nije zamisliva bez
islamske komponente. Kako će se Evropa sa tim nositi odlučujuće je pitanje za nju. Ukoliko
ne uspije integracija, a određene vjerske zajednice se osjete getoiziranim i društveno
marginalizovanim, onda će humanizam i poštivanje ljudskih prava postati utopija. Ipak,
budućnost Evrope je u mnoštvu religija, uključujući i islam. Stoga, što prije Evropa shvati
hitnu potrebu za jednakim pravima svih ljudi, prevazilaženjem istorije sukobljavanja, bolje će
biti i za Evropu i za muslimane.
Doc.dr.hfz. Almir ef. Pramenković
islam: the most rapidly expanding religion in europe (Geografska distribucija religija u
Evropi)
11 Jan 2010, kaca
During the last 20 years, the number of Muslims in the world has been increasing steadily.
Statistics for the year 1973 indicate that the world population of Muslims was 500 million;
now, it has reached 1.5 billion. Today, every fourth person is a Muslim. It is probable that the
Muslim population will continue to increase and that Islam will become the world's largest
religion. The reason for this steady rise is not only the increasing population in Muslim
countries, but also the growing numbers of people who are turning to Islam, a phenomenon
that has gained momentum, especially after the attack on the World Trade Center on
September 11, 2001 (hereinafter referred to as 9/11). This attack, deplored by everyone,
especially Muslims, has suddenly turned people's attention (especially Americans) to Islam.
People in the West are talking a lot about what kind of a religion Islam is, what the Qur'an
says, what obligations come with being a Muslim, and how Muslims are required to conduct
their affairs. This interest has naturally brought about a rise in the number of people
worldwide turning to Islam. So, the commonly heard prediction after 9/11 that "this attack
will change the course of world history" has, in a sense, started to come true. The process of
returning to religious and spiritual values, which the world has been experiencing for a long
time, has become a turning to Islam.
The extraordinary nature of what is taking place can be seen when one sets out these
developments regarding this trend, which we have started to read about in newspapers or hear
of in television reports. These developments, generally reported as just one element of the
day's agenda, are actually very important indications that Islamic moral values have begun to
spread very rapidly across the whole world. As in the rest of the world, Islam is in the midst of
a rapid growth in Europe. This development has been attracting more attention in recent years,
as evidenced by the many theses, reports, and articles published on "the place of Muslims in
Europe" and "dialogue between European society and Muslims." Along with these academic
reports, the media has carried frequent reports about Islam and Muslims. The root of this
interest lies in the continual growth of Muslim population figures in Europe, and that this
increase cannot be ascribed solely to immigration. While immigration certainly has had a
significant effect on the Muslim population's growth, so many researchers have addressed this
matter for quite another reason: high conversion rates. A June 20 2004 story on NTV News,
headed "Islam is the most rapidly expanding religion in Europe," dealt with a report drawn up
by the French domestic intelligence agency. The report stated that the number of those
converting to Islam in Western countries had risen still further, particularly in the wake of the
9/11 attacks. For example, the number of converts to Islam in France increased by between 30
and 40,000 last year alone.
The Catholic Church and the Rise of Islam
The Roman Catholic Church, headquartered in Vatican City, is one of the institutions that
follows conversion trends. One of the main topics during the October 1999 meeting of the
European synod, which was attended by almost all of the Catholic clergy, was the Church's
position in the new millennium. The conference's main theme was the rapid growth of Islam
in Europe. The National Catholic Reporter reported that some radical individuals stated that
the only way to prevent Muslims' gaining power in Europe was to stop tolerating Muslims and
Islam; other more objective and rational individuals underscored the fact that since the two
religions believe in one God, there should be no room for any conflict or struggle between
them. In one session, Archbishop Karl Lehmann of Germany stressed that there is more
internal pluralism within Islam than many Christians perceive, and that the radicals' claims
about Islam had no basis in truth. (1)
Considering the position of Muslims when elucidating the Church's position in the new
millennium was quite proper, for a 1999 United Nations' survey showed that between 1989
and 1998, Europe's Muslim population grew by more than 100 percent. It is reported that
there are some 13 million Muslims living in Europe today: 3.2 million in Germany, 2 million
in Great Britain, 4-5 million in France, and the rest dispersed over Europe as a whole,
especially in the Balkans. This figure represents more than 2% of the total population of
Europe. (2)
Muslims' Religious Awareness Is Rising in Europe
Relevant research also has revealed that while the number of Muslims in Europe continues to
grow, there is a deepening of religious awareness among Muslims. According to a survey
conducted by the French newspaper Le Monde in October 2001, compared to data collected in
1994, many Muslims continue to perform their prayers, go to the mosque, and fast. This
awareness is seen much more among university students.(3)
In a report based upon the foreign press in 1999, the Turkish Aktüel magazine stated that
Western researchers estimate that in another 50 years Europe will become one of Islam's main
centers of expansion.
Islam Is an Inseparable Part of Europe
Along with this sociological and demographic research, we also must not forget that Europe
has not become acquainted with Islam only recently, but that Islam is actually an inseparable
part of Europe.
Europe and the realm of Islam have had close relations with each other for centuries. First, the
state of Andalusia (756-1492) on the Iberian Peninsula, and later the Crusades (1095-1291)
and the Ottoman capture of the Balkans (1389), brought about a constant interrelation
between the two societies. Many historians and sociologists assert today that Islam was the
leading cause of Europe's movement from the darkness of its Middle Ages to the brilliance of
its Renaissance. At a time when Europe was backward in medicine, astronomy, mathematics,
and many other fields, Muslims possessed a vast treasure of knowledge and great possibilities
of development.
Uniting on a Common Ground: "Monotheism"
The growth of Islam is also reflected in the recent growth of interfaith dialogue. These
dialogues start by stating that the three monotheistic religions have a common beginning and
can come together at a common point. Such dialogues have been quite successful and have
engendered an important rapprochement, especially between Christians and Muslims. In the
Qur'an, God informs us that Muslims invite the People of the Book (Christians and Jews) to
unite on a common ground:
Say: "O People of the Book, come to a proposition that is the same for us and you-that we
should worship none but God, and not associate any partners with Him, and not take one
another as lords besides God." If they turn away, say: "Bear witness that we are Muslims."
(Qur'an, 3: 64)
The three monotheistic religions have common beliefs and the same moral values. Belief in
God's Existence and Unity, angels, Prophets, the Last Day, Heaven and Hell are their basic
tenets of faith. Furthermore, self-sacrifice, humility, love, tolerance, respect, mercy, honesty,
avoiding wrongdoing and injustice, and acting according to conscience are all commonly
accepted moral qualities. Therefore, since these three religions are on the same level, they
must work together to eradicate the strife, conflict, and pain caused by irreligious ideologies.
When considered from this point of view, interfaith dialogue assumes far more importance.
The seminars and conferences that bring representatives of these religions together, and the
messages of peace and brotherhood that come out of them, have continued regularly since the
mid-1990s.
The Glad Tidings of a Holy Age
When all the facts are brought together, they reveal that there is a strong movement toward
Islam in many countries, and that Islam is increasingly becoming the most important topic of
world interest. These developments indicate that the world is moving toward a totally new era,
one in which, God willing, Islam will gain in importance and the Qur'an's moral teachings will
spread like a rising tide. It is important to realize that this highly significant development was
announced in the Qur'an 14 centuries ago:
They desire to extinguish God's Light with their mouths. But God refuses to do other than
perfect His Light, even though the unbelievers detest it. It is He Who sent His Messenger with
guidance and the True Religion to exalt it over every other religion, even though the idolaters
detest it. (Qur'an, 9:32-33)
The spread of Islamic morality is one of God's promises to believers. In addition to these
verses, many sayings of our Prophet, may God bless him and grant him peace, assert that the
Qur'an's moral teachings will prevail. In the last days before the end of the world, humanity
will experience a period in which wrongdoing, injustice, deceit, fraud, wars, strife, conflict,
and moral degeneration is wide-spread. Then will come the Golden Age, in which these moral
teachings will begin to spread among people like a rising tide and finally prevail throughout
the world. Some of these sayings, as well learned commentaries upon them, are given below:
During this [period], my ummah [people] would lead such a comfortable and carefree life
which they never led like that. [The land] would bring forth its yield and would not hold back
anything and the property at that time would be a stack. (Sunan Ibn-i Majah)
… The dwellers of the heavens and the earth will be pleased. The earth will bring forth all that
grows, and the heavens will pour down rains in abundance. From all the good that God will
bestow on the inhabitants of the earth, the living will wish that the dead would come to life
again.
(Muhkhtasar Tazkirah Qurtubi, p. 437)
The earth would turn like the silver tray growing vegetation... (Sunan Ibn-i Majah)
The earth will be filled with equity and justice as it was pre viously filled with oppression and
tyranny. (Abu Dawud)
Justice will prevail to such an extent that every possession taken by force will be returned to
his owner; furthermore, some other person's thing, even if it rests within one's teeth, will be
given back to its owner... Security will permeate all over Earth and even a few ladies will be
able to fulfil their hajj without the company of men. (Ibn Hajar al-Haythami, Al-Qawl alMukhtasar, p. 23)
Based upon these statements, the Golden Age will be an era in which justice, plenty,
abundance, well-being, security, peace, and brotherhood will prevail among humanity, and
one in which people will experience love, self-sacrifice, tolerance, compassion, mercy, and
loyalty. In his sayings, our Prophet, may God bless him and grant him peace, says that this
blessed period will be experienced through the mediation of the Mahdi, who will come in the
end times to save the world form chaos, injustice, and moral collapse. He will eradicate
godless ideologies and bring an end to the prevailing injustice. Moreover, he will make
religion like it was in the days of our Prophet (peace be upon him), cause the Qur'an's moral
teachings to prevail among humanity, and establish peace and well-being throughout the
world.
The rise of Islam being experienced in the world today, as well as Turkey's role in the new era
are important signs that the period announced in the Qur'an and in our Prophet's sayings is
very close. It is our heartfelt desire that God will let us witness this blessed time.
References:
1. "Europe's Muslims Worry Bishops," National Catholic Reporter, October 22, 1999
2. "Muslims in Europe," The Economist, October 18, 2001.
3. Time, December 24, 2001.
Jul 02, 2005
Islam u Evropi (Geografska distribucija religija u Evropi)
10 Jan 2010, Tamara Brankovic
Navodim tekst koji nam može pružiti korisne informacije i teme za diskusiju o tome na koji
način se razlićite evropske zemlje "bore" protiv "najezde" islama.
Civil and human rights
Freedom of speech
In recent years the debate over freedom of speech in Europe has intensified, especially in
relation to what can or cannot be said about the Muslim religion.
Various Europeans have been threatened after voicing their criticism of Islam. In the
Netherlands, movie director Theo van Gogh was killed by Mohammed Bouyeri, a Dutch born
Muslim. Bouyeri left a letter on the body threatening Western governments, Jews and Dutch
Muslim critic Ayaan Hirsi Ali, who was van Gogh's partner in creating the film Submission,
which criticized Islam's treatment of women.
Another case in the freedom of speech debate was the Jyllands-Posten Muhammad cartoons
controversy. Jyllands-Posten, a Danish newspaper, published cartoons of Muhammad and
Islam as a way of showing defiance against Muslim-related censorship. The cartoons caused
an uproar in the Muslim world, leading to attacks against Danish and Norwegian embassies in
some countries. Several newspapers across Europe reprinted the cartoons as a way of taking a
stand in the debate.
British-Indian writer Salman Rushdie spent the better part of a decade in hiding after a fatwa
calling for his execution was issued in response to his novel The Satanic Verses.
Honour killings
Numerous honour killings are reported from within Asian and Middle Eastern communities in
Europe. A notable case in Germany was that of Hatun Sürücü (2005). Precise statistics on
how many women die every year in such honor killings are hard to come by, as many crimes
are never reported. The Turkish women's organization Papatya has documented 40 instances
of honor killings in Germany since 1996. In March 2009, Turkish immigrant Gülsüm S. was
killed for a relationship outside her family's plan for an arranged marriage. Every year in the
UK, a dozen women are victims of honor killings, occurring almost exclusively to date within
Asian and Middle Eastern families and often cases are unresolved due to the unwillingness of
family, relatives and communities to testify. A 2006 BBC poll for the Asian network in the
UK found that 1 in 10 of the 500 young Asians polled said that they could condone the
murder of someone who dishonored their family. In the UK, in December 2005, Nazir Afzal,
Director, West London, of Britain's Crown Prosecution Service, stated that the United
Kingdom has seen "at least a dozen honour killings" between 2004 and 2005. While precise
figures do not exist for the perpetrators' cultural backgrounds, Diana Nammi of the UK's
Iranian and Kurdish Women's Rights Organisation is reported to have said:"about two-thirds
are Muslim. Yet they can also be Hindu, Sikh and even eastern European." Another girl
suffered a similar fate in Turkey.
Freedom of religion
Article 9 of the ECHR, which has been ratified by most European countries reflects the
content of Article 18 of the Universal Declaration of Human Rights. It grants everyone "the
right to freedom of ... religion; this right includes freedom to change his religion or belief and
freedom ... to manifest his religion or belief, in worship, teaching, practice and observance."
Since the freedom of religion as defined in these articles also entails the freedom to change
one's religion (apostasy), they have been criticized by Islamic countries as "a secular
understanding of the Judeo-Christian tradition", which could not be implemented by Muslims
without trespassing Islamic law.
While there are concerns that the right of freedom of religion as granted by the European
Convention on Human Rights and Fundamental Freedoms (ECHR) is violated by repression
against apostates within the Islamic communities, there are also concerns to the effect that the
religious freedom of Muslims may be infringed upon by laws on secularity and laicité in some
European countries. The Swiss minaret ban of 2009 has particularly been interpreted as
violating the religious freedom of Swiss Muslims.
Women's rights
This debate about women's rights is related to the debate about Muslim dress, but is much
wider and involves many subjects which are culturally inherent to the new Muslim
immigrants. It includes such topics as honor killings, forced marriage which is prohibited by
religion but present in the traditions of civilization as well as topics that have been addressed
by European feminist organizations in their own struggle for equality, such as a women's right
to education and work. However, others have suggested that these fears are largely misplaced,
and with adequate academic scholarship a comparable framework for women's rights in Islam
can be created.
Dress
Further information: Islamic dress controversy in Europe
A growing Muslim identity and a wish to assert that identity by many, especially young,
Muslims has led to a debate about the viability of Muslim dress in Europe. The major point of
contention are the different female forms of clothing, such as the face veil (niqab) and overcloak (abaya); see List of types of sartorial hijab. Note that the Arabic word hijab refers to
modest behaviour in general, and pertains to men and women, but it is sometimes used in
other languages to describe the Muslim headscarf.
Different countries approach the issue differently. For example, France has banned the hijab
in the public education system (French law on secularity and conspicuous religious symbols in
schools), while other countries, such as Sweden, see the wearing of the hijab as a basic right
derived from the freedom of religion.
Sharia
In several other EU countries, such as Sweden and the United Kingdom, Muslim groups had
asked to apply Islamic inheritance, marriage and divorce laws. Such requests have brought up
considerable controversy in those countries.
Due to the growth of Muslims, the business of selling 'halal' meat (which is slaughtered in
accordance with Islamic law) has grown to be a multi-billion euro-industry. A 2005 estimate
placed halal meat sale at 15 billion euros in the European continent, with five billion euros of
those sales coming from France, where it is growing 15% annually. The industry has been
under criticism for being unorganized and ill-developed.
In 2004 Europe's first bank to offer Sharia compliant financial services, the Islamic Bank of
Britain, opened its doors in Britain. Other countries which have Islamic banking institutions
are Albania, Bosnia and Herzegovina, Denmark, France, Germany, Luxembourg,
Netherlands, Switzerland and Ireland.
Tribunal courts
In the United Kingdom there exist officially sanctioned Sharia Courts which pass legally
binding Sharia judgement. While legal Muslim tribunal courts had been starting in August
2007, the first official Sharia court was opened in September 2008. By June 2009 the
existence of at least 85 official Sharia courts was revealed. A report stated that Sharia courts
"operate behind doors that are closed to independent observers and their decisions are likely to
be unfair to women and backed by intimidation"
Нова генерација муслимани (Geografska distribucija religija u Evropi)
10 Jan 2010, Prohora
Нова генерација муслимани
Молитва во берлинска џамија
Молитва во берлинска џамија
Верските заедници на муслиманите во Берлин имаат различни врски со општините и
различен степен на поврзаност со нив. Освен молитви, тие организираат и курсеви по
германски јазик и културни манифестации.
Во Берлин со неговите три ипол милиони жители, според проценките, живеат околу 120
илјади луѓе со муслиманска вера. Најголемиот дел од нив имаат турско, арапско или
босанско потекло. Покрај петте репрезентативни џамии, муслиманите во Берлин можат
да се молат и во околу 80 објекти во задниот дел на згради, во гаражи или во стари
фабрички хали. Таму тие не се среќаваат само за молитва, туку и на курсеви по
германски јазик и културни манифестации. Верските заедници на муслиманите имаат
различни врски со општините и различен степен на поврзаност со нив.
Важен интегративен фактор
Поголема транспарентност, силен општествено-политички ангажман во околината,
позасилено значење на германскиот јазик во секојдневието- ова е развоен тренд во
берлинските верски заедници на муслиманите, со што тие станаа важен, интегративен
политички актер.
Најголемиот дел од муслиманските верски заедници во Берлин се од турски муслимани,
само десет се арапски, а кон нив доаѓаат и неколку на помалите групи, како Алевити,
Бошњаци и африкански муслимани.Хаџи Бајрам џамијата во Берлин
Хаџи Бајрам џамијата во Берлин
Понудата на верските заедници на муслиманите последниве години е многу изменета.
Во меѓувреме порасна нова генерација берлински муслимани, образовани и
социјализирани. Расте улогата на германскиот јазик во овие заедници, зачестено на
него се вршат или се преведуваат и петочните молитви во џамиите.
Многу муслимански верски заедници соработуваат во проекти и иницијативи на
општините, на училиштата, пред се‘ во областа на воспитувањето и образованитео. Тоа
се однесува на пример и на Хаџи Бајрам џамијата, една од најстарите муслимански
верски заедници во Берлин, класична „џамија во заден дел на дворот“. Таа е основана
од првата генерација турски гастарбајтери, како што раскажува Селчук Сајдам, кој е
задолжен за односи со јавноста. За него е важно пред се‘:
„Тоа што членовите на заедницата станаа домашни овде во квартот Вединг во Берлин.
Тие стигнаа во средиштето на општеството, станаа дел од Германија.“
Градење меѓусебна доверба
Според зборовите на берлинскиот ополномоштеник за интеграција, Гинтер Пининг,
соработката меѓу религиозните институции и општинските органи води кон градење
меѓусебна доверба. Тоа е особено успешно во Солдинер Киц, во квартот Вединг.
„Овде имаме работа со активни муслимански верски заедници, кои преземаат
одговорност, кои се транспарентни“, вели Пининг.
Наместо изолирање на исламот, важно е тој да биде признат како рамноправна
религија, нагласува берлинскиот ополномоштеник за интеграција.
Но, и покрај тоа постои и антиисламско расположение.
Тоа особено е видливо по забраната на градењето минариња на референдумот во
Швајцарија, вели Пинар Четин, член на управата на Турско исламската унија на
Заводот за религија, ДИТИБ од Келн:
„Имам чувство дека постои се‘ повеќе непријателство кон исламот, но се надевам тоа
да се смени. Ние вложуваме голем труд за да покажеме дека во џамиите во најголем дел
доаѓаат обични луѓе, кои сакаат да ја практикуваат својата вера.“
Босанските муслимани се навикнати на соживот
Во Германија во 1989 година, со распадот на поранешна Југославија, стигнаа и многу
босански бегалци, мнозинството муслимани. Секоја недела околу 300 до 500 од нив се
среќаваат во Исламскиот културен центар на Бошњаците во населбата Кројцберг во
Берлин, вели Мехо Трављанин, кој е ангажиран во оваа установа. Тој самиот дошол
како дете со својата мајка и братот и сестрата, сега се обидува, како што вели:
„Да им го приближам исламот на луѓето, онаков како што е-отворен, прилагоден на
животот. Ние во БиХ научивме секогаш да живееме заедно покрај некоја црква, дали е
тоа православна или католичка. Тоа значи-толеранција, заедничкиот соживот не им е
туѓ на босанските муслимани.“
Во Културниот исламски центар во Берлин се среќаваат пред се‘ младите босански
муслимани. Тука добиваат дополнителни часови оние чии родители не го знаат добро
германскиот јазик. Трављанин гордо истакнува дека во меѓувреме 50 до 60 проценти од
босанските млади луѓе во Германија се студенти.
http://www.dw-world.de/dw/article/0,,5070625,00.html
Zanimljiv tekst na pitanje: da li je Bog mrtav u postmodernom svetu? (Geografska
distribucija religija u Evropi)
In Europe, God Is (Not) Dead
Christian groups are growing, faith is more public. Is supply-side economics the explanation ?
Stockholm - Late last year, a Swedish hotel guest named Stefan Jansson grew upset when he
found a Bible in his room. He fired off an email to the hotel chain, saying the presence of the
Christian scriptures was "boring and stupefying." This spring, the Scandic chain,
Scandinavia’s biggest, ordered the New Testaments removed.
In a country where barely 3% of the population goes to church each week, the affair seemed
just another step in Christian Europe’s long march toward secularism. Then something odd
happened : A national furor erupted. A conservative bishop announced a boycott. A leftist
radical who became a devout Christian and talk-show host denounced the biblical purge in
newspaper columns and on television. A young evangelical Christian organized an electronic
letter-writing campaign, asking Scandic : Why are you removing Bibles but not pay-porn on
your TVs ?
Scandic, which had started keeping its Bibles behind the front desk, put the New Testament
back in guest rooms.
"Sweden is not as secular as we thought," says Christer Sturmark, head of Sweden’s Humanist
Association, a noisy assembly of nonbelievers to which the Bible-protesting hotel guest
belongs.
After decades of secularization, religion in Europe has slowed its slide toward what had
seemed inevitable oblivion. There are even nascent signs of a modest comeback. Most church
pews are still empty. But belief in heaven, hell and concepts such as the soul has risen in parts
of Europe, especially among the young, according to surveys. Religion, once a dead issue,
now figures prominently in public discourse.
In Europe, the cradle of the Enlightenment and secularization, issues of religion have figured
prominently in recent public discourse. Below, some examples.
Sinéad O’Connor, Irish singer, caused a stir in 1992 by ripping up a photograph of Pope John
Paul II on "Saturday Night Live" and shouting "Fight the real enemy !" She’s now released
"Theology," a collection of Bible-based songs :
"I adore religion and love it. Obviously, like anything, it has all sorts of negatives sometimes,
as we all do,"
she told Beliefnet, a Web site. She described the photo-tearing episode as
"an act of love for God, actually. But, also an act of rattling the bars of something that I do
love, but I don’t love [the Catholic Church] as much as I love God."
Jürgen Habermas, influential German intellectual, member of the originally Marxist Frankfurt
School of philosophy and self-described "methodical atheist," has revised his view that
modernization inevitably leads to secularization. In a 2004 book, "Time of Transitions," he
hailed Christianity as the bedrock of Western values :
"Christianity, and nothing else, is the ultimate foundation of liberty, conscience, human rights,
and democracy, the benchmarks of Western civilization. To this day, we have no other options
[than Christianity]. We continue to nourish ourselves from this source. Everything else is
postmodern chatter."
Gérard Depardieu, French film star known for his chaotic personal life, met Pope John Paul II
in 2000 and was urged to play Saint Augustine, a 4th-century North African bishop who, after
a dissolute youth, became a pillar of faith and one of the church’s pre-eminent philosophers.
Depardieu read selections of Saint Augustine’s "Confessions" in Paris’ Notre Dame Cathedral
in 2003.
"I was heavy with spirituality without knowing it. I was touched by the light of Saint
Augustine,"
Depardieu told the French Catholic newspaper La Croix.
"Saint Augustine’s quest touched me personally because it reflected by own fragility."
Anders Borg, Swedish Finance Minister, former non-believer and Europe’s only senior male
official with a pony-tail, left the Church of Sweden when he was about 18. For years he
considered himself an atheist. In a recent interview with Dagens Industri, he said he’d
reconsidered :
"Lately, I have decided to consider myself a Christian. For me, the core of the Christian love
message is reconciliation, forgiveness and peace."
Sting, British rock star, was raised a Catholic, turned away from organized religion but has
often talked about faith. On "The Oprah Winfrey Show," he said :
"Religion is an interesting word. It comes from Latin ; it means to reconnect, reconnect with
the world of the spirit. There are many ways to reconnect with the world of the spirit, not just
through going to church or praying, you can reconnect through music, through the woman or
the man you love. These are my roots to the sacred."
Oriana Fallaci, combative Italian journalist and lifelong critic of religion, grew close to the
Catholic Church toward the end of her life. She met Pope Benedict XVI and praised him as a
bulwark against Islam. She died in 2006, leaving her book collection to a university run by the
Vatican.
"I am an atheist, yes. An atheist-Christian," she said in New York in 2005.
God’s tentative return to Europe has scholars and theologians debating a hot question : Why ?
Part of the reason, pretty much everyone agrees, is an influx of devout immigrants. Christian
and Muslim newcomers have revived questions relating to faith that Europe thought it had
banished with the 18th-century Enlightenment. At the same time, anxiety over immigration,
globalization and cutbacks to social-welfare systems has eroded people’s contentment in the
here-and-now, prodding some to seek firmer ground in the spiritual.
Some scholars and Christian activists, however, are pushing a more controversial explanation
: the laws of economics. As centuries-old churches long favored by the state lose their
monopoly grip, Europe’s highly regulated market for religion is opening up to leaner, moreaggressive religious "firms." The result, they say, is a supply-side stimulus to faith.
"Monopoly churches get lazy," says Eva Hamberg, a professor at Lund University’s Centre
for Theology and Religious Studies and co-author of academic articles that, based on Swedish
data, suggest a correlation between an increase in religious competition and a rise in churchgoing. Europeans are deserting established churches, she says, "but this does not mean they
are not religious."
Upstarts are now plugging new spiritual services across Europe, from U.S.-influenced
evangelical churches to a Christian sect that uses a hallucinogenic herbal brew as a stand-in
for sacramental wine. Niklas Piensoho, chief preacher at Stockholm’s biggest Pentecostal
church, says even sometimes oddball, quasi-religious fads "tell me you can sell spirituality."
His own career suggests that a free market in faith is taking root. He was poached by the
Pentecostals late last year after he boosted church attendance for a rival Protestant
congregation.
Most scholars used to believe that modernization would extinguish religion in the long run.
But that view always had trouble explaining why America, a nation in the vanguard of
modernity, is so religious. The God-is-finished thesis came under more strain in the 1980s and
1990s after Iran, a rapidly modernizing Muslim nation, exploded with fundamentalist fervor
and other fast-advancing countries in Latin America and Asia showed scant sign of ditching
religion.
Now even Europe, the heartland of secularization, is raising questions about whether God
really is dead. The enemy of faith, say the supply-siders, is not modernity but state-regulated
markets that shield big, established churches from competition. In America, where church and
state stand apart, more than 50% of the population worships at least once a month. In Europe,
where the state has often supported — but also controlled — the church with money and
favors, the rate in many countries is 20% or less.
"The state undermined the church from within," says Stefan Swärd, a leader of Sweden’s
small but growing evangelical movement.
nastavak na:
http://www.observatoiredesreligions.fr/spip.php?article160&artsuite=3
tekst objavljen u Wall Street Journal, July 14, 2007
Strateška islamizacija Evrope agresivno se ostvaruje u južnoj srpskoj pokrajini
(Geografska distribucija religija u Evropi)
Na Kosmetu niklo 300 novih džamija
Radomir Putniković, srpski lobista iz Londona: Pod međunarodnim vojnim i policijskim
nadzorom menja se viševekovna slika s namerom da se vremenom zatru tragovi pravoslavlja.
Kakva je uloga Saudijske Arabije?
http://www.glasjavnosti.co.yu/files/image_for_teaser/Thumb_dzamija%20u%20cenru%20vucitrna.jpg
Na Kosmetu je od dolaska NATO trupa, za osam godina, podignuto skoro 300 džamija i to novcem Saudijske Arabije.Kao tempirana bomba odjeknuo je ovaj podatak kad ga je u
razgovorima sa britanskim parlamentarcima srpska strana saopštila prilikom posete delegacije
Vlade Srbije krajem juna prošle godine u Londonu. Po načinu na koji su reagovali sagovornici
sa Ostrva, bilo je očigledno da im je ta činjenica do tada bila potpuno nepoznata. Kao što
uostalom ni ovdašnjoj najširoj javnosti nikada nije saopštena na način koji politički i
bezbednosno zaslužuje.
Na ovaj podatak danas nam ponovo ukazuje Radomir Putniković, dugogodišnji srpski lobista
iz Londona, čovek koji već skoro dve decenije drži na vezi oko 70 britanskih parlamentaraca i
kao usamljeni osvetnik bori se protiv nepravde koja se nanosi Srbiji i samoinicijativno
pomaže zvaničnoj i nezvaničnoj otadžbini da agresivnije saopšti one činjenice koje bi Zapad
lakše i bolje razumeo. Organizovanje lanjske posete britanskim parlamentarcima bio je samo
jedan od tih pokušaja.
- Jedna od naših najvećih grešaka jeste to što od Kosmeta nismo napravili - slučaj, nešto što je
stalno prisutno u javnosti Zapada. Nismo uspeli da stalno držimo pažnju na onome što se
događa u južnoj srpskoj pokrajini. Na Kosmetu je reč o fizičkom i duhovnom genocidu i
pokušaju iskorenjivanja svega što je srpsko. Tu smo svi zatajili, i Vlada i Crkva i dijaspora, a
naročito diplomatska služba - veli, uz opasku: „Intervencijom Rusije sada je napravljen slučaj,
ali smo pomalo već zakasnili“.
Kada se broj novoizgrađenih džamija na Kosmetu, što aktuelizuje naš sagovornik, uporedi sa
brojkom od 151 uništene srpske svetinje, uz stotine oštećenih ili porušenih spomenika i
grobalja na tlu južne srpske pokrajine, od čega je malo šta obnovljeno, onda se filigranskom
preciznošću sklapa mozaik sistematski organizovane i strateški osmišljene islamizacije ovog
dela Srbije, Balkana i Evrope, o čemu se u aktuelnim političkim pregovorima o budućem
statusu Kosmeta, barem ne javno, uopšte ne govori.
Badnji dan za Pravoslavne (Geografska distribucija religija u Evropi)
Sutra je Badnji dan
Srpska pravoslavna crkva i vernici slave sutra Badnji dan, pripremajući se za najradosniji
hrišćanski praznik Božić – rođenje Isusa Hrista.
Službama bdenja i paljenjem badnjaka u pravoslavnim hramovima najavljuje se Rođenje
Spasitelja, čiji se dolazak na svet slavi kao početak novog vremena i kao najradosniji događaj
za hrišćanstvo. Ovaj praznik je i poslednji dan 40-dnevnog Božićnog posta, kojim se vernici
pripremaju za proslavu Božića. U pravoslavne domove se na taj dan unosi badnjak, kome je
Crkva dala poseban smisao. Na taj dan ujutro najstariji muški ukućanin zaseče hrastovo ili
cerovo drvo - badnjak, koje treba odseći sa tri udarca tako da padne na istok.
Badnjak predstavlja simbol drveta koje su, kako kaže predanje, pastiri doneli Josifu i Mariji
da založe vatru i zagreju pećinu u kojoj je rođen Isus. Pali se uoči praznika i gori do Božića,
kada se objavljuje radost Hristovog Rođenja.
Dogorevanje badnjaka je simbol rastanka sa starim verovanjima i prihvatanje nove svetlosti
koja dolazi sa verom u Novorođenog Hrista.
Svi običaji imaju smisao hrišćanskog zajedništva, pa se smatra da se ljudi okupljeni oko
badnjaka zagrevaju ljubavlju i slogom, a njegovu svetlost unose u mrak neznanja i
praznoverja.
Najviše narodnih običaja kod Srba vezuje se za Badnji dan i Božić, kojima se dočarava
događaj Rođenja u Vitlejemu.
Uoči Božića slamom se posipa pod i domovi se pretvaraju u Vitlajemsku pećinu gde je rođen
Bogomladenac Isus, koji je povijen u slamu i kojem su se najpre poklonili pastiri. U seoskim
kućama slama leži i po tri dana dok se u gradovima u domove unosi svežanj slame koja se
postavlja uz badnjak.
Postoji običaj da se kuće posipaju žitom, te niz drugih rituala kojima se daje hrišćanski
smisao, jer je Hristos došao da ljude zbliži, nahrani i napoji svojom naukom i ljubavlju.
"Ko je gladan neka dođe k meni, ja ću ga nahraniti, i ko je žedan neka dođe k meni, da pije
vode žive", zapisano je u Jevanđelju.
Na Badnji dan se peče božićna pečenica, pripremljena prethodnog dana, na Tucindan.
U pravoslavnim kućama Badnje veče je porodični praznik kada se ukućani okupljaju oko
posne trpeze. Božić je prvi mrsni dan, ma u koji dan pao, i dan kada se crkvama pričešćuju oni
koji su poštovali pravila posta.
Badnji dan i Badnje veče 6. januara slave sve pravoslavne crkve i vernici koji poštuju
Julijanski kalendar - Ruska pravoslavna crkva, Jerusalimska patrijaršija, Sveta Gora,
starokalendarci u Grčkoj i egipatski Kopti.
http://www.blic.rs/Vesti/Drustvo/171250/Sutra-je-Badnji-dan
OD MILETA DO NACIJE U JUGOISTOCNOJ EVROPI (Geografska distribucija
religija u Evropi)
05 Jan 2010, Milena Miskovic
Religija u Jugoisticnoj Evropi je konstitutivni element nacije i nacionalne drzave u mnogo
jacoj mjeri nego u Zapadnoj Evropi. Zemlje jugoistoka Evrope po pravilu sebe shvataju kao
kulturalne nacije, u kojima religiozni factor kao element kohezije igra vaznu ulogu, Crkve su
isprepletene sa politikom jace nego U zapadnoj Evropi, a to je povezano sa tim sto su narodi
na Balkanu u crkvama cesto imali poslednje utociste kulturalne slobode za vrijeme dugih
vremena politicke potcinjenosti,Crkve su desetljecima bile garant njihovog etnicko-kulturnog
identiteta.Kao sto svajcarski istyoricar Srnold Hotinger pise ”balkanski narodi pod
otomanskom vlascu sacinjavali su tzv.MILETE. Milet oznacava kako zajednicu religije tako i
zajednicu naroda. Mnogobrojni mileti imali su posebne crkve i jezike saobracanja. Kao
religiozne zajednice oni su bili pod zastitom muslimanske vrhovne vlasti.Odlucujuca tacka
bila je u tome sto mileti nisu imali posebnu teritoriju is to je bio odredjen samo pripadnoscu
religiji. Clanovi su uzivali slobodu kretanja u citavoj imperiji, ali su ostajali pripadnici njihove
religiozne zajednice. Ova pozadina objasnjava zasto su etnicke, kulturne i religiozne karte u
nekadasnjoj otomanskoj Jugoistocnoj Evropi tako sarene, Tek u toku 19.vijeka mileti ce
poceti da se preobrazavaju u nacije, odnosno nacionalne drzave.Na Balkanu narodi su zivjeli
izmijesani jedni sa drugima . Ovo nesigurno stanje imalo je za posledicu das u intelektualne
elite balkanskih naroda razvijale vizije i aspiracije, koje su uracunavale sto je moguce vise
podrucja na kojima su zivjeli clanovi bivseg mileta,Tako su nastali projekti Velike Srbije,
Velike Grcke, Velike Rumunije itd.
Pri tom su se velike evropske sile snazno mijesale i koristile etnonacionalisticke ideje
lokalnih elita da bi zadovoljile vlastite potrebe politike sile. Iz geopolitickih, religioznih ili
drugih motiva podrzavala je Rusija Veliku Bugarsku, Velika BRITANIJA Veliku Grcku , a
Francuska Veliku Srbiju.
Mir na Balkanu bio je moguc jedino ako je neka imperijalna sila vrsila duznost arbitra
izmedju naroda i religiija i uspostavljala neki interkulturalni poredak.Stoljecima su to bili
Otomani sa principom mileta.Kasnije su dvostruka monarhija i velike sile dosle na to da
svojim saveznicima na Balkanu odlucuju o tome koje definicjew naroda vaze na kojem
teritoriju.Poslije Drugog svjetskog rata Sovjeti i Tito diktirali su pravila igre, koja su se
orjentisala prema interesima Rusije i Jugoslavije, i koja su medjusobno rivalske zajednice
religije, jezika i naroda prinudile na ravnotezu.8Ovaj zadatak preuzeli su Amerikanci 1995. .
BALKANSKIM NARODIMA SVE DO DANS NIJE BILO DOPUSTENO DA NADJU
SAMI UNUTRASNJU RAVNOTEZU.
Gradjanski ratovi na Balkanu mogu se razumjeti samo onda kada se uzme u pobzir uticaj
velikih sila. U svim slucajevima rat se vrtio oko pitanja koja je lokalna grupa polagala pravo
na hegemoniju, pri cemu je srodna religiozna ili jezicka zajednica koja se nalazi izvan pravog
konfliktnog podrucja podstakla razracunavanje. Pravi razlog konflikata na Balkanu lezi u
tome sto jos nije uspio prelazak od propalog otomanskog poretka bey teritorijalnog mileta sa
kvazidrzavnom autonomijom na zapadni sistem nacionalnih

blogovi polaznika onlajn programa „škola tolerancije: etničke i

Transcripción

Documentos relacionados

1. - Jorge Luis Marzo